Kamica nerek
Kamica moczowodów
Kamica pęcherza moczowego

KAMICA MOCZOWA

KAMICA MOCZOWA



w nerce,



moczowodzie,



w pęcherzu

tworzą się złogi

substancji
chemicznych
stanowiących
prawidłowy lub
patologiczny
składnik moczu

KAMICA MOCZOWA
PRZYCZYNY POWSTAWANIA KAMIENI



czynniki ogólnoustrojowe, wpływające przede
wszystkim na skład chemiczny i cechy fizyczne
moczu, np. dna lub kwasica kanalikowa;



osobnicze własności nerki i dróg
moczowych, np. wapnica nerki, zwężenie
podmiedniczkowe moczowodu lub zakażenie
moczu drobnoustrojami wytwarzającymi ureazę;



warunki środowiskowe, np. wysoka
temperatura otoczenia, odżywianie obficie
białkowe, brak ruchu, a zwłaszcza
unieruchomienie w pozycji leżącej.

KAMICA MOCZOWA

Czynniki sprzyjające tworzeniu kamieni moczowych:



nadmierne stężenie w moczu związków, które mogą
ulegać krystalizacji (sole wapnia, kwas szczawiowy, kwas
moczowy cystyna);



odwodnienie organizmu, prowadzące do zwiększonej
resorpcji zwrotnej wody w nefronie, powodujące
zagęszczenie wszystkich związków obecnych w moczu;



pH moczu - wpływa na stan wysycenia zawartych w nim
związków. Nieprawidłowe pH < 5,5 (biegunka, dieta
bogatobiałkowa) sprzyja powstawaniu złogów moczanowych,
cystynowych i wytrącaniu soli wapnia. Alkalizacja moczu gdy
pH > 7,0 (zakażenia układu moczowego) sprzyja tworzeniu
złogów wapniowych i struwitowych;



bakterie, resztki tkanek w przebiegu odczynu zapalnego
w drogach moczowych mogą stanowić jądro krystalizacji

KAMICA MOCZOWA

Substancje przeciwdziałajace wytracaniu się kamieni

moczowych



cytryniany, które tworzą z wapniem rozpuszczalne w wodzie
związki. Dodatkowo hamują one proces krystalizacji, czyli
tworzenia kamienia moczowego;



magnez, tworzący rozpuszczalne sole ze szczawianami, co
przeciwdziała ich wytrącaniu w postaci soli wapniowych;



pirofosforany, hamujące wzrost kryształów soli wapniowych
wytrąconych z roztworu;



glikozaminoglikany (kwas sialowy, kwas hialuronowy) tworzą
warstwę ochronną pokrywającą nabłonek dróg moczowych;



białko Tamma - Horsfalla, pochodzące z komórek
cewkowych. W zależności od pH moczu białko to zmienia swoje
własności. Opisywane jest, jako promotor lub inhibitor
krystalizacji kryształów szczawianowych i fosforanowych

RODZAJE KAMIENI NERKOWYCH



Złogi soli wapniowych (głównie
szczawiany, fosforany, węglany) stanowią
80% przypadków kamicy nerkowej.



Złogi moczanowe występują w około
10% przypadków kamicy nerkowej.



Złogi struwitowe występują w około 8%
przypadków kamicy nerkowej



Złogi cystynowe stanowią około 2%
przypadków kamicy nerkowej

OBJAWY KAMICY NERKOWEJ

Kolka nerkowa objawia się

silnym bólem okolicy
lędźwiowej, promieniującym
do podbrzusza,
zewnętrznych narządów
płciowych lub
przyśrodkowej powierzchni
uda.



Parcie na mocz;



Zaburzenia mikcji;



Nudności, wymioty;



wzdęcia brzucha



Krwinkomocz lub krwiomocz
( prawie zawsze)

NAJCZĘSTRZA LOKALIZACJA
ZŁOGÓW



Połaczenie
miedniczkowo –
moczowodowe;



Miejsce krzyżowania
się moczowodu z
naczyniami
biodrowymi;



Ujście moczowodu
do pęcherza
( odcinek
śródścienny
moczowodu)

ROZPOZNANIE KAMICY
DIAGNOSTYKA

•

morfologia krwi

•

poziom kreatyniny

•

analiza moczu

•

USG jamy brzusznej

•

Rtg przeglądowe jamy brzusznej

•

osiowa lub spiralna tomografia bez
kontrastu

•

dożylna urografia

KOLKA NERKOWA -
POSTĘPOWANIE

Podstawowa zasadą jest opanowanie bółu podając:



Leki przeciwbólowe ( Pyralgin, Fortral, Dolargan)



Leki rozkurczowe ( Papaveryna, Buscolysina, No –spa,
Polocaina)



Leki przeciwobrzękowe i przeciwzapalne ( Diklofenac,
Butapirazol)

Leki podaje się parenteralnie lub w postaci czopków

doodbytniczych.



W uporczywych wymiotach konieczne jest pozajelitowe
nawodnienie.

KOLKA NERKOWA
DZIAŁANIA PIELĘGNIARSKIE

Cel działań:
Zminimalizowanie bólu, zapewnienie bezpieczeństwa, wygody i

komfortu psychicznego oraz niedopuszczenie do zaburzeń
elektrolitowych.

Działania pielęgniarskie:



W uzgodnieniu z lekarzem podanie leków przeciwbólowych;
rozkurczowych, stosowanie ciepłych okładów na okolicę lędźwiową
lub zalecenie ciepłej kąpieli;



Towarzyszenie pacjentowi i wspieranie go psychicznie;



Ocena dolegliwości towarzyszących ( nudności, wymioty, trudności
w wydalaniu moczu) oraz ocena ilości i jakości wydalin;



Pomoc podczas wymiotów;



Utrzymanie ciała pacjenta oraz jego otoczenia w czystości;



Podanie pacjentowi zleconych płynów infuzyjnych.

KOLKA NERKOWA –
UŁATWIENIE SAMOISTNEGO WYDALENIA ZŁOGU

„Uderzenia wodne”

1.

Leki rozkurczowe ( No–spa 2 tabl.),

2.

Wypicie przez pacjenta w przeciągu pół godziny 1-2 l
płynów,

3.

Furosemid ( 1 tabl. po lub 1 amp. Im),

4.

Ciepła kąpiel,

5.

Aktywność ruchowa.

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA PACJENTÓW Z KAMICĄ
NERKOWĄ

Zalecenia

w kamicy
cystynowej

Zalecenia

w kamicy
moczanowej

Zalecenia

w kamicy
struwitowej

Zalecenia w

kamicy
fosforanowo-

wapniowej

Zalecenia w
kamicy

szczawianowo-
wapniowej

OGÓLNE
zalecenia

żywieniowe
w kamicy

nerkowej

OGÓLNE ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA
PACJENTÓW Z KAMICĄ NERKOWĄ

Pacjentowi zaleca się:



zwiększoną podaż płynów ubogoelektrolitowych w takich
ilosciach, aby objetośc moczu wynosiła co najmniej 2 litry
na dobę;



ograniczenie spożycia soli;



ograniczenie spożycia białka zwierzęcego;



Ograniczenie spożycia pokarmów zawierających dużo
szczawianów: czekolady, kawy, herbaty, orzechów,
rabarbaru, szpinaku, truskawek, buraków;



Nie ma potrzeby ograniczać wapnia w postaci produktów
mlecznych, natomiast nie wolno bez zalecenia lekarza
przyjmować preparatów wapnia i witaminy D;

ŻYWIENIE W KAMICY SZCZAWIANOWO - WAPNIOWEJ

W kamicy szczawianowo-wapniowej należy:



wykluczyć z diety produkty zawierające szczawiany-
szpinak, szczaw, botwinę, rabarbar, figi, kakao,
czekoladę, kawę naturalną, czarną herbatę, pieprz
prawdziwy oraz ostre przyprawy z glutaminianem
sodu, konserwy mięsne i rybne, kiszonki, koncentraty
zup i sosów ;



ograniczyć przyjmowanie soli do 5-6g (1 płaska
łyżeczka do herbaty). Należy zrezygnować z
dosalania potraw, a także ograniczyć dodatek soli w
czasie ich przygotowywania ;



zastępować tradycyjną sól dostępnymi na rynku
solami niskosodowymi lub różnego rodzaju
mieszankami ziołowymi i przyprawami;



w ograniczonych ilościach można spożywać: ziemniaki,
buraki, marchew, zielony groszek, fasolkę szparagową,
nasiona roślin strączkowych, kapustę, cukier i wyroby
cukiernicze, mięso i przetwory mięsne, ryby, jaja, zielone
warzywa liściaste, kapustne, sałata, orzechy, śliwki, agrest,
pomidory;



Należy stosować dietę „normomleczną” – codziennie
spożywać 2 szklanki mleka albo tyle samo kefiru lub
jogurtu oraz 1-2 plasterki sera.



zwiększyć podaż płynów w ilości co najmniej 2 litrów
/dobę ;



zwiększyć spożycie cytrynianów (soki i owoce cytrusowe);



spożywać produkty zbożowe z pełnego ziarna, warzywa,
ogórki, cebulę, kukurydzę, masło ;



prowadzić aktywny tryb życia.

ŻYWIENIE W KAMICY SZCZAWIANOWO - WAPNIOWEJ

W diecie należy ograniczyć produkty bogate w

fosforany, szczawiany, wapń oraz sól, a
zwiększyć natomiast ilość magnezu, cytrynianów i
płynów (poza alkalicznymi).

Należy podawać pokarmy zakwaszające – ryby,

mięso, wędliny, pieczywo

Produkty zalecane:



duże ilości płynów,



mięso, ryby, pieczywo,



kasze (wszystkie gatunki), makarony,



masło,



miód,



soki i owoce cytrusowe

Żywienie w kamicy fosforanowo –
wapniowej

Produkty dozwolone w ograniczonych

ilościach: ziemniaki, pozostałe warzywa,
owoce, mleko i przetwory mleczne, jaja.

Produkty przeciwwskazane: alkaliczne

wody mineralne, nasiona roślin
strączkowych, szpinak, szczaw, rabarbar,
czekolada, kakao, herbata mocna, kawa
naturalna, przyprawy z glutaminianem
sodu, przetwory solone.

Żywienie

w

kamicy

fosforanowo

–

wapniowej

ŻYWIENIE W KAMICY STRUWITOWEJ
(FOSFORANOWO-AMONOWO-MAGNEZOWEJ)

Przesycenie moczu struwitem występuje u osób ze stale

alkalicznym odczynem moczu w wyniku nadmiernej
produkcji amoniaku przez bakterie wytwarzające ureazę
( Proteus, Klebsiella)

Szczególnie podatni na powstawanie złogów struwitowych

są chorzy z wadami układu moczowego oraz z
wszczepieniem moczowodu do pętli jelita

W diecie tych osób należy ograniczyć fosforany, których

źródłem są: sery dojrzewające, topione, mleko, żółtko jaja,
mięso, podroby, ryby, konserwy, gruboziarniste produkty
zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych, kakao,
czekolada, orzechy

Korzystne jest zakwaszanie moczu przez stosowanie

żurawin i czerwonych porzeczek.

ŻYWIENIE W KAMICY Z KWASU MOCZOWEGO
 

Kwas moczowy jest końcowym produktem katabolizmu

zasad purynowych wchodzących w skład jąder
komórkowych. Wzrost stężenia kwasu moczowego
powyżej 6,4 mg w 100 ml surowicy krwi powoduje
wytrącanie się kryształków soli kwasu moczowego w
nerkach. Sprzyja temu również nadmierne
zagęszczenie moczu i jego kwasowe pH około 5,0.
Zwiększone stężenie kwasu moczowego w moczu
ułatwia krystalizację szczawianów wapnia.



Kamica moczanowa może się rozwinąć również przy
prawidłowym wydalaniu kwasu moczowego w moczu,
powodem wówczas jest przewlekłe zagęszczenie
moczu zależne od ograniczenia podaży płynów lub ich
nadmiernej utraty np. w przewlekłej biegunce, u
pacjentów z ileostomią lub z potem.



Produkty odpowiednie- nie zawierające puryn lub ubogie w puryny:



woda, wody mineralne alkaliczne (Jan, Józef, Marysieńka, Anna,
Kinga), czarna herbata, herbata owocowa i ziołowa, kawa (z kofeiną i
bez kofeiny), kawa zbożowa, kakao, soki warzywne i owocowe,
lemoniada;



mleko, śmietana (jeżeli nie ma nadwagi), maślanka, kefir, serwatka,
twaróg chudy;



jajka;



masło, margaryna, olej;



owoce;



orzechy;



konfitury/ marmolady, miód;



ziemniaki;



mąka, kasza, mąka ziemniaczana, sago, makaron, ryż;



wywar warzywny, przyprawy, sól jodowana;



warzywa kapustne (z wyjątkiem brokułów), sałata, pomidory, chrzan,
grzyby (pomimo wyższego stężenia puryn produkty roślinne nie
obciążają przemiany kwasu moczowego i dlatego są odpowiednie).

ŻYWIENIE W KAMICY Z KWASU MOCZOWEGO
 

ŻYWIENIE W KAMICY CYSTYNOWEJ

Kamienie złożone z aminokwasu cystyny

powstają wyłącznie u osób dotkniętych
defektem transportu cewkowego
aminokwasów dwuzasadowych. Rozpoznanie
cyctynurii na podstawie testu z
nitroprusydkiem sodu wymaga potwierdzenia
badaniem ilościowym zawartości cystyny w
moczu.

Prewencja kamicy cystynowej opiera się na

odpowiednim nawodnieniu i alkalizacji moczu.

ŻYWIENIE W KAMICY CYSTYNOWEJ



Wskazane jest:



znaczne zwiększenie podaży płynów (u dorosłych > 3,5 l/dobę),



ważna jest podaż płynów w nocy. Niektórzy zalecają podaż 4-4,5
l/dobę- sugerując picie 240 ml wody co godzinę i 480 ml przed
snem ;



Wskazane są napoje alkalizujące bogate w dwuwęglany i ubogie
w sód oraz soki cytrusowe



ograniczenie podaży metioniny (produkty mięsne, ryby jajka,
brukselka, brokuły, szpinak, fasola, groch), prekursora cystyny,
szczególnie w godzinach wieczornych;



ograniczenie podaży sodu do 2 g/dobę;



spożywanie produktów alkalizujących: produkty mleczne,
marchew, sałata, buraki, ziemniaki, seler, orzechy, kalafior,
rzodkiewki



. Idealnym odczynem moczu w prewencji kamicy cystynowej jest
pH 7,0-7,5. Mocz o pH > 7,5 przyczynia się do formowania złogów
wapniowo-fosforanowych.

LECZENIE UZDROWISKOWE - WODOLECZNICTWO

Kuracja pitna ( krenoterapia) po operacyjnym

usunięciu kamienia z narki/moczowodu lub
samoistnym jego odejściu w ma na celu:



wypłukanie drobnych złogów, tzw. mikrolitów,
z załamków kielichów i z miedniczki nerkowej,
gdzie mogą zawsze pozostać nawet po
najlepiej wykonanej operacji;



zwalczanie zakażenia, które utrzymuje się u
nielicznych chorych po usunięciu kamienia;



wpływ na gospodarkę wodną i mineralną
ustroju chorego.

WODOLECZNICTWO

Wody hipotoniczne i słabo zmineralizowane:



modyfikują wydalanie z moczem wapnia, fosforanów i
magnezu, zamieniając wzajemny ich stosunek.



wzmagają kurczliwość i perystaltykę mięśni gładkich
dróg moczowych, co ułatwia wydalanie złogów
nerkowych na zewnątrz,

Utrzymujący się stale zwiększony dowóz płynów

poprawia ukrwienie miąższu nerkowego i wzmaga
diurezę.

Zwiększona diureza zwiększa ciśnienie w drogach

moczowych i ułatwia wypłukiwanie z dróg moczowych
śluzu, drobnoustrojów, ropy i mikrolitów, a czasem też
większych kamieni.

WODOLECZNICTWO

W zapobieganiu nawrotom kamicy wykorzystuje się

wody z grupy szczaw alkalicznych



„Jan” z Krynicy,



„Dąbrówka” ze Szczawna,



„Józef” z Wysowej,



„Marysieńka” z Cieplic,



w mniejszym stopniu „Anna” z Żegiestowa i „Kinga” z
Krościenka.

Z wód mineralnych znajdujących się poza granicami

Polski na uwagę zasługuje woda „Naftusia” z
Truskawca ( Ukraina) oraz „Fiuggi” ( Włochy).

LECZENIE UZDROWISKOWE - WODOLECZNICTWO

Inne metody leczenia takie jak kąpiele mineralne

poprawiają ukrwienie nerek

Krenoterapię można wspomagać podając jednocześnie

chorym na kamicę moczanową i z kwasu moczowego
leki rozpuszczające kamień (ura-lyt-U, cytrolyt), a na
kamicę szczawianową i fosforanową preparaty
ułatwiające odejście drobnych kamieni (rubia,
rubiolizyna). Chorym na kamicę z kwasu moczowego,
u których stwierdzi się wysoki poziom kwasu
moczowego w surowicy krwi podaje się związki z
grupy alopurinolu.

Wyciągi z ziół, takich jak: liść brzozy, kwiat bławatka,

ziele nawłoci, czy ziele połonicznika wspomagają
działanie leków moczopędnych, rozkurczowych,
przeciwzapalnych oraz wód leczniczych.

LECZENIE UZDROWISKOWE -
WODOLECZNICTWO

Chorych po operacyjnym usunięciu kamienia z dróg

moczowych należy kierować do leczenia
uzdrowiskowego w nieprzekraczalnym terminie 6
tygodni od chwili operacji

Do leczenia uzdrowiskowego kwalifikowani są:



Chorzy wielokrotnie operowani z powodu kamieni
miedniczki lub moczowodu, którzy kilkakrotnie w
ciągu roku oddają drobne kamienie szczególnie ci,
których zawód predysponuje do powstawania
kamicy np. hutnicy, górnicy dołowi itp.



chorzy z kamicą cystynową nawet, kiedy po
operacyjnym usunięciu kamienia nie stwierdza się
nawrotów.

OPERACYJNE METODY LECZENIA KAMICY UKŁADU

MOCZOWEGO

LITOTRYPSJA ESWL
(EXTRACORPOREAL SHOCK WAVE LITHOTRIPSY)

Litotrypsja falami generowanymi pozaustrojowo

jest wskazana wleczeniu większości kamieni
nerkowych < 1,5 do 2 cm wielkości.



Złogi w nerce



Złogi w moczowodzie ( do 8 mm)

Zabieg w krótkim znieczuleniu dożylnym ( leki

uspokajające, analgetyczne)

LITOTRYPSJA ESWL
- POWIKŁANIA

Powikłania związane z działaniem fali uderzeniowej:



Zmiany na skórze;



Krwiaki okołonerkowe i nerkowe;



Uszkodzenie narządów sąsiadujących z nerką;

Powikłania związane z wydalaniem złogów:



Ból, kolka nerkowa;



Droga kamicza



Krwiomocz

Powikłanie związane z brakiem kontroli po zabiegu:



Nieodwracalne zniszczenie nerki ( gdy brak kontroli
dezintegracji złogu

PRZEZSKÓRNA NEFROLITOTRYPSJA (PCNL)

Metodą PCNL można usunąć kamienie:



Kamienie miedniczki nerkowej/ kielicha, kamienie
odlewowe ( średnica kamieni > 2-2,5 cm);



Kamienie z towarzyszącym zaburzeniem odpływu
moczu z przyczyn anatomicznych;



Kamienie oporne na ESWL;

Zabieg wykonuje się pod kontrolą wzroku przy pomocy

urządzenia optycznego - nefoskopu. Jest on
wprowadzany do nerki przez przetokę nerkową
wykonaną metodą nakłucia. Do rozbijania kamieni
używa się różnego rodzaju litotryptorów czyli urządzeń

PRZEZSKÓRNA NEFROLITOTRYPSJA
PCNL

PCNL - POWIKŁANIA

W trakcie zabiegu:



krwawienie ,



przebicie miedniczki nerkowej,



uszkodzenie narządów
sąsiadujących( opłucna, okrężnica),



zatrucie wodne w wyniku przecieku
płynu irygacyjnego do przestrzeni
zaotrzewnowej.

Wczesne:



gorączka,



stan septyczny,



niedrożność porażenna jelit,



kamica resztkowa,



krwiak okołonerkowy,



zaciek moczowy w przestrzeni
okołonerkowej,



przetoka moczowa.

Późne:



przetrwałe zakażenie ukł.
moczowego ( kamica
resztkowa),



kamica nawrotowa,



zwężenie połączenia
miedniczkowo
moczowodowego,



tętniak rzekomy,
przetoka tętniczo-żylna,



późne krwawienie z
nerki.

URETERORENOSKOPIA - URS

Endoskopowa metoda

usuwania złogów w
moczowodzie. Polega na
przezcewkowym
wprowadzeniu endoskopu
(mogą być sztywne lub
giętkie) wyposażonego w
kamerę i kanały robocze
umożliwiające
manipulowanie narzędziami
wewnątrz moczowodu .
Wykonywany jest w
znieczuleniu nadoponowym,
podpajęczynówkowym lub
ogólnym.

URETERORENOSKOPIA

Powikłania:



Uszkodzenie nabłonka dróg moczowych,



Miejscowy obrzęk śluzówki i moczowodu,



Drobne krwawienie,



Kamica resztkowa- pozostanie fragmentów złogów w
świetle moczowodu włącznie z przemieszczeniem się
fragmentów złogu do nerki,



Naruszenie ciągłości moczowodu,



Zakażenia układu moczowego,



Odpływ pęcherzowo-moczowodowy,



Zwężenie moczowodu

KLASYCZNE ZABIEGI OPERACYJNE



Ureterolitotomia



Pielolitotomia



Nefrolitotomia

Po wydobyciu złogu moczowód jest szynowany

poprzez założenie cewnika DJ co zapobiega
przeciekaniu moczu i zbliznowaceniom wokół
moczowodu. Dren asekuracyjny jest
pozostawiony do 3 – 5 doby.

Usunięcie szwów na 6 - 7 dobę.

LAPAROSKOPIA

Wskazania w kamicy układu moczowego:

1.

Złogi towarzyszące zwężęniu połączenia

miedniczkowo- moczowodowego ( w czasie
zabiegu wykonywana jest również plastyka
tego połączenia);

2.

Złogi w moczowodzie których nie można

leczyć metodami ESWL lub URS.

Dostęp przezotrzewnowy lub pozaotrzewnowy.

KAMICA PĘCHERZA MOCZOWEGO

KAMICA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Etiologia :

1.

Podpęcherzowa przeszkoda w odpływie moczu
( łagodny rozrost stercza, zwężenie szyi pęcherza,
zwężenie cewki moczowej, zaburzenia neurogenne).

2.

Zakażenia układu moczowego.

3.

Ciała obce w pęcherzu moczowym ( cewniki nici
chirurgiczne).

Objawy kliniczne:

•

ból nad spojeniem łonowym, w okolicy krocza,
narządów płciowych zewnętrznych;

•

krwiomocz;

•

częstomocz, parcia naglące; przerwanie strumienia
moczu.

KAMICA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Rozpoznanie radiologiczne kamicy pęcherza moczowego ustala się na podstawie ultrasonografii i zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej.
Leczenie kamicy pęcherza moczowego polega na operacyjnym usunięciu kamienia i jednoczesnym zlikwidowaniu przeszkody podpęcherzowej.
Wykonuje się następujące zabiegi:
Cystolitotomia – wyjęcie złogu z pęcherza po jego nacięciu;
Litotrypsja i litolapaksja – kruszenie złogu w pęcherzu przy użyciu wprowadzonej przez cystoskop sondy emitującej fale elektrohydrauliczne lub ultradżwiękowe. Okruchy powstałe po skruszeniu kamienia

wypłukuje się ewakuatorem Ellika lub Bigelowa, będż strzykawką Tomeya ( litolapaksja), niektóre okruchy można usunąć kleszczykami.

Część niewypłukanych kamieni pacjent wydala podczas mikcji.

fragmentów złogu