Sztuka cesarstwa wschodnio-rzymskiego (Bizancjum)

Cesarstwo bizantyjskie powstalo w IV w. w wyniku podzialu Rzymu na cesarstwo wschodnie i zachodnie. Bizancjum - czesc wschodnia- poczatkowo obejmowalo tereny Syrii, Azji Mniejszej, Egiptu, P�lwyspu Balkanskiego, Italii, Armenii, Gruzji i Rusi. Stolica cesarstwa stal sie Konstantynopol, za religie panstwowa przyjeto chrzescijanstwo. Sztuka cesarstwa bizantyjskiego wyrosla z polaczenia tradycji sztuki hellenistycznej, sztuki schylku cesarstwa rzymskiego i wczesnochrzescijanskiej. Rozwijala sie od IV w. do momentu upadku cesarstwa bizantyjskiego 1453 r.

Architektura. Budowle zachodnio rzymskie mialy sluzyc skupieniu wiernych, pelnily funkcje dom�w zgromadzen. Cechowala je prostota i skromnosc. Natomiast w Bizancjum budowle sakralne byly bogato zdobione, pelne przepychu. Przykladem tego sa ceglane bazyliki kopulowe kosci�l sw. Apostol�w 536-546 i kosci�l Hagia Sophia (Madrosci Bozej) wybudowany w latach 532-537 na planie prostokata. Wnetrze zdobia zlote mozaiki zastepujace latarnie, kolumny z ornamentyka roslinna, bardzo precyzyjnie wykonane wzory orientalne. Mozaiki zostaly zniszczone przez muzulman�w po zajeciu Konstantynopola 1453 r. Na bazie stylu bizantyjskiego rozwinal sie styl romanski i gotycki.

Malarstwo. Malarstwo bizantyjskie cechowal brak perspektywy, hieratycznosc, monumentalnosc, kolorystyczny przepych i dekoracyjnosc. Najbardziej typowa dziedzina tw�rczosci malarskiej stanowila ikona czyli obraz malowany na deskach metoda enkaustyczna ( malowanie temperami rozcienczonymi woskiem, dzieki czemu uzyskuje sie polysk). Na ikonach brak przestrzeni, perspektywy, postacie przedstawione sa frontalnie, tlo zlote, typowe dekoracyjne ornamenty szat liturgicznych, schematycznosc, twarze o duzych oczach z ciemnym konturem. Najslynniejsza ikona uznana za arcydzielo jest Matka Boza Wlodzimierska (Rus Kijowska XI w. obecnie w Galerii Moskiewskiej). Slynni malarze ikon: Andrej Rublow, Teofan Grek. Ikony staly sie obiektem kultu poniewaz mozna bylo je przenosic. W malarstwie bizantyjskim pojawily sie r�wniez freski, mozaiki, miniatury. Miastem slynacym z bizantyjskich mozajek jest Rawenna, kosci�l na planie kola (osmioboku) San Vitale . rzezba zwiazana byla niemal wylacznie z architektura.

Z religii bizantyjskiej uksztaltowalo sie prawoslawie. Miejscem kultu prawoslawia staly sie cerkwie budowle majace wiele wsp�lnego z budowlami bizantyjskimi. Cerkiew posiada cebulasta kopule. Wewnatrz najwazniejsza czesc oltarzowa jest oddzielona brama ( ikonostas), na kt�rej umieszczone sa ikony. Stanowi ona czesc dekoracyjnego wystroju.

Tradycje sztuki bizantyjskiej przetrwaly w sztuce Rosji i Balkan�w do XIX w. slady jej oddzialywania mozna takze odnalezc na terenie Polski. Dzieje sztuki bizantyjskiej dziela sie na trzy okresy:

• lata 324-843,

• lata 867-1204,

• lata 1261-1453,

szczeg�lny rozkwit sztuka bizantyjska przezywala w VI w. (panowanie cesarza Justyniana I Wielkiego) i IX-XV w.

---