Katarzyna Grzelec

Sylwia Kowalczyk

Struktura postaw

1. Wartości: pojęcia lub przekonania, o pożądanych stanach docelowych lub zachowaniach, które wykraczają poza specyficzne sytuacje, kierują wyborami i oceną zachowań i zdarzeń oraz są uporządkowane według względnej wartości.

2. Postawą człowieka wobec jakiegoś obiektu to względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania tego obiektu przez tego człowieka.

1. obiekt postawy

2. model szuflady z aktami(postawy jako kartoteki umysłowe); tymczasowe konstrukcje(tworzone, gdy potrzebna jest ocena wartościująca)

3. własności- znak, natężenie

3. 4 typy postaw:

1. asocjacje afektywne- składają się z nastawień emocjonalnie-oceniających wobec przedmiotu postawy;

2. poznawcza- emocjonalnie naładowane przekonania o przedmiocie;

3. behawioralna- oceny i emocję splatają się w dyspozycję do zachowań wobec przedmiotu postawy;

4. pełne lub poznawczo-behawioralne- prócz znajdujących się w psychice reakcji afektywnych na przedmiot postawy lub określonego obrazu przedmiotu, istnieje jeszcze określony sposób zachowania się wobec niego;

4. Funkcje postaw:

1. orientacyjna- określony stosunek do jakiegoś obiektu pozwala zorientować się jaki on jest, a także jakie są inne, powiązane z nim obiekty;

2. instrumentalna- obiekt jest dla nas pozytywny lub negatywny dzięki temu, że pomaga lub przeszkadza w realizacji ważnych dążeń;

3. ekspresji wartości- utrzymywanie i ujawnianie pewnych postaw sprawia satysfakcję, ponieważ w ten sposób można wyrażać wiarę w cenione wartości, a więc i wyrażać, kim sami w istocie jesteśmy;

4. społeczno-adaptacyjna- posiadanie określonej postawy wobec jakiegoś obiektu, ponieważ pomaga to zaprezentować się innym ludziom w pozytywnym świetle i podtrzymać pożądane więzi społeczne;

5. obrony ego- pomaga jej wyznawcy w utrzymaniu dobrego mniemania o sobie lub rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów;

5. Poziomy analizy względem postaw:

1. indywidualny- postawy wpływają na myślenie, inne postawy i zachowanie;

2. interpersonalny- poznanie cudzych postaw sprawia, ze świat staję się bardziej przewidywalny, kształtują myśli i zachowania;

3. społeczny- postawy wobec grup do których należy dana osoba i wobec innych grup, pozwalają na współpracę lub konflikty międzygrupowe.

6. Kształtowanie postaw

a) postawy jako rezultaty przekonań

- założenie o postpoznawczości postaw- nasz stosunek emocjonalny do obiektu wynika ze świadomych przekonań o jego zaletach i wadach;

- model postawy doskonale racjonalnej (Fishbein, Ajzen)- przekonanie oznacza przypisanie obiektowi postawy dowolnej własności w wyniku obserwacji, wnioskowania, bądź stosownej informacji od jakiegoś nadawcy, przekonanie to może być słabe, lub silne, implikuje też pewną cząstkową ocenę obiektu postawy, w zależności od wartościowości cechy obiektu o którą idzie;

b) postawa jako rezultat emocji

- istotą postawy jest skojarzenie jej obiektu z określoną reakcją uczuciową;

- mechanizmy wykształcania skojarzeń:

• warunkowanie klasyczne- pojawianie się obiektu przed lub w towarzystwie dowolnej nagrody prowadzi do pozytywnej postawy wobec tego obiektu, podczas gdy pojawianie się tego samego obiektu przed lub w towarzystwie jakiegoś zdarzenia karzącego prowadzi do wykształcenia się postawy negatywnej;

• warunkowanie sprawcze- uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, że po niej i zwykle z jej powodu pojawiają się negatywne lub pozytywne dla jednostki zdarzenia;

- zjawisko samej ekspozycji– im częściej obiekt jest eksponowany, tym bardziej jest lubiany, sama ekspozycja obiektu wystarcza więc do jego polubienia

c) postawa jako rezultat zachowania

- zachowanie człowieka może wywierać silniejszy wpływ na jego postawy w obecności małych niż dużych nagród i kar;

- teoria autopercepcji postaw – ludzie wnioskują o przyczynach swojego postępowania na podstawie obserwacji własnego zachowania i sytuacji, w jakiej do niego dochodzi – gdy brak uzasadnień zewnętrznych, szukamy ich w sobie;

- wzmocnienia duże (kary lub nagrody) wywierają słabszy wpływ na postawy poddanych im osób niż wzmocnienia małe;

- znaczenie wzmocnień dla podmiotu;

• aspekt kontroli– nagroda prowokuje do wysiłku i działania mającego na celu jej uzyskanie, jeśli jest uwypuklony: im większa nagroda tym bardziej ujemny jej wpływ na lubienie danej czynności i dalszą ochotę do wykonywania;

• aspekt kompetencji– nagroda jest informacją o przejawionym poziomie sprawności, umiejętności czy jakości wyniku, jeśli jest uwypuklony: im większa nagroda tym bardziej dodatni jej wpływ na lubienie danej czynności i dalszą ochotę na jej wykonywanie;

7. Wpływ postaw i wartości na przetwarzanie informacji

a) ułatwianie przetwarzania informacji;

b) deformowanie przetwarzania informacji;

c) selektywność poszukiwania informacji;

- hipoteza selektywnej ekspozycji- w celu potwierdzenia słuszności własnych poglądów aktywnie poszukujemy informacji zgodnych z postawami, zaś aby uniknąć dysonansu unikamy informacji z postawami tymi sprzecznych;

d) selektywność pamięci- selektywność pamięci jest większa dla postaw mocno związanych z wyznawanymi wartościami a mniejsza dla postaw mocno związanych z bieżącymi celami jednostki;

8. Wpływ postaw na zachowanie

- strategie poszukiwania dodatkowych czynników decydujących o wpływie postaw na zachowania:

• metodologiczna- dopasowanie metod pomiaru postaw i zachowań;

• poszukiwanie moderatorów zgodności- dodatkowych czynników, od których występowanie zgodności zależy (mogą wiązać się z cechami sytuacji, w której dochodzi do zachowania, cechami samego zachowania, cechami postawy);

• poszukiwanie mediatorów- procesów psychicznych, za pośrednictwem których postawy wpływają na zachowanie;

- teoria zachowań planowych (Ajzen): postawa wpływa na działanie za pośrednictwem świadomej intencji, która zależy od postawy wobec działania, subiektywnej normy i spostrzeganej kontroli nad zachowaniem.

9. Przykłady

a) „Obrona krzyża pod Pałacem Prezydenckim”- przykłady postaw

b) długotrwała zmiana postawy na przykładzie eksperymentu Leventhala dotyczącego skutków palenia papierosów

10. Bibliografia

Aronson Elliot, Wilson Timohy D., Akert Robin M., Psychologia społeczna. Serce i umysł. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1997

Nowak Stefan, Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych (w:) S. Nowak (red.) Teorie postaw, PWN, Warszawa 1973

Bohner Gerd, Wänke Michael, Postawy i zmiana postaw, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004

Wojciszke Bogdan, Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, SCHOLAR, Warszawa 2002

3