107.SĄDY NA ZIEMIACH POLSKICH POD OKUPACJAMI W CZASIE II W.Ś.
Sądownictwo na ziemiach wcielonych do Rzeszy
W sądownictwie na ziemiach wcielonych do Rzeszy istniały sądy powszechne, specjalne i tajne organizowane przez organy SS i policji. Organizacja sadownictwa powszechnego oparta była na dekrecie Ministra Sprawiedliwości z 26.10.1940 roku. Zgodnie z nim sądownictwo na ziemiach włączonych zunifikowano z ustrojem sądów niemieckich. Najniższą instancją był sąd powiatowy, wyższą sąd krajowy obejmujący obszar rejencji. W okręgach Rzeszy im prowincjach działały wyższe sądy krajowe. Sądy specjalne powołano na ziemiach wcielonych już w pierwszych dniach okupacji wojskowej. Były to wojenne sądy polowe, sądziły za szpiegostwo i partyzantkę oraz wojskowe sady doraźne za posiadanie broni i partyzantkę. Jeszcze w czasie działań wojennych powołano cywilne sądy specjalne dla rozpatrywania przestępstw popełnionych na terenie operacji wojennych. Po likwidacji sądów wojskowych przejęły one ich kompetencje. Początkowo właściwość terytorialnych sądów specjalnych rozciągał się na obszar 1 wyższego sądu krajowego, później ze względu na nasilenie spraw obejmowała obszar 1 lub kilku sądów krajowych. Ich właściwość rzeczowa nie był dokładnie określona. Prokurator mógł wnieść każdą sprawę do tych sądów. Najwyższym sądem specjalnym do spraw politycznych był Trybunał Ludowy w Berlinie. Policja Polityczna Gestapo uzyskała uprawnienia także w zakresie wyrokowania. W pierwszych tygodniach wojny utworzono policyjne Sądy Doraźne. Składały się z kierownika urzędu policyjnego i 2 mianowanych przez niego ławników. Orzekały w sprawach Polaków i Żydów oskarżonych o działania przeciw Rzeszy. Przepisy prawa karnego z lat 1940-41 nie przyznawały im kompetencji sądowych w zakresie ludności polskiej jednak nadal kontynuowały swa działalność. W 1942 namiestnicy formalnie przywrócili im uprawnienia sądowe. Organy policji politycznej decydowały o stosowaniu tzw. aresztu ochronnego- osadzeniu Polaków w obozach koncentracyjnych.
Sądownictwo w GG
Na terenie GG funkcjonowały sądy polowe i wojskowe sądy doraźne. Od 26.10. wprowadzono nowy ustrój sądownictwa dzieląc je na niemieckie i polskie. Niemcy i Polacy narodowości niemieckiej podlegały wyłącznie sądowym niemieckim. Polacy, Ukraińcy i żydzi podlegali sądom niemieckim w zakresie bezp. i autorytetowi Rzeszy, narodu niemieckiemu i życiu, zdrowiu i mieniu osób narodowości niemieckiej. W pozostałych sprawach podlegali sądom polskim. Sądy Niemieckie dzieliły sie na powszechne i specjalne. Sądy powszechne były dwuinstancyjne, składały się z sądów niemieckich jako I instancji i wyższych sądów niemieckich jako II instancji.
Sądy specjalne utworzono 15.111.1939 roku, były właściwe dla spraw szczególnych, przekazanych im osobnymi rozporządzeniami. Obok sądów specjalnych istniały Policyjne Sądy Doraźne, które przejęły uprawnienia wojskowych sądów doraźnych zlikwidowanych po zakończeniu okupacji wojskowej. Składały się z dowódcy policji bezpieczeństwa lub dowódcy policji porządkowej i 2 urzędników policyjnych. Sądziły osoby prowadzące działalność przeciw Rzeszy, jej obywatelom i władzom GG. Działania podlegające właściwości tych sądów wyszczególnione zostały w rozporządzeniu Generał Gubernatora z 31.10.1939 roku. Sądy te posługiwały sie prawem niemieckim lub przepisami wydanymi przez GG. Sądownictwo Polskie opierało swą działalność na rozporządzeniu Gen. Gub. z 26.10.1939 i 19.02.1940. działały sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjne. Postępowanie było dwuinstancyjne. Sądy polskie były właściwe w tych sprawach które nie podlegały kompetencji sądów niemieckich. Wyroki sądów polskich podlegały kontroli Wyższego Sądu Niemieckiego. Sądom polskim zabroniono przesłuchiwania w charakterze świadków lub biegłych osób narodowości niemieckiej. Rozpatrywał głownie sprawy cywilne, w mniejszym stopniu karne. Spory kompetencyjne między sądami polskimi a niemieckimi rozpatrywały sądy niemieckie. W sądownictwie pracowali sędziowie polscy, w Galicji również ukraińscy.
Sądownictwo na ziemiach okupowanych przez ZSRR
Na ziemiach zagarniętych przez ZSRR wprowadzono ustrój sądów radzieckich zgodny z konstytucją ZSRR. Na szczeblu najniższym funkcjonowały rejonowe sądy ludowe, wybierane przez obywateli na okres 3 lat. Instancją wyższą były sądy obwodowe wybierane na kadencję 5 lat. Na szczeblu republiki utworzono SN wybierany przez Radę Najwyższą Republiki. Działalność wszystkich tych sądów kontrolował SN ZSRR. Odrębne uprawnienia jurysdykcyjne otrzymały organy bezp. wew. podległe NKWD.