Wykład 2

Filozoficzno-

psychologiczne podłoże

systemu edukacji w

Polsce.

Centrum Edukacji Nauczycielskiej

Edukacja

monologowa

a

wpływ

psychologii

rozwoju

i

psychologii

humanistycznej

–

implikacje

dla

pedagogiki

i

dydaktyki.

Edukacja

holistyczna i dialogowa w szkole.

Funkcja adaptacyjna i emancypacyjna szkoły - rozwój

jednostki czy społeczeństwa ?

Zewnętrzna presja na adaptację
• pojawienie się państw narodowych,

rozwój nowoczesnego przemysłu,
realizacja programów wychowania
narodowego, państwowego;

• systemy totalitarne (faszyzm, hitleryzm,

komunizm) - „kontrolująca” edukacja.

2

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Ku szkole dla ucznia
• przełom XIX i XX w. - szkoły alternatywne,

wpływ poznawczej psychologii
rozwojowej Jeana Piageta, psychoanalizy
Zygmunta Freuda, psychologii
indywidualnej Alfreda Adlera.

Kryzys
• koniec lat sześćdziesiątych - pierwsze oznaki

kryzysu oświatowego, rozwój pedagogiki
progresywistycznej i nowych kierunków
edukacji humanistycznej, edukacji
refleksyjnej, radykalnej reformy szkoły.

3

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Kategori
a

porówna
nia

Szkoła

tradycyjna

Szkoła
progresywisty
czna

Filozofia

Idealizm i realizm;

odwołanie do
absolutnych,
ponadczasowych i

uniwersalnych
wartości oraz
możliwości poznania

świata poprzez
zmysły i
rozumowanie

Pragmatyzm,

zmiana, proces i
względność świata
oraz ludzkiego
poznania

Ideologia

Transmisja

kulturowa

Romantyczna i

progresywna

4

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Kategori

a

porówna

nia

Szkoła

tradycyjna

Szkoła

progresywisty

czna

Cel

kształceni
a

Akceptacja swego

miejsca w życiu

Poprawa jakości

życia,
wspomaganie

demokracji

Uczenie

się

Opanowywanie

zorganizowanego
materiału

nauczania
(głównie faktów i

poglądów)

Kooperatywne

rozwiązywanie
problemów

5

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Kategori

a

porówna

nia

Szkoła

tradycyjna

Szkoła

progresywisty

czna

Program

Zorganizowana,
podzielona na
przedmioty,
hierarchicznie

ustrukturyzowana
wiedza
odzwierciedlająca
kulturalne dziedzictwo

ludzkości

Interdyscyplinarny,
opierający się na
doświadczeniach i
zainteresowaniach

ucznia

Model
nauczania

Przekaz wiedzy,
modelowanie
zachowań

Bezpośrednie,
fenomenologiczne,
przez działanie; akcent

na metodę

6

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Kategoria

porównan
ia

Szkoła
tradycyjna

Szkoła

progresywistyczn
a

Model

oceniania

Ocenianie produktu

(rezultatów)
kształcenia,
świadectwa,

promocje

Ocenianie formujące

(systematyczne
przekazywanie
informacji zwrotnej

dotyczącej sposobu
pracy)

Model

wychowani

a

Rygoryzm
wychowawczy

Podmiotowe
traktowanie ucznia

7

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Kategoria
porównan

ia

Szkoła
tradycyjna

Szkoła
progresywistyczna

Model

motywowa

nia

Zewnętrzny
(kary i nagrody)

Wspieranie motywacji
wewnętrznej

Zmiana

Inicjowana
i sterowana z
zewnątrz

Od wewnątrz, od siebie,
z pełnym podzielaniem
przesłanek leżących u jej

podstaw przez jej
rzeczywistych
realizatorów, tzn.

nauczycieli

8

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki,

(red.) Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Modele szkoły współczesnej

Szkoła tradycyjna, czyli konserwatywna

•autokratyczne stosunki: nauczyciele – uczniowie;
•dominacja nauczycieli: stosowanie nauczania frontalnego, praca pod

kierunkiem i według wzoru prezentowanego uprzednio przez
nauczyciela ;

•wiedza naukowa, traktowana jako „pewna”, dobrze ustrukturyzowana

i podawana w sposób jasny i przystępny: szkolne przedmioty
nauczania, korzystanie z pomocy naukowych;

•dbałość o wykształcenie podstawowych umiejętności:

- szkolnych (czytania, pisania, rachowania),
- akademickich (zestawiania danych, porównywania, dowodzenia itp.);

•surowa dyscyplina na lekcji, sterowanie aktywnością uczniów za

pomocą systemu kar i nagród;

•w strategii motywowania uczniów do nauki ważną rolę odgrywają

elementy rywalizacji (rankingi indywidualnych osiągnięć, klas, szkół).

9

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Szkoła romantyczna

• zindywidualizowane nauczanie: uczniowie uczą się według

indywidualnych planów (semestralnych, miesięcznych,
tygodniowych, dziennych);

• nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy na rzecz

pobłażliwości w wychodzeniu naprzeciw ujawnianym potrzebom
edukacyjnym każdej jednostki;

• uczniowie działają nie tyle według wzoru demonstrowanego przez

nauczyciela, ile w celu zrealizowania czegoś dla nich ważnego;

• akcentuje się nie tyle przedmiot, ile metodę uczenia: uczniowie,

zachęcani do odkrywania wiedzy;

• wzmacnianie motywacji wewnętrznej: duża swoboda w

określaniu, czego i jak uczeń chce się uczyć - troska o to, aby
wiedza wynoszona przez uczniów z takiej szkoły była w pełni
usystematyzowana, pozostaje wyraźnie na drugim planie;

• klasa jako zbiór indywidualności, klimat wzajemnej akceptacji,

gotowości do współdziałania.

10

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z.

Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Szkoła nowoczesna

• uczenie się w elastycznie tworzonych, małych grupach

roboczych;

• uczniowie realizują autorskie projekty edukacyjne,

często wykraczając poza ramy pojedynczych
przedmiotów szkolnych;

• akcent położony jest na sam proces uczenia się,

doświadczanie, wyzwalanie zachowań kreatywnych;

• wiedza jest traktowana jako prawdopodobna,

tymczasowa, wymagająca stałej weryfikacji i
modyfikacji;

• demokratyczny styl kierowania pracą uczniów;
• dużą wagę przywiązuje się do wielości i różnorodności

materiałów edukacyjnych (podręczników, kart pracy,
czasopism, technologii informacyjnej) jako zasobów
naukowych.

11

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki,

(red.) Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Wersje szkoły nowoczesnej

Model terapeutyczny

•wpływ psychologii A.Maslowa i C. Rogersa oraz wyników badań

nad znaczeniem obrazu własnej osoby i motywacji dla osiągnięć
szkolnych ucznia;

•cel edukacji: pełny rozwój jednostki i jej samorealizacja;
•edukacja: prowadzenie uczniów do pełnego zrozumienia i

akceptacji siebie i innych, poprzez rozpoznanie mocnych stron i
ograniczeń oraz wspieranie niezależności uczniów;

•uczeń: indywidualność kontrolująca własne uczenie się;
•rola nauczyciela: tworzenie warunków do ujawnienia osobistych

celów edukacji i pomoc uczniom w ich określaniu i organizowaniu
proces uczenia się i doświadczania sukcesu;

12

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

• nauczanie

- dostosowane do poziomu rozwoju i zdolności uczniów,
- szczególna rola informacji zwrotnej i konstruktywnego,

wyrażania uznania dla osiągnięć i postępów,

- kreowanie bogatego w materiały i interakcje środowiska

uczenia się,

- dzielenie się wiedzą, praca grupowa, wzajemne wyrażanie

akceptacji.

Model refleksyjny

• dydaktyczne implikacje teorii Lwa Wygotskiego, Jeana Piageta,

Jerome`a Brunera, wyników badań nad związkiem między
mową a myśleniem;

13

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

•przywiązywanie dużej wagi do rozwoju poznawczego

wspieranego czynnikami społecznymi (procesami
porozumiewania się):

- uruchamianie wszystkich kanałów komunikacyjnych

(mówienie „od siebie do drugiego”, aktywne słuchanie,
czytanie traktowane jako „wypytywanie” podręczników itp.) ,

- język medium porozumiewania się i instrument myślenia,
- uczenie się opiera się na aktualne aktywności dzieci, ujętej w

elastyczne ramy organizacyjne w postaci bloków ścieżek, czy
tematów wiodących.

•duża rola wewnętrznej motywacji uczenia się;
•ocenianie formatywne (formujące i kształtujące):
- diagnozowanie poziomu rozwoju struktur poznawczych i

moralnych każdego ucznia w klasie,

- monitorowanie uzyskiwanych przez niego postępów,
- rozmowy na temat postępów z uczniem i jego rodzicami.

14

Źródło: Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)

Z. Kwieciński, B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

INTEGRACJA

MIĘDZYPRZEDMIOTOWA

® integracja procesu nauczania, kształcenia

umiejętności i wychowania – nauczyciele powinni
współdziałać na rzecz tworzenia w świadomości
uczniów zintegrowanego systemu wiedzy,
umiejętności i postaw.

Wprowadzenie:
• 1/ kształcenia zintegrowanego w klasach I – III

szkoły podstawowej

• 2/ bloków przedmiotowych
• 3/ ścieżek edukacyjnych

15

Źródło: Sielatycki M. , Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15-27 (wybrane fragmenty), w:

Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, Wyd. CODN, Warszawa 1999

Postulaty:
- przekazywanie spójnej wizji świata;
- odejście od encyklopedyzmu;
- przejście od wąskiej specjalizacji poszczególnych

nauczycieli ku ich szerszemu przygotowaniu
pedagogicznemu i zawodowemu;

- położenie nacisku na osiąganie przez uczniów

uniwersalnych umiejętności, a nie jak dotychczas –
głównie wiedzy;

- współpraca nauczycieli w szkole, prowadząca do

spójności szkolnych programów nauczania i wychowania

- integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym, co

powoduje lepsze zaspokojenie lokalnych potrzeb
edukacyjnych uczniów.

16

Źródło: Sielatycki M. , Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15-27 (wybrane fragmenty), w:

Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, Wyd. CODN, Warszawa 1999

Powyższy materiał został opracowany przez

Zespół Pedagogów CEN UWr

na podstawie literatury:

1. Gołębniak B.D., Szkoła wspomagająca rozwój, w:

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński,
B. Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty),
PWN, Warszawa 2004

2.  Grondas M., Ujęcia holistyczne w edukacji, str. 42-45

(wybrane fragmenty), w: Program Nowa Szkoła.
Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa
1999.

3. Rylke H. , Klimowicz G. , Szkoła dla ucznia. Jak uczyć

życia z ludźmi, WSiP, Warszawa 1992

4. Sielatycki M. , Metodyka nauczania zintegrowanego, str.

15-27 (wybrane fragmenty), w: Program Nowa Szkoła.
Integracja międzyprzedmiotowa, Wyd. CODN, Warszawa
1999

17