BŁĘDY W DEFINICJACH

DEFINICJE INTUICYJNIE

BŁĘDNE

• Praworządność to postępowanie zgodne z

zasadami praworządności.

• Kwadrat to czworokąt równoboczny.
• Pragnienie to stan emocjonalno-motywacyjny,

polegający na odczuwaniu braku obiektu
pragnienia.

• Jezioro to naturalny zbiornik słodkiej wody.
• Śmierć jest cechą każdego człowieka.
•  Metal szlachetny to złoto i srebro.
•  Logika to zjawisko polegające na tym, że myśli się

poprawnie.

• Aksjologia to dział filozofii zajmujący się

problematyką aksjologiczną.

• Balneologika to nauka o rozumowaniach

balneologicznych.

• Zbiorem borelowskim nazywamy zbiór należący

do najmniejszego



-ciała zawierającego

wszystkie zbiory otwarte.

• Samochód to pojazd mechaniczny.

WYBRANE TYPY BŁĘDÓW

DEFINICYJNYCH

1. Nieznane przez nieznane (tzw. ignotum per

ignotum).

2. Błędne koło.
3. Nieadekwatność definicji.

• Każdy z tych błędów ma nieco inny charakter.

1. Pragmatyczny
2. Formalny
3. Merytoryczny

IGNOTUM PER IGNOTUM

• SWOBODNIE: termin niezrozumiały definiujemy

przy pomocy innych niezrozumiałych terminów

– nie rozumiemy tej definicji

• OFICJALNIE: gdy wyrażenie nie należące do

naszego języka definiujemy przy pomocy wyrażeń
również nie należących do języka

• UWAGA: Błąd ten jest RELATYWNY – zależy od

wiedzy adresata definicji

– ma więc charakter pragmatyczny

• UWAGA: definicja nie jest błędna sama w sobie,

ale ze względu na wiedzę adresata

PRZYKŁAD

• DOBRE DLA FACHOWCA; ZŁE JEŚLI

ADRESOWANE DO PRZECIĘTNEGO ODBIORCY

• Dyfeomormizm to homeomorfizm różniczkowalny,

którego odwrotność jest też różniczkowalna

• Paraformaldehyd to mieszanina polimerów

formaldehydu.

• PRZYPADKI NIEJASNE (?):

• Deltoid to czworokąt, którego średnica jest osią

symetrii.

• Powidok to spostrzeżenie pojawiające się po

usunięciu pierwotnego źródła stymulacji.

BŁĘDNE KOŁO

• Gdy wyrażenie jest definiowane przy

pomocy niego samego

• Wyróżniamy dwa typy:

1.Bezpośrednie błędne koło (idem per

idem – to samo przez to samo) - gdy wyraz
definiowany występuje także w
definiensie.

2.Pośrednie błędne koło: kilka

„zapętlonych” definicji

BŁĘDNE KOŁO BEZPOŚREDNIE –

WERSJA SKRAJNA

• Fizyka to jest fizyka.
• Definicja przez abstrakcję to taka definicja, której

nie da się sformułować inaczej, niż przez
abstrakcję.

• Pragnienie to stan emocjonalno-motywacyjny,

polegający na odczuwaniu braku obiektu
pragnienia.

• Praworządność to postępowanie zgodne z

zasadami praworządności.

• Dzieło sztuki to twór człowieka, wykazujący

istotne podobieństwo do innych dzieł sztuki.

BŁĘDNE KOŁO BEZPOŚREDNIE –

WERSJA MNIEJ SKRAJNA

• Karbon to substancja, z której robi się karbonowe

przedmioty

•  Estetyka to teoria wartości estetycznych,

estetycznych ocen i pragnień człowieka.

•  Aksjologia to dział filozofii zajmujący się

problematyką aksjologiczną.

•  Parapsychologia to nauka o zjawiskach

parapsychologicznych.

•  Dembranologia to nauka dotycząca

mechanizmów dembranologicznych.

DYGRESJA (nieoficjalna) – GDZIE SĄ

GRANICE...

• Przez „przedmiot karbonowy” będziemy rozumieć przedmiot

wykonany z karbonu lub jego pochodnych.

• Wyroby cukiernicze to wyroby, przy przygotowaniu których

wykorzystywany jest cukier.

• Miastem powiatowym, w rozumieniu niniejszej ustawy,

będziemy rozumieć miasto, w którym swoją siedzibę mają
władze powiatu.

• Snobizm – naśladowanie sposobu bycia przyjętego w danej

grupie społecznej, na którą dana osoba się snobuje.

• Droga to część pasa drogowego drogi publicznej przeznaczona

do ruchu pojazdów oraz pieszych.

• Określa się zakres działalności... w sposób następujący:

– „turystyka i wypoczynek” – działalność polegająca na świadczeniu usług

związanych z przygotowaniem i realizacją wycieczek oraz pobytów
turystycznych i wypoczynkowych

BŁĘDNE KOŁO POŚREDNIE

•Schemat:
•A odwołuje się do B
•B odwołuje się do C
•C .....
• 
•....odwołuje się do A.

PRZYKŁAD

1. Logika jest to nauka o myśleniu

logicznym.

2. Myślenie logiczne jest to myślenie

zgodne z regułami racjonalności.

3. O tym, czy myślenie jest zgodne z

regułami racjonalności, decydują
kryteria logiczne.

4. Te zaś są przedmiotem badań logiki.

PRZYKŁAD

1. Amputacja – to całkowita fizyczna

utrata narządu.

2. Utrata narządu – to amputacja

lub całkowite i trwałe pozbawienie
możliwości spełniania przez narząd
jego funkcji.

NIEADEKWATNOŚĆ DEFINICJI

• Występuje, gdy zakresy definiendum i

definiensa różnią się

– gdy definiendum i definiens nie są sobie

równoważne

•  Wyróżnimy cztery przypadki tego błędu:
1.Definicja za szeroka.
2.Definicja za wąska.
3.Krzyżowanie się zakresów.
4.Błąd przesunięcia kategorialnego.

DEFINICJA ZA SZEROKA

• zakres definiensa JEST SZERSZY niż

zakres definiendum

• SWOBODNIE: wrzuciliśmy zbyt dużo

do definiowanego zakresu

• Kwadrat to czworokąt równoboczny.

DEFINICJA ZA WĄSKA

• zakres definiensa JEST WĘŻSZY niż

zakres definiendum

• Parlamentarzysta to poseł.
• Metal szlachetny to złoto i srebro.

KRZYŻOWANIE SIĘ

ZAKRESÓW

• Zakresy KRZYŻUJĄ SIĘ
• Jezioro to naturalny zbiornik słodkiej

wody.

• Samochód to pojazd przeznaczony

do przewozu ludzi.

BŁĄD PRZESUNIĘCIA

KATEGORIALNEGO

• PRZYKŁAD:
• Wybuch to cecha materiałów, które

ulegają gwałtownym reakcjom
chemicznym.

• Śmierć jest cechą każdego człowieka.
• Szczególny typ rozłączności zakresów
• Wynika z pomieszania kategorii

pojęciowych, a nie tylko charakterystyki
przedmiotów

WIEDZA W PIGUŁCE

• Błąd pragmatyczny typu ignotum per ignotum.
• Błąd formalny (błędne koło)
• Błąd merytoryczny (nieadekwatność definicji).
1. Błąd ignotum per ignotum = wyrażenie niezrozumiałe

(dla odbiorcy) definiujemy również przy pomocy
wyrażenia niezrozumiałego.

2. Błąd błędnego koła = w definicji wyrażenia

odwołujemy się do niego samego.

3. Cztery typy nieadekwatności definicji: za wąska, za

szeroka, krzyżowanie się zakresów, rozłączność
zakresów

1. WAŻNE: przesunięcie kategorialne

CZYM GROZI BŁĄD

• W wypadku definicji sprawozdawczej

powoduje jej fałszywość;

• W wypadku definicji projektującej

może powodować jej nieużyteczność.

– UWAGA: w przypadku definicji

projektującej nie ma sensu mówić o
nieadekwatności definicji