Kainit

Kainit - minerał z gromady siarczanów. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych regionach Ziemi.

Nazwa pochodzi od gr. kainos = współczesny (świeży) i nawiązuje do stosunkowo niedawnego powstania minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: KMg[Cl/SO ₄] x 3H₂O - uwodniony siarczan potasu i magnezu

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 2,5-3

• Gęstość: 2,1

• Rysa: biała

• Barwa: biały, żółtawy, szary, bezbarwny, czerwonawy

• Przełam: zadziorowaty

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: bardzo dobra

Tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym. Występuje w skupieniach ziarnistych. Łatwo rozpuszcza się w wodzie (ma nieprzyjemny gorzko-słony smak), jest silnie higroskopijny (rozpuszcza się nawet pod wpływem pary wodnej zawartej w powietrzu).
Teoretycznie zawiera:

• 15,7% K,

• 14,2% Cl,

• 16,19% MgO,

• 32,16% SO₃,

• 21,7% H₂O.

Występowanie

Składnik morskich ewaporatów solnych. Występuje tylko wśród ewaporatów powstałych z wód morskich. Współwystępuje z takimi minerałami jak: sylwin, karnalit, kizeryt, anhydryt, halit.

Miejsca występowania: Niemcy, Austria, Ukraina, USA, Francja, Włochy.

W Polsce występuje na Kujawach (w cechsztyńskich słupach solnych).

Zastosowanie

• do wyrobu nawozów sztucznych

• surowiec chemiczny

• ma znaczenie dla kolekcjonerów.

Kalcyt

Kalcyt

Spat islandzki

Kalcyt z pirytem

Kalcyt - minerał z gromady węglanów. Bardzo rozpowszechniony minerał skałotwórczy.

Nazwa pochodzi od gr. chalix = wapno oraz łac. calx (calcis) = wapno; i nawiązuje do tradycyjnego zastosowania tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: CaCO₃ (węglan wapnia)

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Twardość w skali Mohsa: 3, bardzo kruchy

• Łupliwość: doskonała (trójkierunkowa)

• Przełam: muszlowy

• Rysa: biała

• Gęstość: 2,6-2,8 g/cm³

• Barwa: bezbarwny lub różne barwy (biały, szary)

• Połysk: szklisty, perłowy

• Pokrój: słupkowy, tabliczkowy

• polany kwasem solnym HCl - burzy się

• wykazuje dwójłomność, o współczynnikach załamania n_o = 1,658 i n_e = 1,486 (długość fali ~ 590nm).

Tworzy kryształy izomeryczne, tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe. Często wykształca bliźniaki oraz zrosty wielokrotne. Odznacza się bogactwem postaci - znanych jest ponad 2000 form jego kryształów i kombinacji. Najczęściej przyjmuje postać romboedrów i skalenoedrów. Często tworzy naskorupienia, naloty, żyły. Jest izostrukturalny z magnezytem, rodochrozytem, syderytem. Jest kruchy, przezroczysty, często zawiera domieszki: manganu - manganokalcyt; żelaza i magnezu - kalcyt magnezowy; strontu - stroncjokalcyt; baru i kobaltu - kobaltokalcyt; ołowiu - plumbokalcyt. W czystych kryształach kalcytu (szpat islandzki) można zaobserwować zjawisko podwójnego załamania światła.

Występowanie

Stanowi powszechny składnik skałotwórczy . Kryształy kalcytu przybierają bardzo różne postacie i są elementem wielu różnych skał - wapienie, marmury, nacieki jaskiniowe (stalaktyty, stalagmity i stalagnaty), oolity.

Miejsca występowania to głównie: Wielka Brytania - Cumbria, Kornwalia, Islandia, Niemcy, USA, Czechy.

W Polsce - występuje na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko - Wieluńskiej, w Pieninach, Tatrach, na Górnym i Dolnym Śląsku.

Zastosowanie

• Stosowany w przemyśle budowlanym- do produkcji wapna i cementu,

• w przemyśle chemicznym - do wytwarzania sody i sody kaustycznej,

• w przemyśle metalurgicznym - jako topnik,

• w rolnictwie - jako nawóz

• w przemyśle optycznym - do produkcji pryzmatów polaryzacyjnych (nikoli) ,

• ceramicznym,

• szklarskim

• zdobnictwie - kamień dekoracyjny i ozdobny.

• ceniony i poszukiwany przez kolekcjonerów.

Kamienie księżycowe

Ortoklaz, kamień księżycowy

Pierścionek z kamieniem księżycowym

Kamienie księżycowe - gemmologiczna nazwa skaleni wykazujących efekt iryzacji o charakterze opalescencji.

Kamienie księżycowe reprezentowane są przez kryształy adularu i ortoklazu (zawierające listewkowate wrostki albitu), odznaczające się srebrzysto-perłową lub srebrzysto-niebiesko-perłową poświatą, przypominającą światło księżyca. Ten rodzaj opalescencji nazywany jest niekiedy adularyzacją.

Część kamieni księżycowych charakteryzuje się subtelną , tęczową grą barw lub migotliwością zwaną schillerescencją.

• Znacznie rzadziej naturę kamieni księżycowych mają też inne skalenie, jak: mikroklin, sanidyn, albit, oligoklaz.

• Niekiedy mianem kamieni księżycowych określane są niektóre odmiany chalcedonu, wykazujące białą, srebrzystobiałą, bądź niebieskawą poświatę lub migotliwość.

Właściwości

• Wzór chemiczny: KAlSi ₃O₈

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 6-6,5

• Gęstość: 2,56-2,62

• Rysa: biała

• Barwa: od jasno do ciemnoniebieskiej, niekiedy brunatnawa z niebieskim refleksami

• Łupliwość: doskonała

Tworzy kryształy słupkowe, tabliczkowe. Często występują zbliźniaczenia. Występuje w skupieniach ziarnistych. Jest kruchy, wrażliwy na naciski mechaniczne, wymaga ostrożnej obróbki jubilerskiej.

Występowanie

Najlepszej jakości kamienie księżycowe wydobywa się w Sri Lance i Indiach.

Inne miejsca występowania: Madagaskar, Birma, Brazylia, Tanzania, USA, Australia, Rosja.

W Polsce są sporadycznie spotykane w okolicach Jeleniej Góry.

Zastosowanie

Używa się do wyrobu biżuterii oraz drobnej galanterii ozdobnej.

Kamień ozdobny

Labrador

Granit

Jadeit

Kamienie ozdobne, inaczej dekoracyjne - kamienie mające cechy kamieni półszlachetnych. Mają one mniejszą wartość niż kamienie szlachetne.

Pojęcie to jest określeniem zbiorczym dla wszystkich kamieni o właściwościach zdobniczych i materiałów kamieniopodobnych. Zdaniem innych specjalistów - obejmuje tylko kamienie o mniejszej wartości lub nieprzezroczyste. Niekiedy jest także rozumiane jako synonim kamieni szlachetnych.

W istocie nie istnieje przekonujące rozgraniczenie kamieni mniej lub bardziej wartościowych. Stąd też najlepiej mówić zbiorczo o kamieniach szlachetnych i ozdobnych, traktując je jako jedno pojęcie.

Jednym z podziałów kamieni ozdobnych są klasy wg podziału Fersmana:

• I klasa: minerały nieprzezroczyste jak: nefryt i jadeit, lazuryt, niektóre odmiany skaleni (amazonit, labrador), rodonit, malachit, niektóre odmiany kwarcu i chalcedonu.

• II klasa: serpentyn, agalomatolit, onyks, fluoryt.

• III klasa: alabaster, marmur, porfir - architektoniczny materiał dekoracyjny.

• Kamienie ozdobne - minerały, skały (zwykle monomineralne) lub substancje stałe pochodzenia organicznego, powstałe w przyrodzie w warunkach naturalnych, odznaczające się dość trwałymi cechami fizycznymi; oszlifowane (wypolerowane) wykazują właściwości zdobnicze.

Kamień słoneczny

„Kamień słoneczny” = skaleń awenturynowy . Skalenie awenturynowe należą do minerałów bardzo rzadkich.

Odmiana skalenia wykazująca efekt awenturyzacji - przejawiającym się w obserwowanych radialnie migotliwych refleksów w odcieniach czerwonawych, niekiedy zielonkawych lub żółtawych. Zjawisko to wywołują zazwyczaj drobne, łuseczkowate wrostki hematytu, goethytu, lepidokrokitu, lub rzadziej muskowitu, serecytu bądź biotytu. Ujawniają go najczęściej niektóre plagioklazy (głównie oligoklaz i rzadziej labrador), a niekiedy też skalenie potasowe.

Właściwości

• Wzór chemiczny: KAlSi ₃ x (1-m) CaAl₂ Si₂O₈

• Układ krystalograficzny: trójskośny lub jednoskośny

• Twardość: 6-6,5

• Gęstość: 2,62-2,65

• Barwa: pomarańczowa, ciemnobrązowa, migotliwa

• Łupliwość: doskonała

Pod względem strukturalnym może być zarówno odmianą alkaliczną jak i sodowo-wapniową.

Bardzo rzadko tworzy kryształy tabliczkowo - słupkowe. Występuje w skupieniach zbitych, krystalicznych.

Występowanie

Norwegia - Tvedestrand, Rosja - Ural i okolice Bajkału, USA - Nowy Meksyk, Karolina Północna, Pensylwania, Wirginia, RPA, Kenia, Indie.

W Polsce - w okolicach Cieplic (Sudety).

Zastosowanie

• w jubilerstwie - używany jako element ozdobny brosz, naszyjników

• w przemyśle kamieniarskim, rzeźbiarskim, jako element wystroju architektonicznego.

Kaolinit

Kaolinit

Kaolinit

Kaolinit - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do minerałów ilastych (grupa kaolinitu). Minerał bardzo pospolity i wyjątkowo szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od miejscowości Kao-Ling (= Wysoki Pagórek) w Chinach, gdzie znajdują się duże i od dawna znane wystąpienia tego minerału. (S.W. Johanson, 1867r.).

Właściwości

• Wzór chemiczny: Al₄[Si₄O₁₀](OH)₈. - zasadowy krzemian glinu

• Układ krystalograficzny : trójskośny lub jednoskośny

• Połysk : matowy, perłowy, tłusty

• Barwa : biały, zielony, szary, żółtawy, brunatny,

• Rysa : biała

• Twardość : 2-2,5

• Gęstość: 2,58 -2,61

• Pokrój : łuseczkowy, płytkowy

• Łupliwość : doskonała, jednokierunkowa

• Przełam : praktycznie niewidoczny

• Inne : Stosowany do wyrobu porcelany

Tworzy małe kryształy o pokroju tabliczkowym, blaszkowym - blaszki heksagonalne; zrosty robakowate. Przeważnie występuje w skupieniach ziemistych; zbitych i skrytokrystalicznych. Jego monomineralne nagromadzenia tworzą skałę zwaną kaolinem. Jest giętki, miękki, przeświecający. Agregaty kaolinitu rozcierają się w palcach; w dotyku dają wrażenie suchych i nieco tłustych, czasami szorstkich bądź śliskich.

Występowanie

Produkt wietrzenia glinokrzemianów, zwłaszcza skaleni. Składnik kaolinów, glin ogniotrwałych i ceramicznych oraz iłów kaolinitowych.

Miejsca występowania: Chiny, USA, Niemcy, Czechy, Wielka Brytania, Włochy, Ukraina, Rosja.

Polska - Główny składnik karbońskich górno- i dolnośląskich łupków ogniotrwałych oraz glin ogniotrwałych z okolic Strzegomia. Najważniejsze złoża kaolinu związane są z granitami i gnejsami Dolnego Śląska.

Zastosowanie

• Podstawowy surowiec przemysłu ceramiki szlachetnej (porcelana, porcelit, fajans)

• do produkcji materiałów izolacyjnych i ogniotrwałych,

• używany do produkcji gumy, papieru, farb, kosmetyków,

• znajduje zastosowanie w medycynie.

• w przemyśle farmaceutycznym używa się go jako adsorbentu i masy wypełniającej, ma jednocześnie właściwości wiązania kwasów, buforowania odczynu i stabilizowania emulsji.

Właściwości

• Kaolinit sam nie jest ogniotrwały, tracąc bowiem wodę w stosunkowo niskiej temperaturze przestaje być już kaolinitem. Jednym z produktów jego rozpadu jest mullit - minerał, który w skorupie ziemskiej znaleziono tylko raz (na wyspie Mull u wybrzeży Szkocji), natomiast w produktach ceramicznych powstający bardzo często.

Mullit jest minerałem wytrzymującym temperatury do 1800 stopni C.

• Kaolinit jest składnikiem kaolinu, miękkiej plastycznej skały, jednego z najważniejszych surowców ceramiki szlachetnej. Kaolin stosuje się w stanie surowym lub uszlachetnionym. Na jego przydatność wpływa biała barwa, drobnokrystaliczność, zdolność do przechodzenia w stan zawiesiny, niska twardość, obojętność chemiczna, powszechność występowania i niska cena surowca. Kaolin stanowi 40 - 65 % masy do produkcji porcelany, fajansu, szamotowych materiałów ogniotrwałych oraz jako wypełniacz do papieru i gumy.

Przemiany termiczne kaolinitu

Kaolinit:AS2H2 pod wpływem temperatury 450-700 °C daje metakaolinit (AS2+H2) -> w temperaturze 700-1000 °C daje -> A + S2-> w temperaturze 1000-1250 °C daje AS + S -> w temperaturze 1250 °C ->A3S2(mullit) + SiO2

Objaśnienia:

S - SiO₂

H - H₂O

A - Al₂O₃

Karbonado

Karbonado (czarny diament) - diament polikrystaliczny, występujący w osadach aluwialnych w Brazylii i Republice Środkowoafrykańskiej. Z wyglądu podobny jest do węgla drzewnego. W odróżnieniu od innych diamentów polikrystalicznych, porowata powierzchnia karbonado wykazuje brak inkluzji, pochodzących z płaszcza ziemskiego.

Sieć krystaliczna karbonado wykazuje wysoką fotoluminescencję i elektronoluminescencję, indukowaną przez azot, co może świadczyć, że prawdopodobnie w okresie formowania istniały w nim radioaktywne inkluzje.

Według badań naukowców z Florida International University i Case Western Reserve University, którzy obserwowali karbonady w świetle podczerwonym, pochodzącym z promieniowania synchrotronowego, uzyskanego w Brookhaven National Laboratory, karbonady formowały się w bogatym w wodór środowisku międzygwiezdnym, poza Układem Słonecznym. Powstały prawdopodobnie w wyniku wybuchu gwiazdy supernowej a ich skład chemiczny zdradza podobieństwo do pyłu kosmicznego. Jednym z wytłumaczeń ich obecności na Ziemi jest uderzenie zawierającego je meteorytu (na co wskazuje chociażby fakt, że karbonady występują jedynie w dwu izolowanych miejscach na Ziemi).

Karnalit

Karnalit - uwodniony podwójny chlorek potasu i magnezu KCl ^. MgCl₂ ^. 6H₂O,

krystalizujący w układzie rombowym.

Tworzy on zbite drobnokrystaliczne skupienia, twardość wynosi 2-3, jest bezbarwny lub zabarwiony na czerwono, żółto lub brunatno. Połysk szklisty, ale kryształy dzięki dużej higroskopijności łatwo matowieją na powietrzu, a niezabezpieczone szybko się rozpuszczają. W smaku gorzki.

Karneol

Karneol

Karneol

Karneol to minerał, odmiana chalcedonu, krystalicznej, kwarcowej krzemionki (SiO₂). Nazwa pochodzi od łac. carnis = ciało, mięso. Jest brązowoczerwoną, przeświecającą lub nieprzezroczystą odmianą chalcedonu. Chromoforem jest w nim żelazo. Wskutek podgrzewania barwę można pogłębić.

Właściwości

• Układ krystalograficzny - skrytokrystaliczny, trygonalny

• Twardość w skali Mohsa - 7

• Łupliwość - brak

• Rysa - biała

• Przełam - nierówny, muszlowy

• Gęstość - 2,6 g/cm³

• Barwa - czerwona, koralowa, koralowoczrwona, brązowokoralowa, brązowa

• Połysk - woskowy

Ponieważ karneol jest nieprzezroczysty, rzadko można w nim zobaczyć wtrącenia. Płynne wtrącenia w kształcie kropli nadają mu lśniący połysk. Karneol wykazuje zdolność do białoniebieskiej fluorescencji w świetle ultrafioletowym. Odmiana pochodząca z Indii świeci zielonkawożółtym światłem.

Większość oferowanych dziś karneoli to barwione i następnie poddawane działaniu wysokiej temperatury agaty. Naturalny karneol pod światło wykazuje pierzasty podział barw, zaś barwiony - sferowość.

Występowanie

W skałach typowych dla chalcedonu.

Miejsca występowania: Egipt, Arabia Saudyjska, Indie, Brazylia, Urugwaj, Rumunia.

Polska - w melafirach w okolicy Borówka, Kamiennej Góry, Kłodzka; w kopalni niklonośnego serpentynitu w Szklarach.

Jest stosowany w grawerstwie i jubilerstwie do wyrobu wisiorków, korali, gemm. Poszukiwane są kamienie czyste, duże, o wyraźnej barwie czerwonej. Możliwość pomylenia z jaspisem.

Kasyteryt

Kasyteryt

Kasyteryt

Kasyteryt to minerał należący do gromady tlenków. Minerał należy do grupy minerałów rzadkich, występujących tylko w niektórych regionach Ziemi.

Nazwa pochodzi od greckiej nazwy cyny i nawiązuje do składu chemicznego tego minerału.

Cechy fizyczne

• Wzór chemiczny : SnO₂ - dwutlenek cyny

• Układ krystalograficzny : tetragonalny

• Barwa : żółtawy do czarnego

• Rysa : biała do żółtawej

• Połysk : diamentowy

• Twardość w skali Mohsa : 7

• Gęstość : 6,8 - 7,1

• Łupliwość : niewyraźna

• Przełam : muszlowy

• Fluorescencja : brak

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju słupkowym ( izometryczne), rzadziej igiełkowym. Przyjmuje postać słupów tetragonalnych zakończonych bipiramidą. Na ścianach kryształów często występuje widoczne podłużne prążkowanie. Bardzo często występują zbliźniaczenia - najczęściej bliźniaki kolankowe. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, groniastych. Niekiedy tworzy drewnopodobne naskorupienia zwane „cyną drzewną”. Jest kruchy, przeświecający.

Występowanie

Powstaje w skałach magmowych, składnik granitów, pegmatytów, spotykany w utworach kontaktowo - metasomatycznych oraz w aluwiach pochodzących z rozmycia skał pierwotnych. Wchodzi w skład wielu żył kwarcowych. Współwystępuje z fluorytem, topazem, miką, kwarcem, turmalinem. Bywa spotykany w piaskach nadmorskich.

Miejsca występowania: Australia, Boliwia, Czechy - Rudawy /jedne z najładniejszych kryształów/, Finlandia, Francja, Niemcy, Malezja - odmiana ziarnista wykorzystywana przede wszystkim w przemyśle metalurgicznym /małe znaczenie kolekcjonerskie/, Meksyk, Namibia, Portugalia - Panasqeiira, USA.

W Polsce, w prekambryjskich łupkach krystalicznych Gór Izerskich znajdują się „pozabilansowe” (tj. nie nadające się do eksploatacji ze względu na brak wydajnych technologii przeróbki rud) złoża kasyterytu w formie bardzo drobnych ziaren o średnicy od 0,02 do 0,2 mm. Złoża te wyczerpane zostały podczas eksploatacji w okolicach wsi Gierczyn i Krobica w wiekach XVI-XVII. Rozpoznane pozostałości wynoszą około 2,7 mln ton rudy o średniej zawartości 0,48% Sn.

Zastosowanie

• ma znaczenie jubilerskie - szlachetne odmiany kasyterytu, po oszlifowaniu nie przekraczają masy 5 ct. Większe okazy o masie do 25 ct pochodzą zwykle ze złóż boliwijskich i należą do rzadkości. Spotykane okazy duże, często o masie dochodzącej do kilku kilogramów, są zwykle nieprzezroczyste i dlatego nie znajdują zastosowania w jubilerstwie. Tylko nieliczne są obrabiane w formie kaboszonu.

• cieszy się zainteresowaniem kolekcjonerów

• jest jednym z niewielu minerałów cyny i głównym źródłem tego metalu.

Cyna ma zastosowanie w przemyśle hutniczym, metalurgicznym, samochodowym, lotniczym, precyzyjnym, elektronicznym, do produkcji środków grzybobójczych i przeciwpróchniczych (dodatek do past do zębów).

• często zawiera także niewielkie ilości żelaza i rzadkich pierwiastków jak tantal i niob.

Kawerna

Chalcedon

Kawerna to niewielka, pusta przestrzeń w skałach, powstała w wyniku procesów naturalnych. Najczęściej w wyniku wtórnych procesów hydrotermalnych lub wietrzeniowych. Kawerny często powstają w skałach węglanowych np. jaskinie na obszarach krasowych.

Na ścianach kawerny mogą narastać kryształy różnych minerałów.

W Polsce, kawerny najliczniej występują na obszarze Wyżyny Krakowsko - Wieluńskiej.

Kizeryt

Kizeryt

Kizeryt (kiesertyt) - minerał z gromady siarczanów. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich.

Nazwa pochodzi od nazwiska D.G. Kiesera.

Właściwości

• Wzór chemiczny: MgSO ₄ x H₂ O - uwodniony siarczan magnezu

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 3,5

• Gęstość: 2,57

• Rysa: biała

• Barwa: biały, szary, żółtawy, bezbarwny

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: bardzo dobra

Bardzo rzadko tworzy kryształy; najczęściej o pokroju krótkosłupkowym, tabliczkowym lub izometryczne (podwójna piramida). Tworzy zbliźniaczenia. Występuje w skupieniach zbitych i ziarnistych. Występuje w postaci warstw i wypryśnięć w złożach soli. Jest kruchy, przezroczysty, bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie (gorzko-słony smak), jest silnie higroskopijny.

Występowanie

Składnik morskich i jeziornych ewaporatów solnych. Najczęściej współwystępuje z takimi minerałami jak: sylwin, kainit, karnalit, halit. Czasami powstaje w procesie ekshalacji wulkanicznej.

Miejsca występowania: Austria, Niemcy, USA, Rosja.

W Polsce został znaleziony w słupach solnych na Kujawach (okolice Kłodawy i Inowrocławia).

Zastosowanie

• lokalne źródło soli magnezowych

• ma znaczenie kolekcjonerskie.

Klinoptilolit

Klinoptilolit

Klinoptilolit - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy zeolitów. Odmiana heulandytu. Należy do grupy minerałów rzadkich.

Nazwa pochodzi od gr. klinos = ukośny (nachylony); ptylon = pióro; lithos = kamień (skała).

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Na, K, Ca) [(Al., Si)Si₈O₁₈] x 7H₂O - uwodniony glinokrzemian sodu, potasu i wapnia

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 3,5-4

• Gęstość: 2,2

• Rysa: biała

• Barwa: biała, szara, czerwonawa, czasami bezbarwny

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: doskonała

Występuje w formie skupień ziarnistych, ziemistych, łuskowych, włóknistych. Zazwyczaj wykształca drobne kryształy o pokroju tabliczkowym i płytkowym. Jest kruchy i przezroczysty.

Występowanie

Tworzy się w wyniku działalności utworów hydrotermalnych i na skutek przeobrażenia szkliwa, tufów, i pyłów wulkanicznych. Niekiedy można go znaleźć w skałach osadowych - jest składnikiem bentonitów, niektórych iłowców. Współwystępuje z montmorillonitem.

Miejsca występowania: Węgry, Iran, USA, Australia, Nowa Zelandia, Polska.

W Polsce występuje na fliszu karpackim w okolicach Rzeszowa.

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe

• czasami używany jest jako nawóz i dodatek do pasz.

Klinozoisyt

Klinozoisyt - minerał z gromady krzemianów. Minerał bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. klinos = ukośny (nachylony) i nawiązuje do tego, że minerał ten jest jednoskośną modyfikacją rombowego zoisytu.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Ca ₂Al₃[O(OH)/SiO ₄/ Si₂O₇] - zasadowy krzemian wapnia i glinu.

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 6,5

• Gęstość: 3,21-3,38

• Rysa: biała

• Barwa: szara, jasnozielona, żółtawa, bezbarwny

• Przełam: nierówny, muszlowy

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: doskonała dwukierunkowa

Tworzy kryształy o pokroju słupkowym, pręcikowym, igiełkowym, tabliczkowym. Na ścianach kryształów bardzo często widoczne są podłużne zbrużdżenia. Najczęściej występuje w formie skupień zbitych, pręcikowych, często promienistych i wachlarzowych. Kryształy narosłe tworzy najczęściej w druzach. Jest kruchy, przezroczysty; tworzy roztwory stałe (kryształy mieszane) z epidotem.

Występowanie

Występuje razem z chlorytem w łupkach krystalicznych. Współwystępuje też z albitem, i aktynolitem. W skałach magmowych tworzy się wtórnie w wyniku wietrzenia plagioklazów.

Miejsca występowania: Austria, Szwajcaria, Meksyk - Sonora, USA - Kalifornia, Madagaskar, Włochy - Piemont, Kenia - piękne duże kryształy.

W Polsce - występuje z epidotem w utworach szczelinowych granitów strzegomskich i strzelińskich. Częsty składnik skał metamorficznych strefy Jordanowa Śląskiego i gnejsów okolic Lwówka Śląskiego, także syenitów (Bukowiec) i pegmatytów (Czerne).

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe (wskaźnik określający warunki i charakter przeobrażeń metamorficznych)

• jest interesujący dla kolekcjonerów

• czasami wykorzystywany jest w jubilerstwie (kryształy o znaczeniu gemmologicznym występują w Meksyku).

Kobaltyn

Kobaltyn - (Błyszcz kobaltu) Nazwa kobold występuje już u Bassiliusa (329-379) na określenie kruszców "zauroczonych" przez złego ducha podziemnego (kobolda), jako że pomimo dużej gęstości i metalicznego połysku z kruszców owych nie dało się uzyskać wówczas żadnego metalu.

Minerał, jedna z najważniejszych rud kobaltu. Kryształy kobaltynu mają taki sam kształt jak kryształy pirytu. Jednak kobaltyn znacznie częściej występuje w postaci zbitych mas i skupień ziarnistych.

Właściwości

• Wzór chemiczny: CoAsS siarczek kobaltu i arsenu

• Barwa: srebrzystobiała (niekiedy z czerwonawym odcieniem)

• Połysk: metaliczny

• Twardość: 5,5

• Łupliwość: niewyraźna

• Układ krystalograficzny: regularny

• Przełam: muszlowy

• Rysa: szaroczarna

• Połysk: metaliczny

Jest kruchy i zazwyczaj dobrze łupliwy.Jest zawsze nieprzezroczysty. Jest ciężki i stosunkowo twardy. Często zawiera żelazo - ferrokobaltyn oraz nikiel - kobaltyn niklowy. Jest minerałem rzadkim. Współwystępuje z chalkopirytem, pirotynem, arsenopirytem.

Występowanie

Występuje głównie w żyłach hydrotermalnych. Czasami pojawia się w skałach metamorficznych. Stanowi produkt wysokotemperaturowych procesów hydrotermalnych. Jest spotykany w żyłach kruszcowych i skarnach.

Miejsca występowania: USA - Kolorado, Idaho, Kalifornia, Kanada - Cobalt (Ontario), Meksyk- Sonora, Szwecja - Boliden, Tunaberg, Wielka Brytania, Norwegia - Kongsberg, Rosja - Kaukaz (Daszkesan), Maroko, Australia, Niemcy - Góry Kruszcowe..

W Polsce - w Złotym Stoku i w łupkach midzionośnych Dolnego Śląska.

Zastosowanie

• Należy do rzadkich i poszukiwanych kamieni kolekcjonerskich

• Jest wykorzystywany do pozyskiwania kobaltu - ruda kobaltu zawiera (35, 5% Co),

• kobalt służy do:

• uszlachetniania stali i stopów innych metali.

• Jest składnikiem najtwardszych stali narzędziowych,

• składnik stopów odpornych na korozję,

• do produkcji turbin gazowych,

• części samolotów odrzutowych,

• niebieskiego barwnika (smaltu).

Światowa roczna produkcja tego metalu wynosi około 35 tys. ton.

Koltan

Koltan (coltan) - minerał, mieszanina kolumbitu i tantalitu, rud tantalu.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Fe2+Nb₂ O ₆ - ferrocolumbit; Fe2+Ta₂ O₆ - ferrotantalit; Mn2+Ta₂ O₆ - manganotantalit

• Układ krystalograficzny: *

• Twardość: *

• Gęstość: *

• Rysa: brązowa

• Barwa: czarna, brązowa

• Przełam: *

• Połysk: metaliczny.

Występowanie

Miejsca występowania w: Australii, Brazylii, Kanadzie, Nigerii, Ruandzie, Ugandzie i Burundi,

• Demokratycznej Republice Konga, gdzie znajduje się ok. 70% światowych zasobów tego minerału.

Zastosowanie

• w elektronice - wykorzystuje się tantal do produkcji kondensatorów i innych nowoczesnych części elektronicznych.

• ma znaczenie strategiczne,
  ze względu na bardzo wysoką temperaturę topnienia tantalu stosowany jest on do produkcji pancerzy czołgowych i powlekania statków kosmicznych.

Ze względu na wojnę domową w Demokratycznej Republice Konga i łamanie praw człowieka pozyskiwane koltanu i innych rud tantalu w rejonie konfliktu zostało zakazane przez ONZ. Według z raportu Panelu Ekspertów ONZ (S/2002/1146 z października 2002), kraje bezpośrednio zamieszane w konflikt i nielegalny obrót tym surowcem to oprócz pozostającego w stanie wojny domowej Demokratycznej Republice Konga: Republika Środkowej Afryki, Kenia, Mozambik, Republika Kongo, Republika Południowej Afryki, Tanzania i Zambia. Liczbę ofiar konfliktu szacuje się na 2-3 mln ludzi w ciągu ostatnich kilku lat.

Jak podaje raport ONZ (S/2002/1164) wydobyciem w Demokratycznej Republice Konga rud tantalu zajmuje się firma Eagle Wingsn Resources International, która wydobywa koltan w Bukavu. Jest to firma-córka amerykańskiej kompanii Trinitech International Inc z Ohio. Firma ta kierowana jest z Ruandy, i ma ona swoje biura w Rwandie, Burundi i Demokratycznej Republice Konga. W firmie Eagle Wings zaopatrują się np. amerykańska firma-matka, kazachski przemysł energetyczny oraz niemiecki koncern, H.C. Starck (należący do Bayer AG). Jednocześnie H.C. Starck wypiera się nielegalnego importu. Raport ONZ (S/2002/1164) tak relacjonuje tą kwestię: „W oświadczeniu prasowym z 24 maja 2002 roku, H.C. Starck ponownie stwierdziła, że od sierpnia 2001 nie nabywała surowca pochodzącego z Afryki centralnej. Panel jest w posiadaniu dokumentów, które przeczą tym zapewnieniom. W tym samym oświadczeniu H.C. Starck twierdziła, że jej koltan pochodzi od drobnych dostawców, a nie od grup partyzanckich. W rzeczywistości nie ma koltanu ze wschodu Demokratycznej Republiki Konga, którego wydobycie nie wspierałoby grup partyzanckich lub grup obcych wojsk.”

Światowe zapotrzebowanie na ten surowiec stale rośnie, m.in. dzięki dynamicznie rozrastającym się rynkiem urządzeń elektronicznych w tym telefonii komórkowej. Z powodu ograniczonego wydobycia w ciągu ostatnich kilku lat ceny tantalu wzrosły dziesięciokrotnie.

1kg koltanu kosztuje w Europie ok. 400$ a w rejonie, w którym są kopalnie koltanu 4$ za kg.

Kolumbit

Kolumbit - minerał, niobian żelaza i manganu z domieszką tantalu ([(Fe, Mn)(Nb, Ta)₂O₆]).

Barwa ciemna lub brunatna z metalicznym połyskiem. Ma zmienny skład chemiczny. Występuje w pegmatytach granitowych i jest spotykany głównie na Półwyspie Skandynawskim i na Grenlandii. W Afryce występuje w Nigerii. Kolumbit jest wykorzystywany jako surowiec do otrzymywania niobu i tantalu.

Koral

Gałązki koralowca

Koral - to szkielety wapienne koralowców. Nazwa wywodzi się od łacińskiej nazwy organizmów morskich z podgromady koralowców Corrallium zamieszkujących morza strefy ciepłej i gorącej.

Właściwości

• Symbol chemiczny: CaCO₃

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Barwa: biały, różowy, różowoczerwony, łososioworóżowy, czerwony, ciemnoczerwony, niebieski (bardzo rzadki),

• Połysk: matowy do szklistego

• Twardość w skali Mohsa: 3,5 - 4

• Gęstość: 2,6 - 2,7

• Luminescencja: bladofioletowa lub ciemnopurpurowa

• Rysa: biała

• Przełam: nierówny, haczykowaty, kruchy

• Łupliwość: brak

Korale są pochodzenia organicznego. Są to szkielety wapienne koralowców. Większość koralowców tworzy rafy, atole i ławice o gęsto rozgałęzionych pniach. Pnie kolonii koralowej dochodzą średnio do 40 cm wysokości, gałązki do 4 -6 cm grubości. Właśnie te szkielety, wytwarzane przez niewielkie polipy, wykorzystuje się jako materiał jubilerski.

• W stanie surowym kawałki korali są matowe, po wypolerowaniu mają połysk szklisty.

• Korale są wrażliwe na wysoką temperaturę, kwasy i gorące kąpiele.

• Barwa może z biegiem czasu zblaknąć (barwę można przywrócić przez zanurzenie w wodzie utlenionej).

• Wyróżnia się wiele odmian, przyjmując za podstawę klasyfikacji barwę korali lub miejsce występowania. .

• Pod względem barwy Włosi dzielą korale na 9 grup: białe, białe w różowe plamki, krwiste, bladoróżowe (2 odmiany), czerwone, ciemnoczerwone i o barwie granatów. - podobną klasyfikację stosuje Francja, Niemcy, Wielka Brytania.

• głównym miejscem handlu jest Torre del Greco (okolice Neapolu - Włochy) , gdzie obrabia się ¾ korali wyłowionych na całym świecie.

Występowanie

Korale szlachetne żyją w morzach, tworzą ławice na głębokości od 3 do 50 m. W Japonii znaleziono kolonię dochodzącą do 1 m wysokości.

Miejsca występowania:

• Najliczniej występują w Morzu Śródziemnym, wzdłuż wybrzeży Algierii i Tunezji, zachodnich Włoch, Korsyki, Sardynii, Sycylii - ławice rozwijają się na dnie skalistym i kamienistym, często pod skalnymi przewieszkami. Ich gałązki zwrócone są ku dołowi. Połów tych korali nie jest łatwy, trzeba je wyszukiwać wśród załomów skalnych.

• Do wysoko cenionych należą korale algierskie - dają najmniej odpadów przy obróbce..

• Wzdłuż Archipelagu Malajskiego - występują korale czarne (Accarbaar) - najwyżej cenione w handlu. Podobne występują w Morzu Czerwonym i u wybrzeży zachodnich Indii.

• U brzegów Afryki i wysp Samoa występują wysoko cenione korale Akori - czerwone, fioletowe, niebieskie.

• Z wyłowionych korali usuwa się miękkie części, następnie sortuje według jakości, uwzględniając grubość koralowiny, gałązek, barwę oraz skazy.

• Korale japońskie (ciemnoczerwone -Moro i bladoróżowe -Boke) przewyższają wielkością i grubością włoskie.

Zastosowanie

Do celów zdobniczych poszukiwany jest koral szlachetny, o najbardziej żywej, czerwonej barwie. Bywają również jego odmiany białe, różowe lub białe w różowe plamki. Korale dostarczają materiału jubilerskiego. Służą do wyrobu koralików - do wyrobu naszyjników i bransoletek; także do przedmiotów artystycznych i rzeźb. W Polsce naszyjniki z korali stanowią nieodłączną ozdobę regionalnego stroju krakowskiego. Nie wszystkie gałązki nadają się do obróbki, przede wszystkim ze względu na zbyt małą średnicę i małą spoistość materiału. Koralom poddawanym obróbce nadaje się zwykle kształt obły, kulisty i kaboszonowy. W jubilerstwie najbardziej poszukiwane są korale o barwie czerwonej (rejon Morza Śródziemnego), czarne (Hawaje), niebieskie (Kamerun) oraz białe (Japonia).

---