Łysienie
androgenowe -
postępy w terapii

Dr n.med. Beata

Miękoś-Zydek

Łysienie androgenowe (androgenetic
alopecia, AGA) jest najczęstszą
przyczyną utraty włosów zarówno u
kobiet jak i mężczyzn – obejmuje ok.
95% wszystkich przypadków
schorzenia

AGA to postępujący proces utraty
włosów, przebiegający według ściśle
zaprogramowanego genetycznie
schematu

Coraz więcej publikacji podkreśla
wpływ łysienia na samopoczucie
psychiczne pacjentów.Wielu z nich
odczuwa ogromny dyskomfort
spowodowany widoczną dla otoczenia
utratą włosów

Obserwuje się u nich obniżenie
samooceny, wystąpienie trudności w
relacjach interpersonalnych, spadek
aktywności zawodowej i rodzinnej, a
czasem nawet depresję (1)

1.Cash T.F.: The psychosocial consequences of androgenetic

alopecia: a review of the research literature. Br. J. Dermat. 1999,

141, 398-405.

Etiopatogeneza



predyspozycje genetyczne (dziedziczenie

autosomalnie dominujące z różnym stopniem

penetracji genu).



wiek (początek pomiędzy 12 a 40 r.ż, a u ok. 50%

pacjentów wypadanie włosów wyraźnie nasila się ok.

50 r.ż.)



poziom androgenów (podstawową rolę odgrywa

DHT- stymuluje mieszki w obrębie skóry twarzy czy

okolic narządów płciowych natomiast hamuje wzrost

i powoduje inwolucję mieszków owłosionej skóry

głowy, zwłaszcza okolicy czołowej i ciemieniowej)

Obraz kliniczny u mężczyzn

Przebieg łysienia androgenowego u mężczyzn najlepiej ilustruje skala
opracowana przez Hamiltona:



Typ I – całkowicie zachowane owłosienie głowy



Typ II – nieznaczne przerzedzenia w kątach czołowych



Typ III- widoczne przerzedzenia włosów w kątach czołowych



Typ IV- głębokie zakola z utratą włosów okolicy czołowej oraz ich

przerzedzeniem na szczycie głowy



Typ V- znaczne wyłysienie w okolicy czołowej i w obrębie szczytu

głowy



Typ VI- częściowe zlewanie się ognisk wyłysienia okolicy czołowej i

szczytu głowy



Typ VII- wyrażne zlewanie się obu ognisk wyłysienia



Typ VIII- całkowite zlanie się obu ognisk z towarzyszącym

łysieniem bocznych części głowy

Obraz kliniczny u kobiet

U kobiet łysienie androgenowe ma zwykle
charakter łysienia rozlanego, obejmującego szczyt
głowy, które zostało podzielone przez Ludwiga na

trzy

etapy :



I- niewielkie przerzedzenie



II- dość znaczne przerzedzenie



III-całkowite wyłysienie w okolicy ciemieniowej

Pewne różnice obserwowane w obrazie łysienia u
kobiet i mężczyzn są prawdopodobnie związane z
obecnością u pacjentek niższych poziomów
androgenów i 5-alfa-reduktazy, większą
aktywnością aromatazy cytochromu P-450
( odpowiada ona za przekształcenie testosteronu
w estradiol) oraz innym rozmieszczeniem
mieszków włosowych wrażliwych na oddziaływanie
męskich hormonów płciowych (2)

2.Shum K.W.,CullenD.R.,MessangerA.G.: Hair loss in woman with
hyperandrogenism:four cases responding to finasteride J. Am.
Acad.Dermatol. 2002,47:733-739.

W większości przypadków jednak łysienie
androgenowe u kobiet rozwija się po okresie
menopauzy i jest związane ze znacznym
obniżeniem poziomu estrogenów, natomiast jeśli
pojawi się wczesniej, zazwyczaj jest
uwarunkowane w dużej mierze genetycznie

Diagnostyka AGA-trichogram i badanie
histopatologiczne



zmiana dynamiki cyklu wzrostu włosa, skrócenie fazy anagenu



wydłużenie czasu pomiędzy wypadaniem włosa telogenowego

a wystąpieniem kolejnej fazy wzrostu oraz powstaniem

nowego włosa (tzw. lag time)



obserwuje się zmienną grubość włosów rosnących, ze

zwiększonym odsetkiem włosów ścieńczałych

(dysplastycznych) oraz obniżony wskaźnik anagen/telogen.



włosy są słabsze, blade i skręcone – co jest wynikiem

miniaturyzacji mieszków włosowych



w badaniu histopatologicznym stwierdza sie obecność

zwiększonej liczby włóknistych pasm ( które stanowią

prawdopodobnie całkowicie zwłókniałe mieszki włosowe) oraz

zwiększoną liczbę mieszków meszkowych, a obniżoną

prawidłowych

U

kobiet z obecnością objawów hiperandrogenizacji

(zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, trądzik czy
hirsutyzm) towarzyszącym łysieniu należy
przeprowadzić dokładną diagnostykę w kierunku
występowania takich chorób jak : zespół policystycznych
jajników, otyłość, choroby przysadki, guzy jajników oraz
nadnerczy czy hiperandrogenizm idiopatyczny. Istotne
znaczenie ma ocena poziomów:prolaktyny, FSH, LH oraz
DHEAS i w razie potrzeby leczenie przyczynowe

Należy zwrócić szczególną uwagę na
postępowanie diagnostyczne u kobiet z łysieniem
androgenowym, pojawiajacym się przed okresem
menopauzy.U części z nich łysienie rozlane może
być wynikiem schorzeń ogólnoustrojowych (np.
anemii, sideropenii, nadczynności lub
niedoczynności tarczycy) czy też przewlekłego
stresu

Leczenie

łysienia

androgenowego

Leczenie ogólne AGA u mężczyzn

Skutecznym, bezpiecznym i dobrze tolerowanym preparatem hamującym

łysienie typu męskiego w II-V stopnia wg Hamiltona okazał się

FINASTERYD



silnie działający, wybiórczy inhibitor 5alfa-reduktazy typu 2, aktywny

przy podaniu doustnym, obniża stężenie DHT w surowicy i skórze owłosionej, bez
wywierania własnego działania androgenowego, antyandrogenowego,
estrogenowego, antyestrogenowego lub progestagenowego (3)



wykazano, że podawanie 1mg finasterydu/dobę przez okres roku powoduje istotny

wzrost gęstości włosów i to zarówno zarówno okolicy szczytu głowy jak i czoła u
ok. 50% badanych



kontynuowanie terapii (przez ok. 2 lata) prowadziło do dalszej poprawy stanu

owłosienia (zwiększała się liczba włosów ich długość, średnica, a także stosunek
włosów anagenowych do katagenowych) u ok. 66%leczonych (4)

3 . Kaufman K.D., Olsen E.A., Whiting D. i wsp.: Finasteride in the treatment of men with androgenetic

alopecia. J. Am. Acad. Dermatol. 1998, 39, 578-588.
4. Kaufman K.D.: Long-term (5-year) multinational experience with finasteride 1mg in the treatment of

men

with androgenetic alopecia.Eur. J. Dermatol. 2002; 12: 38-49.

Objawy niepożądane terapii finasterydem



obniżenie popędu płciowego



zaburzenia erekcji i ejakulacji (zwykle dotyczą

niewielkiego odsetka chorych).

Nie zaleca się stosowania preparatów

antyandrogenowych (blokujących receptory AR) u
mężczyzn z AGA , ponieważ powodują obniżenie obu
hormonów androgenowych (testosteronu oraz DHT)
co może powodować impotencję, ginekomastię a
nawet zanik jąder.

Leczenie ogólne AGA u kobiet



preparaty zawierające estrogeny z antyandrogenami (np.Diane-35

– lek zawierający 35 mg etylenoestradiolu oraz 2 mg octanu cyproteronu-

CPA)



preparaty antyandrogenowe

a. octan cyproteronu- Androcur (tabl.50 mg)
- u pacjentek z zaawansowaną utratą owłosienia należy zwiększyć
dawki CPA do 25-100 mg dziennie przez pierwsze 10 dni cyklu
miesięcznego.
b. spironolakton (ma słabsze działanie antyandrogenowe)
-100-200mg /dobę z równoczesną koniecznością stosowania przez
kobiety w wieku rozrodczym antykoncepcji, ze względu na

możliwość

feminizacji płodów męskich.
.
U kobiet w wieku 40-50 lat stosuje się preparaty z grupy

HTZ np.Climen zawierający 2mg estradiolu i 1mg octanu

cyproteronu w połączeniu z CPA, lub CPA w dawce 25-50 mg przez

21 dni w miesiącu.

Działanie leków antyandrogenowych czasowo hamuje wypadania

włosów , natomiast nie prowadzi do stymulacji ich wzrostu

Objawy niepożądane leczenia octanem
cyproteronu



nieregularne miesiączki



bolesność piersi



zwiększenie wagi ciała



utratę popędu płciowego



nudności, depresję



możliwość uszkodzenia wątroby

Finasteryd w leczeniu AGA u kobiet



Badania , którymi objęto 137 kobiet z prawidłowym poziomem androgenów w wieku 41-60 lat, z których u 67

stosowano przez 12 miesięcy finasteryd w dawce 1mg/dobę, a pozostałe 60 stanowiło grupę konntrolną nie

potwierdziły korzystnego działania leku.(5)



Z kolei inni autorzy u 4 pacjentek z obecnością hyperandrogenizmu wykazali poprawę w leczeniu, ale dawka

finasterydu wynosiła 1,25mg/dobę, a czas terapii 2,5 roku (6).



Ostatnie badania wykazały, że wyższe dawki finasterydu ( od 2,5-5 mg) oraz dłuższy czas terapii (powyżej 18

miesięcy) mogą być skuteczne u pacjentek z łysieniem androgenowym (7).

Różnice efektywności działania finasterydu u kobiet mogą wynikać z odmiennych mechanizmów

patofizjologicznych utraty owłosienia, zależeć od wczesnego lub późnego (po menopauzie) początku

łysienia oraz prawidłowego lub podwyższonego poziomu androgenów w surowicy

krwi.

5. Price V.H., Roberts J.L., Hordinsky M., Olsen E.A., Savin R., Bergfeld W. i wsp.:

Lack of efficacy of finasteride in postmenopausal women with androgenic alopecia
J. Am. Acad. Dermatol. 2000;43 (5 pt 1): 768-76.

6. Shum K.W.,CullenD.R.,MessangerA.G.: Hair loss in woman with
hyperandrogenism:four cases responding to finasteride J. Am. Acad.Dermatol.
2002,47:733-739.
7. Trueb R.M.: Finasteride treatment of patterned hair loss in normoandrogenic
postmenopausal women. Dermatology, 2004;209:202-207.

5. Price V.H., Roberts J.L., Hordinsky M., Olsen E.A., Savin R.,

Bergfeld W. i wsp.:

Lack of efficacy of finasteride in postmenopausal women with androgenic alopecia.
J. Am. Acad. Dermatol. 2000;43 (5 pt 1): 768-76.

6. Shum K.W.,CullenD.R.,MessangerA.G.: Hair loss in woman with
hyperandrogenism:four cases responding to finasteride J. Am. Acad.Dermatol.
2002,47:733-739.
7. Trueb R.M.: Finasteride treatment of patterned hair loss in normoandrogenic
postmenopausal women. Dermatology, 2004;209:202-207.

Należy pamiętać o bezwzględnym zakazie
stosowania finasterydu u kobiet w wieku
rozrodczym, ze względu na możliwość
nieprawidłowego rozwoju zewnętrznych
narządów płciowych u płodów męskich.

Leczenie miejscowe AGA



Minoksydyl



Estrogeny



Kwas witaminy A

Minoksydyl



dostępny w formie 2 i 5% roztworu



stosowanie preparatu wydłuża okres wzrostu włosa, wpływa na lepsze

unaczynienie mieszków poprzez relaksację mięśni gładkich naczyń oraz
stymulację mitoz komórkowych, sprzyja też obniżeniu stężenia jonów wapniowych
w komórce, co z kolei może uniemożliwiać działanie epidermalnego czynnika
wzrostu, który hamuje wzrost włosów



schemat terapii obejmuje stosowanie roztworu minoksydylu regularnie 2 razy

dziennie, przez wiele miesięcy.
Wykazano, że leczenie powoduje przynajmniej częściowe przekształcenie
zminiaturyzowanych mieszków włosowych w mieszki włosów pośrednich lub
długich.
U mężczyzn lepsze efekty uzyskuje się przez stosowanie 5%
minoksydylu, podczas gdy u kobiet nie wykazano różnicy w skuteczności 2
i 5% roztworu.
Okazało się natomiast, że wyższe stężenie leku może częściej
wywoływać nadmierne owłosienie skóry twarzy u pacjentek w trakcie
terapii (8)

8. Vexiau P., Chaspoux C., Boudou J. i wsp.: Effect of minoksydyl 2% vs. Cyproterone acetate treatment on female androgenetic alopecia: a controled, 12

month randominzed trial. Br. J. Dermatol. 2002, 146 (6), 992

Cyproterone acetate treatment on female androgenetic alopecia: a controled,
12-month randomized trial. Br. J. Dermatol. 2002, 146 (6

.

Estrogeny



w postaci roztworu zawierającego oprócz benzoesanu estradiolu ,

kwas salicylowy i prednisolon.( preparat Alpicort E)



niska zawartość estradiolu umożliwia stosowanie go u mężczyzn



preparat hamuje działanie 5alfa-reduktazy, a zatem obniża ilość

aktywnego DHT oraz zmniejsza ilości aktywnych receptorów

androgenowych jak również korzystnie oddziaływuje na poprawę

ukrwienia oraz stymuluje mieszki włosowe do wzrostu.



uważa się, że estrogeny mogą opóźniać postęp łysienia, natomiast

nie powodują odrostu włosów. Zaleca się stosowanie leku raz

dziennie przez wiele miesięcy, do uzyskania poprawy, potem

podtrzymująco 3 razy w tygodniu (9).

9. Bolduc C., Shapiro J.:Management of androgenetic

alopecia. Am. J. Clin.Dermatol.2000, May-June(3):151-158.

Kwas witaminy A



działa mitogennie, reguluje wzrost i różnicowanie się
komórek oraz nasila angiogenezę



wykazano, że stosowanie 0,025% kwasu witaminy A raz
dziennie łącznie z 0,5% minoksydylem dwa razy dziennie
pobudza wzrost włosów (oba leki powinny być stosowane
oddzielnie) (10)

10 . Sawaya M.E., Shaphiro J.: Androgenic alopecia. New

approved

an unapproved treatments .Dermatol. Clin. 2000;

18:47-61.

Leczenie chirurgiczne



Jest zalecane u mężczyzn,u których nie uzyskano poprawy

przy zastosowaniu terapii farmakologicznej. Odpowiednia

metoda przeszczepiania włosów jest dobierana w zależności

od wieku pacjenta, wielkości łysiny oraz indywidualnych

oczekiwań pacjenta.



Najbardziej naturalne efekty uzyskuje się przez

przeszczepianie pojedynczych mieszków włosowych czyli

tzw. micrografting. Zabieg polega na przenoszeniu małych

fragmentów skóry zawierających 1-3 włosy z okolicy

owłosionej ( zazwyczaj potylicznej) i wszczepieniu ich w

okolice pozbawione owłosienia.



U kobiet nie zaleca się chirurgicznych metod leczenia, ze

względu na częstszy rozlany charakter łysienia, natomiast

preferuje się wykorzystanie peruk.

Dziękuję za
uwagę