Celesjan

Celesjan (skaleń barowy) - minerał z gromady krzemianów zaliczany do skaleni alkalicznych. Należy do minerałów bardzo rzadkich.

Nazwa pochodzi od nazwiska szwedzkiego astronoma i przyrodnika Andreasa Celsjusza (1701 -1744).

Właściwości

• Chemizm: Ba[Al_{2Si2O8] - glinokrzemian baru}

• _{Układ krystalograficzny: jednoskośny}

• _{Twardość w skali Mohsa: 6 -6,5}

• _{Gęstość: 3,1 -3,39}

• _{Rysa: biała}

• _{Połysk: szklisty, perłowy}

• _{Barwa: biała, szara, żółta, bezbarwny}

• _{Łupliwość: doskonała}

• _{Przełam: nierówny}

_{Zazwyczaj występuje w formie skupień zbitych i płytkowych. Niekiedy tworzy niewielkie, słupkowe lub tabliczkowe kryształy (często zbliźniaczone) podobne do sanidynu, ortoklazu, adularu. Minerał kruchy.}

_{Występowanie}

_{Bywa znajdowany w skałach przeobrażonych. Sporadycznie jest spotykany w skałach wulkanicznych oraz w druzach wśród dolomitów. Często towarzyszy złożom rud manganu.}

_{Miejsca występowania}

_{Szwecja - Jakobsberg, Szwajcaria, Włochy, Namibia, USA RPA, Japonia, Australia.}

_Zastosowanie

• _{Ma znaczenie naukowe}

• _{Ma znaczenie kolekcjonerskie.}

Celestyn (minerał)

Celestyn

Celestyn

Celestyn - To minerał z grupy siarczanów. Jest dość pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od caelum (łac.) = niebo, w nawiązaniu do pierwszego znalezionego okazu.

Właściwości

• Wzór chemiczny - SrSO₄ (siarczan strontu)

• Układ krystalograficzny - jednoskośny

• Twardość w skali Mohsa - 3 - 3,5

• Łupliwość - doskonała

• Rysa - biała

• Przełam - nierówny, muszlowy

• Gęstość - 3,9 do 4 g/cm³

• Barwa - bezbarwny, różne barwy

• Połysk - szklisty do perłowego

Celestyn jest spotykany w postaci bezbarwnych, mlecznych, białych, żółtych, pomarańczowych lub bladoniebieskich kryształów o pokroju słupkowym, tabliczkowym oraz drobnoziarnistych, zbitych, ziarnistych, blaszkowych, kulistych ( o charakterze konkrecji) skupień. Dobrze wykształcone kryształy tworzą się w geodach i druzach w postaci szczotek krystalicznych. Jest izostrukturalny z anglezytem i barytem. Jest kruchy i przezroczysty.

Występowanie

Powstaje w wyniku niskotemperaturowych procesów hydrotermalnych - zwykle w osadach morskich. Jest spotykany w żyłach kruszcowych ( z galeną, sfalerytem), w pęcherzach pogazowych wulkanitów. Spotykany w kalderach i kraterach wulkanicznych. Często towarzyszy złożom siarki, gipsu, kalcytu, aragonitu, dolomitu.

Miejsca występowania: Namibia, Madagaskar - piękne, niebieskie o długości ponad 10 cm, Włochy - (Sycylia), Wielka Brytania, Czechy, Kanada, USA - największe kryształy (do 75 cm i 2-3 kg wagi) pochodzą z wyspy South Bass (jezioro Erie) w stanie Ohio.

W Polsce znaleziony w okolicach Tarnobrzega ( towarzyszy siarce), na Kujawach ( w solach potasowo-magnezowych), w okolicach Zamościa, Opola, Kazimierza Dolnego.
Najpiękniejsze szczotki krystaliczne i druzy pochodzą z Machowa.

Zastosowanie

• Stanowi główne źródło otrzymywania strontu

• szlifuje się go tylko dla kolekcjonerów - większość materiału nadającego się do szlifowania występuje w Namibii.

• jest stosowany do produkcji sztucznych ogni oraz:

• w przemyśle szklarskim

• w przemyśle ceramicznym

• wykorzystywany w pirotechnice

• w energetyce jądrowej

• do produkcji farb

• do produkcji baterii elektrycznych.

Cerusyt

Cerusyt

Cerusyt

Kryształ cerusytu na barycie

Cerusyt - minerał z grupy węglanów. Jest minerałem rzadkim.

Nazwa pochodzi od gr. keros = wosk, nawiązując do wyglądu tego minerału; od tej nazwy wywodzi się łac. cereus = o barwie wosku lub cerrusa = biały ołów (biel ołowiowa) - W. Haidinger 1845r.

Właściwości

• Wzór chemiczny: PbCO₃ - węglan ołowiu

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Twardość: 3 - 3,5

• Gęstość: 6,55

• Rysa: biała

• Barwa: biały, szary, żółty, brunatny, zielony, czarny, bezbarwny

• Przełam: nierówny, muszlowy

• Połysk: diamentowy, tłusty

• Łupliwość: wyraźna

Tworzy kryształy odznaczające się wyjątkowym bogactwem postaci: słupkowe, tabliczkowe, igiełkowe. Często tworzy zbliźniaczenia (kolankowe, gwiaździste, wachlarzowate), spotykany jest też w formie naskorupień. Dobrze wykształcone kryształy spotykane są w druzach. Jest izomorficzny z aragonitem, stroncjanitem. Jest bardzo kruchy, przezroczysty, czasami wykazuje efekt kociego oka. Czasami zawiera znaczne ilości srebra. W świetle ultrafioletowym wykazuje niebieską fluorescencję.

Występowanie

Powstaje w strefach utleniania kruszców ołowiu, głównie galeny, w obecności węglanów, pod wpływem wody zawierającej dwutlenek węgla. Powstaje też na hałdach starych kopalń kruszcowych.

Miejsca występowania: Namibia - Tsumeb; USA - Nowy Meksyk, Pensylwania, Kolorado, Arizona; Australia - Broken Hill , Włochy, Wielka Brytania, Czechy, Niemcy.

W Polsce - w okolicach Bytomia, Olkusza, w rejonie świętokrzyskim, na Dolnym Śląsku.

Zastosowanie

• Źródło otrzymywania ołowiu, niekiedy też srebra,

• w starożytności po sproszkowaniu był używany jako puder kosmetyczny,

• ma znaczenie naukowe (określanie genezy złóż),

• poszukiwany przez kolekcjonerów.

Chabazyt

Chabazyt - Słowacja

Chabazyt, chabasyt - minerał z gromady krzemianów zaliczany do grupy zeolitów. Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. khabazios = ziarnko gradu, co trafnie nawiązuje do wyglądu tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Ca, Na ₂)[Al₂ Si₄ O₁₂] x 6 H ₂O - uwodniony glinokrzemian wapnia i sodu

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Twardość: 4-5

• Gęstość: 2,08-2,16

• Rysa: biała

• Barwa: biała, żółta, czerwona w odcieniach, brunatna, zielonawa, też: bezbarwny

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: wyraźna trójkierunkowa, niemal kostkowa według ścian romboedru

• Współczynnik załamania światła: 1,470-1,494

• Luminescencja: zielona dla promieniowania długofalowego

Tworzy kryształy romboedryczne zbliżone pokrojem do sześcianu. Często występują zbliźniaczenia. Obok phillipsytu i harmotomu należy do najpospolitszych zeolitów o pokroju kostkowym. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych i naskorupieniach. Jest kruchy, przezroczysty.

Występowanie

Powstaje w wyniku działalności hydrotermalnej niskich temperatur - najczęściej w pustkach skał wylewnych i metamorficznych , w szczelinach, kawernach skał osadowych. Spotkać go można także w osadach gorących źródeł. Współwystępuje z heulandytem, phillipsytem skolecytem, stilbitem, kalcytem.

Miejsca występowania: Niemcy, Czechy, Wielka Brytania, Nowa Zelandia.

W Polsce spotykany w druzach granitów i pegmatytów strzegomskich, w rejonie Kowar, w okolicach Opola.

Zastosowanie

• Ma znaczenie naukowe

• poszukiwany i wysoko ceniony przez kolekcjonerów

Chalcedon (minerał)

Chalcedon

Chalcedon

Chalcedon

Agat

Chryzopraz

Chalcedon to minerał, odmiana skrytokrystalicznej, kwarcowej krzemionki (SiO₂) o włóknistej strukturze.
Nazwa pochodzi od miasta Chalcedon - położonego nad Bosforem w Azji Mniejszej i dotyczy właściwie tylko mlecznych lub opalizujących okazów. Tworzy wiele barwnych odmian o zastosowaniu gemmologicznym. Minerał pospolity, szeroko rozpowszechniony.

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂ - dwutlenek krzemu

• Układ krystalograficzny: trygonalny,

• Twardość w skali Mohsa: 6,5-7

• Łupliwość: brak (niełupliwy)

• Rysa: biała

• Przełam: nierówny, muszlowy

• Gęstość: 2,55 - 2,65 zazwyczaj 2,6 g/cm³

• Barwa: bezbarwny lub różnokolorowe zabarwienia (szary, sinoniebieski, żółtawy, brunatny) - tworzy wiele różnobarwnych odmian, noszących inne nazwy gemmologiczne lub handlowe.

• Połysk: woskowy, tłusty

• Pokrój skupienia: zbite, naciekowe, płytkowe, nerkowate, kuliste, nieregularne

Już niewielki wzrost temperatury lub dłużej działające promienie słoneczne mogą spowodować u niektórych odmian zmianę ich barwy z żółtej lub brązowej na czerwoną lub pomarańczową. Przeważnie występuje w formie nerkowatej, groniastej, skorupowej lub naciekowej (stalaktyty). Często tworzy żyły, geody a niekiedy konkrecje. Jest przeświecający, czasami przezroczysty. Stanowi składnik wielu skał np., chalcedonitów, jaspisów, lidytów, krzemieni. Niekiedy wykazuje iryzację o charakterze opalescencji. Często zawiera wrostki różnych minerałów, które zmieniają jego barwę np. miki, chloryty, hematyt, goethyt (getyt), chryzokola, minerały ilaste.

Odmiany chalcedonu

• Agat, agat mszysty, chryzopraz, praz, heliotrop, karneol, onyks, sard, sardonyks, plazma, damsonit, Chalcedon żółty, chalcedon mleczny, chalcedon niebieski,

Występowanie

Występuje w skałach wulkanicznych - melafirach, bazaltach, ryolitach, andezytach, dacytach. Stanowi produkt wietrzenia serpentynitów, niekiedy powstaje w wyniku przekrystalizowania opalu. .

Miejsca występowania: Urugwaj, Brazylia - Rio Grande do Sul, Urugwaj. Indie - Wyżyna Dekan, Bombaj, Arabia Saudyjska, Jemen, Rosja - Kaukaz, Ural, Zabajkale, Sachalin, Kamczatka, Kazachstan, Mongolia, Kanada - Nowa Szkocja, Ontario, USA - Floryda, Oregon, Arizona, Kolorado, Idaho, RPA, Botswana , Słowacja, Islandia, Niemcy, Rumunia.

Polska - okolice Szklar (chryzopraz), Złotoryi i Lwówka (agat), Wałbrzycha (karneol).

Zastosowanie

• już 8000 lat temu wyrabiano z niego narzędzia (znany z wykopalisk archeologicznych).

• w starożytności wykonywano z niego pieczęcie, portrety (kamee).

• obecnie jest stosowany do produkcji wyrobów jubilerskich

• mechanice precyzyjnej.

• atrakcyjny i ceniony kamień kolekcjonerski oraz ozdobny

• kamień okładzinowy

• surowiec do wyrobu agatowych moździerzy oraz kul do młynów kulowych

Chalkantyt

Kryształy chalkantytu

Chalkantyt - minerał z gromady siarczanów . Minerał powszechnie spotykany w większości kopalń siarczkowych rud miedzi.

Nazwa pochodzi od gr. chalkos = miedź (mosiądz) i anthos = kwiat (kwiat miedzi); nawiązuje do wyglądu oraz składu chemicznego tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: CuSO₄ -x 5 H₂O - uwodniony siarczan miedzi

• Układ krystalograficzny: trójskośny

• Twardość: 2,5

• Gęstość: 2,29

• Rysa: biała

• Barwa: niebieska (różne odcienie)

• Przełam: muszlowy

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: niewyraźna, dwukierunkowa

Tworzy zazwyczaj skupienia ziarniste, włókniste, naskorupienia, naloty i nacieki o promienistej budowie. Kryształy niewielkie, rzadko spotykane, najczęściej tabliczkowe i słupkowe. Jest bardzo kruchy i przezroczysty.

Występowanie

Jest minerałem wtórnym w strefie utleniania kruszców miedzi. Może też tworzyć się jako ewaporat w klimacie suchym i gorącym z wód słonych jezior.

Miejsca występowania: Niemcy - Rammelsberg, Goslar, Hiszpania, Wielka Brytania, Słowacja, USA, Chile - największe złoża na świecie powstałe w wyniku ewaporacji,.

W Polsce - występuje w kopalniach miedzi w rejonie Lubina, Polkowic, Rudnej. Spotykany na Pogórzu Kaczawskim, też w starych kopalniach Gór Świętokrzyskich.

Zastosowanie

• lokalnie stosowany jako surowiec do otrzymywania miedzi (Chile)

• stosowany jako środek ochrony roślin

• ma znaczenie naukowe

• ma znaczenie kolekcjonerskie - bardzo często jest sztucznie hodowany, by otrzymać idealnie wykształcone kryształy.

Chalkopiryt

Chalkopiryt

Chalkopiryt - minerał z gromady siarczków. Jest minerałem pospolitym i bardzo szeroko rozpowszechnionym.

Nazwa pochodzi od gr. chalkós „miedź” + pyrítes „ogniowy” , nawiązuje do składu chemicznego i barwy tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: CuFeS₂

• Kolor: mosiężnożółty, często z pstrymi nalotami

• Pokrój kryształu: Izometryczny, oktaedry i tetraedry często prążkowane, skupienia ziarniste, zbite, masywne, często tworzy bliźniaki

• struktura krystaliczna: tetragonalna

• Łupliwość: słaba

• Przełam: nierówny lub muszlowy

• Twardość w skali Mohsa: 2,5 - 3,9

• Połysk: metaliczny

• Rysa: ciemnozielona

• Natężenie względne: 4,1 - 4,3

Tworzy kryształy izometryczne o pokroju czworościanów lub skalenoedrów. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych i w formie pryśnięć w skale.
Najpiękniejsze kryształy narosłe występują w formie szczotek krystalicznych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Często wykazuje zielonkawą migotliwość (iryzację). Zawartość selenu powoduje brunatny odcień chalkopirytu. Czasami zawiera srebro i złoto.

W temperaturze 550°C przechodzi w tetragonalną γ - fazę, i ze wzrostem temperatury zmniejsza się w nim zawartość siarki - najniższa jest w temperaturze 720°C. Po ochłodzeniu krystalizuje w regularną β - fazę

Często zawiera domieszki Ag, Au, As, Sb, Bi, Ni, Co.

Występowanie

Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy, rozpowszechniony jest również w utworach żyłowych pneumatolitycznych i hydrotermalnych. Występuje w złożach osadowych w towarzystwie chalkozynu, bornitu i kowelinu, jest ważnym kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich. Zazwyczaj występuje w pegmatytach, żyłach kruszcowych i metasomatytach. Jako minerał poboczny występuje w większości skał magmowych. Stanowi składnik skał metamorficznych (gnejsów, serpentynitów, amfibolitów). Rzadziej tworzy się w skałach osadowych.

Współwystępuje z pirytem, sfalerytem, markasytem, kalcytem, kwarcem.

Miejsca występowania: Zambia, Kongo - Katanga, USA - Pensylwania, Arizona, Utah, Kalifornia, Alaska, Kanada - Ontario, Rosja - Ural, Japonia, Niemcy, Francja, Norwegia, Czechy, Rumunia.

W Polsce występuje na monoklinie przedsudeckiej, Górach Kaczawskich, Rudawach Janowickich, Pogórzu Izerskim. Znany jest z Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego - Lubin, Polkowice, Rudna, Sieroszowice i woj. świętokrzyskim - Miedzianka, Miedziana Góra k. Kielc.

Zastosowanie

• jedna z ważniejszych rud miedzi (34,5% zawartości Cu) - doskonale znany już od epoki brązu.

• z jego przeróbki pochodzi 80% światowej produkcji tego metalu.

• bywa też źródłem srebra i złota.

• jest minerałem atrakcyjnym i poszukiwanym przez kolekcjonerów, (kryształy rzadko osiągają wielkość powyżej 2 cm).

• rzadko znajduje zastosowanie w jubilerstwie.

Chalkozyn

Chalkozyn

Chalkozyn (błyszcz miedzi) - minerał z grupy siarczków.

Nazwa nawiązuje do składu chemicznego minerału, gdzie podstawową rolę odgrywa miedź (gr. khalkos, chalkos = miedź ).

Właściwości

• Skład chemiczny: Cu₂S - siarczek miedzi

• Układ krystalograficzny: pseudoheksagonalny

• Twardość: 2,5 -3

• Gęstość: 5,6 g/cm³

• Rysa: ciemnoszara

• Barwa: ciemny ołowianoszary, zazwyczaj z matowym nalotem, często niebieskiej /azuryt/ lub zielonej /malachit/ barwy

• Przełam: muszlowy, kruchy

• Połysk: metaliczny

• Łupliwość: bardzo niewyraźna

Tworzy kryształy tabliczkowe, słupkowe, zwykle wykształca zbliźniaczenia. Na ścianach kryształów często występuje charakterystyczne prążkowanie. Występuje w postaci skupień zbitych, ziarnistych lub naskorupień czy żył. Minerał kruchy, nieprzezroczysty. Należy do minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych rejonach Ziemi.

Występowanie

Powstaje w wyniku procesów hydrotermalnych, w niskich temperaturach. Występuje w żyłach i gniazdach kruszcowych, w łupkach ilastych i marglistych. Częsty w strefach cementacji miedzionośnych wystąpień siarczkowych. Występuje w towarzystwie diogenitu, kowelinu, bornitu, kuprytu, chalkopirytu, stromeyerytu.

Miejsca występowania: USA - Butte, Montana, Arizona, Bisbee, Utah, Wielkiej Brytanii, Meksyku, Rosji, Kazachstanie, Namibii - Tsumeb, Niemczech - Mansfeld.

Występuje w Polsce (Dolny Śląsk - Lubin, Polkowice, Sieroszowice, Rudna), w rejonie Nowego Kościoła, na Przedgórzu Kaczawskim, w Górach Złotych, Rudawach Janowickich.

Zastosowanie

• Ważne źródło otrzymywania miedzi (zawiera 80% Cu).

• Minerał interesujący dla kolekcjonerów.

• Bywa okazjonalnie wykorzystywany w jubilerstwie, do wytwarzania żałobnej biżuterii.

Chiasolit

Chiastolit

Chiastolit = chiasolit (Howdenit, Kamień Krzyżowy, Quastolit) odmiana andaluzytu - bardzo rzadki minerał z grupy krzemianów. Nazwa pochodzi od gr. chiasto = przekątnie ułożony oraz chiastos = podobny do krzyża, krzyżowy. Rozpoznawany po charakterystycznym krzyżu widocznym na przekroju kryształu.

Właściwości

• Skład chemiczny - Al₂SiO₅ - krzemian glinu

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Barwa: szara, żółtawa, brunatna, zielonawa niekiedy różowa.

• Połysk - matowy

• Przełam - nierówny

• Łupliwość - wyraźna

• Twardość w skali Mohsa - 6,5 - 7,5, kruchy

• Rysa - biała

• Gęstość - 3,13 do 3,17 g/cm³

• Dwójłomność - 0,007 do 0,011

• Pleochroizm - silny, wyrażny, oliwkowozielony do czerwonego

• Luminescencja - słaba, zielona do żółtozielonej

Tworzy słupkowe, wydłużone kryształy, do kilku cm długości. Jest kruchy, nieprzezroczysty, często zawiera inkluzje węglistej substancji lub minerałów układających się w kształt krzyża lub klepsydry - zjawisko to jest niepowtarzalne i występuje tylko w chiastolicie.

Występowanie

Występuje tylko w obrębie zmetamorfizowanych łupków ilastych.

Miejsca występowania: Chiasolity są znane z Fichtelgebirge w Niemczech. Występują także w okolicach Santiago de Compostela w Hiszpanii. Piękne kamienie pochodzą z okolic Bona w Algierii i z licznych wystąpień w Arizonie (USA). Prawdopodobnie najpiękniejsze z dotychczas znanych chiasolitów zostały znalezione na obszarze Bimbowrie w Australii.

W Polsce drobne chiasolity występują na Dolnym Śląsku, znaleziono je w otworach wiertniczych w okolicach Suwałk.

Znaczenie

• Kamień interesuje naukowców i niektórych kolekcjonerów

• lokalnie stosowany jako kamień budowlany

• stosowany jako dekoracyjny kamień okładzinowy

Historia

Z powodu charakterystycznego krzyża na przekroju kryształów chiasolit służył od dawna do przygotowywania amuletów.

Chloantyt

Chloantyt - Minerał z gromady arsenków, należy do minerałów rzadkich.

Nazwa pochodzi od gr. chloantes (khloantes) = zielonkawy, nawiązując do charakterystycznych nalotów, którymi pokrywa się ten minerał podczas wietrzenia.

Właściwości

• Chemizm: NiAs₃ arsenek niklu

• Układ krystalograficzny: regularny

• Barwa: cynowobiała

• Rysa: szaroczarna

• Twardość: 5,5

• Gęstość: 6,4 -6,9

• Łupliwość: niewyraźna

• Przełam: nierówny

• Połysk: metaliczny

Tworzy kryształy o postaci sześcianu, czasami ośmiościanu lub dwunastościanu. Zazwyczaj występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, nerkowych, groniastych, żylek i powłok. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Podczas wietrzenia pokrywa się zielonym nalotem kwiatu niklowego (annabergit). Jest izomorficzny ze skutterudytem, z którym tworzy ciągły roztwór stały (ogniwem pośrednim jest smaltyn). Niekiedy zawiera kobalt, żelazo, bizmut.

Występowanie

Najczęściej występuje w żyłach kruszców: srebra, niklu, kobaltu, bizmutu, uranu.

Miejsca występowania: Niemcy - Saksonia, Annaberg, Wittichen, Schwarzwald, Hesja, Austria - Schladming, Czechy - Jachymov, Hiszpania - Gistan w Huesca, Francja, Maroko - Bou Azzer, Kanada - Cobalt.

W Polsce stwierdzony na Dolnym Śląsku koło Wałbrzycha w żyłach kalcytowych wśród gnejsów, w Miedziance, w Kowarach oraz w okolicach Lubina.

Zastosowanie

• Stanowi podrzędną rudę niklu.

• Interesuje kolekcjonerów.

• Piękne kryształy (ponad 2 cm) pochodzą z Niemiec i Maroka.

Chloryt

Chloryt

Kwarc z chlorytem

Chloryt - minerał - mieszanina glinokrzemianów, magnezu i żelaza, o barwie ciemnozielonej, połysku perłowym, tworzącym łuseczkowate skupienia. Minerał ten należy do krzemianów warstwowych i bywa zaliczany do minerałow ilastych.

Nazwa pochodzi od gr. chloros = jasnozielony.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Fe, Mg, Al.) ₆ [(OH) ₂| (Si, Al.) ₄ O₁₀]

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 2-3

• Gęstość: 2,6-3,3

• Rysa: zielona do brązowej

• Barwa: zielona w odcieniach czasami brązowa, fioletowa, biała

• Przełam: blaszkowy

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: doskonała

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, słupkowym o sześciobocznym zarysie. Tworzy zbliźniaczenia i pseudomorfozy. Występuje w skupieniach łuskowych, włóknistych, ziarnistych, zbitych, nerkowatych. Tworzy też naloty. Jest giętki, lecz nie sprężysty. Buduje szereg izomorficzny z minerałami o podobnym składzie.

Występowanie

Minerał utworów hydrotermalnych i pegmatytowych, także skał osadowych i gleb. Spotykany w skałach metamorficznych i żyłach kruszcowych. Współwystępuje z takimi minerałami jak: granat, rutyl, tytanit, diopsyd, wezuwian, kwarc, skalenie.

Miejsca występowania: Niemcy - Saksonia, Nadrenia, Austria - Taury, Szwajcaria - Valais, Wielka Brytania, USA, RPA, Rosja.

W Polsce znaleziony został w okolicach Częstochowy, Łęczycy.

Chlorytoid

Chlorytoid - minerał z gromady krzemianów. Należy do grupy minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych regionach Ziemi.

Nazwa nawiązuje do powierzchownego podobieństwa tego minerału do chlorytów, lecz bardzo różniący się od strukturalnie.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Al, Fe₁₂)[(Si, Al)₈O₂₀](OH)₁₆ - zasadowy krzemian glinu i żelaza.

• Układ krystalograficzny: jednoskośny (niekiedy trójskośny)

• Barwa: od ciemnozielonej do czarnej.

• Twardość w skali Mohsa: 6,5.

• Rysa: zielona

• Połysk: szklisty, perłowy

• Łupliwość: doskonała.

• Przełam: niewidoczny.

• Gęstość: 3,51-3,61

Tworzy kryształy o pokroju blaszkowym, płytkowym, tabliczkowym o pseudoheksagonalnym pokroju. Występuje w skupieniach zbitych, łuseczkowatych, płytkowych, włóknistych. Cienkie płytki minerału charakteryzują się wyraźnym pleochroizmem. Tworzy odmiany zasobne w magnez - (sismondyt) i mangan - (ottrelit).

Występowanie

Występuje w skałach przeobrażonych metamorficznych w strefie epi. Powstał pod wpływem temperatury i ciśnienia. Znany z niektórych zieleńców, łupków glaukofanowych, marmurów, hornfelsów. Współwystępuje z chlorytem, kwarcem, miką, staurolitem, granatem, korundem.

Miejsca występowania: Norwegia, Szwajcaria, Austria, Niemcy, Wielka Brytania, Turcja, Quebec, Deep River w Kanadzie, stany Karolina Północna i Rhode Island w USA.

W Polsce - występuje w łupkach łyszczykowych w Górach Izerskich i okolicach Szklarskiej Poręby.

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe (służy do określania warunków i charakteru metamorfizmu)

• interesuje kolekcjonerów.

Chloryty

Chloryt

Kwarc z chlorytem z Nepalu

Chloryty - grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów. Należą do minerałów szeroko rozpowszechnionych na Ziemi.

Nazwa pochodzi od gr. Chloros (khloros) = zielony i nawiazuje do częstej barwy tych minerałów.

Właściwości

• Wzór chemiczny: najczęściej są to zasadowe glinokrzemiany różnych pierwiastków, głównie: magnezu, glinu, żelaza, rzadziej: chromu, niklu, manganu, cynku.

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: niewielka, zwykle 2-3

• Gęstość: od 2,5 do 3,4; sporadycznie większa

• Rysa: szarozielona, biała

• Barwa: najczęściej zielona (w odcieniach), też: biała, żółta, brunatna, czarna

• Przełam: nierówny

• Połysk: perłowy, szklisty, tłusty

• Łupliwość: doskonała jednokierunkowa

Zazwyczaj tworzą kryształy o pokroju sześciobocznych tabliczek, blaszek, łuseczek, słupków. Występują w skupieniach zbitych, ziarnistych, skrytokrystalicznych, ziemistych, proszkowych, wachlarzowych. Często tworzą żyłki, naloty, i naskorupienia.

Systematyka chlorytów nastręcza trudności. Chloryty klasyfikuje się najczęściej dwojako: na podstawie ich składu chemicznego i na podstawie ich zasadniczych własności optycznych.

Ze względu na skład chemiczny chloryty dzielimy na:

• magnezowe (ortochloryty): chloryt magnezowy, pennin, klinochlor, sheridanit = grochowit, ripidolit, korundofilit

• żelaziste: szamozyt, pseudoturyngit, brunsvigit, dafnit, ripidolit, delesyt

• chromowe: kammereryt (rodochrom), klinochlor chromowy, koczubeit, cookeit , manandonit

• manganowe: pennantyt, gonyertyt

• niklowe: nimit

• cynkowe

Występowanie

Występują w wielu skałach osadowych. Często pojawiają się w druzach i szczelinach wśród pegmatytów, wypełniają geodyi migdały w skałach wulkanicznych. Pojawiają się w strefie wietrzenia jako minerały wtórne. Tworzą pseudomorfozy po innych minerałach.

Miejsca występowania:

• chloryt magnezowy - poznany w Traversella, Piemont Włochy, USA - Karolina Pn, Massachusetts, Austria- Styria

• klinochlor - w okolicach Złotego Stoku, Jeleniej Góry, Strzelina - Polska,

• sulunit _ Zagłębie Donieckie Ukraina

• brunsvigit - Niemcy - G. Harz, Wielka Brytania - Kornwalia

• delesyt (menalolit) - w okolicach Krakowa, Złotoryi - Polska,

• szamozyt (chamosyt) - Francja - Lotaryngia, Czechy, Rosja - Ural, okolice Częstochowy - Polska,

• pennantyt - Wielka Brytania - Carnavonshire,

• klementyn - Czechy - Kutna Hora

• koczubeit - Rosja - Ural (Karkadinsk)

• cookeit - Szwecja, USA - Maine,

• manandonit - Madagaskar

• chlorytoid - Rosja - Ural, Luksemburg, Belgia

• ganofyllit - Szwecja - Harstig, USA - New Jersey

Zastosowanie

• interesują naukowców

• interesują kolekcjonerów

• wykorzystywane jako materiał rzeźbiarski

• do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej.

Chromit

Chromit

Chromit - minerał z grupy tlenków, zaliczany do grupy spineli chromowych.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego minerału, którego głównym składnikiem jest chrom; gr. khroma (chroma) = kolor, barwa (W Haidinger - 1845r.). Minerał pospolity, szeroko rozpowszechniony. Jeden z pierwszych minerałów, które wyodrębniają się w procesie różnicowania magmy.

Właściwości

• Chemizm: FeCr₂O₄ - tlenek żelaza i chromu

• Układ krystalograficzny: regularny

• Twardość: 5,5

• Gęstość: 4,5 - 4,8

• Rysa: brunatna, brunatnoczarna

• Barwa: czarna, brunatnoczarna

• Przełam: nierówny lub muszlowy

• Połysk: metaliczny, tłusty

• Łupliwość: brak

Rzadko tworzy prawidłowo wykształcone, niewielkie kryształy, przyjmujące prawie wyłącznie postać ośmiościanu. Występuje w skupieniach ziarnistych i zbitych, niekiedy występuje w formie brył lub gniazd. Jest twardy, stosunkowo ciężki, kruchy, nieprzezroczysty. Czasami wykazuje słabe właściwości magnetyczne. Często zawiera domieszki: żelaza, glinu, magnezu, manganu, cynku. Tworzy kryształy mieszane z magnesiochromitem oraz spinelem.

Występowanie

Występuje w zasadowych skałach magmowych (perydotytach, gabrach,) oraz w serpentynitach. Zwykle towarzyszy mu oliwin, bądź minerały z grupy serpentynitu. Bardzo często współwystępuje z magnesiochromitem, magnetytem, uwarowitem - (granat chromowy). Bywa spotykany w piaskach i żwirach.

Miejsca występowania: Zimbabwe, RPA, Rosja, Turcja, USA, Rumunia, Norwegia.

W Polsce - w okolicach Góry Ślęży, Ząbkowic Śląskich (najczęściej występuje w serpentynitach).

Zastosowanie

Najważniejsze źródło otrzymywania chromu ( przemysł metalurgiczny: stal chromowa, stopy z żelazem i niklem). Używany w przemyśle farbiarskim, garbarskim, włókienniczym, szklarskim, materiałów ogniotrwałych. Używany jako środek antykorozyjny (chromowanie). Ma znaczenie naukowe (jako wskaźnik genezy skał). Ma znaczenie kolekcjonerskie (najpiękniejsze okazy pochodzą z Namibii).

Chryzoberyl

Chryzoberyl

Chryzoberyl - minerał z gromady tlenków. Jest minerałem rzadkim.

Nazwa minerału wywodzi się od greckich słów chrysos - złoto oraz beryllos - beryl.

Właściwości

• Chemizm: Al₂BeO₄ - tlenek glinu i berylu

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Barwa - zwykle żółty w odcieniach, też: żółtozielony, szary, brązowy, niebieskozielony, zielony, czerwony, fioletowy, rzadko jasnoniebieski albo bezbarwny.

• Rysa: biała

• Połysk - szklisty, tłusty

• Twardość w skali Mohsa - 8,5

• Gęstość - 3,68-3,78 g/cm³

• Łupliwość - wyraźna

• Przełam - muszlowy

Tworzy kryształy tabliczkowe, płytkowe, słupkowe. Często występują zbliźniaczenia, niekiedy wielokrotne. Jest kruchy, przezroczysty. Barwa wywołana jest przez domieszki żelaza, tytanu i chromu. Jest izostrukturalny z oliwinem.

Odmiany:

• aleksandryt - odznacza się wyjątkową wśród minerałów własnością zmiany barwy

• cymofan - kocie oko; charakteryzuje się falistym odblaskiem.

Występowanie

Stanowi składnik pegmatytów. Często wspólwystępuje z berylem, turmalinem, granatem, spinelem, skaleniem, kwarcem, topazem, andaluzytem.

Miejsca występowania: Sri Lanka - (odmiany ciemnooliwkowozielone) Matara, Ratnapura; Madagaskar, Rosja - (odmiany niebieskawe) okolice Czelabińska i Jekaterynburga, w Górach Ilmeńskich; USA - Connecticut, Kolorado, Maine, Dakota Południowa; Brazylia - Minas Gerais, Minas Novos (odmiany cytrynowożólte i jasnozielone); Indie, Birma - (odmiany bezbarwne), Australia, RPA, Kanada, Włochy, Norwegia.

W Polsce - został stwierdzony na Dolnym Śląsku w druzach pegmatytowych w okolicach Strzegomia.

Zastosowanie

• wysoko ceniony w jubilerstwie kamień szlachetny - wadą kamieni o szlifie brylantowym jest niska dyspersja (czyli brak „ognia”).

• kamień poszukiwany przez kolekcjonerow.

• największy znaleziony kryształ ważył 8 kg (Brazylia 1828r.)

• Najpiękniejszy okaz chryzoberylu zwany chryzoberylem Hope'a znajduje się w British Museum.

Dół formularza

Początek formularza

Początek formularza

Dół formularza

---