Pedagogika terapeutyczna- dyscyplina pedagogiki specjalnej ściśle związana z naukami społecznymi i medycznymi; przyczynia sie do korzystniejszych efektów procesów leczenia i rekonwalescencji dzieci chorych (z uszkodzonym narządem ruchu, zagrożonych zdrowotnie).
Istotą pedagogiki leczniczej jest:
- wspomaganie procesu leczenia
- respektowanie wydolności wysiłkowej ucznia
- wspomaganie procesu adaptacji dziecka
- stwarzanie atmosfery bezpieczeństwa
- wyrabianie aktywnej postawy ucznia w stosunku do nauki i procesu leczenia
- zapobieganie ujemnym skutkom wynikającym z niekorzystnej sytuacji zdrowotnej
- przezwyciężanie poczucia zmniejszonej wartości
- usprawnianie zaburzonych funkcji
- korygowanie nieprawidłowości rozwojowych w sferze intelektualnej i osobowościowej
- kompensowanie defektów fizycznych i psychicznych
- kształtowanie prawidłowego obrazu choroby i własnej osoby
- zapewnienie warunków do osiągnięcia sprawności ruchowej uczniów, pacjentów z uszkodzonym narządem ruchu.
Zasady pedagogiki terapeutycznej (wg R. Janeczko):
- zasada podmiotowości i indywidualizacji
- zasada oszczędzania zbytecznego wysiłku i aktywizacji terapeutycznej
- zasada wyzwalania ekspresji i wzmagania procesu samorealizacji
- zasada plastyczności i kompleksowości działania
Wg Dykcika
Rewalidacja - termin używany najczęściej zamiennie z pojęciem rehabilitacja, określa długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a więc wielostronna stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących.
Rehabilitacja polega na usprawnianiu tych funkcji, które nie uległy uszkodzeniu. Ma to, zauważa Cz. Kossakowski, znaczenie kompensacyjne. Uszkodzenia i wynikające z nich następstwa powoli gruntuje sobie miejsce jako utrudnienia rozwoju. Proces rehabilitacji ma natomiast umożliwić pełne życie z uszkodzeniem i mimo niego. Bowiem, jak podkreśla O. Lipkowski ,,Każda istota ludzka, niezależnie od jej sytuacji i stopnia upośledzenia , jest człowiekiem”.
REWALIDACJA
dążenie do przywrócenia zdrowia osobnikom pozbawionym go w jednym lub w wielu zakresach
wychowanie specjalne jednostek upośledzonych zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju
Zasadnicze kierunki oddziaływania rehabilitacyjnego/rewalidacyjnego (cytując za O. Lipkowskim) obejmują:
1. Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone.
2. Wzmacnianie (fortrioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer fizycznych bądź psychicznych.
3. Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych.
4. Autorewalidacja
KSZTAŁCENIE SPECJALNE - wg ustawy, zorganizowany proces kształcenia dostosowany d potrzeb wychowanka i ucznia niepełnosprawnego, dla którego za istotne funkcje zaburzenia, lub dysfunkcji w różnych sferach rozwoju w sposób istotny zakłócający jego funkcjonowanie psychiczne, społeczne, fizyczne oraz możliwość uczenia się konieczne jest specjalistyczne oddziaływanie dydaktyczne, wychowawcze i rewalidacyjne kierunkowane na wszechstronny rozwój
KSZTAŁCENIE SPECJALNE - wg Pańczyka - klasyczny system ułatwień wychowawczych wobec uczniów, którzy mają różnego rodzaju i stopnia trudności w nauce spowodowane czynnikami wewnętrznymi bądź zewnętrznymi zaburzeniami fizycznymi lub psychicznymi
Cele i zadania szkoły specjalnej
Cele
- rozwój intelektualny poprzez maksymalne usprawnianie niezaburzonych funkcji psychicznych i kompensowanie braków
- najpełniejszy rozwój fizyczny poprzez akcje kompensowania, korygowania, i usprawniania
- adaptacja społeczna, przygotowanie do pracy zawodowej i kontaktów społecznych
- kształtowanie odpowiednich cech charakteru i osobowości, postaw mających ułatwić aktywne współuczestnictwo w życiu społeczno-zawodowym w integracji z pełnosprawnym
- wpajanie podstawowych zasad kultury życia codziennego
- wyrabianie samoobsługi i samodzielności
Wg Borzyszkowskiej
Zadania:
- całkowite lub częściowe przejęcie funkcji rodziny i zapewnienie dzieciom prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego
- przygotowane do samodzielnego życia w społeczeństwie, tak by mogli w przyszosi pracować i zarabiać na swoje utrzymanie
- wychowawcze - wdrażanie do przestrzegania przepisów i norm społecznych, uczenie pozytywnego stosunku do pracy, współdziałania w grupie, szacunku dla ludzi pracy, poszanowanie mienia wspólnego, rozwijanie uczuć patriotycznych, wyrabianie wrażliwości estetycznej i wdrażanie do spełniania obowiązków wobec rodziny
- sprawnościowe: wykształcenie umiejętności stosowania wiedzy w praktycznym działaniu, uczenie porozumiewania się za pomocą języka i pojęć matematycznych, organizowania i wykonywania pracy zawodowej, uczenie korzystania z dóbr kultury
- poznawcze: wyposażanie w wiedze, umiejętności i nawyki, przekazywanie wiedz o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze i technice
System kształcenia specjalnego w Polsce:
- nauczanie integralne - proces edukacyjny, stworzenie dziecku warunków do wszechstronnej działalności podporządkowanej określonym zadaniom integrującym w sobie różne treści skupione we wspólnym bloku tematycznym
Integracyjny system kształcenia i wychowania polega na maksymalnym włączaniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy do zwykłych szkół i innych placówek oświatowych, umożliwiając im -w miarę możliwości- wzrastanie w gronie zdrowych rówieśników.
Jednostkom zaś przebywającym w zakładach opiekuńczych stara się zapewnić jak najczęstsze kontakty z zewnętrznym środowiskiem społecznym.
Celem integracji jest bowiem umożliwianie poszkodowanym na zdrowiu osobo prowadzenia normalnego życia i możliwie na tych samych warunkach jak innym członkom określonych grup społecznych. Integracja zakłada udostępnienie młodzieży upośledzonej na zdrowiu korzystania ze wszystkich stopni szkolnictwa podstawowego, ogólnokształcącego i zawodowego, zdobyczy kulturowych i form czynnego wypoczynku, z których korzysta młodzież zdrowa.
Integracyjne formy nauczania i wychowania
- umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności na miarę ich możliwości w warunkach przedszkola i szkoły ogólnodostępnej
- uczenie sprawnych tolerancji dla drugiego, zasad solidarności i demokracji
- zdobycie przez niepełnosprawnych wiedzy i umiejętności na miarę ich możliwości
- wraz z zajęciami rewalidacyjnymi (indywidualnymi) - postęp w nauce
- plan i program dla szkoły specjalnej albo masowej
- przyjmowanie na wniosek rodziców oraz na podstawie orzeczenia kwalifikacyjnego do kształcenia oaz wychowania specjalnego
Formy i stopnie integracji.
W zakresie systemu integracyjnego wyłoniono dotąd następujące główne formy kształcenia dzieci i młodzieży:
włączenie dzieci i młodzieży upośledzonej do zwykłych klas w zwykłych szkołach (szkoły integracyjne)
specjalne klasy w zwykłych szkołach klasy integracyjne)
"sąsiedzkie" szkoły, lub ośrodki pomocnicze
specjalne szkoły z tym, że dzieci upośledzone uczęszczając do nich mieszkają w domu
specjalne szkoły wraz z możliwością zamieszkania w internacie
nauczyciele wspierający- włączenie specjalistów z określonej dziedziny, jako dodatkowych w klasie
nauczanie indywidualne - W nauczaniu indywidualnym nauczyciel ma swoisty komfort. Może bowiem realizować program w pełni dostosowany do indywidualnych możliwości ucznia. Musi uwzględnić poziom rozwoju intelektualnego oraz właściwą podstawę programową. Uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz dzieci z normą intelektualną obowiązuje ta sama podstawa: "Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkól podstawowych i gimnazjów", natomiast dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym "Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach" Nauczyciel uczący dziecko chore musi także uwzględnić wpływ choroby na funkcjonowanie w sterze społecznej i emocjonalnej oraz warunki organizacyjne. zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej". Jednakże "w celu pełnego osobowego rozwoju uczniów objętych indywidualnym nauczaniem oraz ich integracji ze środowiskiem rówieśników, dyrektor szkoły w miarę posiadanych możliwości, uwzględniając stan zdrowia dzieci, organizuje im uczestniczenie w życiu szkoły, np. w uroczystościach okolicznościowych". Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, gdy dziecko regularnie uczęszcza na lekcje oraz jest „douczane indywidualnie" w ramach przyznanego mu nauczania indywidualnego.
praca wg indywidualnego programu w stałym kontakcie z rówieśnikami w domu i szkole prowadzona przez nauczycieli szkół specjalnych i masowych
(- klasy współpracujące - uczęszczanie tych dzieci tylko na niektóre wspólne zajęcia z dziećmi z klas zwykłych, klasy pomocnicze - organizowanie grup specjalnych w zwykłych szkołach)
Szkoły specjalne powinny kształcić dzieci i młodzież bardzo ciężko poszkodowaną, zwłaszcza ze złożonymi upośledzeniami i wtórnymi skutkami.
Jednostki z mniejszymi stopniem upośledzenia powinny korzystać z innych, wymienionych wcześniej form kształcenia integracyjnego.
Kształcenie integracyjne zmierza do osiągnięcia tych samych celów, tj. przygotowania upośledzonej młodzieży i osób dorosłych do samodzielnego życia i wzajemnego optymalnego, korzystnego obcowania.
Właściwa organizacja systemu integracyjnego zakłada jego elastyczność i możliwość przechodzenia z jednej formy w drugą, np. dziecko niewidome, które rozwija się prawidłowo i wykazuje dobre postępy może być skierowane ze szkoły czy klasy specjalnej do zwykłej.
Integracja może mieć też różny stopień który zależy od poziomu sprawności fizycznych, psychicznych i społecznych dziecka - przygotowania personelu i warunków, jakie możemy mu zapewnić w określonych formach integracji.
Warunki integracji.
Rewalidacja jednostki.
Sukces systemu integracyjnego zależy przede wszystkim od maksymalnego usprawnienia i usamodzielnienia upośledzonego dziecka tak pod względem fizycznym jak i psychicznym. Sprawność fizyczną, samodzielność, przekonanie, że może ono uczęszczać do zwykłej szkoły i rozwijać inne swe sprawności należy kultywować od wczesnego dzieciństwa, Dziecko głuche, które poza tym rozwija się normalnie, można nauczyć porozumiewania się ze słyszącymi mową ustną, jeżeli naukę mowy rozpocznie się już w pierwszym roku życia.
Integracji dzieci i młodzieży do zwykłych form kształcenia sprzyja obecnie indywidualizowanie procesu nauczania w zwykłym szkolnictwie, idea szkół środowiskowych, stosowanie w coraz większym stopniu pracy zespołowej nad trudniejszymi przypadkami, możliwość przechodzenia z klasy do klasy na podstawie posiadanych umiejętności i wiedzy, a nie wieku chronologicznego.
Przygotowanie nauczycieli.
Każda zwykła szkoła, klasa, czy też inna placówka oświatowa powinny być przygotowane do przyjęcia uczniów z odchyleniem od normy. Bardzo ważna rola przypada w tym zakresie nauczycielowi i wychowawcy, co potwierdzają rezultaty doświadczeń. Chodzi tu zwłaszcza o wychowawców i nauczycieli klasy do której uczeń uczęszcza oraz nauczycieli specjalistów, którzy daną szkołę konsultują, Zadaniem ich jest nie tylko wspomaganie nauczyciela w rozwiązywaniu różnych nietypowych problemów dydaktycznych i wychowawczych(np. nauczanie chemii dziecka głuchego, albo wychowanie fizyczne i sport z dziećmi z uszkodzeniami narządów ruchu), ale zainteresowanie się dzieckiem, które znalazło się w nowym środowisku i sytuacjach i stawia mu się inne wymagania.
Przygotowanie rodziców.
Wyniki nauczania dziecka z odchyleniami od normy w zwykłej szkole w dużej mierze zależą (zresztą jak w każdym innym przypadku) od jego sytuacji w rodzinie i postaw rodziców. Nauczyciele konsultanci powinni współpracować z rodzicami i rodzeństwem dziecka upośledzonego w rozwiązywaniu trudnych problemów i pomagać w tych sytuacjach, w których pomoc taka jest konieczna.
Pomoce naukowe.
Dzieci z odchyleniami od normy, które uczęszczają do zwykłych szkół, korzystają z tych samych pomocy naukowych i technicznych co ich rówieśnicy. Odmiennych lub zmodyfikowanych pomocy wymagają w zasadzie tylko dzieci niewidome, niedowidzące, głuche lub niedosłyszące, a sporadycznie- z uszkodzeniami narządów ruchu i umysłowo upośledzone. Są to pomoce dla niewidomych do nauki czytania i pisania pismem Braill,a, dla głuchych sygnalizacja świetlna w sporcie, czy też protezy, aparaty lub uchwyty dla dzieci z uszkodzeniami kończyn górnych.
Jednostki z odchyleniami od normy trzeba nauczyć posługiwać się i korzystania z tych urządzeń oraz przekonywać że używanie ich nie jest dyskryminacją, gdyż każdy czlowiek korzysta z jakiejś pomocy.
W związku z reformą kształcenia specjalnego zadaniem podstawowym jest kształcenie pozytywnych postaw społeczeństwa wobec „dzieci specjalnych” a także zapewnienie wszelkim formom kształcenia i szkolnictwa specjalnego specjalistycznej kadry pedagogicznej.
Do zalet kształcenia integralnego możemy zaliczyć:
1. stwarzanie możliwości dla zdobywania wielu zróżnicowań doświadczeń i kompetencji społecznych;
2. pozostawienie dziecka w jego naturalnym otoczeniu - w rodzinie i społeczności lokalnej;
3. umożliwienie mu uczestniczenia w głównym nurcie życia społecznego;
4. poszerzanie kontaktów społecznych;
5. poszerzanie kontaktów społecznych
Do wad i zagrożeń kształcenia integralnego możemy zaliczyć:
1. zagrożenie codziennym doświadczeniem inności, słabości i mniejszej wartości;
2. zagrożenie izolowaniem i marginalizowaniem.
Kierunki reformy programowej:
- integracja (rodzaje integracji): formalna
Rodzaje szkół:
- ogólnodostępne
- z oddziałami integracyjnymi
- integracyjne
- ogólnodostępne z oddziałami specjalnymi
- specjalne
- z oddziałami przysposabiającymi do pracy