Polityka stabilizacyjna

Polityka gospodarcza

Polityka stabilizacji
gospodarczej

Polityka łagodzenia wahań w
gospodarce to najogólniej
przywracanie gospodarki do stanu
równowagi wewnętrznej i
zewnętrznej.

Główne instrumenty stopy podatkowe,
wydatki rządowe i transfery.

Polityka budżetowa
(fiskalna)

Polityka budżetowa zajmuje się sposobami
wykorzystania dochodów i wydatków
publicznych w celu realizacji zadań
stojących przed państwem



Polityka podatkowa



Polityka wydatków budżetowych

Budżet Państwa



Zespół narzędzi i środków służących realizacji określonych

zadań społeczno – gospodarczych państwa



Prezentacja programu działania rządu, w którym ogólne

cele polityczne i społeczno – gospodarcze zostały

przedstawione jako finansowe zamierzenia



Zespół rachunków, zestawiających na okres jednego roku

kalendarzowego wszystkie wpływy i wydatki państwa



Środek kontroli podejmowania bieżących decyzji społeczno

– gospodarczych, korygowania posunięć realizacyjnych,

porównywania działalności w czasie

Budżet państwa stanowi instytucjonalną
formę gromadzenia funduszy publicznych,
które umożliwiają pełnienie przez państwo

tradycyjnych funkcji:



funkcji publicznych



administracja



obrona narodowa



bezpieczeństwo wewnętrzne



wymiar sprawiedliwości



funkcji socjalnych



ochrona zdrowia



oświata



działalność socjalno-kulturalna



funkcji gospodarczych



regulacyjne działania państwa

Funkcje polityki budżetowej



alokacyjna

kształtowanie podziału czynników wytwórczych pomiędzy

sektor prywatny i publiczny i ich dalsza alokacja wewnątrz

tych sektorów



redystrybucyjna

oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów
indywidualnych



stabilizacyjna

wykorzystanie budżetu do osiągnięcia

makroekonomicznych celów gospodarczych

Formy redystrybucji dochodu :



Bezpośrednia redystrybucja dochodów

pieniężnych (podatki, transfery)



Bezpłatne (lub płatne częściowo) zaspokajanie

określonych potrzeb w ramach usług

społecznych (oświata, służba zdrowia)



Oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje

się pierwotna dystrybucja dochodów (np.

szkolenia zawodowe)

Ze względu na zasadnicze źródło
pochodzenia dochodu



Dochody podatkowe – podatki wraz ze
składkami na ZUS i cła,



Dochody niepodatkowe

Podatki

za pomocą podatków władze publiczne krajów
rozwiniętych przejmują od 20% do 50% PKB

Przymusowe,
bezzwrotne
i nieodpłatne
świadczenie pieniężne
pobierane przez
państwo
celem pokrycia
obciążeń publicznych.

System podatkowy



Zapewnia środki pokrycie wydatków publicznych



Umożliwia makroekonomiczne kształtowanie popytu



Umożliwia realizację celów społecznych

System podatkowy

Istota i funkcje podatków

12

Podatek to:



przymusowa danina materialna wyrażona w

pieniądzu na rzecz państwa lub innych
związków publiczno-prawnych.



jest częścią dochodu przejmowanego przez

państwo środków uzyskiwanych przez inne
podmioty gospodarcze.



świadczenia te mają swoje źródło we

władztwie podatkowym. Podatek to kategoria
prawna, ekonomiczna, fiskalna, społeczna
oraz polityczna.

13

Aspekty podatków



Prawny – istotę podatku reguluje „Ordynacja

podatkowa”, jest to publiczne, nieodpłatne,

przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na

rzecz Skarbu państwa lub gminy



Ekonomiczna istota podatku wyraża się w

przejmowaniu części dochodu narodowego w celu

realizacji zadań wewnętrznych i zewnętrznych

państwa. To ilustruje krzywa Laffera



Fiskalny – podstawowe źródło dochodów państwa



Politycznym – są wykorzystywane przez konkretne

partie polityczne



Społecznym – podatki muszą być dostosowane do

indywidualnej sytuacji podatnika

14

Funkcje podatków:



fiskalna



pozafiskalne

Wyróżnia się także:



fiskalną,



gospodarczą



społeczną



polityczną

Albo:



alokacyjną



stabilizacyjną



redystrybucyjną



regulacyjną



informacyjną

15



Funkcja fiskalna – zabezpiecza pokrycie obciążeń

publicznych poprzez wydatki publiczne



Funkcja gospodarcza jest rozumiana jako oddziaływanie

globalne, na gospodarkę oraz selektywnie.

Oddziaływanie globalne polega na ściąganiu nadwyżki

inflacyjnej.

Na gospodarkę – zwiększenie siły nabywczej poprzez niższe

podatki

Selektywnie- pobudzanie lub ograniczanie niektórych dziedzin



Funkcja społeczna – globalnie to ograniczenie lub likwidacja

nierówności społecznych.

Na sferę społeczną – preferencje dla niektórych grup

społecznych oraz selektywnie – przeciwdziałanie niektórym

zjawiskom,



Funkcja polityczna – umożliwia realizację programów

politycznych

16



Funkcja alokacyjna polega na wykorzystaniu podatków

w celu skorygowania rynkowego rozmieszczenia

czynników produkcji oraz struktury PKB



Stabilizacyjna jest związana z cyklem koniunkturalnym



Stymulacyjna – ma na celu pobudzenie u podatników

zachowań zgodnych z oczekiwaniami państwa Np.

zachęcanie do inwestycji, tworzenie nowych miejsc

pracy



Regulacyjna polega na zastosowaniu korekty

dochodów które znajdują się do dyspozycji podatników



Redystrybucyjna – wykorzystanie podatków na

przesuwanie dochodów między podatnikami jako

rezultat stosowania progresji.

17

18

Stale cechy

podatków



Przymusowość



Bezzwrotność



Nieodpłatność



Jednostronność



Ogólność



Pieniężny charakter

Zmienne cechy

podatków



Podstawa
opodatkowania



Przedmiot
opodatkowania



Stawki i skale



Ulgi i zwolnienia



Warunki płatności

Podmiot opodatkowania:



Bierny – strona, na której ciąży obowiązek podatkowy



Czynny – strona ustalająca i pobierająca podatek

Przedmiot podatku:



jednorazowy np. nabycie nieruchomości,



powtarzalny – dochody z pracy



ciągły – posiadanie gospodarstwa rolnego

Podstawa opodatkowania, czyli ustalenie wielkości

świadczenia podatkowego

Stawki podatkowe – współczynniki określające wysokość

podatku

Skala podatkowa to zbiór kolejnych podstaw i

odpowiadających im stawek

Ulgi podatkowe – to częściowe ograniczenie ciężaru

podatkowego i mogą polegać na:



obniżeniu stawki podatkowej



pomniejszeniu podstawy opodatkowania



pomniejszeniu kwoty doliczonego podatku



odroczeniu terminu płatności



rozłożeniu podatku na raty

19

Podział podatków

Według przedmiotu opodatkowania

wyróżnia się:



przychodowe



majątkowe



dochodowe



konsumpcyjne



z zysków kapitałowych

Podmiot opodatkowania może być czynny

lub bierny.

20

21

Podmioty czynne:



państwowe



samorządowe



wyznaniowe



inne na rzecz

organizacji publiczno-

prawnych

Podmiot bierny:
Dla przedsiębiorców:



VAT



akcyza



od nieruchomości



od środków transportu



dochodowy CIT

Od osób fizycznych:



dochodowy



od nieruchomości



od środków transportu



od zwierząt

Okoliczności wprowadzenia podatku:



Zwyczajne – wprowadzone w ustalony prawem

sposób, ma stały charakter, jest płacony regularnie



Nadzwyczajne - wprowadzane w sytuacji szczególnej,

może mieć charakter jednorazowy, okresowy z góry

określonych okolicznościach

Podmiotowe źródła pochodzenia:



Sektor przedsiębiorstw



Gospodarstwa domowe



Sektor zagraniczny



Sektor instytucji finansowych

Według faz obrotu:



Jednofazowe – pobierane w jednej fazie, najczęściej od

produktów finalnych lub handel



Wielofazowe – są pobierane w różnych fazach obrotu,

nakładane także na półprodukty

22

23

Bezpośrednie – cechy



Przedmiot i źródło są ze

sobą powiązane



Występuje zależność

między rodzajem podatku,

trybem płacenia

podatnikiem



Zdolność podatkowa jest

związana z indywidualną

sytuacją podatnika



Są sprawiedliwe ponieważ

stawka jest proporcjonalna

do wysokości dochodu



Osłabiają motywację do

pracy i wzrostu dochodów



Skutków tych podatków nie

można przerzucać na

innych



Podatne na oszustwa

podatkowe

Pośrednie –cechy



Przedmiot i źródło nie są

ze sobą powiązane



Nie występuje zależność

między rodzajem

podatku, trybem płacenia

podatnikiem,



Zdolność podatkowa jest

związana z

występowaniem

określonych działań



Płacone są przez

konsumenta



Są niesprawiedliwe,

ponieważ w większym

stopniu obciążają osoby o

niskich dochodach



Nie osłabiają motywacji

do pracy i wzrostu

dochodów

24

Podatki według klasycznej nauki finansów publicznych

Osobowe



najważniejszy podmiot

podatku



zmiana podatnika nie

powoduje wygaśnięcia

zobowiązania

podatkowego



uwzględnia indywidualną

sytuację podatnika



ulgi



są skomplikowane



oszustwa podatkowe

Rzeczowe



najważniejszy przedmiot

podatku



zmiana podatnika

powoduje wygaśnięcie

zobowiązania

podatkowego



nie uwzględnia

indywidualnej sytuacji

podatnika



nie ma ulg



są proste

Skale podatkowe



Progresywne – skala jest przedstawiona w postaci
przedziałów, osoby o wyższych dochodach płacą więcej



Proporcjonalne – wszyscy podatnicy płacą taką samą
stawkę



Degresywne – o niższych dochodach płacą więcej

25

Krzywa Laffera

Stopa podatkowa

Wpływy do
budżetu

Klasyfikacja wydatków
budżetowych

Ze względu na efekt wydatkowania środków

finansowych



bieżące (konsumpcyjne)



inwestycyjne (majątkowe)

Ze względu na oddziaływanie państwa na

procesy produkcji i podziału



finalne (na zakup towarów i usług)



redystrybucyjne (transferowe – emerytury, renty, zasiłki,

subsydia)

Ze względu na dziedzinę aktywności państwa



związane z klasycznymi zadaniami publicznymi



socjalne



na obsługę długu publicznego

Oddziaływanie państwa na gospodarkę
za pomocą dochodów publicznych

Oddziaływanie na koniunkturę



podatki dochodowe i obrotowe



wpływy z eksploatacji zasobów państwowych (wpływ na

ceny niektórych dóbr)

Oddziaływanie na struktury ekonomiczne



polityka podatkowa (specjalne strefy ekonomiczne, cła

protekcyjne)



wpływy z majątku publicznego,

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za
pomocą wydatków publicznych

Oddziaływanie na koniunkturę



wydatki na wynagrodzenia w sektorze publicznym



świadczenia społeczne



wydatki na roboty publiczne



wydatki zbrojeniowe

Oddziaływanie na strukturę



wydatki na inwestycje cywilne

Pasywna polityka
budżetowa

Opiera się na założeniu, że określone elementy dochodów
i wydatków budżetowych cechuje tendencja do
automatycznego reagowania na zmiany sytuacji
gospodarczej

Automatyczne stabilizatory



Po stronie dochodów

podatki uzależnione od poziomu aktywności gospodarczej-

podatki od dochodów, podatki pośrednie od sprzedaży



Po stronie wydatków

transfery uzależnione od sytuacji materialnej jednostek – zasiłki

dla bezrobotnych, pomoc społeczna, subsydia dla rolnictwa

Automatyczne stabilizatory

Powodują tendencję do powstawania
nadwyżki budżetowej w okresie
koniunktury gospodarczej i deficytu w
okresie recesji.

Nie są w stanie oddziaływać na strukturę
gospodarki i dostarczać bodźców do
zmiany sytuacji w gospodarce.

Aktywna polityka budżetowa
- dyskrecjonalna

wymaga od państwa dostosowywania
wytycznych polityki fiskalnej do zmian w
cyklu gospodarczym poprzez np.:



zmiany stawek i struktury podatków



zmiany wypłat przelewów dla samorządów



zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne

Skutki deficytu
budżetowego

Nasilenie presji inflacyjnych w gospodarce

Ograniczenie dostępnego w przyszłości
potencjału produkcyjnego (ograniczenie
możliwości wzrostu gospodarczego)

Efekt wypychania

Wydatki budżetowe (deficyt) powodują wzrost
zapotrzebowania państwa na kredyty. Wzrost
popytu na rynku kapitałowym prowadzi do
wzrostu stopy procentowej. Wysoka stopa
procentowa zmniejsza zainteresowanie sektora
prywatnego inwestycjami.

Wpływ deficytu budżetowego na
gospodarkę

Wzrost deficytu budżetowego

Wzrost podaży
państwowych papierów
wartościowych

Wzrost stopy
procentowej

Napływ kapitału
spekulacyjnego

Aprecjacja
złotego

Pogorszenie konkurencyjności
polskich przedsiębiorstw,
podrożenie eksportu, obniżenie
kosztów importu

Deficyt bilansu
handlowego

Analiza wpływu deficytu budżetowego na
gospodarkę nie może być analizowana w
oderwaniu od:

Stanu koniunktury gospodarczej

Stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych w

gospodarce

Sposobu finansowania deficytu budżetowego

Recesja gospodarcza
-znaczne niewykorzystanie potencjału
produkcyjnego

Przy zmniejszeniu wydatków i konsumpcji prywatnej,
wzrost deficytu budżetowego działa doraźnie
kompensująco na spadek popytu globalnego,
powodując jego złagodzenie.

Czynnikami w sposób istotny kształtującymi
wpływ deficytu budżetowego na gospodarkę są
sposoby jego finansowania.



Zmiany obciążeń podatkowych



Zmiany wydatków budżetowych



Pożyczki publiczne

Wzrost obciążeń
podatkowych



może być antybodźcem w działalności
gospodarczej



kiedy przekroczy poziom odpowiadający
maksymalizacji dochodów budżetowych, powodując
ich zmniejszenie,



to w konsekwencji doprowadzi do zmniejszenia
wydatków budżetowych bądź zwiększenia deficytu
budżetowego.

Redukcja wydatków
budżetowych

Działania w tym zakresie sprowadzają się

najczęściej do:



zmniejszenie funduszy na pomoc dla

nierentownych przedsiębiorstw



zmniejszenie wydatków na cele socjalne



ograniczenie indeksacji



racjonalizacja wydatków w sektorze

publicznym



ustanawianie norm dotyczących

wydatków lub deficytu budżetowego

Finansowanie deficytu
budżetowego



poprzez podatki obniża dyspozycyjne
dochody podmiotów prywatnych, obciąża
konsumpcję prywatną



za pomocą zadłużenia wewnętrznego,
sięgając po oszczędności, obciąża inwestycje
prywatne

Zależność deficytu budżetowego i inflacji wiąże
politykę budżetową z polityką pieniężną państwa



Źródło finansowania deficytu



Emisja obligacji na wolnym rynku – najbardziej

neutralne źródło finansowania



Zadłużenie budżetu w bankach- zmniejsza ich

możliwości kredytowe oraz wpływa na podwyższanie

stopy procentowej, co wpływa hamująco na aktywność

gospodarczą



Finansowanie przez bank centralny- oznacza

dodatkową emisję pieniądza –bezpośrednia presja

inflacyjna

Dezinflacja a polityka
fiskalna



Polityka fiskalna jest powszechnie uważna
za drugą, obok polityki pieniężnej, siłę
sprawczą dezinflacji.



Deficyt budżetowy przyczynia się do
wyższej inflacji, w zależności od sposobu
jego finansowania. Z drugiej strony,
poprawa wyniku fiskalnego może w
istotnej mierze pomóc w procesie
dezinflacji i uczynić go trudniej
odwracalnym.

Dług publiczny

Zobowiązanie Skarbu Państwa, wynikające z

zaciągniętych kredytów w krajowych i zagranicznych

instytucjach finansowych, pozostających do

wykupienia papierów wartościowych oraz innych

tytułów.

Problemy zadłużenia



Pułapka zadłużenia - odsetki od zaciągniętych
kredytów staja się tak duże, że wymagają coraz to
nowych większych kredytów dla utrzymania
wypłacalności budżetu. Efektem będzie wzrost
kolejnych deficytów budżetowych.



Narastanie długu publicznego.

Dziękuję za uwagę