Architektura

Do najwybitniejszych zabytków architektury sakralnej należą kościoły Rawenny (płn. Italia): San Apollinare
Nuovo, San Apollinare in Classe, San Vitale oraz kościół Świętej Mądrości Bożej (

Hagia Sophia

) w

Konstantynopolu. Ten ostatni może być uważany za symbol estetycznej i religijnej myśli w Bizancjum.
Zbudowany w latach

532

-

537

stanowi połączenie dwóch koncepcji architektonicznego rozplanowania: podłużnej i

centralnej. Nowatorsko rozwiązana jest konstrukcja

kopuły

. Jej czasza opiera się za pośrednictwem pierścienia -

bębna na wypukłych trójkątach - tzw. żaglach. Naciska więc wyłącznie na naroża kwadratu, w który jest wpisana,
i w związku z tym wymaga podpory tylko w tych punktach. Pozwoliło to stworzyć wielkie wnętrze z dominantą
kopuły.
Ważnym czynnikiem współdziałającym z architekturą było światło, wprowadzone do wnętrza jako element
kompozycyjny: okna umieszczone w bębnie kopuły optycznie zmniejszają jej ciężar.
Kościoły bizantyjskie na zewnątrz surowe i proste, oszałamiają bogactwem dekoracji wnętrza. W architekturze
bizantyjskiej rozwija się typ kościoła centralnego na planie

krzyża greckiego

(np.

bazylika św. Marka w Wenecji

,

świątynie na terenie Rusi i w krajach bałkańskich). Kościół San Vitale w Rawennie założony jest na

planie

ośmioboku

krytego kopułą. Wnętrze bardzo bogato zdobione

mozaikami

. Podobnie bogata dekorację ma

mauzoleum

Galli Placydii

w Rawennie.

Malarstwo

W Bizancjum rozwija się bujnie malarstwo mozaikowe. Najpiękniejsze mozaiki powstały w kościołach Rawenny.
Do najlepiej zachowanych należą mozaiki przedstawiające cesarza Justyniana i jego żonę Teodorę wraz z
orszakiem, umieszczone w

prezbiterium kościoła San Vitale. Pozy, gesty, układ szat są dostojne i schematyczne.

Twarze natomiast są

portretami

wiernie odtwarzającymi rysy pary cesarskiej i wyższych dostojników.

W Bizancjum rozwija się też malarstwo

ikon

. Słowo eikon oznacza w

języku greckim

obraz, wyobr

ażenie. Ikony

służyły do modlitwy. Istniały ścisłe przepisy określające sposób ich malowania. Malowidła te przedstawiały
świętych. Złote tło symbolizowało rzeczywistość ponadczasową, niezmienne układy podporządkowane były myśli
o wieczności, zawierały treści

teologiczne

. Kompozycja ikon jest zawsze centralna i statyczna, postacie

malowane płaską plamą, obwiedzioną ciemnym

konturem

, gesty i ruch dostojny.

Malarstwo bizantyjskie silnie oddziaływało na

Bułgarię

(pierwsze bułgarskie ikony powstały już w

X w.

) i

Ruś

(zwłaszcza w

XIV

i

XV w.

) Sławę w tym czasie zdobyło dwóch malarzy:

Teofan Grek

z Bizancjum i zakonnik

Andrzej Rublow

z Ru

si (por. obrazek: Matka Boska z Dzieciątkiem).

W Bizancjum nie rozwija się

rzeźba figuralna

. Bujnie natomiast rozwija się

rzemiosło artystyczne

. Najwybitniejsze

dzieła to przedmioty związane z

kultem religijnym

. Są to

relikwiarze

, krzyże, oprawy ksiąg,

kielichy

i naczynia

liturgiczne.

HAGIA Sophia
Architekci: Izydor z Miletu i Anthemios z Tralles

Opis: Naprzeciw "

kościoła Świętej Mądrości", czyli Hagii Sophii znajduje się Błękitny Meczet.

W 336 r. cesarz Konstantyn Wielki wybudował w miejscu obecnej Hagii Sophii pierwszy kościół, nazwał go

"Meggale ekklesia" -

wielki kościół. Dwieście lat później budynek spłonął podczas powstania. Cesarz Justynian

odbudował kościół, czyniąc go jeszcze większym i piękniejszym.

Budowla spełniała rolę kościoła chrześcijańskiego i islamskiego meczetu, a obecnie znajduje się tam muzeum.
W konstrukcji widać wiele dobudówek i przeróbek, z pierwotnego kształtu pozostała tylko główna kopuła, która

wznosi się 56 metrów nad nawą kościelną.

Budowla jest pokryta złotymi mozaikami. Tysiące robotników znosiło na budowę przez sześć lat wszystkie

kosztowności, najpiękniejsze marmury, najwspanialsze kolumny.

Pierwsza konstrukcja częściowo zawaliła się po trzęsieniu ziemi i w 563 roku została zastąpiona wyższą

konstrukcją.

Hagi

a Sophia po dzisiejsze czasy służy jako wzór przy budowie wielu wschodnich meczetów.

Cytaty: "

Kiedy wnętrze było gotowe uleciało zmartwienie ze wszystkich serc, gdyż słońce świątyni rozbłysło

wspaniałościami... Kiedy pierwszy blask poranka, przeganiając swymi różowymi ramionami mrok, skakał z łuku
na łuk, podniosły się głosy wszystkich księżąt i ludu, złączone w modlitwie i uwielbieniu. I gdy dotarł do świętych
dworców wydawało się, że potężne łuki kopuły mają swój początek w niebie." - Paulus Silentarius
"

Religijność i sztuka dekorowania wnętrz, koloryt i kształty, światło i legenda kłębią się i mieszają tu w nie dający

się porównać sposób" - prof. dr Nastainczyk -"Jako budowla, jawnie okazuje ona eucharystyczną przejrzystość
wszystkich mieszkańców Ziemi, w swej historii eschatologiczną koincydencję przeżytej wiary."

Hagia Sophia - (t.Aja Sophia, Aja Sofia) -

kościół pod wezwaniem Mądrości Bożej w

Stambule

(dawny

Konstantynopol

). Wspaniała świątynia bizantyjska, ufundowana przez

Justyniana I Wielkiego

, wybudowana od

23

lutego

532

do

27 grudnia

537

. Po zajęciu Konstantynopola przez Turków w

1453

zamieniona na meczet (wtedy

m.in. dobudowano

minarety

). Obecnie muzeum.

Pierwszy

kościół został zbudowany już podczas panowania

Konstantyna Wielkiego

, przebudowany w

415

r.

podczas panowania

Teodozjusza II

, spłonął na początku 532 r. Pierwotnie miał kształt

bazyliki

przykrytej

drewnianą

więźbą dachową

. Po pożarze, Justynian Wielki powierzył prace nad budową nowego kościoła dwom

architektom:

Anthemios

z Tralles i

Izydorowi z Miletu

. Zgodnie z opisem

Prokopiusza z Cezarei

cesarz brał

czynny udział w planowaniu kościołą i rozwiązywaniu detali architektonicznych. Zgodnie z legendą cesarz czerpał
inspiracje z rozmów, które prowadził z aniołem.

Kształt kościoła łączy w sobie cechy bazyliki i

budowli na planie centralnym

. Centralna część

nawy

środkowej

przykrywa olbrzymia

kopuła

o średnicy podstawy wynoszącej 31,0 m. Opiera się na czterech potężnych

filarach

umieszczonych w narożach kwadratu, w który zostało wpisane koło - plan podstawy kopuły. Obciążenia
przenoszone są przez cztery

pendentywy

. Jest to rozwiązanie typowe dla

architektury bizantyjskiej

. Wszystkie

wcześniejsze kopuły opierały się całym obwodem na masywnych murach. Wprowadzona innowacja wywołała
iluzję zawieszenia kopuły w powietrzu. Od wschodu i zachodu do kopuły przylegają dwie mniejsze półkopuły
przykrywające pozostałą powierzchnię nawy głównej. Jednocześnie wspierają one kopułę centralną. Filary
wzmacniają dwie pary

przypór

zbudowane od południa i północy. Od zewnątrz kopuły zasłonięte są

bębnami

, w

których umieszczono szeregi okien oświetlających wnętrze kościoła.

Nad nawami bocznymi zbudowano

empory

otwarte do nawy głównej. Pod półkopułami nawy boczne od nawy

głownej oddzielają półkoliste

eksedry

. Nawy przykryto

sklepieniami krzyżowymi

a kolumny połączono

arkadami

.

Kościół poprzedzają dwa

narteksy

-

wewnętrzny i zewnętrzny otwarty na

atrium

.

Do budowy kościoła użyto wiele drogich materiałów. Posadzki i

bazy

kolumn

wykonano z ciemnoszarego

marmuru

. Do wykonania kolumn nastosowano w większości zielony marmur. Od nawy głównej eskedry

oddzielone są kolumnami z czerwonego

porfiru

. Wnętrze kopuły pokrywała złota

mozaika

a na pendentywach

umieszczono wielkie postacie

cherubinów

. Bogate było także wyposażenie kościoła.

W dniu

7 maja

558

kopuła zawaliła się podczas trzęsienia ziemi. Budowla zostałą wzniesiona w szybkim tempie i

na granicy wytrzymałości materiałów. Możliwe, że pośpiech spowodował zbyt szybkie obciążenie niewyschniętej
zaprawy łączącej warstwy

cegieł

. Kopułę odbudował, jednocześnie ją podwyższając, Izydor Młodszy, bratanek

Izydora z Miletu (prace zakończono w

563

r.). Wewnątrz kopuły umieszczono krzyż, który później zastąpił

wizerunek Chrystusa.

Więcej zmian wprowadziły przebudowy dokonane po przekształceniu kościoła w meczet. Dodano wtedy wysokie
minarety i liczne mauzolea otaczające budowlę. Usunięto większość mozaik i fresków a pozostałe zamalowano.
W

1934

r. meczet przekształcono w muzeum i rozpoczęto prace związane z odsłonięciem pierwotnego wystroju

budynku.

Źródło: "

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hagia_Sophia

"

Wędrówki ludów

IV

-

V w.

przyspieszyły podział

Cesarstwa Rzymskiego

na

Wschodnie

i Zachodnie (

395

r.) a

później upadek zachodniej części cesarstwa (

476

r.) Od

VI w.

datuje się początek

ustroju feudalnego

, zarówno na

terenie

Bizancjum

jak i Europy Zachodniej.

Cesarz

był władcą absolutnym, reprezentował państwo i wiarę.

Sztuka bizantyńska gloryfikowała władcę, pełniła też funkcje religijną i dekoracyjną. Była to sztuka
wyrafinowana, przepojona atmosferą dworu rozmiłowanego w zbytku lecz o obyczajach ujętych w ścisłe

rygory

.

Rozkwit tej kultury przypada na panowanie cesarza

Justyniana

(

527

-

565

). Ośrodkami kultury są:

Konstantynopol

i

Rawenna

.

Upadek Bizancjum przypada na rok

1453

- podbicie Konstantynopola przez

Turków

.