Opracowanie Jadwiga Nowak
Uczestnik warsztatów „ Zanim spróbujesz”
Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Nowogrodźcu
SCENARIUSZ ZAJĘĆ NA TEMAT
„PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ”
WSTĘP:
Czas ok. godziny lekcyjnej.
Sprawy organizacyjne: Chcę was poprosić o odsunięcie ławek, które nie będą nam dziś potrzebne i ustawienie krzesełek w kręgu. Tak będziemy dziś pracować przez 5 godz. lekcyjnych. Przerwy odbędą się normalnie, chcemy żebyście w tym czasie odpoczęli, a my wtedy będziemy omawiać to, co zrobiliśmy.
Odpowiadamy na pytania dotyczące spraw organizacyjnych.
1.Przedstawienie prowadzących.
Cele: budowanie zaufania, wzrost poziomu bezpieczeństwa w grupie.
Np. Dzień dobry. Spotykamy się dziś na innych niż do tej pory zajęciach, dlatego moja rola będzie wyglądała inaczej niż zawsze. Dziś poprowadzę razem z… zajęcia warsztatowe.
2.Przedstawienie tematu i celów zajęć.
Cele: - zapoznanie z tematem
- budowanie oczekiwań i motywacji do udziału w zajęciach
Np. Na dzisiejszych zajęciach będziemy mówić o uzależnieniach. Na pewno każdy z was słyszał już coś na ten temat w telewizji, na lekcjach, od innych osób. Dziś nie będziemy jednak omawiać szczegółowo poszczególnych używek, zajmiemy się raczej tym, dlaczego ludzie po nie sięgają, jak to się dzieje, że wielu z nich uzależnia się od różnych substancji. Spróbujemy porozmawiać również o tym, w jaki sposób można uniknąć uzależnienia.
3.Przedstawienie metod i form pracy.
Cele: - przygotowanie uczniów do współpracy
- wzbudzenie zainteresowania
Np. W zajęciach warsztatowych ważne jest to, co czują , myślą na dany temat, jakie doświadczenia mają uczestnicy. Dlatego siedzimy w kręgu, który nie ma ani końca, ani początku. Oznacza to, że każdy z was jest tak samo ważny i ważne jest to, co każdy myśli i czuje w danym momencie. Na dzisiejszych zajęciach chcielibyśmy wam zaproponować dyskusje, zadania w grupach i indywidualne, w czasie których będziecie mogli wymienić się swoimi doświadczeniami na temat uzależnień. Przebieg tych warsztatów w znacznym stopniu zależy od waszej aktywności i zaangażowania.
4.Ustalenie norm.
Cele: -zapewnienie przyjaznej i bezpiecznej atmosfery pracy
- zapewnienie komfortu pracy uczestnikom i prowadzącym
Np. Zastanówcie się teraz nad tym, co jest potrzebne, aby w takiej licznej grupie pracowało się przyjemnie. Jakie zachowania mogą zniechęcić innych do rozmowy. Czego nie lubicie, gdy inni robią, bo utrudnia to porozumiewanie się? Wasze propozycje spiszemy na tablicy w formie „umowy z klasą”.
5.Kontrakt.
Cele: -wzięcie przez uczniów odpowiedzialności za udział w zajęciach
-nawiązanie współpracy
Np. Przyjrzyjcie się dokładnie temu, co zostało napisane na tablicy. Za chwilę każdy z was odpowie na pytanie : czy zgadzasz się uczestniczyć w zajęciach i będziesz się starał przestrzegać umowy dobrego traktowania się w ich trakcie. Możecie odpowiedzieć tak lub nie. Jeśli wybierzecie drugą odpowiedź , będziecie musieli ją uzasadnić i razem zdecydujemy czy ta osoba będzie uczestniczyła w zajęciach.
6. Przedstawienie się grupy.
Cele: -zachęcenie do współpracy
- podniesienie zaangażowania do udziału w pracy
-wzmocnienie indywidualnych osób w trakcie rundki
Np. Chciałabym, żeby każdy z was po kolei przedstawił się, mówiąc swoje imię oraz co lubi robić najbardziej, a czego nie znosi robić w ogóle.
CZĘŚĆ GŁÓWNA
II godzina lekcyjna.
Ćw.1 Od czego można się uzależnić?(30min.)
Cele: -rozpoznanie wiedzy uczniów na temat różnych używek
- poznanie i zrozumienie przez uczniów natury uzależnienia
podział klasy na grupy
każda grupa ma 5 minut na wypisanie na kartce zachowań, od których według nich można się uzależnić
wykonanie wspólnej listy tych zachowań
próba odpowiedzi na pytanie czy wszystkie wymienione zachowania są uzależnieniami i w jaki sposób poznać, że niektóre osoby są od czegoś uzależnione a inne nie (dyskusja)
Ćw.2 Definicja uzależnienia.(15min.)
Cele: -uporządkowanie wiedzy
-dostarczenie wiedzy
Po czym można poznać, że jakieś zachowanie jest uzależnieniem. Spróbujcie podać kilka(3) odpowiedzi na małych karteczkach- na każdej karteczce jedna odpowiedź.
pogrupowanie kartek tak, aby wyodrębnione zostały poszczególne kryteria, np. :
-często się powtarzają
-szkodzą zdrowiu psychicznemu i fizycznemu
-człowiek nie potrafi sobie sam z nimi poradzić
-przynoszą więcej szkód niż korzyści
porównanie cech uzależnienia z wypisanymi na początku zachowaniami i określenie tych, które nie są uzależnieniami
III godzina lekcyjna.
Ćw. Droga do uzależnienia.
Cele: -uświadomienie powodów sięgania po różne używki
-wprowadzenie do poszukiwania innych niż używki sposobów radzenia sobie
-ćwiczenie współpracy w grupie
-powiązanie wiedzy z własnymi doświadczeniami uczniów
Praca w grupach
Uczniowie otrzymują kartki z trzema sytuacjami przedstawiającymi drogę pewnych osób do uzależnienia.
I sytuacja: Kasia miała wiele problemów w szkole. Często chodziła zestresowana. Lekarz przepisał jej leki na uspokojenie. Gdy problemów przybywało, brała coraz więcej tabletek. Po jakimś czasie doszła do wniosku, że aby być spokojną , musi brać coraz więcej lekarstw. Teraz dziewczyna nie wie, co robić, bo lekarstwa już nie działają tak jak na początku, a ona ma coraz większe problemy z nauką i koncentracją. Chce przestać brać leki, ale gdy sytuacja w szkole się pogarsza, znowu po nie sięga.
II sytuacja: Marek ma trudności w nawiązaniu kontaktów z dziewczynami. Wstydzi się i nie chce z nikim o tym rozmawiać. Kolega Piotrek domyśla się , jaki to musi być problem dla Marka, więc gdy szli na dyskotekę, zaproponował, żeby Marek napił się piwa i wtedy będzie śmielszy. Piwo poskutkowało i chłopak poczuł się śmielszy. Zapraszał dziewczyny do tańca, był wesoły. Od tego czasu, gdy wybiera się na imprezę, wypija piwo, licząc, że doda mu to odwagi. Ostatnio przed każdym wyjściem wypija puszkę piwa.
III sytuacja: Krzysiek jest studentem prawa. Żeby dobrze przygotować się do egzaminów, musi poświęcić na naukę wiele czasu. Ciągłe zakuwanie i powtarzanie materiału wyczerpało jednak jego siły. Pewnego razu spotyka kolegę, który proponuje mu łatwiejszy sposób przyswojenia wiadomości, a mianowicie narkotyki. Krzysiek korzysta z tej propozycji i przygotowania do kolejnego egzaminu zajmują mu niewiele czasu.
Pomoc kolegi okazała się na tyle skuteczna, że Krzysiek nie chce już marnować czasu na naukę, tylko sięga po narkotyk, by sobie ułatwić życie.
uczniowie wyjaśniają , jaką drogę do uzależnienia przeszli bohaterowie sytuacji, co było przyczyną ich uzależnienia
uczniowie podają pozytywne sposoby rozwiązania problemów tych osób
podanie przykładów sytuacji przedstawiających drogę jakiejś osoby do uzależnienia i zbadanie czy te osoby mogły wybrać inną drogę
jak można sobie pomagać w trudnych sytuacjach bez sięgania po używki
IV godzina lekcyjna.
Uczucia. (25min.)
Cele: -nazywanie stanów uczuciowych
-akceptacja uczuć
-poznanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie z uczuciami
-wzmocnienie własnej wartości
Np. Jaki wpływ na nasz nastrój mają osoby, z którymi przebywamy, miejsca, gdzie przebywamy, problemy, jakie te osoby przeżywają?
Krótka dyskusja
Odczytanie klasie przykładowej sytuacji.
Umówiłaś się z koleżanką na dyskotekę. Dzisiaj jesteś w świetnym humorze, odniosłaś kilka sukcesów w szkole. Twoja koleżanka przychodzi po ciebie, jest w kiepskim nastroju. Mówi, że nie ma ochoty iść na zabawę. Chce, żebyś z nią została. Ty chcesz poprawić jej nastrój, więc proponujesz jej, aby zapaliła papierosa i napiła się trochę wina.
Odpowiedzi na pytania
-Czy można poprawić sobie nastrój bez stosowania używek?
-Jak to zrobić?
-Czy istnieją sytuacje, w których przeżywanie smutku, niepowodzenia lub przykrości będzie pożyteczne, kiedy i dlaczego?
-Czy znacie takie sytuacje, w których ktoś próbował poprawić sobie nastrój zapalając papierosa, pijąc alkohol, czy biorąc narkotyki? Co te osoby mogły zrobić w zamian?
Powstaje lista zachowań alternatywnych
Ćw. Kontakty międzyludzkie.(25min.)
Cele: -uświadomienie , jak środki uzależniające mogą wpłynąć na nasze kontakty z innymi ludźmi
Np. Podajcie przykłady sytuacji, w których zażywanie środków uzależniających ma wpływ na nasze kontakty z innymi ludźmi, z kolegami, rodzeństwem, rodzicami i innymi.
Scenki
I Tomek umówił się ze Zbyszkiem i Jurkiem na ważną rozmowę związaną z ich wakacyjną wyprawą. Przed spotkaniem wypił piwo. Jurek ze Zbyszkiem w czasie rozmowy zauważyli , że Tomek jest podchmielony i trudno się z nim dogadać. Chcą tę rozmowę przerwać, ale Tomek upiera się, że wszystko jest w porządku.
II Adam zauważył, że giną mu niektóre osobiste rzeczy. Wczoraj wieczorem wydawało mu się, że ma w portfelu 10 zł, a kiedy dzisiaj tam zajrzał,miał tylko 3 zł. Teraz zginął mu zegarek. Jego młodszy brat zachowuje się dziwnie od kilku tygodni. Adam słyszał plotki, że bierze jakieś środki. Pomyślał więc, że jego młodszy brat kupuje narkotyki. Usłyszał, że brat wraca i postanowił z nim pogadać.
Jakie problemy pojawiają się w stosunkach z innymi osobami, gdy sięgamy po środki uzależniające?
Zapisanie spostrzeżeń na arkuszu
V godzina lekcyjna.
Ćw. Wartości.(20min.)
Cele: -emocjonalne doświadczenie utraty ważnych dla siebie wartości z powodu uzależnienia
-ukazanie wpływu uzależnienia na nasze życie
-uświadomienie, co jest dla nas najważniejsze i czego nie chcielibyśmy stracić
rozdajemy po 3 karteczki i prosimy o zapisanie na nich po jednej wartości
wchodzimy w rolę „złego losu” i zabieramy jedną wartość, układając karteczki kolejno tak, aby nie pomylić kolejności
pytamy jak się czuje osoba, która straciła daną wartość, chętni mogą podzielić się jaką wartość stracili
kolejno zabieramy drugą wartość i rozmawiamy , a następnie trzecią
po odebraniu ostatniej karteczki zadajemy pytanie : Jak myślicie, co pokazuje to ćwiczenie? Dlaczego robimy je w temacie „profilaktyka uzależnień”?
podsumowujemy pomysły i oddajemy wartości kolejno tak, aby trafiły do odpowiednich osób, życząc, aby nigdy nie utracili swoich wartości
ZAKOŃCZENIE
Rundka końcowa.(10min.)
Cele: -podsumowanie zajęć, zebranie informacji zwrotnych, zamknięcie doświadczenia.
Podsumowanie zajęć.(10min.)
Cele: -udzielenie przez prowadzących informacji zwrotnych, domknięcie sytuacji.
Ankiety ewaluacyjne.(5min.)
Cele: -uzyskanie informacji zwrotnych, badanie efektywności zajęć.