Rola położnej/pielęgniarki środowiskowej - rodzinnej pracującej w POZ. Wymagania i kwalifikacje.

Znacząca zmiana roli pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej łączy się z rozszerzeniem pojęcia pacjent/klient i wynika z przyjęcia założenia, że równie ważnym kietem pielęgniarki jest zarówno pojedyńczy pacjent, jak też rodzina i społeczność lokalna.

W związku z tym niezbędne staje się stosowanie specyficznych form pracy opartych na tzw. metodzie środowiskowej. Pozwala ona wykorzystywać potencjał oraz możliwości jednostek, rodzin i środowiska w pomaganiu i rozwiązywaniu problemów zdrowotnych. Współpraca z rodziną, społecznością lokalną, wsparcie grup samopomocy, wolontariuszy to zupełnie nowa jakość i odrębny od tradycyjnego charakter i zakres opieki pielęgniarskiej.

Położna ze względu na przygotowanie zawodowe ma towarzyszyć kobiecie w okresie płodności i angażować się w działalność edukacyjną, promocyjną i profilaktyczną w środowisku.

Bezpieczne macierzyństwo powinno być jej celem.

Położna rodzinna obejmuje opieką kobietę w okresie prokreacji.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 października 2005r. w sprawie zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej, upoważnia ją do prowadzenia edukacji w zakresie zapobiegania zakażeniom HIV oraz chorób przenoszonych drogą płciową.

Edukacja zdrowotna powinna wpływać na zmianę zachowań kobiety i ojca dziecka oraz dokonywanie przez nich wyborów korzystnych dla zdrowia.

Opieka pielęgniarska powinna obejmować możliwie szeroką, komplementarną, zawierającą różne formy opieki ofertę świadczeń w zakresie zdrowia. W ofercie tej powinny być uwzględnione:

• Zwiększająca się stale i kierowana do różnych grup ludności i pacjentów oferta w zakresie promocji zdrowia, edukacji i konsultacji dotyczącej zmiany stylu życia i wczesnego reagowania na zagrożenia chorobami cywilizacyjnymi

• Zwiększająca się oferta pielęgnacyjna i edukacyjna wobec osób przewlekle chorych, ale zdolnych do samoopieki

• Zwiększająca się specjalna oferta pielęgnacyjno-opiekuńcza i edukacyjna wobec rodzin osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych i uzależnionych od pomocy innych osób w związku z narastającą liczbą rodzin niewydolnych w opiece

• Specjalna oferta opieki dla osób przewlekle chorych, długotrwale unieruchomionych i ich rodzin, realizowana albo w warunkach domowych, albo w różnych formach opieki instytucjonalnej

• Zwiększająca się oferta opieki paliatywnej i okresowej realizowanej w warunkach domowych i w ramach różnych instytucji opiekuńczych.

Charakterystyka pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna działa w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, która stanowi najbardziej istotny element systemu opieki nad zdrowiem, realizowanej w środowisku życia i zamieszkania.

Posiada ona wiedzę w zakresie:

• Podstaw i zasad polityki społecznej i polityki zdrowotnej

• Organizacji i funkcjonowania opieki zdrowotnej

• Roli i zadań podstawowej opieki zdrowotnej

• Modeli organizacji i finansowania świadczeń zdrowotnych w podstawowej opiece zdrowotnej

• Podstaw prawnych regulujących udzielanie świadczeń w POZ

• Zagadnień dotyczących działalności organizacji pozarządowych współdziałających na rzecz zdrowia rodziny i jej członków

• Zasad współpracy w zespole POZ

• Zasad współpracy z placówkami lecznictwa stacjonarnego i specjalistycznego

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna jest profesjonalistką o wysokim poziomie etyczno-moralnym, realizuje swoje zadania zgodnie z kodeksem etyki zawodowej.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna posiada znajomość:

• Kodeksu etyki zawodowej

• Zasad współżycia społecznego

• Zasad pracy zespołowej i współpracy w zespole terapeutycznym

• Zakresu odpowiedzialności zawodowej i cywilnej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ - to konieczność, obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje czyny i ponoszenie konsekwencji.

Może być określona przez:

• normy moralne,

• normy prawne,

• normy zwyczajowe.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA

ponoszenie konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawne, szczegółowo określone przez przepisy w określonej dziedzinie prawa

W zależności od kryteriów mówimy o odpowiedzialności:

• karnej,

• służbowej,

• cywilnej,

• materialnej,

• zawodowej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA

Ponoszenie konsekwencji za swoje czyny, za zachowanie niezgodne z normą moralną, przyjętą przez określoną społeczność.

Pielęgniarki ponoszą odpowiedzialność za cały zakres działalności zawodowej, także za relacje:

Pielęgniarka - pacjent - członkowie zespołu terapeutycznego.

Za swoją działalność ponoszą odpowiedzialność prawną:

• karną,

• cywilną,

• dyscyplinarną,

• materialną,

• zawodową.

określone przez przepisy:

• Kodeks Pracy,

• Kodeks Cywilny,

• Kodeks Karny,

• Regulaminy zakładowe,

• Zakresy obowiązków,

• Zakresy uprawnień i odpowiedzialności na stanowisku pracy.

Przepisy prawne dotyczące odpowiedzialności zawodowej można podzielić na:

1. dotyczące wykonywania zawodu

• Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych z dn. 19.IV.1996r.

• Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej z grudnia 1995r.

Przepisy prawa powszechnego

• Kodeks Karny,

• Kodeks Cywilny,

• Przepisy określone przez pracodawcę

• Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z 30 sierpnia 1991r.

• Kodeks Pracy,

• Regulaminy zakładowe

Odpowiedzialność prawna karna

za naruszenie przez piel./poł. zasad zapisanych w prawie obowiązującym społeczeństwo,

• konsekwencje określa Kodeks Karny

Odpowiedzialność cywilna

obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej szkody lub straty przez jej sprawcę (pie./poł.),

• ma charakter majątkowy,

• piel./poł. ponosi odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone pacjentowi, podopiecznemu lub jego rodzinie, np. pacjent doznał trwałego inwalidztwa lub śmierci,

• orzekają sądy powszechne.

Odpowiedzialność materialna

Ponoszenie konsekwencji za szkodę wyrządzoną zakładowi pracy,

• określa Kodeks Karny

• piel./poł. ponosi odpowiedzialność materialną za sprzęt jej powierzony do realizacji zadań zawodowych.

Odpowiedzialność służbowa

Zobowiązanie pracownika do wykonywania zadań określonych przez pracodawcę i ponoszenie odpowiedzialności.

• zadania te są określone w zakresie obowiązków pracownika na danym stanowisku pracy,

• za niewywiązywanie się z powierzonych obowiązków i przyjętych przez pracownika zadań pracodawca może stosować kary dyscyplinarne zgodne z Kodeksem Pracy lub regulaminem pracy,

• piel/poł. ponosi odpowiedzialność za realizację zadań związanych z pielęgnowaniem powierzonych jej osób.

Odpowiedzialność zawodowa

Obowiązek moralny lub prawny ponoszenia konsekwencji za wykonanie osobiście lub polecone innej osobie do wykonania czynności zawodowych lub ich zaniedbanie bądź zaniechanie,

• wiąże się z przynależnością do określonej grupy zawodowej oraz z interpretacją przyjętych norm określonych między innymi w kodeksie deontologicznym,

• pojawiła się wraz z ustawą o pielęgniarstwie /21 luty 1935r./

• przewidywała odpowiedzialność karną za nieprzestrzeganie tajemnicy zawodowej,

• zakres jej rozszerzyła Ustawa z 18 lipca 1950r. o odpowiedzialności fachowych pracowników służby zdrowia,

• wprowadziła funkcję Rzecznika Dobra Służby Zdrowia i komisje kontroli zawodowej.

Powstanie samorządu spowodowało ustanowienie norm i egzekwowanie przez nie odpowiedzialności i przekazanie w „ ręce” samych pielęgniarek.

Członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami pielęgniarek i położnych za postępowanie niezgodne z zasadami etyki zawodowej oraz za naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu piel./poł.

Odpowiedzialność zawodową ponoszą piel./poł. przed organami samorządu (sądami piel./poł.) za:

• naruszenie przepisów regulujących wykonywanie zawodu,

• zawinione naruszenie zasad wykonywania zawodu,

• postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej.

Wniosek o wszczęcie postępowania przeciwko piel./poł. może wnieść do rzecznika odpowiedzialności zawodowej:

• osoba pokrzywdzona fizyczna lub prawna,

• reprezentant w/w.

I instancja - okręgowe sądy pielęgniarek /poł.

II instancja - Naczelny Sąd Pielęgniarek i Położnych

Za wykroczenia zawodowe piel./poł. może być ukarana:

• upomnieniem,

• naganą,

• zakazem pełnienia funkcji kierowniczych w ZOZ,

• zawieszeniem prawa wykonywania zawodu.

Rejestr ukaranych prowadzi Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych.

Pielęgniaraka środowiskowa/rodzinna realizuje zadania z poszanowaniem godności osoby, uznaniem rodziny i jej członków za podmioty działające na rzecz swojego zdrowia.

Jest zobowiązana do:

• Aktualizacji posiadanej wiedzy pielęgniarskiej i ogólnomedycznej

• Aktualizacji posiadanej wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i społecznych

• Zdobywania wiedzy i umiejętności w zakresie specyficznych problemów zdrowotnych jej podopiecznych

• Współdziałania z innymi członkami zespołu w wypracowywaniu wspólnej strategii działań w rozwiązywaniu problemów podopiecznych.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna reprezentuje interesy osób zdrowych, chorych i niepełnosprawnych, rodziny i społeczności lokalnej oraz działa w sposób odpowiedzialny za stan zdrowia swoich podopiecznych.

Posiada wiedzę w zakresie rodziny, jej funkcjonowania i znaczenia dla zdrowia jej członków oraz znajomość zasad i umiejętność ich stosowania w zakresie:

• Wspierania rodziny i poszczególnych jej członków w korzystaniu z systemu opieki zdrowotnej, z pomocy organizacji pozarządowych oraz innych systemów i środowisk wspierających zdrowie

• Podejmowania działań koordynujących profesjonalną opiekę i nieprofesjonalne wsparcie na rzecz rodziny i jej członków.

Zadania pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej:

• Bezpośrednia pielęgnacja w zdrowiu, w sytuacjach ryzyka zdrowotnego, w chorobie i w ograniczonej sprawności

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna posiada pełnomocnictwa w zakresie:

• Samodzielnego planowania i realizacji całości opieki pielęgniarskiej

• Realizacji podstawowych programów promocji zdrowia i programów profilaktyki chorób

• Wspierania rodziny w organizowaniu środowiska domowego sprzyjającego zdrowiu

• Przygotowania i wspierania rodziny w opiece środowiskowej na rzecz jej członków

• Inicjowania, przygotowywania i aktywizowania jednostki do samoopieki

• Zapewnia nia profesjonalnej opieki nad osobami leczonymi w domu, przewlekle chorymi, przygotowywanymi do leczenia szpitalnego, a także po leczeniu szpitalnym

• Realizowania wybranych świadczeń w zakresie pielęgniarskiej opieki specjalistycznej, których zakres jest uzależniony od posiadanej wiedzy i doświadczenia zawodowego, wyposażenia stanowiska pracy oraz uwarunkowań środowiskowych

• Wspierania rodziny w opiece nad osobą w stanie terminalnym oraz kontynuacji wsparcia i organizacji środowiska wspierającego rodzinę po utracie członka rodziny

KWALIFIKACJE - układ wiadomości, umiejętności i postaw koniecznych do wykonywania zadań zawodowych.

KWALIFIKACJE

• formalne,

• realne.

Kwalifikacje formalne

umiejętności potwierdzone dyplomem ukończenia szkoły/uczelni.

Kwalifikacje realne( rzeczywiste) - umiejętności przejawiające się w konkretnym działaniu

Poziom kwalifikacji - uwarunkowany jest:

• poziomem wykształcenia ogólnego,

• wiedzą zawodową,

• umiejętnościami zawodowymi,

• wprawą i sprawnością,

• posiadaniem cech psychofizycznych ważnych w zawodzie.

Ukończenie kształcenia wymaganego systemem, warunkuje uzyskanie prawa wykonywania zawodu (określamy to jako kompetencje).

Najważniejsze kwestie dotyczące kształcenia i praktyki zawodowej piel./poł. reguluje Ustawa z dn. 5 lipca 1966r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr. 91, poz.410 z późniejszymi zmianami).

KOMPETENCJE

zakres uprawnień i pełnomocnictw nadany do podejmowania działań.

Kompetencje to trzy wzajemnie powiązane, lecz dające się odróżnić obszary:

• wiedzy i umiejętności,

• obowiązków i odpowiedzialności,

• pełnomocnictw, uprawnień i możliwości.

CZŁOWIEK KOMPETENTNY to ten, który posiada kwalifikacje do:

• podejmowania działań,

• wydawania sądów, opinii, decyzji.

W działaniach zawodowych zakres kompetencji powinien być związany z:

• posiadanym poziomem wykształcenia,

• kwalifikacjami zawodowymi,

• zajmowanym stanowiskiem.

Pielęgniarka powinna posiadać określone kompetencje /wiedzę, umiejętności, uprawnienia/, tzn. jest odpowiedzialna za:

• profesjonalne pielęgnowanie (rozpoznawanie stanu podmiotu opieki, planowanie pielęgnowania, realizowanie opieki, ocenianie wyników pielęgnowania),

• zapewnienie jakości oferowanych i świadczonych usług,

• organizowanie opieki piel/poł.,

• podejmowanie decyzji odnośnie pielęgnowania,

• współprace i współdziałanie z podmiotem opieki w zespole pielęgniarek, z interdyscyplinarnym zespołem opiekuńczym.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna posiada znajomość i umiejętności:

• Zasad konstruowania środowiskowych, rodzinnych i indywidualnych programów promocji zdrowia

• Zasad i metod edukacji zdrowotnej, doradztwa zdrowotnego

• Opracowaywania i weryfikowania programów promocji zdrowia oraz profilaktyki wybranych chorób

• Wyboru metody postępowania edukacyjnego i doradztwa w zależności od typu odbiorcy

• Udzielania porady i konsultacji w zakresie zdrowia

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna współdziała z pozostałymi pracownikami podstawowej opieki zdrowotnej, zakładami opieki zdrowotnej oraz innymi profesjonalistami i nieprofesjonalistamiw tym również z systemami społecznego wsparcia, wspomagającymi i wspierającymi rodzinę i zdrowie jej członków.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna posiada znajomość podstawowych teorii pielęgnowania oraz posiada umiejętności:

• Dokonywania wyboru właściwego modelu pielęgnowania w zależności od ogólnej sytuacji rodziny i stanu zdrowia jej członków

• Wdrażania i aktualizowania szczegółowych standardów opieki pielęgniarskiej

• Gromadzenia i sytematyzowania doświadczeń z własnej praktyki pielęgniarskiej i ich analizowania w odniesieniu do wybranych teorii/modeli pielęgnowania

• Wdrażania zmian w praktyce zawodowej i uczestniczenia w działaniach na rzecz jakości opieki

• Uczestniczenia w badaniach naukowych.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna realizuje zadania zgodnie z aktualnym poziomem wiedzy medycznej, posiadaną wiedzą i umiejętnościami oraz obowiązującymi standardami praktyki zawodowej.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna realizuje zadania wykorzystując przyjęte w pielęgniarstwie zasady i metody pracy. Posiada znajomość i umiejętność zastosowania w praktycznym działaniu:

• Metod procesu pielęgnowania

• Metod pracy środowiskowej

Oraz umiejętność wykorzystania:

• Obowiązującej dokumentacji medycznej

• Dokumentacji do prowadzenia badań naukowych

• Wyników badań naukowych do praktyki pielęgniarskiej.

Kwalifikacje pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej

pielęgniarka środowiskowa/rodzinna powinna posiadać:

• podstawową wiedzę i umiejętności niezbędne do uzyskania dyplomu pielęgniarki

• staż pracy szpitalnej

• przynajmniej jedną specjalizację

• znajomość programów profilaktycznych z zakresu: profilaktyki chorób układu krążenia, profilaktyki chorób nowotworowych, profilaktyki wypadków, urazów i zatruć w rodzinie z uwzględnieniem zagrożeń w miejscu zamieszkania, profilaktyki próchnicy, profilaktyki uzależnień

• znajomość naturalnych metod regulacji poczęć

• umiejętność propagowania programu karmienia naturalnego

• bugatą wiedzę o rodzinie

• wiedzę o systemach społecznego wsparcia

• znajomość Narodowego Programu Zdrowia

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna powinna opanować umiejętności praktyczne w zakresie:

• posługiwania się i prowadzenia zatwierdzonej formalnie dokumentacji do gromadzenia danych o rodzinie

• prowadzenia ciągłej, opartej o proces pielęgnowania opiekinad całą rodziną

• prowadzenia szczegółowych programów profilaktycznych

• doboru w warunkach domowych właściwej techniki zabiegów pielęgniarskich i metod zapobiegania powikłaniom w przewlekłych stanach chorobowych

• udzielania pierwszej pomocy medycznej w stanach zagrożenia życia

• nawiązywania i utrzymania kontaktu z ludźmi

• prowadzenia doradztwa w pielęgnowaniu, a także mobilizowanie do kontaktu ze specjalistami (lekarzem, pedagogiem, logopedą, psychologiem i in.)

• przygotowania rodziny i środowiska na powrót osoby hospitalizowanej

• prowadzenie procesu pielęgnowania w warunkach hospitalizacji domowej

• ustalenie zakresu pomocy na rzecz osoby i rodziny w oparciu o analizę wydolności opiekuńczej

• rozpoznanie środowiska lokalnego ze względu na istniejące w nim systemy wspietające zdrowie

• nawiązywanie współpracy z systemami wspierającymi zdrowie.

Cechy i predyspozycje pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej:

• szczególnie wysoki poziom etyczno - moralny

• szczególnie wysoki poziom odpowiedzialności

• wyróżniający poziom empatii i wrażliwości na sprawy innych ludzi

• stała gotowość niesienia pomocy innym

• własne doświadczenia życiowe ułatwiające rozumienie problemów rodzin, z którymi współpracuje

• zdolności organizacyjne

• ciągłe samokształcenie i doskonalenie zawodowe

• takt i umiejętność komunikowania się z ludźmi, umiejętność słuchania drugiego człowieka

• umiejętność negocjowania i współdziałania z z różnymi osobami i środowiskami społecznymi.

31.X.2008 - POZ

1

---