Kordieryt

Kordieryt

Kordieryt = Iolit (Ijolit) = Dichroit - minerał z gromady krzemianów. Należy do minerałów rzadkich.

Nazwa minerału wywodzi się od nazwiska A. Cordiera, francuskiego geologa, który jako pierwszy zajmował się badaniem kordierytu. Nazwy synonimów pochodzą od greckich słów ion = fiołek i dichroos = dwubarwny.

Minerał z grupy krzemianów pierścieniowych.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Mg₂Al₃(AlSi₅O₁₈). - glinokrzemian magnezu

• Układ krystalograficzny: rombowy

• Pokrój: izometryczny, zbity

• Barwa: szara, niebieska, żółta, fioletowa

• Twardość w skali Mohsa: 7

• Rysa: biała

• Połysk: szklisto-tłusty

• Gęstość: 2,6 -2,66

• Łupliwość: wyraźna

• Przełam: muszlowy

Tworzy kryształy słupkowe, często zbliźniaczone. Jest kruchy, przezroczysty, wykazuje silny pleochroizm o barwach żółtej, niebieskiej i fioletowej. Niektóre kryształy wykazują tęczową iryzację a także efekt kociego oka i asteryzmu. Zwykle niebieski. Stosunkowo często występują wrostki kryształów apatytu i cyrkonu z ciemnożółtymi obwódkami plechroicznymi. Wrostki hematytu lub goethytu wywołują czerwonawe zabarwienie. Bezbarwne i bladoniebieskie kordieryty należą do rzadkości.

Fioletowoniebieski kordieryt bywa również określany niekiedy szafirem wodnym, bowiem po oszlifowaniu przypomina wyglądem niebieski szafir.

Występowanie

Tworzy się w skałach bogatych w glin, zmienionych w wyniku metamorfozy kontaktowej lub regionalnej. Kryształy jakości jubilerskiej pochodzą ze złóż, które utworzyły się wtórnie.

Miejsca występowania: Sri Lanka - materiał pochodzący z aluwiów, Madagaskar, Birma, Indie, Namibia - Karasburg - odmiany szlachetne o pięknej barwie, Tanzania - Babati - odmiany szlachetne o zastosowaniu jubilerskim, Niemcy - Las Bawarski, Norwegia - Kragero, Finlandia, USA - Kalifornia, Idaho, Wyoming, Dakota Południowa, Kanada - Wielkie Jezioro Niewolnicze.

W Polsce - znany głównie z Dolnego Śląska (Masyw Karkonoszy, Góry Sowie, Pogórze Izerskie).

Zastosowanie

• ceniony kamień kolekcjonerski

• wysoko ceniony i bardzo drogi kamień jubilerski. Obecność inkluzji znacznie obniża wartość kamieni. Najpiękniejsze okazy pochodzą z Cejlonu, gdzie spotykane są w żwirach zawierających różne kamienie. Kryształy kordierytu otrzymują zwykle kwadratowy lub ośmiokątny szlif schodkowy, który uwypukla pleochroizm. Obrót o 90 stopni zmienia barwę kamienia na niebieską.

• tzw. „kompas wikingów” - dzięki własnościom pleochroicznym był używany przez żeglarzy do ustalania pozycji słońca przy zachmurzonym niebie.

Korund

Korund

Własności

• Wzór chemiczny: Al₂O₃

• Kolor: Brązowy do szarego, rzadziej czerwony, niebieski, biały, żółty

• Układ krystalograficzny: trygonalny

• Bruzdkowanie: Brak

• Twardość w skali Mohsa: 9

• Połysk: od diamentowego do szklistego

• Rysa: Biała

• Topliwość: nietopliwy

• Rozpuszczalność: nierozpuszczalny.

Najważniejsze odmiany

• Szafir: niebieskawy do niebieskiego, różowy

• Rubin: czerwony

• Orientalny topaz: żółty

• Emery: Granular.

Rubin z Madagaskaru

Kryształ szafiru

Rubin oszlifowany

Szafir oszlifowany

Korund - minerał z gromady tlenków. Nazwa minerału wywodzi się z sanskrytu kurivinda = rubin.

Do szlachetnych odmian należą:

• rubin - odmiana o barwie czerwonej

• szafir - odmiana o barwie niebieskiej lub innej

• inne:

• padparadża - żółtopomarańczowy

• topaz wschodni - żółty

• ametyst wschodni - fiołkowożółty, fioletowy

• szmaragd wschodni - zielony

• akwamaryn wschodni - jasny zielononiebieski

• leukoszafir - biały i bezbarwny

• szafir arbuzowy - dwubarwny

Wszystkie barwne korundy poza czerwoną, szarą i brunatną traktowane są jako odmiany szafiru.

Właściwości

• Wzór chemiczny: Al₂O₃ (trójtlenek glinu) to bardzo twardy minerał.

• Łupliwość - brak

• Przełam - muszlowy

• Gęstość - 3,95 do 4,1 g/cm³

• Barwa - zazwyczaj szary albo brunatny też: bezbarwny lub różne barwy

• Połysk - szklisty, diamentowy

• W płomieniu dmuchawy korund nie topi się;

• nie rozpuszcza się w kwasach.

• Niektóre korundy wykazują pewną różnicę barw w świetle dziennym i sztucznym.

W innych odmianach występuje zjawisko asteryzmu, spowodowane obecnością drobnych wrostków: w rubinach są to drobne, igiełkowate kryształki rutylu; w szafirach - puste kanaliki, ułożone prawidłowo i przecinają się pod kątem 120 stopni (rubiny i szafiry gwiaździste). Bardzo rozpowszechnione są inkluzje cieczy - szczególnie w korundach cejlońskich.

Korund zawiera czasami niewielkie domieszki chromu, tytanu lub żelaza. Przezroczyste odmiany krystaliczne są wyjątkowo czyste pod względem składu chemicznego. Znaczne ilości domieszek zawierają zbite odmiany drobnokrystaliczne.

Barwa korundu zależy od domieszek chemicznych. Bardzo małe domieszki chromu zabarwiają korund na czerwono, tytanu - na niebiesko, żelaza - na żółto i brunatno aż do barwy czarnej.

Występowanie

Bywa spotykany w wielu skałach magmowych i metamorficznych oraz okruchowych. Jest minerałem pospolitym.

Miejsca występowania to głównie: USA - Północna Karolina, Madagaskar, Kanada, Ural, Birma - okolice Mogok, Mandalaj, Mjitczina i Tajlandia - okolice Bankoku .

W Polsce występuje na Dolnym Śląsku .

Zastosowanie

Bardzo cenny kamień, używany od dawna do zdobienia pierścieni, brosz, wisiorków i innych ozdób. Jego wysoka twardość powoduje, że jest stosowany jako materiał ścierny oraz jako kamień łożyskowy w zegarkach. Przezroczyste odmiany korundu są cennymi kamieniami szlachetnymi, od dawna używanymi do celów zdobniczych.

Drobnokrystaliczne, zbite, ziarniste odmiany korundu są stosowane do celów przemysłowych jako materiał ścierny (szmergiel) i polerski.

Kowelin

Kowelin (Covellin) - minerał z gromady siarczków. Minerał rozpowszechniony, ale występuje w niewielkich ilościach.

Nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego mineraloga N. Covellego, odkrywcy tego minerału ( w produktach ekshalacji Wezuwiusza).

Właściwości

• Wzór chemiczny: CuS - siarczek miedzi

• Układ krystalograficzny: heksagonalny

• Twardość: 1,5-2

• Gęstość: 4,6-4,76

• Rysa: szara lub czarna z niebieskawym odcieniem

• Barwa: jaskrawoniebieska, granatowa, rzadziej żółta lub czerwona

• Przełam: muszlowy, nierówny

• Połysk: półmetaliczny, matowy

• Łupliwość: doskonała, jednokierunkowa

Bardzo rzadko tworzy kryształy tabliczkowe lub płytkowe (sześcioboczne z wyraźnymi zbrużdżeniami). Jeszcze rzadsze są kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, skorupowych i sferolitycznych. Jest bardzo miękki (można go zarysować nawet paznokciem), giętki (nie łamie się przy zginaniu), nieprzezroczysty. Wykazuje wyraźną iryzację ( fioletowe lub czerwone refleksy). Często zawiera domieszki żelaza, srebra, ołowiu, selenu.

Występowanie

Minerał wtórny procesów hydrotermalnych, hipergenicznych. Niekiedy stanowi produkt ekshalacji wulkanicznych (fumarola). Występuje w towarzystwie chalkozynu, bornitu, pirytu, enargitu, chalkopirytu. Tworzy naloty na minerałach zawierających miedź.

Miejsca występowania: Chile, USA, Boliwia, Włochy, Rumunia, Serbia, Niemcy.

W Polsce - bywa spotykany w Górach Świętokrzyskich i na Dolnym Śląsku (w złożach miedzi w rejonie Lubina).

Zastosowanie

• Ważna ruda miedzi (ponad 66% Cu)

• atrakcyjny i poszukiwany kamień kolekcjonerski (odmiany wykazujące iryzację)

• czasami wykorzystywany jako kamień ozdobny.

Krokidolit

Sokole oko

Tygrysie oko

Krokidolit - minerał z grupy amfiboli. Występuje w skałach metamorficznych.

Nazwa pochodzi od gr. krokys = włókno wełny (nitka), i lithos = kamień (skała). Nazwa nawiązuje do wyglądu tego minerału.

Ciemnoniebieska, zielonawa, żółtawa, złocistoczerwona odmiana riebeckitu, charakteryzująca się włoskowym wykształceniem kryształów.

Jest minerałem rzadkim. Tworzy skupienia zbite, równolegle włókniste oraz luźne, długie włókna podatne na tkanie (azbest krokidolitowy).

Często występuje w postaci wrostków w kwarcu wywołują efekt optyczny : tygrysiego, bawolego, sokolego bądź efekt kociego oka.

Miejsca występowania: RPA - nad rzeką Oranje, Sokotra, Madagaskar, Kanada, Zambia, Grenlandia, Rosja, Australia, Francja.

Zastosowanie

• Stanowi poszukiwany i ceniony kamień kolekcjonerski i ozdobny.

• Azbest krokidolitowy był stosowany jako materiał budowlany, tkacki, izolacyjny, ogniotrwały.

Kryolit

Kryolit

Kryolit - minerał z gromady halogenków. Jest minerałem rzadkim.

Nazwa pochodzi od gr. kryos = lód i lithos = skala, co oznacza kamień lodowy.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (Na₃[AlF₆]) - fluoroglinian sodu

• Układ krystalograficzny: jednoskośny

• Twardość w skali Mohsa: 2,5 - 3

• Gęstość: 2,95

• Łupliwość: brak

• Przełam: nierówny

• Barwa minerału: biała, szara, brązowa, czarna, czerwona

• Rysa: biała

• Połysk: szklisty

Biały, podobny z wyglądu do lodu. Jest kruchy, przezroczysty. Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju sześciennym. Odznacza się dobrą, zbliżoną do kostkowej podzielnością. Występuje w skupieniach zbitych i drobnoziarnistych. Odłupki zanurzone w wodzie stają się niewidoczne.

Występowanie

Kryolit występuje głównie w pegmatytach kwarcowo-skaleniowych. Często towarzyszą mu syderyt i piryt. Jest bardzo niewiele złóż nadających się do eksploatacji.

Miejsca występowania:

• Największe, obecnie już wyczerpane, znajdowało się w Ivigtut nad Arsukfjordem w zachodniej Grenlandii. Kryolit występował razem z syderytem, kwarcem, fluorytem, i topazem.

• Rosja - Ural k. Miassa (występuje w towarzystwie topazu, fluorytu, i fenkaitu)

• Nigeria - Kaffo (razem z granitem, topazem, pirochlorem, astrofyllitem).

• Hiszpania

• USA - Kolorado.

Zastosowanie

• Ma znaczenie naukowe, stanowi poszukiwany kamień kolekcjonerski

• Znajduje zastosowanie jako topnik obniżający temperaturę w procesie produkcji elektrolitycznej aluminium: obecnie stosuje się wyłączne kryolit syntetyczny.

• Jako środek mącący w produkcji mlecznego szkła i emalii.

• Używany przy produkcji środków ochrony roślin.

Krystobalit

Krystobalit - minerał, należy do gromady krzemianów; jest ceniony w kręgach jubilerskich. Należy do grupy minerałów rzadkich.

Nazwa pochodzi od miejscowości Cerro San Cristobal w Meksyku, gdzie minerał ten został znaleziony (1884 r.).

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂ - dwutlenek krzemu

• Układ krystalograficzny: tetragonalny (k. niskotemperaturowy), regularny (k. wysokotemperaturowy).

• Twardość w skali Mohsa: 7

• Gęstość: 2,2g/cm³

• Łupliwość: brak.

• Przełam: muszlowy.

• Barwa: żółtobiała do brązowej, mlecznobiała, szara.

• Rysa: biała.

• Połysk: szklisty.

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, niekiedy mające postać ośmiościanu lub sześcianu. Występuje w skupieniach zbitych, drobnoziarnistych, sferolitowych, kulistych, groniastych, włóknistych. Często wykształca zbliźniaczenia. Krystobalit jest przeświecający lub przezroczysty; raczej kruchy i stosunkowo lekki. Zawsze występuje w postaci niewielkich kryształów osiągających wielkość najwyżej kilku milimetrów.

Występowanie

W różnych skałach magmowych, z których najważniejsze to: andezyt, liparyt, trachit, obsydian, gdzie tworzy się w wysokich temperaturach, rzadziej z opalem, w skale księżycowej, w meteorytach.

Miejsca występowania: Niemcy (Góry Eifel), Francja (Masyw Centralny), Indie, USA (Yellowstone i Kalifornia), Meksyk, Czechy, Słowacja, Włochy.

Zastosowanie

• Interesuje naukowców - służy do określenia warunków tworzenia się skał.

• jest poszukiwany przez kolekcjonerów.

Kryształ górski

Kryształ górski

Kryształ herkimer

Korale z kryształu górskiego

Kryształ górski inaczej: Kryształ skalny

Nazwa pochodzi od greckiego słowa κρύσταλλος krystallos, pierwotnie znaczącego lód. Grecy uważali, że jest on kryształem lodu nadnaturalnie zamrożonym i przez bogów zesłanym na ziemię. Określenie kryształ stosowano przez stulecia tylko w odniesieniu do kryształu górskiego.

Znane są kryształy górskie o masie wielu ton, lecz kamienie warte oszlifowania zdarzają się dość rzadko.

Właściwości

• Barwa: bezbarwna

• Rysa: biała

• Twardość w skali Mohsa: 7

• Gęstość: 2,65

• Łupliwość: brak

• Przełam: muszlowy; bardzo kruchy

• Układ krystalograficzny: trygonalny, sześcioboczne słupki

• Przezroczystość: przezroczysty

Nieskazitelna czystość, silny połysk sprawiły, że był on często utożsamiany z diamentem; stąd wiele nazw nieprawidłowych jak: diament alaskański, bohemiński, islandzki, meksykański lub marmora.

Niekiedy występują w kryształach inkluzje obcych minerałów: goethytu (kwarc gwiaździsty), złota, pirytu, rutylu, turmalinu.

Sławne są małe , przezroczyste jak woda kryształy z marmurów Carrary (Włochy) i tzw. diamenty z Herkimer (okręg Herkimer w stanie Nowy Jork - USA) Jego średnica nie przekracza 1 cm.

Występowanie

Jedna z najpospolitszych odmian kwarcu tworząca się m.in. w warunkach hydrotermalnych. Ważny minerał skałotwórczy magmowych, metamorficznych, i osadowych, w pegmatytach.

Miejsca występowania: Przełęcz Furka w Alpach, Brazylia, Francja, Birma, USA.

Polska - Dolny Śląsk, okolice Strzelina (zwłaszcza w Jegłowej), w Karkonoszach, mniej w Tatrach i w Górach Świętokrzyskich.

Zastosowanie

Dzięki specjalnej obróbce uzyskiwano w kamieniach doskonałe efekty optyczne i świetlne. Wykonywano rzeźby, wazy, ozdoby, przedmioty kultu religijnego. Obecnie wykorzystuje się do wyrobu taniej biżuterii. Stanowi poszukiwany kamień kolekcjonerski, bywa stosowany do wyrobu ozdób i artystycznej biżuterii.

Krzemiany

Krzemiany - sole kwasu krzemowego.

Są najliczniejszymi przedstawicielami minerałów:

• ponad 90% skał tworzących skorupę ziemską to krzemiany (60% stanowią skalenie, 12% kwarc, 15% oliwin, pirokseny i amfibole, a 3% to miki i inne krzemiany).

• pozostałe 10% stanowi reszta minerałów - przeważnie tlenki (4%), oraz węglany (3%).

Krzemiany są popularnymi minerałami skałotwórczymi.

W przyrodzie występuje około 500 rodzajów krzemianów, z których 40 to minerały bardzo pospolite. Pozostałe spotykamy rzadko (krzemiany stanowią około 25% wszystkich znanych rodzajów minerałów).

Budowa

Głównym motywem strukturalnym krzemianów są czworościany zbudowane z krzemu znajdującego się w środku i otoczonego czterema atomami tlenu umieszczonymi na wierzchołkach.

• We wszystkich krzemianach są stałe grupy krzemotlenowe (SiO₄) utworzone przez małe jony krzemu i duże jony tlenu. Grupa ta ma silne wiązania co daje jej dużą stabilność. Owe grupy stanowią zasadniczy składnik budowy krzemianów.

• Drugą cechą charakterystyczną krzemianów jest możliwość zastępowania w ich sieciach krystalicznych jonów krzemu przez jony glinu. Takie krzemiany noszą nazwę glinokrzemianów. Glin dzięki swemu promieniowi jonowemu, może zastępować izomorficznie krzem w środku sześcianu, a zarazem zachowując się jak kation, łączyć wiązaniami jonowymi tak jak inne metale.

Czworościany utworzone przez grupę (SiO₄) mogą łączyć się narożami, mając jeden, dwa, trzy lub cztery wspólne atomy tlenu, zależnie od tego, czy łączą się z jednym, dwoma, trzema czy czterema czworościanami (w taki sposób, że dwie grupy mają wspólny tylko jeden atom tlenu. Powstają w ten sposób łańcuchy, które wiążą kationy metali przez zneutralizowanie ładunków elektrycznych.

Z kolei kationy, w zależności od rozmiarów jonów , mają zdolność wzajemnego zastępowania się, tworząc szeregi izomorficzne.

Złożoność struktur tetraederycznych zależy głównie od temperatury, w jakiej powstaje minerał. W wysokiej temperaturze tworzą się izolowane czworościany (oliwin) lub krótkie łańcuchy. W miarę spadku temperatury układ ten komplikuje się, tworząc w końcu trójwymiarowy szkielet (kwarc).

Klasyfikacja

Oparta jest na sposobie łączenia się ze sobą czworościanów.

Przed odkryciem promieni Roentgena traktowano krzemiany jako sole różnych kwasów, pochodzących od hipotetycznego kwasu ortokrzemowego (H₄SiO₄).

Zbadanie budowy krzemianów za pomocą promieni Roentgena pozwoliło podzielić je na sześć grup.

Głównymi składnikami krzemianów są: tlen, krzem, glin, żelazo, wapń, magnez, sód i potas. Występują w nich również lit, beryl, bar, mangan, a także dodatkowe aniony. Często w krzemianach występuje woda, niekiedy wodór.
W skład niektórych krzemianów wchodzi kilkanaście pierwiastków i wzory chemiczne tych minerałów są nieraz bardzo skomplikowane.

Odmiany krzemianów

• Krzemiany grupowe to: hemimorfit, zoisyt, epidot, wezuwian, prehnit

• krzemiany łańcuchowe to: pirokseny, enstatyt, diopsyd, spodumen, amfibole, rodonit, wollastonit, antofyllit, tremolit, hornblenda

• krzemiany pierścieniowe to: aksynit, beryl, turmalin, dioptaz

• krzemiany przestrzenne

• krzemiany warstwowe to: serpentyn, talk, muskowit, biotyt, kaolinit, illit, montmorillonit

• krzemiany szkieletowe to: kwarc, opal, skalenie, ortoklaz, plagioklazy, skaleniowce, nefelin, leucyt, lazuryt, zeolity natrolit, heulandyt.

• krzemiany wyspowe to: wilemit, oliwin, granat, cyrkon, andaluzyt, sylimanit, dysten = cyjanit, topaz, staurolit, sfen - tytanit.

Krzemień pasiasty

Krzemień pasiasty

Krzemień pasiasty

Krzemień pasiasty - (nazywany także polskim diamentem) ozdobna odmiana krzemienia odznaczająca się koncentrycznym, mniej lub bardziej regularnym ułożeniem ciemnych i jasnych smug lub warstewek, często tworzących bardzo atrakcyjny wzór.

• Na świecie znane jest tylko jedno miejsce występowania krzemienia pasiastego - we wschodniej części województwa świętokrzyskiego na północ i wschód od Ostrowca Św.

• Wydobywany już w neolicie i wczesnej epoce brązu w Krzemionkach Opatowskich koło Ostrowca Świętokrzyskiego - używany był do wyrobu siekierek o znaczeniu magicznym i obrzędowym.

• Swoim usłojeniem przypomina wzburzoną wodę, a krzesany jeden o drugi miota iskry.

• Jego składnikami są opal i chalcedon.

• Krzemień pasiasty posiada trzy najważniejsze cechy kamienia jubilerskiego: rzadkość występowania, dekoracyjność i odpowiednią twardość.

• Stosowanie krzemienia w biżuterii zapoczątkował w 1972 roku sandomierski złotnik Cezary Łutowicz.

Ksenotym

Ksenotym

Ksenotym - minerał, z gromady fosforanów. Należy do grupy minerałów rzadkich.

Odkryty został w 1832 roku. Nazwa pochodzi od gr. ksenos = obcy i time= cześć (czcić), co wiąże się z bardzo zmiennym składem chemicznym tego minerału, w którym itr bywa często podstawiany przez tor i uran.

Właściwości

• Wzór chemiczny: YPO₄ - fosforan itru

• Barwa: zwykle brunatna, żółta lub czerwonawa

• Układ krystalograficzny: tetragonalny

• Twardość w skali Mohsa: 4 - 5

• Łupliwość: doskonała

• Przełam: muszlowy

• Połysk: szklisty

• Rysa: biała

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju słupkowym, grubotabliczkowym, często zakończone bipiramidami. Występuje w skupieniach ziarnistych, promienistych, rozetowych. Występuje też jako luźne ziarna w skałach. Jest kruchy, przezroczysty. Często zawiera uran, cyrkon, tor. Jest izostrukturalny =izomorficzny z cyrkonem. Bywa radioaktywny.

Występowanie

Powstaje w wyniku procesów magmowych. Najczęściej występuje w pegmatytach granitowych, granitach. Często współwystępuje z cyrkonem, monacytem. Bywa spotykany w skałach okruchowych.

Miejsca występowania: Ksenotym występuje dużych ilościach w Norwegii, ale też w Algierii, Australii, Austrii, Belgii, Boliwii, Brazylii, Kanadzie, Chinach, Czechach, Niemczech, Indii, Japonii, Kazachstanie, Mongolii, Namibii, Nigerii, Pakistanie, Rosji, RPA, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, na Słowacji, Madagaskarze, Grenlandii, Węgrzech, we Włoszech i we Francji.

• Wielkiej Brytanii (Walia),

• Stanach Zjednoczonych (Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Kalifornia, Kolorado, Connecticut, Georgia, Idaho, Maine, Michigan, Missouri, Montana, Nevada, New Jersey, New Hampshire, Nowy Meksyk, Nowy Jork, Karolina Północna, Karolina Południowa, Pensylwania, Rhode Island, Dakota Południowa, Teksas, Utah, Wirginia, Waszyngton, Wisconsin),

W Polsce został stwierdzony w pegmatytach okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze), znany jest z piasków plaż bałtyckich.

Zastosowanie

• Źródło skandu, itru i pierwiastków ziem rzadkich.

• ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie.

Kunzyt

Kunzyt

Kunzyt = Kuncyt = Kunzit

Wysoko ceniona odmiana jubilerska spodumenu. Znana od 1902 r. Nazwa pochodzi od amerykańskiego mineraloga G.F. Kunza, który odkrył ten minerał.

• Barwa: różowa, fioletowa, fioletoworóżowa - zabarwienie wywołują domieszki manganu.

Występowanie

Miejsca występowania: Brazylia - Minas Gerais /okazy przekraczają 50cm , a masa dochodzi do 7,5 kg/, Afganistan - prowincja Nuristan, USA - Kalifornia, Madagaskar, Chiny, Rosja - Ural, Zabajkale, Finlandia, Sri Lanka - kamienie wykazują efekt kociego oka.

Zastosowanie

Bardzo poszukiwany i atrakcyjny kamień kolekcjonerski i jubilerski o pięknych, ciepłych barwach. Często stosowany do wyrobu biżuterii choć podatny jest na uszkodzenia mechaniczne. W Smithsonian Institution w Waszyngtonie są różowe kunzyty o masie 880 ct i 177 ct, okaz fioletowy o masie 336 ct. W Denver Museum w Kolorado różowofioletowy kunzyt o masie 297 ct.

Kupryt

Kupryt

Kupryt - minerał z gromady tlenków. Należy do grupy minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych regionach Ziemi.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego minerału, którego głównym składnikiem jest miedź (łac. cuprum = miedź).

Właściwości

• Wzór chemiczny: Cu ₂ O - tlenek miedzi

• Układ krystalograficzny: regularny

• Twardość: 3,5-4

• Gęstość: 6,14

• Rysa: brunatnoczerwona

• Barwa: czerwona w odcieniach do czarnej

• Przełam: półmetaliczny, diamentowy

• Połysk: nierówny, muszlowy

• Łupliwość: niewyraźna

Tworzy kryształy izometryczne o pokroju igiełkowym, włóknistym (chalkotrychit) o postaci ośmio-, dwunastościanu, rzadziej sześcianu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, ziemistych, pręcikowych. Tworzy też naskorupienia. Jest kruchy, półprzezroczysty (cienkie okruchy przeświecają), często zawiera domieszki miedzi lub żelaza. Tworzy paragenezy z miedzią. Reaguje z kwasami i amoniakiem (rozpuszcza się).

Występowanie

Pospolity minerał strefy utleniania złóż kruszców miedzi, zwłaszcza chalkozynu i bornitu. Jest także produktem redukcji chalkantytu. Najczęściej współwystępuje z takimi minerałami jak: azuryt, malachit, tenoryt, miedź rodzima.

Miejsca występowania: Namibia, USA, Boliwia, Chile, Rosja, Australia, Niemcy, Wielka Brytania, Rumunia.

W Polsce występuje w okolicach Kielc i Chęcin oraz na Dolnym Śląsku i koło Jeleniej Góry.

Zastosowanie

• Lokalne źródło otrzymywania miedzi (88,8% Cu)

• cenny dla kolekcjonerów

• czasami kryształy wykorzystują jubilerzy (okazy gemmologiczne występują w Namibii)

• największy okaz znaleziony został w 1974 r., miał średnicę 15 cm, ważył 2100 gram.

Kwarc

Kwarc

Kryształ górski

Jaspis

Ametryn

Cytryn

Kwarc (Kwarzec) - minerał z gromady krzemianów.

Nazwa pochodzi od starogermańskiego kwarr (quarz) = zgrzyt - tak określali ten minerał niemieccy górnicy - lub/i słowiańskiego kwardy = twardy (kwarda = kwarzec).

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂ - dwutlenek krzemu.

• Układ krystalograficzny - trygonalny - kwarc niskotemperaturowy; heksagonalny - kwarc wysokotemperaturowy,

• Twardość w skali Mohsa - 7

• Łupliwość - brak

• Rysa - biała

• Przełam - muszlowy

• Gęstość - 2,65 g/cm³

• Barwa - bezbarwny, biały, szary, odcienie barwy żółtej, pomarańczowy, różowy, brązowopurpurowy, fioletowy, zielony, czarny; rzadko niebieski.

• Połysk - szklisty; także tłusty lub woskowy

• Współczynniki załamania (dwójłomność): n_o = 1,544 i n_e = 1,553 (długość fali ~ 590nm).

Zazwyczaj tworzy kryształy słupkowe wykształcone w postaci heksagonalnego słupa (o sześciobocznym przekroju), zakończonego ścianami romboedrów i podwójnych piramid. Oprócz struktury krystalicznej może tworzyć odmiany ziarniste, skrytokrystaliczne oraz naskorupienia i inkrustacje. Prawidłowo wykształcone kryształy są najczęściej spotykane w geodach, kawernach i szczelinach skalnych, gdzie tworzą szczotki krystaliczne. Kwarc jest kruchy, przezroczysty; może być bezbarwny i tworzy wiele barwnych odmian. Często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe oraz stałe. Inkluzje stałe spowodowane przez różne minerały powodują zróżnicowanie barwy oraz wywołują ciekawe efekty optyczne takie jak: asteryzm, iryzacja, opalescencja, awenturyzacja. Znanych jest około 40 minerałów tworzących wrostki; kwarce zawierające wrostki bywają określane odrębnymi nazwami np. kwarc rutylowy, kwarcowe sokole oko.

Odmiany kwarcu

I. W zależności od temperatury wyróżniamy:

• Powszechnie występujący na powierzchni Ziemi kwarc niskotemperaturowy jest trwały w temperaturze do 573^oC.

• Powyżej tej temperatury (do 870^oC) tworzy się kwarc wysokotemperaturowy, który krystalizuje w układzie heksagonalnym. - kwarc ten nigdy nie występuje na powierzchni Ziemi w normalnych warunkach.

• znane są też odmiany polimorficzne substancji SiO₂, do których należy: (krystobalit, trydymit)

Inne, znane modyfikacje krzemionki: coesyt, stiszowit, moganit, lechatelieryt - są wytwarzane sztucznie (nie występują w przyrodzie; uzyskuje się je wyłącznie drogą syntezy).

II. Kwarc jest minerałem bardzo pospolitym, posiada wiele odmian takich jak:

• Kwarc makrokrystaliczny:

• kryształ górski - przezroczysty

• ametyst - fioletowy

• kwarc różowy

• cytryn - żółty

• kwarc dymny - brązowy

• morion - czarny

• awenturyn - jasnozielony

• kwarc mleczny - biały

• kwarc niebieski = kwarc azurytowy też: szafirowy, lazurytowy, krokidolitowy

• kwarc zielony

• krystobalit

• Migotliwe odmiany kwarcu:- obecność wrostków azbestu lub krokidolitu daje odpowiednio:

• kwarcowe tygrysie oko

• kwarcowe kocie oko

• kwarcowe sokole oko

• kwarcowe bawole oko

• Kwarc skrytokrystaliczny:

• chalcedon

• agat

• agat mszysty

• onyks

• sardonyks

• sard

• ciemnozielony praz (prazolit)

• zielony chryzopraz

• heliotrop

• jaspis

• karneol

• krzemień

• czert

• plazma (minerał)

• kwarcyt.

Występowanie

Jeden z najpospolitszych minerałów. Składnik wielu skał magmowych (granitów, granodiorytów, pegmatytów), osadowych (piasków, żwirów, piaskowców, zlepieńców) i metamorficznych (gnejsów, łupków łyszczykowych, kwarcytów). Często występuje w formie żył kwarcowych. Jest rozpowszechniony na całym świecie.

Miejsca występowania: poszczególnych odmian kwarcu omówione zostaną na stronach dotyczących konkretnego rodzaju kwarcu, ale pięknie wykształcone, szczególne duże kryształy są spotykane: USA, Kanada, Brazylia, Urugwaj, Kazachstan, Ukraina, Madagaskar.

Zastosowanie

• Jest stosowany przy produkcji materiałów ściernych,

• w przemyśle ceramicznym, szklarskim, budowlanym,

• stanowi ważny składnik sprzętu medycznego i naukowego - chociaż zastępowany jest kwarcem syntetycznym,

• optycznym, w elektronice (piezokwarc, wyświetlacz ciekłokrystaliczny),

• służy do wyrobu detergentów, farb, pasty do zębów,

• stosowany w jubilerstwie jako kamień ozdobny i jubilerski - zastosowanie gemmologiczne,

• jego odmiany są poszukiwane przez kolekcjonerów.

Kwarc dymny

Kwarc dymny - kryształy

Kwarc dymny

Kwarc dymny - minerał, odmiana kwarcu. Nazwa pochodzi od dymnej barwy. Tworzy dobrze wykształcone kryształy o zabarwieniu od bladobeżowego przez barwę brązową do ciemnobrunatnej lub prawie czarnej. Ciemna barwa jest wynikiem oddziaływania na kwarc naturalnego promieniowania radioaktywnego.

Kwarc dymny poddany ogrzewaniu ulega odbarwieniu; przy umiejętnym ogrzewaniu może przybrać żółtą barwę cytrynu. Handlowe określenie „topaz dymny” jest niedopuszczalne.

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂

• barwa: brązowy do niemal czarnego, ciemnoszary

• rysa: biała

• gęstość: 2,65

• twardość Mohsa: 7

• łupliwość: brak

• przełam: muszlowy; bardzo kruchy

• układ krystalograficzny: (trygonalny) sześcioboczne słupki

Istnieje możliwość pomyłki z andaluzytem, aksynitem, sanidynem, turmalinem, wezuwianem.

Często w kryształach występują inkluzje igieł rutylu.

Występowanie i zastosowanie

Identyczne jak kryształu górskiego i morionu.

Kwarc mleczny

Kwarc mleczny

Kwarc mleczny - odmiana kwarcu, którego charakterystyczne mleczne zabarwienie jest wynikiem obecności dużej ilości rozproszonych kropelek cieczy oraz pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla. Intensywność mlecznego zabarwienia zależy od liczby i rozmiaru pęcherzyków. Nieliczne okazy mogą zawierać małe ilości złota.

Występowanie

Białe kwarce żyłowe występują w Polsce w wielu miejscach na Dolnym Śląsku i w Tatrach. W Górach Izerskich kwarc mleczny eksploatowany jest do celów przemysłowych, głównie do wyrobu szkła.

Miejsca występowania: USA - duże złoża o zabarwieniu mlecznobiałym, Rosja (Ural) - kwarcowe żyły zawierające często złoto, Brazylia, Madagaskar, Namibia, Alpy.

Zastosowanie

Zwykle w postaci kaboszonów do wyrobu drobnej biżuterii. Kamienie mlecznobiałe, przeświecające, zawierające wtrącenia złota osiągają na rynku znaczne ceny. Po wypolerowaniu w formie kaboszonu może być mylony z opalem.

Kwarc niebieski

Kwarc niebieski

Kwarc azurytowy = niebieski inaczej kwarc szafirowy, kwarc lazurowy, krokidolitowy.

Gruboziarnista odmiana kwarcu o zabarwieniu niebieskim. Kolor wywołany jest obecnością bezładnie ułożonych wyrostków krokidolitu, magnetytu, rutylu, turmalinu, sodalitu, dumortierytu. Czasami barwa wywołana jest przez inkluzje gazowe lub ciekłe. Czasami po oszlifowaniu występuje asteryzm.
Bardzo rzadko tworzy kryształy. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych.
Stanowi składnik głębinowych skał magmowych. Bywa spotykany w pegmatytach, granitach, gnejsach, grejzenach.

Występowanie

Składnik łupków krystalicznych i amfibolowych.

Miejsca występowania: Brazylia, Indie, Kazachstan, Skandynawia, RPA, USA.

W Polsce - bywa spotykany w gnejsach i granitach na obszarze Pogórza i Gór Izerskich (Sudety).

Zastosowanie

• Jako kamień dekoracyjny

• interesuje kolekcjonerów

• do produkcji galanterii ozdobnej i artystycznej biżuterii

Możliwość pomylenia z: kwarcem dumortierytowym, z lapis lazuli.

Kwarc różowy

Kwarc różowy - wyrób

Kwarc różowy - bryłka

Kwarc różowy to minerał, odmiana kwarcu.

Właściwości

• Wzór chemiczny: (SiO₂)

Układ krystalograficzny - trygonalny
Twardość w skali Mohsa - 7
Łupliwość - brak
Rysa - biała lub szara
Przełam - muszlowy
Gęstość - 2,65 g/cm³
Barwa - różowa
Połysk - szklisty

Odmiana kwarcu o zabarwieniu bladoróżowym, głębokoróżowym i różowoczerwonym. Zabarwienie powoduje obecność manganu lub tytanu. Rzadko tworzy kryształy. Wiele okazów wykazuje zjawisko asteryzmu (kwarc gwiaździsty) dzięki obecności rutylu, a także zjawisko opalescencji oraz efekt kociego oka. Odmiany ciemniejsze wykazują też nieznaczny dichroizm.

Występowanie

W większości utworów skalnych typowych dla kwarcu: składnik pegmatytów, spotykany w żyłach kwarcowych, geodach a także w formie otoczaków w żwirach.

Miejsca występowania: Brazylia (Aracuai, Minas Gerais), USA, Japonia, Republika Malgaska, Indie, Namibia, Rosja, Francja, Niemcy, Szwajcaria.

W Polsce został stwierdzony w pegmatytach Gór Sowich i Górach Izerskich.

Zastosowanie

• Ma duże znaczenie kolekcjonerskie

• szerokie zastosowanie w jubilerstwie: brosze, wisiorki, naszyjniki. Poszukiwane są kamienie opalizujące, o głębokiej barwie.

• służy jako kamień ozdobny.

Kwarc zielony

Kwarc zielony

Kwarc zielony - odmiana kwarcu

• Barwę nadają mu wrostki zielonego aktynolitu.

• sztucznie może być otrzymywany przez ogrzewanie w temperaturze ok. 500°C pewnych typów ametystów pochodzących z Brazylii (Montezuma w okolicach Rio Prado w prowincji Minas Gerais) lub z USA (Tour Peaks w Arizonie).

• niekiedy stanowi sztucznie wyhodowany kwarc syntetyczny - jego naturalnym odpowiednikiem jest prazjolit.

• w Polsce można go znaleźć tylko w okolicach Suszyny na Dolnym Śląsku.

Kwarcowe bawole oko

Kwarcowe bawole oko

Kwarcowe bawole oko

Czerwonobrunatna lub brunatna , nieprzezroczysta odmiana kwarcu, która wykazuje optyczny efekt kociego oka w postaci przemieszczającej się, pasowej migotliwości.

Efekt ten wywołują włókniste wrostki silnie utlenionego krokidolitu , rzadziej crossytu, czy tremolitu. W kwarcowym bawolim oku minerały te zostały zastąpione przez tlenki i wodorotlenki żelaza - głównie hematytu i goethytu.

Kwarcowe bawole oko współwystępuje zazwyczaj z kwarcowym tygrysim okiem, od którego jest jednak znacznie rzadziej spotykane.

Własności, występowanie i zastosowanie kwarcowego bawolego oka, poza barwą, są bardzo podobne do kwarcowego tygrysiego oka.

• Dzięki podgrzewaniu kwarcowego tygrysiego oka otrzymuje się, w sposób sztuczny, dużą cześć znajdujących się w handlu kwarcowych bawolich ok.

Kwarcowe kocie oko

Kwarcowe kocie oko - grudka

Kwarcowe kocie oko - zielonoszara, szara, lub niebieskozielona, szarobrunatna, żółtozielona a nawet biała, nieprzezroczysta odmiana kwarcu, wykazująca optyczny efekt kociego oka w postaci przemieszczającej się (w trakcie obracania kamienia), pasowej migotliwości lub jasnej smugi przypominającej wyglądem źrenicę kociego oka.

Efekt ten powodują włókniste wrostki azbestu amfibolowego lub/i azbestu chryzotylowego. Kwarcowe kocie oko jest minerałem bardzo rzadkim.

Właściwości

• Twardość: 7

• Gęstość: 2,65

• Rysa: biała

• Barwa: biała szara, zielona, żółta, brunatna

• Stopień przezroczystości: przeświecający, nieprzezroczysty

• Współczynnik załamania światła: 1,544-1,553

• Dwójłomność: 0,009

• Dyspersja: 0,013

• Pleochroizm: nie występuje

• Luminescencja: nie występuje.

Miejsca występowania

Sri Lanka, Birma, Indie, Brazylia, Meksyk, USA, Niemcy.

Własności (poza barwą), zastosowanie kwarcowego kociego oka są identyczne jak kwarcowego tygrysiego oka.

Kwarcowe sokole oko

Kwarcowe sokole oko

Kwarcowe sokole oko

Kwarcowe sokole oko lub kwarcowe jastrzębie oko - niebieskoszara , niebieskozielona lub niebieskobrunatna, nieprzezroczysta odmiana kwarcu. Wykazuje optyczny efekt kociego oka w postaci wędrującej podczas poruszania kamieniem, pasowej migotliwości.

Efekt ten powodują włókniste wrostki nieutlenionego krokidolitu lub crossytu. Kwarcowe sokole oko zazwyczaj współwystępuje z kwarcowym tygrysim okiem.

Właściwości

• Twardość: 7

• Gęstość: 2,65

• Rysa: biała

• Barwa: niebieskozielona, niebieskobrunatna

• Stopień przezroczystości: przeświecający, nieprzezroczysty

• Współczynnik załamania światła: 1,544-1,553

• Dwójłomność: 0,009

• Dyspersja: 0,013

• Pleochroizm: nie występuje

• Luminescencja: nie występuje

Występowanie: Najpiękniejsze okazy tego minerału spotykane są w RPA - nad rzeką Oranje, w Australii - Yarra Creek. Także: Meksyk, Austria, Cejlon.

Własności (poza barwą), zastosowanie kwarcowego sokolego oka są identyczne jak kwarcowego tygrysiego oka.

Kwarcowe tygrysie oko

[

Kwarcowe tygrysie oko

Kwarcowe tygrysie oko

Kwarcowe tygrysie oko

Kwarcowe tygrysie oko - żółta, złocistożółta, brunatnożółta, nieprzezroczysta odmiana kwarcu. Wykazuje optyczny efekt kociego oka w postaci wędrującej podczas poruszania kamieniem, pasowej migotliwości. Efekt ten wywołują włókniste wrostki utlenionego krokidolitu , rzadziej crossytu, czy tremolitu. Minerały te zostały zastąpione przez tlenki i wodorotlenki żelaza - głównie hematytu i goethytu.

Kwarcowe tygrysie oko zazwyczaj współwystępuje z kwarcowym sokolim okiem czasami też z kwarcowym bawolim okiem, które różnią się od niego stopniem utlenienia wrostków amfiboli.

Właściwości

• Chemizm: SiO₂

• Twardość: 7

• Gęstość: 2,65

• Rysa: biała

• Przełam: muszlowy

• Połysk: jedwabisty, bądź szklisty

• Łupliwość: brak

• Barwa: żółta, żółtobrązowa

• Stopień przezroczystości: przeświecający, nieprzezroczysty

• Współczynnik załamania światła: 1,544-1,553

• Dwójłomność: 0,009

• Dyspersja: 0,013

• Pleochroizm: nie występuje

• Luminescencja: nie występuje

Jest minerałem kruchym, nieprzezroczystym, należy do minerałów rzadkich.

Występowanie: RPA - nad rzeką Oranje w masywie Door (eksploatowany od 1876r., występuje w formie wkładek wśród złupkowanych jaspisów). Australia - Yarra Creek, Namibia, USA, Meksyk, Birma, Indie, Rosja, Ukraina.

Zastosowanie

• Atrakcyjny i popularny kamień kolekcjonerski i ozdobny (drobna galanteria ozdobna oraz przedmiotów codziennego użytku: puzderka, popielniczki..).

• bywa wykorzystany jako kamień jubilerski do wyrobu artystycznej biżuterii.

Dół formularza

Dół formularza

---