Chryzokola

Chryzokola

Chryzokola

Chryzokola - minerał z gromady krzemianów
Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od greckich słów chryzos i kolla oznaczających złoto oraz klej, gdyż w starożytności był używany jako spoiwo przy łączeniu złota.

Właściwości

• Wzór chemiczny : (Cu, Al)₂H₂Si₅(OH)₄- uwodniony krzemian miedzi

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Barwa: niebieski, zielony, niebieskozielony w różnych odcieniach. Mieszanina chryzokoli z kwarcem oraz tlenkami Cu, Fe, Mn wykazuje barwę brązową i czarną

• Połysk: szklisty, woskowy, matowy

• Twardość w skali Mohsa: 2-4

• Gęstość: 2,0-2,3 g/cm³

• Łupliwość: brak

• Przełam: muszlowy, bardzo kruchy

• Pleochroizm: słaby

• Widmo absorpcyjne: niediagnostyczne

• Luminescencja: brak

• Inkluzje: liczne

Tworzy wyłącznie skupienia skrytokrystaliczne: nerkowe, groniaste, kuliste, także naskorupienia. Jest minerałem kruchym, półprzeświecającym. Często zawiera domieszki glinu, żelaza, manganu. Często tworzy mieszaniny z turkusem i malachitem.

Występowanie

Minerał strefy utleniania złóż rud miedzi.

Miejsca występowania: Ural, Stany Zjednoczone, Meksyk, Chile, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Izrael.

W Polsce nieliczne wystąpienia w Kletnie, Jabłowie, Miedziance.

Zastosowania

• lokalna, podrzędna ruda miedzi

• poszukiwana przez kolekcjonerów

• wykorzystywana jako kamień ozdobny i dekoracyjny

• do wyrobu drobnej galanterii

• do wyrobu artystycznej biżuterii

• Czysta chryzokola ze względu na małą twardość i dużą kruchość znajduje niewielkie zastosowanie w jubilerstwie. Wraz z krzemionką tworzy często postać żelu o twardości ok. 6 i w tej postaci jest wykorzystywana w jubilerstwie.

Chryzolit

Oliwin

Chryzolit - minerał z grupy oliwinów, zwany oliwinem właściwym, także forsterytem.

Nazwa pochodzi od gr. chrysos (khrysos) = złoty oraz lithos = kamień, skała i nawiązuje do charakterystycznej barwy tego minerału.

Właściwości

• Skład chemiczny: Mg₂ SiO₄ - krzemian magnezu

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Twardość: 6,5-7

• Gęstość: 3,27-4,2

• Rysa: biała

• Barwa: zielony, żółtawy, brązowy, rzadko bezbarwny

• Przełam: muszlowy

• Połysk: szklisty

Występuje w skupieniach ziarnistych i bulwiastych. Tworzy kryształy słupkowe, grubotabliczkowe, często tworzy zbliźniaczenia.

Występowanie

Występuje wśród bazaltów, dolomitów i margli, gdzie tworzy tzw. „bomby oliwinowe''. Minerały współwystepujące to: augit, hornblenda, skalenie, granat, diopsyd, spinel.
Miejsca występowania:

• Wyspa Zebirget (św. Jana) na Morzu Czerwonym - wydobywane od co najmniej 3500 lat, okazy o najwyższej jakości; osiągają wielkość do 5 cm i masę do 100 g; kryształy przezroczyste o soczystej zielonej barwie.

• USA - San Carlos, Arizona, Nowy Meksyk, Hawaje (hawait): skupienia o średnicy ponad 20 cm.

• Meksyk, Brazylia, Pakistan, Birma, Rosja, Kenia, Nowa Zelandia, Niemcy, Czechy, Włochy, Wyspy Kanaryjskie.

W Polsce - spotykany w wielu miejscach na Dolnym Śląsku w okolicach Lubania, Strzegomia, Złotoryi, Ząbkowic Śląskich.

Zastosowanie

• stanowi bardzo atrakcyjny i wysoko ceniony kamień kolekcjonerski

• kamień jubilerski - najczęściej szlif kulisty (paciorki), szlif fasetkowy. Masa kamieni jubilerskich rzadko przekracza 10 kr.

Chryzopraz

Chryzopraz grudka

Chryzopraz

Chryzopraz (Prazer) - nazwa pochodzenia greckiego, wynikająca z połączenia słów chrysos - złoto i prasinos - zielonkawy.

Ten przeświecający, soczyście zielony minerał jest najbardziej cenną odmianą chalcedonu. Barwa wywołana jest domieszką niklu.

Charakterystyczna barwa ulega zmianie (wyblaknięciu) podczas ogrzewania lub długotrwałego naświetlenia promieniami słonecznymi.

Występowanie

Niklonośne strefy wietrzenia skał ultrazasadowych, ilość eksploatowanych złóż niewielka.

Miejsca występowania: głównie Australia (złoże Marlborough Creek), Rosja (na Uralu okolice Świerdłowska), USA (Kalifornia i Oregon tzw. Góry Niklowe), Brazylia.

W Polsce - Dolny Śląsk (w okolicy miejscowości Ząbkowice Śląskie, Koźmice, Tomice, Szklary).

Zastosowanie

Ulubiony kamień Egipcjan, Greków, Rzymian, często oprawiany łącznie z lazurytem. Obecnie bardzo modny i chętnie stosowany w jubilerstwie, również do wyrobu cennej biżuterii, a także w atrakcyjnym połączeniu z drobnymi diamentami. Poszukiwane są kamienie niespękane, o intensywnej barwie zielonej. Często szlifuje się go w owalne płytki przeznaczone do broszek i kolczyków albo na koraliki.

Chryzotyl

Chryzotyl

Chryzotyl

Chryzotyl - minerał z grupy krzemianów, zaliczany do grupy serpentynów (włóknistych). Pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. khrysos = złoto oraz tillai = strzępki, kłaczki; tilos = włókno, nić. Nawiązuje do barwy i sposobu wykształcenia minerału.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Mg₆[(OH) ₈/Si₄O₁₀] - zasadowy krzemian magnezu

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 2,5

• Gęstość: 2,45 -2,55

• Rysa: biała, jasnoszara

• Barwa: biała, szara, szarozielona, żółtobrunatna,

• Przełam: nierówny, drzazgowaty

• Połysk: jedwabisty, niekiedy tłusty

• Łupliwość: brak

Giętki, sprężysty, przeświecający, nieprzezroczysty. Czasami wykazuje podzielność na długie, cienkie, włókna - azbest chryzotylowy. Często zawiera niewielkie ilości żelaza i glinu.

Występowanie

Powstaje w wyniku hydrotermalnych przeobrażeń (w temperaturze poniżej 350 ⁰C) skał magmowych : dunitów, perydotytów.

Jest głównym składnikiem serpentynitów. Najczęściej tworzy się wskutek przeobrażenia oliwinów, piroksenów, amfiboli, niekiedy: biotytu, chlorytu.

Miejsca występowania:

Kanada - Quebec, USA -Kalifornia, Vermont, Arizona, Rosja - Ural, Zimbabwe, RPA - Transval, Wielka Brytania - Kornwalia, Austria, Słowacja, Czechy.

W Polsce: Na Dolnym Śląsku - okolice G. Ślęży k. Sobótki, G. Złote - Złoty Stok, G. Sowie.

Zastosowanie

Do niedawna był stosowany jako:

• dodatek do pokryć dachowych (eternit) oraz

• tworzyw typu PCV.

• był stosowany jako materiał izolacyjny, izolator termiczny i elektryczny.

• w przemyśle papierniczym,

• jako ogniotrwały surowiec tkacki.

Po odkryciu, że może być przyczyną chorób nowotworowych jego zastosowanie uległo ograniczeniu.

Colemanit

Colemanit

Colemanit (Kolemanit) - to minerał z grupy boranów. Jest minerałem rzadkim, rozpowszechnionym tylko w niektórych rejonach Ziemi.

Nazwa pochodzi od nazwiska W. T. Colemana, amerykańskiego handlowca i właściciela kopalń boranowych, w których ten minerał został po raz pierwszy stwierdzony.

Właściwości

• Chemizm: CaB₃O₄(OH)₃]*H₂O - uwodniony boran wapnia

• Układ krystalograficzny - jednoskośny

• Twardość w skali Mohsa - 4 - 4,5

• Łupliwość - doskonała w jednym kierunku

• Przełam: nierówny, muszlowy

• Rysa - bezbarwna

• Gęstość - 2,4 g/cm³

• Barwa - bezbarwny lub biały

• Połysk - szklisty, diamentowy

Tworzy kryształy izometryczne , krótkosłupowe i pręcikowe. Niekiedy przyjmuje postać romboedru. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych. Dobrze wykształcone kryształy występują w formie szczotek krystalicznych. Jest kruchy i przezroczysty.

Występowanie

Powstaje jako produkt ewaporacji (odparowania) wód jezior, w klimacie pustynnym. Tworzy się w jeziorach boranowych. Współwystępuje z gipsem, uleksytem, kalcytem, celestynem.

Miejsca występowania: USA - Kalifornia, Nevada; Argentyna, Chile, Turcja, Kazachstan.

Zastosowanie

• Jest stosowany jako surowiec do produkcji boru (kosmetyki, farby, paliwa rakietowe, szkło, stopy,

• stosowany w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym

• stosowany w jubilerstwie

• cenny kamień kolekcjonerski.
  

Crossyt

Crossyt (krossyt) - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy amfiboli. Prawdopodobnie jest minerałem pośrednim pomiędzy glaukofanem a riebeckitem.

Nazwa pochodzi od nazwiska Charles'a Whitman'a Cross'a (1854-1949), geologa i podróżnika pochodzącego z USA.

Właściwości

• Wzór chemiczny: [(Ca, Na, K)₂(Fe, Mg, Al)₂(Fe, Al)₂(Fe, Mg)]Si₈O₂₂ - zasadowy krzemian sodu, magnezu, glinu i żelaza

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Barwa: szara, niebieska lub szaroniebieska

• Twardość w skali Mohsa: 6

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty

• Rysa: biała

• Gęstość:

• Łupliwość:

Tworzy kryształy o pokroju słupkowym, igiełkowym. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych włóknistych, promienistych. W cienkiej płytce wykazuje wybitny pleochroizm w odcieniach fioletowoszarych, niebieskich i bladożółtawych.

Występowanie

Występuje w skałach metamorficznych ukształtowanych w warunkach niskich temperatur i ciśnień. Rzadki składnik niektórych łupkow krystalicznych. Współwystępuje w towarzystwie albitu.

Miejsca występowania: USA - Kalifornia (Berkeley - tu został znaleziony), Niemcy - Winterburg, Australia, RPA.

W Polsce został stwierdzony w północno-wschodniej części kraju.

Zastosowanie

• interesuje naukowców

• interesujący dla kolekcjonerów.

Cummingtonit

Cummingtonit (kummingtonit) - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy amfiboli. Jest minerałem rzadkim.

Występuje w okolicach miejscowości Cummington w stanie Massachusetts (skąd wziął nazwę). Odkryty został w 1824 roku.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Mg Fe )₇ [OH/ Si ₄ O ₁₁] ₂ - zasadowy krzemian magnezu i żelaza

• Barwa: brązowa, od półprzezroczystej po ciemnozieloną

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość w skali Mohsa: 5-6

• Gęstość: 3,1-3,4

• Łupliwość: doskonała

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty, jedwabisty

• Rysa: szarobiała

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju pręcikowym, igiełkowym, włoskowym. Występuje w skupieniach ziarnistych, pręcikowych, igiełkowych, włóknistych. Jest przeświecający. Często zawiera domieszki manganu, i wapnia. Tworzy kryształy mieszane z grunerytem .

Występowanie

Jest składnikiem skał przeobrażonych i magmowych, powstaje w strefie kontaktowej. Współwystępuje z takimi minerałami jak: hornblenda, antofyllit, granat, magnetyt.

Miejsca występowania: USA - Massachusetts, Dakota Pd, Kanada, Japonia, Ukraina, Niemcy, Szwecja.

W Polsce występuje w hornflesach w okolicach Wojcieszyc koło Jeleniej Góry i na Pogórzu Izerskim.

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe

• interesujący dla kolekcjonerów.

Cymofan

Cymofan ( Cymofanit, Kocie Oko, Chryzoberylowe Kocie Oko)

Odmiana chryzoberylu wykazująca efekt kociego oka. Nazwa pochodzi od greckich słów kyma = fala i fainio = pokazuję (faliste refleksy świetlne przy obrocie kamienia).

Nazwa „kocie oko” wskazuje na podobieństwo kamienia do kociego oka.

Właściwości

• Twardość w skali Mohsa: 8,5

• Gęstość: 3,68-3,80 g/cm³

• Barwa: żółty, zielonkawy, szarozielony

• Przełam: muszlowy

• Połysk: szklisty, tłusty, jedwabisty

• Łupliwość: wyraźna

• dyspersja - 0,015

• inkluzja - duża ilość igiełkowatych wrostków i kanalików

Niekiedy zamiast wzorcowego dla tego minerału efektu kociego oka wykazuje asteryzm w postaci czteroramiennej gwiazdy. Charakterystyczne efekty optyczne spowodowane są obecnością bardzo licznych i drobnych, wydłużonych kanalików (wypełnionych gazem), ułożonych w sposób uporządkowany, równolegle do dłuższej osi kryształu. W przypadku ich krzyżowania się powstaje efekt asteryzmu.

Występowanie

Znajdowany jest w pegmatytach, skałach metamorficznych, w formie otoczaków w skałach okruchowych.

Miejsca występowania: Sri Lanka - Kuruwita, Ratnapura, Matara, Rosja - Ural, Brazylia - Minas Gerais, Teofilo Otoni, Bahia, Chiny.

Zastosowanie

Cenny kamień szlachetny. Używany do wyrobu drogiej biżuterii. Zazwyczaj są szlifowane w kaboszon; masa kamieni rzadko przekracza 2 - 10 kr. Największy znaleziony kryształ miał 475 kr.

Cynkit

Cynkit - minerał z gromady tlenków. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich.

Nazwa nawiązuje do składu chemicznego minerału, którego głównym składnikiem jest cynk. (W. Haidinger, 1845r.).

Właściwości

• Wzór chemiczny: ZnO - tlenek cynku

• Układ krystalograficzny: heksagonalny

• Twardość: 4-5

• Gęstość: 5,43 -5,68

• Rysa: żółtopomarańczowa, pomarańczowa.

• Barwa: czerwona, czerwonożółta, czerwonobrązowa

• Przełam: muszlowy

• Połysk: diamentowy,

• Łupliwość: doskonała

Rzadko tworzy kryształy, najczęściej spotykane mają postać słupa zakończonego piramidalnie, spotykane są też zbliźniaczenia. Najczęściej występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, płytkowych lub pręcikowych. Jest kruchy, przezroczysty, w świetle lampy ultrafioletowej wykazuje pomarańczową flouorescencję. Niektóre okazy wykazują też opalescencję.

Występowanie

Minerał stref kontaktowych i kontaktowo-metasomatycznych złóż cynkowych. Spotykany w zmetamorfinizowanych wapieniach wraz z willemitem i franklinitem, kalcytem, rodonitem. Przypuszczalnie może powstać też jako produkt pożarów podziemnych. Powstaje też w piecach hutniczych i w rurach odprowadzających gazy piecowe.

Miejsca występowania: USA, - stan New Jersey (tu spotyka się najpiękniejsze kryształy tego minerału), Hiszpania, Niemcy, Włochy Australia - Tasmania.

W Polsce - występuje w kopalniach rud cynku w rejonie Olkusza i Tarnowskich Gór, przypuszczalnie jako produkt pożarów podziemnych.

Zastosowanie

• ważna lokalnie ruda cynku (80,3 % Zn)

• bardzo cenny i poszukiwany kamień kolekcjonerski

• niekiedy używany do wyrobu biżuterii.

Cynober (minerał)

Cynober

Cynober - minerał z grupy siarczków, jest minerałem rzadkim.

Nazwa pochodzi od:

• perskiego zinijfrach = dracena (żywica) lub smocza krew i nawiązuje do czerwonej barwy minerału.

• gr. kinnabari lub łac. Cinnabaris - tymi nazwami określano czerwony pigment otrzymywany z cynobru.

Właściwości

• Chemizm: - HgS

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Twardość w skali Mohsa: 2-2,5

• Gęstość: 8,1g/cm³

• Rysa: czerwona, szkarłatna

• Barwa: zazwyczaj czerwona w różnych odcieniach, brązowa,; bywa też szary lub czarny

• Przełam: nierówny, muszlowy

• Połysk: diamentowy

• Łupliwość: wyraźna, doskonała

Jest kruchy, niekiedy strugalny, przezroczysty. Tworzy kryształy tabliczkowe, rzadziej słupkowe, niekiedy przyjmuje postać romboedrów.

Występowanie

Składnik niskotemperaturowych utworów hydrotermalnych. Występuje w postaci żył. Spotykany jest w gejzerach i gorących źródłach. .Czasami tworzy się w utworach osadowych.

Miejsca występowania:

Hiszpania - Almaden - największe złoża na świecie, Włochy - Abadia, San Salvador, Monte Amiata, Stany Zjednoczone - Terlingua/Teksas, New Almaden, Kalifornia, Chiny - Guizhou, Słowenia - Idrija, Austria - Erzberg, Steiermark, Niemcy - Landsberg/Palatynat .

W Polsce - niewielkie ilości stwierdzono na Dolnym Śląsku: Kletno, ok. Stronia, w Boguszowie, w okolicach Szklarskiej Poręby. Spotykany jest też w Pieninach i Bieszczadach.

Zastosowanie

Najważniejsza ruda rtęci. Dawniej służył jako naturalny czerwony barwnik, w kopalniach w Hiszpanii wydobywany był przez Greków 700 lat p.n.e. Służy do produkcji farb. Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Niekiedy jest stosowany do wyrobu biżuterii, najczęściej obrabiany w formie kaboszonu.

Cyrkon (minerał)

Kryształ cyrkonu pod mikroskopem

Kryształ cyrkonu

Cyrkon - to pospolity minerał z grupy krzemianów.
Nazwa nawiązuje do składu chemicznego minerału, pochodzi od perskiego zargun (zar = złoto, gun = barwa) = złocisty.

Właściwości

• Chemizm: ZrSiO₄ (ortokrzemian cyrkonu)

• Układ krystalograficzny - tetragonalny

• Twardość w skali Mohsa - 7,5

• Łupliwość - niewyraźna

• Rysa - biała

• Przełam - muszlowy

• Gęstość - 4,67 do 4,7 g/cm³

• Barwa - bezbarwny, różne barwy

• Połysk - szklisty, diamentowy

Tworzy kryształy izometryczne, słupkowe, igiełkowe. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, ziemistych lub promienistych, w formie okrągłych ziarn i otoczaków w osadach aluwialnych. Jest izostrukturalny z thorytem, coffinitem, hafnonem, ksenotymem.

Jest kruchy, przezroczysty.

Ma różne barwy: złocistobrunatną, jasnożółtą, słomkowożółtą ( jargon), jaskrawożółtą (melichrysos), różową, czerwoną, czerwonopomarańczową (hiacynt), zieloną (beccaryt), fioletową, niebieską (starlit), niebieskozieloną, brunatną, czarną; bywa też bezbarwny (sparklit). Niekiedy wykazuje efekt kociego oka.

Często zawiera pewne ilości : uranu, toru ( malakon), hafnu (alvit), niobu, tantalu, itru i innych ziem rzadkich oraz wody (cyrtolit).

Występowanie

Stanowi rozpowszechniony składnik skał magmowych (granity, gnejsy, syenity} oraz osadowych (piaski cyrkonowe, żwiry). Współwystępuje z biotytem, kwarcem, skaleniami, granatami, monocytem, ksenotymem.

Miejsca występowania: Sri Lanka, Indie, Kambodża, Australia, Rosja, USA, Kanada, Brazylia, Francja, Norwegia.

W Polsce występuje w okolicach Szklarskiej Poręby, nad rzeką Kwisą i Izerą. Znaczne ilości występują w piaskach plażowych nad Bałtykiem.

Zastosowanie

• ważne źródło otrzymywania pierwiastka cyrkonu, także toru, hafnu, itru i niobu,

• jest stosowany do produkcji materiałów żaroodpornych i ognioodpornych,

• do produkcji ceramiki i szkliw,

• do produkcji materiałów ściernych i włókien

• wykorzystywany w przemyśle chemicznym

• stosuje się go również do produkcji farb i pigmentów

• w reaktorach nuklearnych,

• służy do oznaczania wieku bezwzględnego skał metodami radiometrycznymi,

• należy do bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich i jubilerskich.

W jubilerstwie prawidłowo oszlifowane cyrkony dzięki bardzo dużej dyspersji są konkurencją dla diamentów. Trudność w uzyskaniu właściwego szlifu sprawia duża kruchość minerału. Tym należy tłumaczyć obserwowane często lekkie zaokrąglenie rondysty kamieni oszlifowanych. Cyrkony o zabarwieniu niebieskim lub złotym uzyskuje się przez obróbkę cieplną ciemnoczerwonych okazów z Tajlandii.

Cyrkonia

Cyrkonia szlifowana

Cyrkonia (synonim: djewalit, fianit) - bezbarwny syntetyczny kamień ozdobny nie posiadający swojego wzorca w przyrodzie. Jest to stabilizowana, regularna modyfikacja ZrO₂.

Właściwości

• Wzór chemiczny: typowa cyrkonia Zr O ₂ + ok. 10% mol. Y (lub Y₂O₃) lub ok. 15%mol. CaO - tlenek itru i cyrkonu lub tlenek wapnia i cyrkonu

• Układ krystalograficzny: regularny

• Twardość: 8,5

• Gęstość: 5,6-6,0

• Barwa: zmienna, zależna od domieszek

• Współczynnik załamania światła: 2,15-2,18

• Dwójłomność: brak

• Dyspersja: 0,058-0,066

• Fluorescencja: niekiedy pomarańczowa

Zazwyczaj bezbarwna, ale dodatek domieszek może zmienić jej barwę: cer - na pomarańczowoczerwoną, nikiel - na brązową, chrom - na zieloną, kobalt - na niebieską.
Po raz pierwszy pojawiła się w handlu w 1973 r. Na dobre opanowała rynek jubilerski w 1976 r. kiedy to otrzymano ją przy wykorzystaniu metody stapiania czaszowego .

• Specjalną miedzianą czaszę, w której umieszczano sproszkowany baddeleyit i kawałki metalicznego cyrkonu (jako topnika) oraz stabilizatora w postaci Y₂O₃ , podgrzewano indukcyjnie w atmosferze utleniającej. W temperaturze 2750 ^oC topił się baddeleyit, a podczas stopniowego schładzania czaszy następowała krystalizacja kryształów.

Przez długi czas uchodziła za najlepszą imitację diamentu, dopóki na rynku nie pojawił się syntetyczny moissanit i diament GE POL.

W zależności od rodzaju i ilości użytego stabilizatora wyróżnia się odmiany:

• CZ - Diconia

• Cubic Z - Diamonit lub Diamondit

• Cubic Cyrkonia - Djevalit

• Cubic Cyrkonia II - Fianit

• Cubic ZrO₂ - Phianit lub Phyanit

• Cubic ZrO₂ lub ZrO - Shelby

• Dianond -QU - Cyrkonia

Z tych odmian największe zastosowanie ma djevalit (odmiana szwajcarska) oraz fianit (odmiana rosyjska).

Produkcja

Syntetyczna, stabilizowana cyrkonia jest produkowana na szeroką skalę w: Rosji, Szwajcarii, USA.

Zastosowanie

• Ze względu na właściwości optyczne uchodzi za bardzo dobrą imitację diamentu.

• Związek ten wykorzystywany jest również w medycynie - stomatologiczne uzupełnienie stałe na bazie tlenku cyrkonu (ZrO₂), podbudowy pod napalanie certamiką.

Cytryn

Nieoszlifowany cytryn

58-karatowy kamień

Kryształ cytrynu

Cytryn (kwarc żółty) - kamień ozdobny, odmiana kwarcu. Należy do minerałów rzadkich.
Nazwa pochodzi od: starofrancuskiego słowa citrin - żółty; gr. kitros = cytryna; łac. citrus = drzewo cytrusowe.
Inne nazwy niedopuszczalne w handlu to: czeski topaz, topaz złoty, topaz fałszywy, topaz Madeira.

Właściwości

• Symbol chemiczny: SiO₂

• Połysk: szklisty, na przełamie tłusty

• Barwa: żółty, żółtopomarańczowym, pomarańczowym, ciemnopomarańczowym.

• Rysa: biała lub szarawa

• Twardość w skali Mohsa: 7

• Spójność: kruchy

• Gęstość 2,65 g/cm³

• Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbite

• Przełam: muszlowy

Niekiedy wytwarza formy dwubarwne, będące w części cytrynem, a w części ametystem tzw. ametryn. Tworzy prawidłowo wykształcone kryształy (najczęściej w formie szczotek krystalicznych), także skupienia zbite i ziarniste.

Występowanie

Stanowi składnik pegmatytów i utworów hydrotermalnych. Spotyka się go w geodach wśród melafirów i jako otoczaki w aluwiach rzecznych. Występuje w bogatych w krzem pegmatytach, gdzie często towarzyszą mu turmalin, beryl i mika.

Miejsca występowania: Najbardziej czyste i największe kryształy pochodzą z Campo Belo, Sete Lagoas, Minas Gerais w Brazylii. Oprócz tego na Uralu - Rosja i Madagaskarze. W innych złożach rzadko spotyka się okazy o wartości jubilerskiej: Kazachstan, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Hiszpania.

W Polsce występuje koło Jeleniej Góry i Nowej Rudy w Sudetach.

Zastosowanie

• poszukiwany i ceniony przez kolekcjonerów

• Ze względu na barwę jest cenionym kamieniem jubilerskim. Największe oszlifowane okazy, o masie powyżej 1150 ct. znajdują się w Smithsonian Institution (USA), w tzw. kolekcji brazylijskiej.

Ciekawostki

Barwa żółta spowodowana jest obecnością małych wyrostków wodorotlenku żelaza.

Cytryny można otrzymywać przez wyprażanie ametystów i morionów. Przez ogrzewanie można też zmieniać barwę cytrynów, np. cytryny i ametysty z kopalni Montezuma w Brazylii stają się po podgrzaniu ciemnozielone (prazolit) i zielone.

Większość cytrynów znajdujących się na rynku powstała przez wyprażanie ametystu lub kwarcu dymnego. W temperaturze 470 °C brazylijski ametyst staje się jasnożółty, przy temp. 550-560 °C - ciemnobrunatny do czerwonobrunatnego. Wszystkie wyprażane cytryny wykazują czerwonawy odcień, podczas gdy naturalny cytryn jest zwykle bladożółty.

Cytryn to też kamień odpowiadający jednemu z 12 znaków zodiaku a mianowicie wodnikowi.

Czaroit

Czaroit

Czaroit (charoit) - minerał z gromady krzemianów. Należy do minerałów wyjątkowo rzadkich.

Został przypadkowo odkryty przez rosyjskiego geologa W. P. Rogova prowadzącego badania w dorzeczu rzeki Czary (okolice Irkucka i Czity we wschodniej Syberii - pomiędzy jeziorem Bajkał a Jakuckiem). Decyzją IMA wpisany w 1977 r. na listę minerałów.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Ca, Na) ₂K [(OH) ₂/Si ₄ O₁₀] x H₂O - uwodniony krzemian wapnia, sodu i potasu

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość: 5-5,5

• Gęstość: 2,54-2,68

• Rysa: biała

• Barwa: fioletowa w różnych odcieniach

• Przełam: nierówny

• Połysk: szklisty, czasami jedwabisty

• Łupliwość: wyraźna jednokierunkowa

Bardzo rzadko tworzy kryształy, najczęściej niewielkie krótkosłupowe, wrosłe. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych, promienistych, spilśnionych. Jest przeświecający, przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam. Niejednorodna, często kontrastowa barwa wynika z różnorodności i dużej zmienności składu mineralnego. Niektóre okazy (po oszlifowaniu) wykazują efekt kociego oka.

Występowanie

Występuje w formie żyłowych lub soczewkowych skupień w obrębie sjenitów nefelinowych masywu Muruńskiego. Często towarzyszą mu: egiryn, ekanit, tinaksyt, mikroklin, kwarc, kalcyt.

Miejsca występowania: jak dotychczas jedyne stwierdzone miejsce wystąpienia tego minerału znajduje się w dorzeczu rzeki Czary we wschodniej Syberii. Spotykany jest tam na obszarze o powierzchni około 10 km ².

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe

• jest bardzo atrakcyjnym i poszukiwanym kamieniem kolekcjonerskim

• kamień ozdobny

• kamień jubilerski - do wyrobu artystycznej biżuterii.

---