Historia sztuki średniowiecznej- ćwiczenia

To Elizeusz kazał niedźwiedziom rozszarpać dzieci

Schemat obrazków w Biblii pauperum

typologia

metoda egzegezy oparta na przekonaniu o zgodności Starego i Nowego Testamentu (concordatia Veteris et Novi Testamenti); wydarzenia i osoby z ST są typami, zapowiedziami scen z NT

ofiara Izaaka- ofiara Chrystusa

Adam- Chrystus

Ewa- Maria

Nad przedstawieniami obrazkowymi- lectiones, czyli objaśnienia dla połączenia ST i NT

Legenda o Gedeonie- cud od Boga dla Gedeona- w dzień mokry runo było suche, w suchy- mokre. To alegoria czystości Marii Panny.

Cel układu Biblii pauperum- ułatwienie kaznodziei zapamiętanie schematu kazania, ułatwienie mu ułożenia mu tego kazania

Prorocy starotestamentowi- auctoritates

Salomon i Dawid- uprzywilejowani prorocy w Biblii pauperum

Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel- prorocy „więksi”

Ok. 1250- prawdopodobnie pierwsze pełne Biblie pauperum

Cel: walka z heretykami (katarami, waldensami itp.), udowodnienie concordatia Starego i Nowego Testamentu. Jedna z herezji zakładała, że Stary Testament był dziełem szatana.

Biblia pauperum- służyła duchownym do konstruowania dobrych kazań.

Przykłady

Pierwsze biblie pauperum- kręgi benedyktyńskie i augustiańskie (wg słownika veri pauperi Christi- prawdziwi ubodzy Chrystusa)

Powstała ok. 1250 r. w Pd. Niemczech i w Austrii

Najstarszy zachowany egzemplarz: 1325 z Sankt Florian w Austrii

Biblia pauperum została rozpowszechniona w XIII w.

65-68 zachowanych egzemplarzy i 15 rękopisów bez iluminacji

Wszystkie zachowane egzemplarze pochodzą z terenów niemieckojęzycznych, nawet te odnalezione w Anglii i Francji.

Wyróżnione pod względem kompozycyjnym są trzy typy biblii pauperum- austriacka, weimarska i bawarska.

Typologia biblijna w sztuce średniowiecza

Psalm 22- najważniejszy psalm do zrozumienia męki Chrystusa

Michael Wolgemut- artysta schyłku średniowiecza i nauczyciel Dȕrera

Chrystus na przedstawieniach Sądu Ostatecznego prezentuje zawsze swoje rany- unosi jedną lub dwie ręce, stopy są wyeksponowane, bok zawsze odkryty- męka daje mu prawo do sądzenia żywych i umarłych.

Obowiązkowe:

Ks. Józef Homerski, Mesjasz w przepowiedniach prorockich ST, w: H.D. Wojtyszko CP, Męka Chrystusa wczoraj i dziś, Lublin 1981 itd.

Tkanina z Bayeux

Wątki:

1066- podbój Anglii przez Normanów

Główni bohaterowie: Wilhelm Zdobywca, król Anglii Harald II Godwinson

Inni ważni bohaterowie: bp Bayeux Odo z Conteville, król Edward Wyznawca

70,34 m x 0,5 m(pierwotnie była trochę dłuższa, historia się urywa)

Wyszywane płótno obrębione wełnianą nicią

Miejsce wykonania: Normandia

Wykonana dla Bayeux, miasta Normandzkiego Wilhelma Zdobywcy

Czas powstania: lata 70. XI w., przez 1077 (zapewne)

Liczne restauracje, najbardziej inwazyjne w XIX w.

Katedra w Bayeux, konsekrowana w 1077 r. (zapewne z tej okazji tkanina została wykonana), tam była czasowo eksponowana, na stałe zapewne w pałacu biskupim

Prace nad katedrą: od XI w., a przebudowy do XVI w.

Sztuka iryjska

Irlandia

Wysoki poziom artystyczny jak na swoje czasy

Kultura celtycka + dorobek antyku + nawiązania do myśli i kultury wczesnochrześcijańskiej- wschodniej- Egipt, monastycyzm

Ruthwell cross VIII w. (?)

Figuralny- plakiety z postaciami i ich grupami

Bewcastle cross- podobny, ale nie wiadomo, czy starszy czy młodszy

Miniatury aryjskie

Dzieła VII-IX w. (złoty czas miniatorstwa iryjskiego, zachowane ok. 50 dzieł z wysp brytyjskich oraz 15 z kontynentu z tego okresu)

Kultura celtycka (ornament; później także germańska- Wikingowie) + kultura śródziemnomorska (nie tylko Rzym, także Syria i Egipt) + sztuka złotnicza

Litera incipitowa- dekoracyjny inicjał, nawet na całą stronę (wynalazek wyspiarzy)

Book of Durrow

Ewangeliarz, 675 r.

25x15 cm- dość oszczędna w zdobieniach, mała

Bardzo skomplikowana i ozdobna kompozycja na bardzo małej powierzchni

Dzielą się na sekwencje ewangeliczna (cykle zaczynają się ten sam sposób- postać ewangelisty w plecionkowej ramie, następna z abstrakcyjnym ornamentem z wplecionym motywem krzyża, kolejna- karta incypicyjna)

Jan- orzeł a Marek- lew: podział zachodni za św. Hieronim, od IV w.

Jan- lew, Marek- orzeł: przedstawienia wschodnie za św. Ireneuszem

Cztery istoty żyjące- mają duże oczy i skrzydła, w odróżnieniu od symboli ewangelistów

Logiczne plecionki- można je rozwijać przez całą długość ornamentu

Bardzo wyraźnie zapisane litery z odstępami pomiędzy nimi i pomiędzy wierszami zapisanymi w czytelny sposób

Tylko cztery kolory: czerwony, zielony, złoty, brązowy

Blokowe postaci z silną ornamentyką

Wyraźny kontur

Krzyż z podwójną belką- górna to bardzo rozbudowany titulus

Święty Józef

Lindisfarne- bardzo prężny ośrodek piśmienniczy w średniowieczu

Book of Lindisfarne

British Library, Londyn

34x25 cm

Bardzo intensywne barwy i ich różnorodność: czerwień, zieleń, purpura, złoto, brąz, róż i fiolet

Pisane Eadfritha, biskupa Lindisfarne 698-721

Duże oczy i schematyczne zaznaczenie twarzy, spięta kurtyna- wątek bizantyjski

Księga eklektyczna- wątki bizantyjskie, ale też i plecionki iryjskie

Strony dywanowe w dużej ilości, zawsze motyw krzyża

Przedstawienie frontalne na tronie, na poduszce, z twarzą en face, z fragmentem prawa w ręce lub innym atrybutem- ikonografia władzy z antyku

Postać z profilu, siedząca na krześle kurulnym lub zwykłym i na poduszce, czasem też przy pulpicie, ze zwojem- ikonografia mędrca-pisarza

Wykonanie kart dywanowych

Rysunek sztyftem ołowianym na pergaminie

Book of Kells, ok. 800 r.

Trinity College Library, Dublin

22x24 cm

Pierwotnie posiadał około 370 kart, obecnie 340

Także wykorzystanie schematów antycznych

Strony z porównaniem tych samych fragmentów z różnych ewangelii

Perykopy- fragmenty Pisma Świętego przeznaczony do czytania o objaśniania podczas mszy; system opracowany przez św. Euzebiusza z odpowiadających sobie fragmentów głównie Ewangelii synoptycznych

Madonna z Dzieciątkiem ze sztuki koptyjskiej i wschodniej- Izis i Horus

Antytyp

Przedstawienie z NT

Typ

Przedstawienie ST- zapowiedź dla NT

Typ

Przedstawienie ST- zapowiedź dla NT

---