METODY BADAWCZE

-

SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY

Definicje metod

Proces badawczy, jak każdy proces poznawczy, jest świadomą, celową i zamierzoną czynnością poznającego podmiotu. Wszelka działalność, która ma prowadzić do określonego celu, powinna być sterowana metodycznie za pomocą określonych reguł i wskazań determinujących i kontrolujących postępowanie człowieka.

Metoda - zbiór wzajemnie spójnych dyrektyw, działań, czynności i środków, których właściwe, konsekwentne i zgodne z ustalonymi zasadami stosowanie ma prowadzić do osiągnięcia zaplanowanych i ustanowionych celów.

Metoda - to system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza. .

Podobnie jak działalność praktyczna tak też i aktywność poznawcza, jako czynność teoretyczna, przyczynia się do powstawania coraz to nowych metod badawczych. Ich ilość rośnie wraz ze zwiększającymi się możliwościami bardziej dogłębnego wnikania w prawidłowości zjawisk świata. Ponadto wraz z rozwojem specjalizacji wiedzy wzrasta też ilość stosowanych metod.

Każda metoda badań jest zawsze systemem reguł, wskazań i przepisów potrójnie uwarunkowanym.

Po pierwsze - metoda opiera się na obiektywnych prawidłowościach, które opisują przedmiot badania czy poznania oraz są sformułowane w postaci odpowiedniej teorii.

Po drugie - metoda jest określona i wyznaczona przez charakter badanego przedmiotu.

Po trzecie - metody zależą od środków badania, jakimi w danej sytuacji historycznej dysponujemy. Do środków badania (…) zalicza się ludzi ( tzn. podmioty poznające ) i narzędzia badawcze.

Metodę badania, jej wybór, rodzaj, użyteczność i charakter, można rozpatrywać ze względu na owe trojakie uwarunkowania, tzn. ze strony teorii naukowej, podmiotu i narzędzi badania. Ponieważ podmiot badający jest sam zdeterminowany przez wiele różnych czynników, przyrodniczych i społecznych, a narzędzia badania są określone przez możliwości techniczne człowieka, zatem metoda badania jest uzależniona dodatkowo od aktualnie osiągniętego stanu kultury i techniki danego społeczeństwa.

Metody badawcze - sposoby postępowania naukowego mające na celu rozwiązanie sformułowanego uprzednio problemu . (…) Metody badawcze są gatunkowa nazwą określonych sposobów postępowania badawczego, a techniki badawcze odmianami tego rodzaju metod.

Klasyfikacja metod i technik pedagogicznych

Współcześnie znane są różne metody i techniki badań pedagogicznych. Jak dotąd , nie doczekały się one wyczerpującej i poprawnej klasyfikacji z powodu niezadawalającego stopnia zaawansowania samej metodologii oraz ze względu na zbyt duże różnice w rozwoju poszczególnych metod badan naukowych.

Oto zaproponowany podział metod i i podporządkowanym im technik pedagogicznych:

- metoda obserwacji:

a) techniki obserwacji standaryzacyjnej, czyli technika obserwacji skategoryzowanej i technika obserwacji próbek czasowych,

b) technika obserwacji niestandaryzowanej, tj. technika obserwacji dorywczej, technika dzienniczków obserwacyjnych, technika obserwacji fotograficznej i technika próbek zdarzeń;

- metoda szacowania (skala ocen ):

a) skale numeryczne i graficzne,

b) skale przymiotnikowe i opisowe,

c) skale dyskretne i ciągłe,

d) skale z wymuszonym wyborem;

- eksperyment pedagogiczny:

a) technika grup równoległych, technika rotacji (podziału krzyżowego ),

b) technika czterech grup ( Salomona ),

c) technika jednej grupy i badania quasi - eksperymentalne;

- testy osiągnięć szkolnych:

Testy według mierzonej cechy osiągnięć badanego, testy według odniesienia wyników

testowania, testy według stopnia ich zaawansowania konstrukcyjnego, testy według

zasięgu ich stosowania;

- metoda socjometryczna:

a) technika socjometryczna, plebiscyt życzliwości i niechęci,

b) technika ,, Zgadnij kto ?”

c) technika szeregowania rangowego;

- analiza dokumentów:

a) analiza zewnętrzna i wewnętrzna dokumentów,

b) nowoczesne techniki analizy dokumentów,

c) analiza jakościowa, ilościowa i formalna dokumentów,

d) analiza wypracowań, dzienników, rysunków;

- metoda sondażu:

a) techniki sondażu z zastosowaniem ankiety - technika ankiety audytoryjnej, pocztowej i prasowej, w tym ankieta anonimowa i jawna,

b) techniki sondażu z zastosowaniem wywiadu tj. częściowo lub całkowicie swobodnego wywiadu i wywiadu ustruktualizowanego czy skategoryzowanego oraz wywiadu jawnego i ukrytego, a także wywiadu indywidualnego i zbiorowego;

- metoda dialogowa:

rozmowa indywidualna i grupowa, rozmowa bezpośrednia i pośrednia, rozmowa oparta na słuchaniu biernym lub czynnym;

- metoda biograficzna wraz z dwiema jej odmianami:

a) metoda monograficzna,

b) metoda indywidualnych przypadków.

Podział ten nie obejmuje wszystkich znanych i stosowanych współcześnie sposobów postępowania badawczego. Niemniej jednak ukazuje wielość przeróżnych metod i technik badań pedagogicznych stosowanych obecnie.

Metody w socjologii

Metodą badań - nazywamy powtarzalny i skuteczny sposób rozwiązywania ogólnego problemu badawczego.

Komentarz do definicji.

Metodą nazwiemy tylko powtarzalny sposób, a więc taki, w którym można posłużyć się w wielu badaniach, a nie tylko w jednym. Przy tym służy on do rozwiązywania ogólnego problemu, a nie jakiejś szczegółowej kwestii. Ponadto ma on być skuteczną, uprawnioną procedurą postępowania w danym toku badawczym.

Do metod najczęściej stosowanych w socjologii zaliczamy:

- metodę badań terenowych ( monograficzną ),

- metodę reprezentacyjną ( sondażową, surveyową, ankietową ),

- metodę eksperymentalną,

- metodę opartą na materiałach historycznych,

- metodę socjometryczną.

Definicje Sondażu diagnostycznego

Sondaż diagnostyczny- Jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze- w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację genberalną, w której badane zjawisko występuje .⁸

Sondaż diagnostyczny- Metoda stosowana do celów opisowych, wyjaśniających i eksploracyjnych. Jest ona stosowana głównie w takich projektach badawczych, w których jednostkami analizy są pojedyncze osoby.⁹

Sondaż diagnostyczny- Metoda badań, której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentam. Cechą konstytutywną metody sondażu jest „wypytywanie” czy sondowanie opinii.¹⁰

Metody i techniki stosowane w badaniach sondażowych

W badaniach sondażowych chodzi o możliwie szybkie przebadanie bardzo licznych zbiorów ludz- niekiedy wielomilionowych - nazywanych „populacjami”, co nie jest oczywiście łatwe ze względów technicznych i może być dość kosztowne.

Przewidują one m.in. możliwość prowadzenia badań na mniej licznych zbiorach ludzi, wyłonionych z interesującej nas populacji, tzn. na zbiorach będących ich próbkami reprezentacyjnymi, czyli takimi modelowymi fragmentami, w których występowałoby w identycznych proporcjach wszystkie cechy socjodemograficzne, charakterystyczne dla danej populacji.

Wyrożnia się populację w szerokim i wąskim znaczeniu. Szeroko rozumianą są np. wszyscy męszczyźni w wieku poborowym zamieszkali w Polsce. W tak określonej populacji można z kolei wyróżnić populację węższym znaczeniu, czyli stanowiącą jej podzbiór, wyróżniając do badań tejże populacji np. poborowych zamieszkałych w województwie „X”, którzy nie ukończyli szkoły średniej.

Kolejnym ważnym przedsięwzięciem w interesujacych nas badaniach jest przebadanie wyselekcjonowanej próbki. Dla osiągnięcia tego celu można posłożyć się badaniami ankietowymi lub wywiadami skategoryzowanymi, czyli” kwestonariuszowymi”

W badaniach prowadzonych za pomocą ankiety można posługiwać się pocztą lub ankieterami, tzn. osobami, które rozprowadzają i zbierają ankiety

Jeśli natomiast w badaniach korzystamy z wywiadów, to mogą wówczas wchodzić w grę osoby przeprowadzaające wywiady, które kontaktują się z potencjalnymi respondentami bezpośrednio, tzn. Rozmawiają „twarzą w twarz” albo poprzez telefon.

Wymienione sposoby przeprowadzania badań sondażowych mają swoje zalety i wady:

Niewątpliwą słabością badań opartych na ankietach pocztowych jest to że, ilość zwrotów wypełnionych ankiety jest na ogól nikła. Ale i tę słabość wspomnianej techniki badawczej można przezwyciężyć przynajmniej w jakimś stopniu, m.in. poprzez dążenie do większego upodmiotowienia badanych, tzn.do takiego zwracania się do nich, aby nie było wątpliwości, że to właśnie na ich odpowiedzi zależy badającym Takim przykładem może być następująca formuła: „ Ankieta została wysłana do małej, ale losowo dobranej grupy osób. Zwrot wypełnionej przez Panią ankiety jest bardzo ważny, gdyż bez niego rezultaty przez nas uzyskane nie będą trafnie odzwierciedlać opinii wszystkich dorosłych ludzi w kraju”.

Rozprowadzając i zbierając ankiety za pośrednictwem ankieterów uzyskujemy raczej dużą ilośćwypełnionych ankiet. Ale ze względu na potrzebą dotarcia do każdego respondenta jest to sposób czasochłonny i kosztowny. To samo można powiedzieć o wywiadach prowadzonych bezpośrednio z badanym.

Jednym ze sposobów przezwyciężania wspomnianych trudności występujących w badaniach sondażowych są wywiady prowadzone przez telefon, choć i ta technika badań ma swoje mankamenty. Otóż nie wszyscy mają telefony, lub jeśli mają, to są osiągalni i chętni do rozmowy. Ponadto np. w badaniach marketingowych nie można okazywać produktu, o jaki nam chodzi i prezentować jego zalety. Pomimo tego badania sondażowe prowadzone przez telefon dla potrzeb marketingu są częste, prawdopodobnie ze względu na łatwość ich prowadzenia i taniość.

Przy analizie danych, jakie uzyskano poprzez badania sondażowe i wysnuwaniu z nich wniosków, trzeba zachować dużą ostrożność i krytycyzm. Biorąc też pod uwagę to, że omawiane badania są na ogół prowadzone na zlecenie rozmaitych instytucji lub nawet prywatnych osób i mają służyć nie tyle celom poznawczym, co pragmatycznym , czyli mają być przydatne dla potrzeb ich zleceniodawców, np. . w celu wywierania wpływu na postwy i zachowania potencjalnych wyborców, nasuwa się pytanie: czy, i w jakim stopniu są one wiarygodne i mają naukową wartość?

Trzeba także zwrócić uwagę na to, że wyniki badań sondażowych mogą być wykorzystywane do manipulownia ludźmi w celu skłaniania ich do przyjmowania sugerowania im ocen, postaw i zachowań, czyli mogą służyć takim sposobom oddziaływania na ludzi, jak agitacja lub propaganda . Wiąże się to m.in. z względną prostotą prezentacji tych wyników i za dużą ich sugestywnością. Otóż wyniki te odpowiednio zaprezentowane, tzn., według zasad agitacji lub propagandy, ukazując np. preferencje badanych wobec znanych partii politycznych lub ich przwódców mogą nie tylko zachęcać, ale nawet skłaniać potencjalnych wyborców do zmiany wcześniejszych ocen postaw i zachowań dotyczących danych partii, lub przywódców.

Możliwośc manipulowania ludźmi poprzez odwoływanie się do badań sondażowych przedstawia Ryszard Dyoniziak, wskazując m.in., na najczęściej popełniane uchybienia przy tego rodzaju badaniach, które są świadomie lub nie pomijane przy prezentacji ich wyników. Na szczególną uwagę wśród nich zasługują uchybienia przeciwko regułom badań wynikające np.: z zakamuflowanych uprzedzeń badających; z absurdalności stawianych pytań; z fikcyjności problemu badwawczego; z wymuszania pożądanych skojarzeń i z nieuprawnionych porównań lub komentarzy.¹¹

.

BIBLIOGRAFIA:

1. K. Olechnicki, P. Załęcki, 1997„Słownik socjologiczny” Wydanie I, Toruń

2. J. Sztumski, 1999 „Wstęp do metod i technik badan społecznych” Wydawnictwo Naukowe, Katowice

3. M. Łobocki, 2000 „Metody i techniki badań pedagogicznych” Wyd. I, Kraków

4. L. Sołoma, 1999 „ Metody i techniki badan socjologicznych” Wydawnictwo WSP, Olsztyn

5. T. Pilch, T. Bauman, 2001 „Zasady badań pedagogicznych - strategie ilościowe i jakościowe” Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa,

6. E. Babbie, 2004 „Badania społeczne w praktyce” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

K. Olechnicki, P. Załęcki, 1997, Słownik socjologiczny

Wydanie I, Toruń

J. Sztumski, 1999, Wstęp do metod i technik badan społecznych,

Wydawnictwo Naukowe, Katowice, str. 66.

J. Sztumski, 1999, Wstęp do metod i technik badan społecznych,

Wydawnictwo Naukowe, Katowice, str. 67.

M. Łobocki, 2000, Metody i techniki badań pedagogicznych,

Wyd. I, Kraków, str. 27.

M. Łobocki, 2000, Metody i techniki badań pedagogicznych,

Wyd. I, Kraków, str. 29-30.

L. Sołoma, 1999, Metody i techniki badan socjologicznych,

Wydawnictwo WSP, Olsztyn, str. 27.

Tamże, str.29.

⁸ T. Pilch, T. Bauman, 2001, Zasady badań pedagogicznych - strategie ilościowe i jakościowe,

Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa, str. 80

⁹ E. Babbie, 2004, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 268

^{1 0} M. Łobocki, Warszawa 2000, Metody i techniki badań pedagogicznych str. 243

^{1 1} J. Sztumski, 1999, Wstęp do metod i technik badan społecznych,

Wydawnictwo Naukowe, Katowice,str 172-177

---