Zaburzenia kontroli popędów (impulsów/nawyków)

Kryteria uzależnienia:

• silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania środka

• trudności w kontroli zażywania środka

• zespół odstawienny lub używanie substancji w celu zmniejszenia objawów odstawienia środka

• wzrost tolerancji na dany środek

• zmiany w aktywności - zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie i używanie środka; zaniedbywanie innych źródeł przyjemności

• przyjmowanie środka mimo jego szkodliwych następstw

Zaburzenia kontroli popędów

• Popęd - siła napędzająca procesy psychiczne, przejawiająca się stanem pobudzenia i napięcia, motor działań zmniejszających to napięcie

• Działania popędowe zawsze skierowane są na obiekt popęd może być zaspokojony jedynie w relacji z jakimś obiektem (osobą lub rzeczą)

• Popęd to proces wspólny wszystkim ludziom, naturalny, ale tu zakłóceniu ulega rozwój jednostki nieadekwatne skierowanie popędów na dany obiekt

Cechy wspólne tych zaburzeń

• Podejmowanie działań o niejasnej motywacji

• Poczucie przymusu

• Dążenie do rozładowania napięcia lub zwiększenia go (np. szybka jazda)

• Brak kontroli nad zachowaniem

• Przeżywanie przyjemności z powodu realizacji impulsu lub nawyku

• Szkodliwość zachowań wywołanych impulsem dla podmiotu i otoczenia

Zespół okresowych wybuchów agresji

• Powtarzające się epizody wybuchów agresji w stosunku do ludzi (najczęściej jest to agresja fizyczna) i przedmiotów (niszczenie mienia)

• Z utratą kontroli nad zachowaniem

• Czasami zachowanie jest wyzwalane przez konkretne sytuacje (nie zawsze), ale zawsze nasilenia agresji i utrata kontroli jest nieadekwatne i nieproporcjonalna do tych zachowań

Występowanie - częściej u mężczyzn

• Zaburzenie powoduje różne konsekwencje społeczne w zależności od płci (ze względu na uwarunkowania kulturowe):

• mężczyźni aresztowanie i więzienie

• kobiety ośrodki psychiatryczne

• różnicowanie z: zaburzeniami osobowości, schizofrenią, manią, nadużywaniem substancji psychoaktywnych, uszkodzeniami mózgu (szczególnie uszkodzenie płata skroniowego), zakażeniem oun, hipoglikemią, zaburzeniami hormonalnymi

Postępowanie:

• izolacja - nie zmienia zachowań

• terapia behawioralna nastawiona na modyfikację zachowania

• farmakoterapia

• neurochirurgiczne - w ciężkich przypadkach; nie w Polsce

Patologiczny hazard

• Przewlekłe, postępujące i nieprawidłowe zachowania związane z uprawianiem hazardu

• Obsesyjne myśli dotyczące gier hazardowych

• Skłonność do podejmowania nadmiernego ryzyka - zagrożenie znaczną stratą (nawet utratą życia np. rosyjska ruletka)

• Zaburzenie realne oceny konsekwencji zachowania

• Zaburzenie funkcjonowania społecznego (życie rodzinne, praca, nauka)

• Utrata kontroli prowadząca do uporczywego uprawiania hazardu

Epidemiologia - częściej u mężczyzn, tendencje wzrostowe, 3 % dorosłych Amerykanów

Często patologicznemu hazardowi towarzyszą zaburzenia afektywne, lękowe, osobowościowe, uzależnienia

Rodzinne czynniki ryzyka:

• Zetknięcie z hazardem w dzieciństwie (może jako rozładowywanie napięcia)

• Zbyt rygorystyczny lub liberalny system wychowawczy

• Zaburzenia osobowości u rodziców

• Nadużywanie środków psychoaktywnych w rodzinie

Teorie na temat etiologii:

• Psychodynamiczne - zaburzenie rozwoju psychoseksualnego - popędu agresji i libidalnego

• Behawioralne - wyuczone zachowanie - rola wzmocnień

• Inne teorie - rola aktywacji endogennego układu opioidowego (jak w uzależnieniach)

Terapia:

• Indywidualna - m. in. techniki behawioralne, w tym awersyjne, desensytyzacja

• Grupy samopomocy i wsparcia, anonimowi hazardziści, 12 kroków jak w alkoholizmie

• Farmakoterapia nie odgrywa żadnej roli (chyba, że podłoże organiczne)

Kleptomania

• Impulsywne, powtarzające się kradzieże rzeczy (niepotrzebnych, często bezwartościowych, bez zgody właściciela, ale często w jego obecności)

• Nie diagnozuje się w przypadku kradzieży z powodu kradzieży:

• dla zysku (aby rzecz sprzedać lub używać, mieć satysfakcję, przyjemność z jej używania lub posiadania)

• z zemsty, w celu odwetu, na złość, w celu wyrażenia jakichś emocji

• z powodu zaburzeń psychotycznych (pod wpływem omamów i urojeń)

• Narastające napięcie lub lęk przed kradzieżą

• Ulga lub uczucie przyjemności z powodu rozładowania napięcia (a nie posiadania skradzionej rzeczy) == kradzione rzeczy są często magazynowane, oddawane z powrotem, darowane komuś, wyrzucane

Występowanie rzadkie - dlatego etiologia nie jest dostatecznie poznana hipotezy:

• organiczne uszkodzenie - rozhamowanie zachowania

• psychodynamiczne - powrót do frustracji potrzeb, pragnień i życzeń z dzieciństwa

Uwaga na symulację w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej

Piromania

• Umyślne, powtarzające się akty podpalania bez określonego powodu

• Napięcie lub lęk przed dokonaniem tego czynu

• Czasami ekscytacja lub uczucie przyjemności seksualnej po podpaleniu (pirolagnia)

• Ulga po rozładowaniu napięcia,

• ekscytacja w czasie pożaru, przyjemność z patrzenia na pożar, fascynacja ogniem

• Obsesyjne myśli związane z ogniem

• Brak empatii wobec poszkodowanych

Nie diagnozujemy gdy podpalenia jest:

• spowodowane chęcią zysku (np. odszkodowanie)

• aktem protestu politycznego

• jednym z wielu przestępstw tej samej osoby

• Wyrazem zemsty i odwetu

• Aktem wandalizmu

• Przejawem psychozy

Występuje rzadko, częściej u mężczyzn, często początek w dzieciństwie

Teorie psychologiczne odwołują się do znaczenia ognia - który kojarzony jest z siłą, popędem seksualnym, lub złością i agresją

Trichotillomania (trychotilomania)

• Nawykowe wyrywanie włosów z głowy

• Poczucie napięcia a następnie ulgi

• Poczucie przymusu

• Nie z powodu stanów zapalnych, swędzenia itp.

Inne

• szybka jazda samochodem

• kompulsywne zakupy

• sporty ekstremalne

• internet

• gry komputerowe

• kompulsywna turystyka

samobójstwo

• Grupy ryzyka:

• 50% - pacjenci z zaburzeniami afektywnymi, często po fazie głębokiej depresji

• po jednorazowym epizodzie depresyjnym - 1% ryzyka popełnienia samobójstwa;

• wśród osób z nawrotami depresji - 15% ryzyka

• Inne grupy wysokiego ryzyka - schizofrenicy - 10%, alkoholicy - 3 do 4%

• 90% przypadków samobójstw wiąże się z zaburzeniami psychicznymi

Próby samobójcze

• głównie wśród osób młodych ( 2/3 przed 35 r. ż.); przeważają kobiety - 4 razy częściej, osoby rozwiedzione lub w separacji;

• przyczyny: nieporozumienia międzyludzkie

Popełnione samobójstwa

• ok. 3 do 4 razy częściej mężczyźni

• głównie wśród osób starszych, po 60 r. ż.; chorych somatycznie lub z depresją; rośnie liczba kobiet

Motywy samobójstw:

• Anomiczne - zerwanie więzi jednostki ze społeczeństwem: utrata pracy, zapaść finansowa, ale również nagłe wzbogacenie się

• Egoistyczne - gdy więzi z innymi ludźmi są słabe, jednostka nie przyjmuje wymagań społecznych, nie przyjmuje konieczności życia mimo wszystko

• Altruistyczne - dla dobra społeczeństwa lub społeczności, pojawia się przekonanie o konieczności tego czynu dla uratowania kogoś lub czegoś

• Zaniechanie - gdy duży ból emocjonalny, przy niedostrzeganiu alternatywnych rozwiązań, poddanie się, brak chęci do stawiania czoła przeciwnościom, pragnienie zaniechania własnego życia („lepiej umrzeć niż się męczyć”)

• Manipulowanie innymi - chęć zemsty, zniszczenia reputacji komuś,, próba zapobieżenia odejściu kogoś ważnego; oderwanie się od problemów, domaganie się poważnego traktowania, pokazanie swojego problemu, wołanie o pomoc

Czynniki biologiczne:

• Badania genetyczne - u bliźniąt jednojajowych 5 razy wyższa zgodność niż u dwujajowych

• Obniżony poziom serotoniny (niezależnie od zaburzenia psychicznego) - bad.: pacjenci po próbach samobójczych po wypisie ze szpitala z niskim poziomem serotoniny 10 - krotnie częściej popełniali samobójstwo w okresie do 1 roku.

• Obniżony poziom serotoniny - wpływa szczególnie na zachowania gwałtowne, impulsywne

Czynniki społeczno - kulturowe:

Wysoki wskaźnik samobójstw - Węgry, Japonia, USA, Finlandia, Austria, Dania, Szwecja, Niemcy, Kanada;

Niski wskaźnik samobójstw - Egipt, Grecja, Włochy, Izrael, Hiszpania, Meksyk, Irlandia, wśród Aborygenów - zerowy.

• Stosunek społeczeństwa do śmierci

• Zakazy kulturowe i religijne (islam i chrześcijaństwo potępiają odebranie sobie życia - oprócz wojny)

• Kryzysy gospodarcze, bezrobocie i wyobcowanie

Niski wskaźnik samobójstw

• Silne wspólnoty grupowe

• Posiadanie rodziny i dzieci

Samobójstwa wśród dzieci i młodzieży:

• Najrzadziej dzieci do 14 r. ż. - najczęściej przyczyną jest maltretowanie, sieroctwo; częściej dzieci z rodzin patologicznych; odnośnie cech samych dzieci: depresja, impulsywność, zachowania antyspołeczne

• Najczęściej młodzież w okresie dorastania

Czynniki ryzyka wśród młodzieży:

• Zachowania aspołeczne

• Zagrożenie odizolowaniem (ośrodek opiekuńczy, zakład poprawczy)

• Przyjmowanie substancji psychoaktywnych (głównie alkoholu)

• Zaburzenia nastroju - mniej prób skutecznych

• Zawód miłosny

• Dostęp do broni

• Podatność na sugestię i naśladowanie cudzych zachowań (np. pokazywanie samobójstw w środkach masowego przekazu)

• Niebezpieczne wspólnoty i umowy - wspólne samobójstwa

---