Argentopiryt

Argentopiryt - rzadki minerał z grupy siarczków.

Podobny do sternbergitu, od którego można go rozróżnić metodami rentgenowskimi.

Właściwości

• Wzór chemiczny : AgFe₂S₃

• Układ krystalograficzny : rombowy

• Twardość w skali Mohsa : 3-4

• Gęstość : 6,5

• Łupliwość : brak

• Rysa : czarna

• Barwa : stalowoszary do złocistobrunatnego, często z metalicznie połyskującymi barwami naleciałymi

• Połysk : metaliczny

Jest drugą odmianą polimorficzną substancji AgFe₂S₃; tworzy kryształy słupkowe. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Poznany w Jachymowie (Czechy).

Występowanie

Występuje w hydrotermalnych żyłach srebronosnych, współwystępuje z innymi kruszcami.

Miejsca występowania: W małych ilościach w kruszcowych żyłach srebronośnych w Niemczech, Peru i Meksyku.

Argentyt

Akantyt - błyszcz jednoskośny

Argentyt (błyszcz srebra ) - minerał z grupy siarczków. Jest minerałem rzadkim, rozpowszechnionym tylko w niektórych rejonach Ziemi.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego minerału, którego głównym składnikiem jest srebro (z łac. argentum = „srebro”).

Właściwości

• Wzór chemiczny - Ag₂S- siarczek srebra

• Układ krystalograficzny - regularny

• Przełam - muszlowy lub haczykowy

• Gęstość - 7,3 g/cm³

• Twardość w skali Mohsa - 2 -2,5

• Rysa - ciemnoszara, czarna, błyszcząca.

• Łupliwość - niewyraźna brak

• Barwa - ołowianoszara lub czarna

• Połysk - metaliczny

Tworzy kryształy mające postać sześcianów, ośmiościanów i ich kombinacji. Występuje w skupieniach ziarnistych, skrytokrystalicznych i dendrycznych. Często tworzy wrostki w innych minerałach ( takich jak: galena, piryt). Jest trwały, poniżej 179^oC przechodzi w modyfikację jednoskośną (akantyt). Jest izostrukturalny z kuprytem. Jest kowalny, ciągliwy, strugalny - doskonale daje się kroić nożem. Jest plastyczny , często zawiera domieszki miedzi, ołowiu, żelaza, antymonu.

Występowanie

Spotykany w srebronośnych żyłach hydrotermalnych (niskotemperaturowych). Znany jest też ze stref wietrzejących złóż kruszcowych. Miejsca występowania: Niemcy - (Saksonia, Harz, Rudawy), USA (Nevada), Meksyku i Czechach - Jachymov, Norwegia, Wielka Brytania - (Kornwalia), Peru, Chile.

W Polsce - stanowi pospolity składnik wielu srebrnonośnych żył hydrotermalnych na Dolnym Śląsku. Występuje też w okolicach Lubina w łupkach miedzionośnych.

Zastosowanie

Jest najważniejszą rudą srebra (zawiera 87% Ag). Minerał bardzo poszukiwany i wysoko ceniony przez kolekcjonerów. Pięknie wykształcone kryształy osiągają wagę do 4 kg (pochodzenie: Niemcy).

Ponieważ znany już był od starożytności i od starożytności wydobywany, aktualnie większość jego złóż jest wyeksploatowana.

Arsenopiryt

Arsenopiryt

Arsen rodzimy

Arsenopiryt (inaczej mispikiel) — minerał z gromady siarkosoli; jego głównym składnikiem siarczek żelazowo-arsenowy. Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego (E.F. Glocker, 1847).

Właściwości

• Wzór chemiczny: FeAsS - siarczek żelaza i arsenu (z domieszką kobaltu, niklu oraz złota).

• Krystalizuje w układzie jednoskośnym.

• Barwa: srebrzystobiały

• Twardość: 5,5-6

• Gęstość: 6,0-6,2

• Łupliwość: wyraźna

• Barwa: cynowobiała, szara

• Rysa: szaroczarna

• Połysk: metaliczny

Tworzy kryształy długosłupkowe lub krótkosłupkowe, igiełkowe , listewkowe kryształy mają na ścianach charakterystyczne prążkowanie. Wykształca zbliźniaczenia - bliźniaki krzyżowe. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, włóknistych, promienistych, rozetowych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Zawiera domieszki: kobaltu - arsenopiryt kobaltowy (glaukodot), złota - niklu, bizmutu.

Uderzenie w minerał młotkiem powoduje powstawanie iskier, przy czym wydziela się charakterystyczny czosnkowy zapach arszeniku. Podczas podgrzewania na ściankach próbówki osadza się czerwonawżółty siarczek arsenu. Pod wpływem wzrostu temperatury minerał przybiera szaroczarną barwę żelaza.

Istnieje wiele odmian tego minerału zawierających inne metale np. danait, w którym część atomów żelaza zastąpiły atomy kobaltu.

Występowanie

Produkt procesów hydrotermalnych wysokich i średnich temperatur. Występuje w utworach hydrotermalnych ( w żyłach i gniazdach kruszcowych i kwarcowych. Arsenopiryt pojawia się w pegmatytach, skałach metamorficznych np. gnejsach. Często tworzy impregnacje w serpentynitach i amfibolitach. Współwystępuje z lelingitem, pirytem, chalkopirytem.

Główne złoża: USA - New Hampshire, Wielka Brytania, Niemcy - (Saksonia, G. Harz, w okolicach Miśni), Szwecja - (Boliden - największe na świecie złoże).

W Polsce występuje m.in. w Złotym Stoku na Dolnym Śląsku eksploatowany od średniowiecza do lat 50. XX w. Także w Kowarach i Przecznicy - kobaltonośny ( glaukodot).

Zastosowanie

• Najważniejsza ruda arsenu - 46% As

• surowiec do otrzymywania złota i kobaltu.

• Używany jest do produkcji środków ochrony roślin,

• preparatów medycznych,

• utwardzaniu stopu drukarskiego

• interesuje kolekcjonerów.

Astrofyllit

Astrofyllit

Astrofyllit

Astrofyllit - minerał z gromady krzemianów.

Nazwa pochodzi od gr. aster = gwiazda i fyllon = liść; nawiązując do częstego wyglądu skupień tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny : (K, Na)₃ (Fe, Mn)₇(Ti, Zr) ₂[(O, OH) ₇/Si₈ O₂₄] - zasadowy krzemian potasu, sodu, żelaza, manganu, tytanu i cyrkonu

• Układ krystalograficzny: trójskośny

• Twardość: 3,5 -4

• Gęstość: 3,3 -3,4

• Rysa: żółtawa

• Barwa: złocistożółta, żółtobrunatna, oliwkowa

• Przełam: nierówny, blaszkowy

• Połysk: szklisto -metaliczny

• Łupliwość: doskonała

Rzadko tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, płytkowym, igiełkowym. Występuje w skupieniach łuseczkowatych, blaszkowych, promienistych przypominających gwiazdki. Jest kruchy, przezroczysty do przeświecającego. W cienkiej płytce wykazuje pleochroizm w odcieniach żółtych i brunatnych. Powoli rozpuszcza się w ciepłym kwasie solnym. Jest zaliczany do minerałów rzadkich. Minerały podobne do astrofyllitu to: muskowit, biotyt, flogopit.

Występowanie

Występuje w niektórych alkalicznych skałach plutonicznych (w sjenitach nefelinowych, i egirynowych). Spotykany jest w pegmatytach. Wspólwystępuje z kwarcem, skaleniami, łyszczykiem, egirynem, cyrkonem, tytanitem.

Miejsca występowania: Rosja - Chibiny na Płw. Kolskim, Grenlandia - Narsarsuk, Norwegia, USA - Kolorado, Kanada.

Zastosowanie

• Ma znaczenie naukowe,

• stanowi poszukiwany i ceniony kamień kolekcjonerski.
  

Augit

Augit

Augit

Augit to minerał z gromady krzemianów zaliczany do grupy piroksenów. Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. auge = blask i nawiązuje do silnego, szklistego połysku tego minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny - (Al, Ca, Fe, Mg, Ti)₂(Al, Si)₂O₆ - krzemian wapnia, magnezu, żelaza, tytanu, glinu

• Układ krystalograficzny - jednoskośny

• Twardość w skali Mohsa - 5,5 do 6

• Łupliwość - wyraźna

• Rysa - szarozielona

• Przełam - muszlowy, wszystkie powierzchnie przełamu mają intensywny połysk.

• Gęstość - 3,2 do 3,5 g/cm³

• Barwa - zielona, czarna, brązowa

• Połysk - szklisty, woskowy

Tworzy skupienia ziarniste, zbite, impregnacje i pojedyncze, nieforemne ziarna. Jego kryształy są najczęściej krótkosłupowe o niemal kwadratowym lub ośmiokątnym obrysie. Często spotyka się zbliźniaczenia. Duże skupienia mają zazwyczaj kolor czarny, a małe zielonkawy do brązowego. Jest kruchy, przeświecający, tworzy kryształy mieszane z wieloma piroksenami. Niekiedy zawiera większe ilości pierwiastków np.; tytanu (augit egirynowy), chromu ( a. chromowy), żelaza (a. bazaltowy), magnezu (diallag), wapnia (fassait) , manganu i niklu.

Występowanie

Szeroko rozpowszechniony składnik skał magmowych bogatych w magnez i żelazo (zasadowych). Piękne okazy znajdowane są w skałach wulkanicznych (lawy Wezuwiusza). Obecny także w meteorytach.

Miejsca występowania: Niemcy - Kaiserstuh, Czechy - Boreslav, Francja - Owrenia, Włochy - wulkan Stromboli na Wyspach Liparyjskich.

Piękne kryształy znaleziono w skałach wulkanicznych jeziora Laacher w G. Eifel w Niemczech.

W Polsce występuje powszechnie na Dolnym Śląsku (w bazaltach, melafirach, diabazach i gabrach. Nawiercono go w okolicach Suwałk oraz na Wyżynie Krakowsko- Wieluńskiej (okolice Zawiercia, Myszkowa, Mrzygłodu).

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe

• poszukiwany, atrakcyjny i ceniony kamień kolekcjonerski

Awenturyn

Awenturyn

Awenturyn - korale

Awenturyn minerał z gromady krzemianów; to kamień ozdobny, kwarcowa odmiana krzemionki.

Właściwości

• symbol chemiczny: SiO₂ - tlenek krzemu

• Połysk: szklisty, na przełamie tłusty

• Barwa: zielona lub czerwona

• Rysa: biała lub szarawa

• Twardość w skali Mohsa: 7

• Spójność: kruchy

• Gęstość: 2,65

• Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbite

• Przełam: muszlowy

Nigdy nie występuje w formie dobrze wykształconych kryształów. Zawsze przybiera postać ziarnistych mas z bezbarwnego kwarcu, z nieregularnie rozmieszczonymi łuseczkami miki chromowej (fuchsytu). Refleksy światła odbijającego się od miki nadają mu typowy zielony odcień. Czasami awenturyn zawiera wtrącenia brązowej, srebrzystej lub białej miki oraz czerwonego hematytu lub niebieskiego dumortierytu.

Występowanie i zastosowanie

Awenturyn nie jest właściwie minerałem, lecz raczej agregatem zbudowanym z ziaren kwarcu i łusek miki.

Największe złoża: Indie, Egipt, Rosja - na Uralu ( w łupkach mikowych), na Syberii, w Górach Ałtaj, Brazylia, Chile, Hiszpania, Austria.

Wyrabia się z niego koraliki do naszyjników. Kamienie umieszcza się w broszkach, kolczykach; dawniej wykonywano naczynia, dzisiaj czasami rzeźby.

Ezoteryka - działania magiczne

Awanturyn - kamień menadżerów. Kamień ten wspaniale uzdrawia nasze emocjonalne rany. Przejawia intensywne uspokajające działanie. Jednak szczególnie skuteczny jest w uwalnianiu nas od leków i obaw. Nasza siła kończy się tam gdzie zaczyna się nasz strach. Lek jest nasza jedyna blokada powstrzymująca nas od działania. Awenturyn pomaga nam spojrzeć naszym strachom w twarz i tak samo pomaga je przezwyciężyć. Polecany jest na nerwice lekowe i depresje. . Awenturyn jest uważany za jeden z najlepszych „odpędzaczy” zmęczenia i "poprawiaczy " nastroju. Wibracje zielonego awenturynu oddziaływuje na ciało fizyczne i otaczające je ciało subtelnie, delikatnie i stopniowo, dzięki czemu człowiek wycisza się, a rytm serca uspokaja. Pomocny dla dzieci nerwowych i mających problemy z zasypianiem.

Należy go nosić przy sobie. Ponieważ kamień ten w szczególny sposób oddziałuje na czakre serca, stymuluje ja i uzdrawia jej energie. serce, tak samo jak jest domem miłości, potrafi być również domem strachu. Serce jest centrum, gdzie rodzą się wszystkie nasze emocje, a awenturyn podnosi ich wibracje, usuwając strach i obawy. Długotrwale odczuwany lek zabójczo działa zwłaszcza na wrażliwe komórki naszego układu nerwowego. Na szczęście awenturyn oddziałuje regenerująco na komórki nerwowe.

Uważa się, ze kamień ten przyciąga do właściciela bogactwo i obfitość.

Azbest

Azbest

Chryzotyl

Włókna azbestu

Azbest to grupa wielu różnych minerałów, występujących w formie włóknistej.

Nazwa azbest nie określa konkretnego minerału lecz dotyczy ogółu minerałów krzemianowych tworzących włókna.

• Należą tu azbesty właściwe: azbesty serpentynowe (chryzotylowe) i amfibolowe (aktynolitowe, amiantowe, antofyllitowe, amozytowe, krokidolitowe - odmiana riebeckitu oraz magnesioriebeckitowe).

• Do minerałów azbestopodobnych należą: attapulgit, sepiolit, talk włóknisty, wollastonit, serpentynit włóknisty, antygoryt włóknisty oraz zeolity włókniste.

Generalnie przyjmuje się, że azbestami są włókniste odmiany minerałów występujące w przyrodzie w postaci wiązek włókien cechujących się nadzwyczajną wytrzymałością na rozciąganie, elastycznością i odpornością na działanie czynników chemicznych i fizycznych. W przyrodzie występuje około 150 minerałów o pokroju włóknistym, które w czasie procesu produkcyjnego mogą się rozdzielać na sprężyste włókna czyli fibryle.

• Oprócz wyżej wymienionych należą tu jeszcze inne minerały krzemianowe - diopsyd, sillimanit, egiryn, lamprofyllit, astrofyllit i in.

• W ostatnich latach do szkodliwych, biologicznie czynnych minerałów oddziaływujących na żywe tkanki (powodujących włóknienie płuc oraz rakotwórczych), zaliczono dodatkowo: goethyt, lepidokrokit, boehmit, brucyt, kaolinit, haloizyt, sepiolit, pałygorskit, erionit i kilka innych.

Techniczną klasyfikację azbestów oparto na długościach i średnicach wiązek włókien. W różnych klasyfikacjach średnice agregatów uznawanych za wiązki zmieniają się znacznie; zazwyczaj są one rzędu milimetrów. Długość wiązek wynosi od dziesiętnych części milimetra do 100 mm. Azbesty poddawane obróbce mogą rozpadać się na mniejsze cząstki (tzw. fibryle). Stwierdzono, że wymiary pojedynczych włókien po rozdrobnieniu mogą się zmieniać w bardzo szerokim zakresie: od nanometrów (nm) i mikrometrów (µm) do milimetrów.

Zastosowanie

• Włókna i wyroby odznaczają się znaczną odpornością na działanie czynników chemicznych, ścieranie i wysoką temperaturę.

• Ze względu na złe przewodnictwo ciepła i prądu jest stosowany jako materiał izolacyjny.

• Dzięki ogniotrwałości i izolacyjności termicznej stosowany jest do wyrobu tkanin ogniotrwałych i farb ogniotrwałych.

• Dawniej produkowano z niego okładziny ciernych szczęk hamulcowych i niepalne materiały budowlane (pokrycia dachowe, rury itp).

• Dzięki niskiej cenie i dobrym właściwościom mechanicznym stosowany był jako wzmocnienie w eternicie.

• Aktualnie ze względu na działanie rakotwórcze został wycofany, a np. pokrycia dachowe są sukcesywnie wymieniane.

• Ze względu na szkodliwość pyłu azbestowego (pylica), usuwanie wyrobów azbestowych z budynków wymaga zabezpieczeń pracowników, a odpady utylizacji.

• Jedynym sposobem utylizacji azbestu jest jego składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych.

Szkodliwość

Azbest jest przyczyną następujących chorób: pylica azbestowa, rak płuc i nowotworów międzybłoniaka opłucnej.

Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości włókien. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych drogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo drobne są usuwane przez system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5μm), ale cienkie (<3μm), przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się do płuca gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Takie włókna powstają głównie podczas ścierania wykładzin hamulcowych i sprzęgłowych samochodów starszego typu.

Azurmalachit

Azuryt i malachit

Azuryt i malachit

Azurmalachit (azuromalachit) - kamień ozdobny, mieszanka azurytu i malachitu, występująca zwykle w postaci zbitych skupień.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Cu₃(CO₃)₂(OH)₂ (azuryt) i Cu₂CO₃(OH)₂ (malachit)

• Barwa: niebieskozielony

Występowanie

USA, Demokratyczna Republika Konga, Niemcy

Wykorzystanie

Cenny surowiec rzeźbiarski i dekoracyjny. Często stosowany w jubilerstwie, zwykle w formie kaboszonowej, rzadziej ze szlifem tabliczkowym.
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu jubilerstwa, azuryt, malachit.

Azuryt

Azuryt

Azuryt, Maroko

Azuryt - minerał z gromady węglanów. Minerał pospolity, szeroko rozpowszechniony.
Nazwa pochodzi od perskiego lazhward oznaczającego barwę niebieską.

Właściwości

• Wzór chemiczny : Cu₃(CO₃)₂(OH)₂ - zasadowy węglan miedzi

• Układ krystalograficzny : jednoskośny;

• Barwa : ciemnoniebieski, lazurowy

• Rysa : niebieska

• Połysk : szklisty do ziemistego

• Twardość w skali Mohsa : 3,5-4

• Gęstość : 3,77 g/cm³

• Łupliwość : doskonała w jednym kierunku

• Przełam : muszlowy, kruchy

• Pleochroizm : silny w odcieniach niebieskich

• Widmo absorpcyjne : nie diagnostyczne

• Luminescencja : nie wykazuje

Tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, słupkowym. Najczęściej jest spotykany w skupieniach zbitych, ziemistych, ziarnistych, kulistych. Tworzy też naskorupienia i pseudomorfozy po innych minerałach miedzi. Jest kruchy, przeświecający, pod wpływem dwutlenku węgla przechodzi w malachit. Tworzy odmiany: burnit, chessylit, azurmalachit.

Występowanie

Minerał wtórny strefy utleniania kruszców Cu; współwystępuje z malachitem, pseudomalachitem, kuprytem, chalkozynem, chryzokolą, kalcytem, limonitem.

Miejsca występowania: Namibia, Maroko, Algieria, Francja, USA, Meksyk, Rosja, Włochy, Węgry.

W Polsce - występuje w Górach Świętokrzyskich i na Dolnym Śląsku, w okolicach Lubina i Głogowa.

Zastosowanie

• lokalnie wykorzystywany jako podrzędna ruda miedzi (55%Cu).

• do produkcji siarczanu miedziowego

• do wyrobu błękitnych pigmentów

• bardzo atrakcyjny i ceniony kamień ozdobny

• w jubilerstwie dość rzadko stosowany, oszlifowane kamienie są małe. Nadaje im się zazwyczaj szlif kaboszonowy. Nie szlifuje się dużych okazów, gdyż są tak ciemne, że prawie nieprzezroczyste.

• do wyrobu artystycznej biżuterii

• cenny kamień kolekcjonerski

Ciekawostki

Azuryt często przeobraża się w malachit. Sproszkowany azuryt był używany jako niebieska farba, która jednakże zmieniała barwę na zieloną ze względu przeobrażenia w malachit.

Ałun potasowy

Ałun

Ałun (Ałun potasowy, Kalinit)

Nazwa pochodzi od łac. Alunit (alumen) lub franc. alun = ałun, jest naturalnym ałunem.

Właściwości

• Chemizm: KAl [SO₄]₂ x 12 H₂O uwodniony siarczan potasu i glinu

• Układ krystalograficzny: regularny

• Twardość: 2 -2,5

• Gęstość: 1,76

• Rysa: biała

• Barwa: bezbarwny

• Przełam: muszlowy

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: brak

Występuje w formie skupień ziarnistych, naciekowych, tworzy naloty i wykwity. Jest kruchy, łatwo rozpuszcza się w wodzie. Często zawiera domieszki sodu, manganu, żelaza, amonu. Jest minerałem pospolitym i szeroko rozpowszechnionym.

Występowanie

Występuje w strefie wietrzenia skał ilastych, węgli zawierających piryt, markasyt oraz inne siarczki. Powstaje też w procesie wietrzenia skał magmowych zasobnych w skalenie i skaleniowce.

Miejsca występowania: Uzbekistan - Kara- Kum („ziemie ałunowe”), Włochy - okolice Wezuwiusza, USA - Alaska, Rosja - Kamczatka.

W Polsce: w okolicach Sandomierza, Międzyzdrojów, na Dolnym Śląsku.

Zastosowanie

Wykorzystywany do produkcji nawozów potasowych, w przemyśle chemicznym, papierniczym, farbiarskim, w medycynie i w kosmetyce. Swojego czasu, kamyk po goleniu, czyli bryłka ałunu, była szeroko używana, by błyskawicznie zatamować drobne krwawienia z ranek po zacięciach przy goleniu. Do dziś bywa stosowany w tym celu - niektóre firmy kosmetyczne oferują ałun w postaci sztyftu.

Ałunit

Ałunit

Ałunit

Nazwa pochodzi od łac. Alunit (alumen) lub franc. alun = ałun, ponieważ z minerału tego otrzymuje się ałun.

Właściwości

• Chemizm: KAl₃[(OH)₆/(SO₄)₂] zasadowy siarczan potasu i glinu

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Twardość: 3,5-4

• Gęstość: 2,7 -2,9

• Rysa: biała

• Barwa: bała, szara, żółtawa, czerwona

• Przełam: muszlowy lub nierówny

• Połysk: szklisty

• Łupliwość: niewyraźna

Minerał kruchy, przeświecający. Tworzy niewielkie kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, ziemistych i włóknistych.

Występowanie

Tworzy się w wyniku procesów powulkanicznych. Stanowi produkt wtórnych przeobrażeń skał bogatych w skalenie alkaliczne. Spotykany jest w postaci żył wśród skał łupkowych. Występuje z haloizytem, kaolinitem i rudami złota.

Miejsca występowania: Włochy - Toskania, USA - Newada, Kolorado, Utah, Australia - Nowa Południowa Walia, Azerbejdżan, Hiszpania, Grecja, Francja.

W Polsce występuje w Sudetach w okolicach Nowej Rudy.

Zastosowanie

Ważny surowiec do produkcji nawozów potasowych, ałunu - stosowanego przy produkcji papieru, w przemyśle chemicznym, farbiarskim - utrwalanie barwników, w medycynie - powstrzymywanie krwawienia. Kamień kolekcjonerski.

Początek formularza

Dół formularza

Dół formularza

---