Zapobieganie zakażeniom wirusami HIV:

1. W warunkach życia codziennego:

- abstynencja seksualna

- jeden partner seksualny

- unikanaie kontaktów bezpośrednich (pocałunki, stosunki

płciowe) z osobami nieznanymi lub pochodzącymi z grup

wysokiego ryzyka - stosowanie prezerwatyw w trazie „ryzykownego zachowania

się"

2. W warunkach zawodowych:

- szczególna ostrożność w kontaktach z ranami, krwią i w czasie

zabiegów oraz udzielania pomocy rannym - wywiady z pacjentami z grup wysokiego ryzyka, wykrywanie

nosicieli HIV - stosowanie środków ochrony osobistej (rękawiczki, maski,

okulary)

zasada:"każdego pacjenta trkatować tak jakby był nosicielem wirusa

HIV" oraz „każda krew jest potencjalnie zakażona"

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Opracowana w Instytucie Medycyny Wsi lista klasyfikacyjna obejmuje 623 czynniki w tym:

6 prionów, 132 wirusy, 181 bakterii, 74 grzyby, 83 pasożyty, 78 czynników roślinnych o działaniu alergizującym i/lub toksycznym oraz 69 czynników zwierzęcych o działaniu alergizującym i/lub toksycznym.

Biologiczne czynniki zagrożeń zawodowych klasyfikuje się w oparciu o różne kryteria, takie jak środowisko występowania, sposób przenoszenia i stopień ryzyka, jaki przedstawiają one dla narażonych pracowników. W oparciu o to ostatnie kryterium, najczęściej dzieli się zagrożenia biologiczne na cztery klasy, przy czym:

• klasa "1" oznacza praktycznie brak zagrożenia,

• klasa "2" - umiarkowane zagrożenie,

• klasa "3" - poważne zagrożenie

> klasa "4" - bardzo poważne zagrożenie, grożące śmiercią.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Bakterie pochodzenia zwierzęcego wywołujące
zakaźne choroby odzwierzące (zoonozy), zagrażające
rolnikom, leśnikom i pracownikom zwierzętami. Do tej
grupy czynników należą: przenoszone przez kleszcze
krętki wywołujące boreliozę z Lyme (Borrelia
burgdorferi), występujące u gryzoni krętki wywołujące
leptospirozę (Leptospira interrogans), a także
występujące u zwierząt gospodarskich riketsje
wywołujące gorączkę Q (Coxiella burnetii), chlamydie
wywołujące chorobę ptasią (Chlamydia psittaci),
pałeczki brucelozy (Brucella abortus, B. suis, B.
melitensis), przecinkowce wywołujące

kampylobakteriozę (Campylobacter jejuni, C. fetus) i włoskowiec różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae).

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Alergeny i toksyny wytwarzane przez bakterie, grzyby pleśniowe, rośliny i zwierzęta (wydaliny rozkruszków i innych stawonogów, wydaliny i naskórek zwierząt gospodarskich), które mogą znajdować sią w dużych ilościach w pyłach organicznych (np. zbożowym, drzewnym, z siana) lub aerozolach kropelkowych (np. w mgle olejowej). Wśród toksyn drobnoustrojowych szczególne znaczenie ma endotoksyna wytwarzana przez bakterie Gram-ujemne, która może znajdować się w znacznej ilości w powietrzu zanieczyszczonym pyłami roślinnymi i wywoływać reakcję zapalną w płucach narażonych pracowników. Grzyby pleśniowe (Aspergillus, Penicillium, Fusarium i inne rodzaje) mogą wytwarzać toksyczne glukany, mikotoksyny i niskocząsteczkowe, lotne związki organiczne. Skutkiem narażenia biologiczne alergeny i toksyny znajdujące się w powietrzu mogą być zawodowe choroby układu oddechowego (alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, astma oskrzelowa, syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym), oczu (zapalenie spojówek) i skóry (wyprysk powietrzno-kontaktowy).

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Wirusy pochodzenia ludzkiego

Szczególne znaczenie mają

• przenoszone przez krew wirusy zapalenia wątroby
  typu B (HBV) i typu C (HCV), Hl\/

• przenoszone drogą powietrzno-kropelkową wirusy
  wywołujące zakażenia gorączkowe (adenowirusy,
  reowirusy, pneumowirus RS, wirus różyczki), oraz
  przenoszony również drogą powietrzno-kropelkową
  nowy wirus wywołujący ostry zespół niewydolności
  oddechowej (SARS), zaliczony ostatnio do grupy
  koronawirusów.

Wirusy patogenne dla człowieka najczęściej występujące w wodzie

Wirusy	Objawy chorobowe
Polio	Porażenia, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
ECHO	Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie dróg oddechowych, biegunki, wysypki
Coxsackie (A i B)	Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie dróg oddechowych, zajęcia mięśnia sercowego
Rotawirusy	Biegunki
Adenowirusy	Zakażenia śluzówek, zakażenia oddechowe i pokarmowe
Herpes simplex	Zajęcie rogówki i błon śluzowych
Wzw A	Zakaźne zapalenie wątroby
Papillomawirusy*	Procesy nowotworowe

* wydzielane z moczem

EPIDEMIOLOGIA CHOROBY AIDS I NOSICIELSTWA WIRUSA

HIV

AIDS - zespół nabytego upośledzenia odporności

Czynnik etiologiczny: wirus HIV-1 i HIV-2 z rodziny LentMridae, grupy Retrovirus

Rezerwuar: populacja ludzka

Źródła zakażenia: człowiek nosiciel lub człowiek-chory

Drogi zakażenia:

A. Droga bezpośrednia

• stosunki płciowe homo- i heteroseksualne z zakażoną osobą,

• przeniesienie wirusa z ustroju matki na płód (najczęściej okołoporodowe*);
  zakażenie dziecka podczas pielęgnacji (karmienie piersią)

• poprzez wydzieliny i wydaliny zawierające krew, tkanki i narządy: nasienie,
  wydzielina pochwowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn maziowy,
  opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, wody płodowe, mleko kobiece, ślina
  zawierająca krew

EPIDEMIOLOGIA CHOROBY AIDS I NOSICIELSTWA WIRUSA

HIV

B.Droga pośrednia

• poprzez kontakt z krwią i jej pochodnymi (przetoczenie, stosowanie
  niesterylnych narzędzi medycznych i niemedycznych, kontakty z krwią w
  badaniach laboratoryjnych, używanie przez narkomanów tych samych
  strzykawek do wstrzykiwania dożylnego narkotyku)

• Poprzez przeszczep narządu osoby zakażonej

• Poprzez sztuczne zapłodnienie nasieniem pochodzącym od zakażonego
  mężczyzny

Wrota zakażenia: naturalne otwory ciała, uszkodzona skóra

Nie można zarazić sie HIV poprzez:

• Podczas zwykłych kontaktów towarzyskich - podawanie ręki, stosowanie
wspólnych naczyń, Korzystając z miejsc publicznych: łaźni, toalet, basenów

Niezakaźne sa:

• ślina, pot, łzy, mocz, kał jeżeli nie zawierają widocznej domieszki krwi!

Grupy zwiększonego ryzyka zakażenia HIV:

• Bi- i homoseksualiści oraz osoby heteroseksualne często zmieniające
  partnerów,

• Narkomani

• Prostytutki

• Chorzy na hemofilie

• Grupy narażone zawodowo:

• pracownicy klinik i szpitali o profilu zawodowym - chirurgia, ginekologia.

laryngologia

• pracownicy oddziałów hemodializy • personel karetek reanimacyjnych

• personel stacji krwiodawstwa - kontakty, pobieranie i przetwarzanie krwi • lekarze stomatolodzy i personel pomocniczy - zabiegi w jamie ustnej • pracownicy diagnostycznych laboratoriów naukowych i szpitalnych -

badania krwi, moczu i innych płynów organizmu • lekarze i personel pomocniczy przychodni otwartych - kontakty z chorymi,

drobne zabiegi diagnostyczne i lecznicze • anatomopatolodzy, medycy sądowi - sekcje zwłok, pobieranie prób do

badań • policja i służby porządkowe - bezpośrednie lub bliskie kontakty z

ewentualnymi nosicielami

Ryzyko zakażenia przy jednorazowej ekspozycji

przezskornej:

HBV - 6,3%

HCV-2,7-10%

HIV - 3 %

HIV przy ekspozycji śluzówki - 0,1%

PRIONY

proteinaceus infectious particle - białkowy czynnik zakaźny

nie posiada DNA i RNA, posiada zdolność do przemiany swej struktury w wysoce stabilne układy, może przyjmować dwie odmienne konformacje przestrzenne:

PrPsc (scrapie PrP) - będące przyczyną chorób

PrPc - prawidłowe, nie czyniące szkody, będące składnikiem naszych komórek nerwowych

PrPsc - może przemieniać PrPc w PrPsc, jest stabilne, odporne na wysokie temperatury, rozpuszczalniki organiczne i proteolizę

OSPA PRAWDZIWA JAKO CZYNNIK ZAKAŹNY ZASTOSOWANY

W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM

Ospa prawdziwa jako choroba, która od 1980 nie występuje w populacji ludzkiej może pojawić się jedynie jako wynik wypadku lub zbrodniczego ataku. Zaprzestanie szczepień po ogłoszeniu eradykacji stwarza sytuację powszechnej wrażliwości na tę chorobę (szczepienie przeciw ospie nie daje odporności na całe życie). Wysoka zaraźiiwość ospy i brak odpowiednich zapasów szczepionki czyni groźbę ataku terrorystycznego tym wirusem szczególnie niebezpieczną.

Źródło zakażenia w ataku bioterrorystycznym

W przypadku ataku bioterrorystycznego źródłem zakażenia są wirusy ospy zawarte w rozpylonym aerozolu, a wtórnie osoby zakażone w okresie wysypkowym. Choroba przenosi się drogą powietrzną oraz przez kontakt z zawartością pęcherzy.

Objawy kliniczne zakażenia wirusem ospy prawdziwej

• niecharakterystyczne objawy okresu zwiastunowego (prodromalnego) w postaci gorączki i bólu mięśni trwające 2-4 dni, wysypka pęcherzowa na twarzy i kończynach włącznie z dłońmi i stopami (w przeciwieństwie do ospy wietrznej - wysypka na tułowiu) .ropienie pęcherzy w ciągu 1-2 tygodni ,pęcherze pojawiają się jednoczasowo w przeciwieństwie do ospy wietrznej

Okres zakaźności ospy prawdziwej pokrywa się z okresem występowania zmian skórnych - do odpadnięcia strupów, Okres wylęgania wynosi 7-17 dni

OSPA PRAWDZIWA JAKO CZYNNIK ZAKAŹNY ZASTOSOWANY

W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM

Zapobieganie ospie prawdziwej - jedynie szczepienia. Osoby z kontaktu winny być zaszczepione i objęte kwarantanną przez 21 dni.

Nadzór epidemiologiczny nad osobami chorymi

• Chorzy na ospę prawdziwą wymagają izolacji oddechowej i kontaktowej - czwarty poziom
  bezpieczeństwa biologicznego - BSL-4.

• Osoby z personelu medycznego muszą mieć zapewnioną ochronę oddechową z użyciem filtrów
  HEPA.

• Podczas przebywania w salach chorych konieczne jest noszenie odzieży ochronnej i rękawiczek
  (rodzaj odzieży określa kierownik placówki). Przy opuszczaniu pomieszczenia, w którym przebywa
  chory konieczne jest pozostawianie wierzchniego okrycia (fartucha) ochronnego w śluzie.

• Pomieszczenia w których przebywają chorzy winny mieć zapewnione ujemne, niższe niż na
  korytarzu ciśnienie powietrza atmosferycznego (podciśnienie) co wymusza jednokierunkowy
  przepływ powietrza do wewnątrz.

• Powietrze usuwane z pomieszczenia musi być filtrowane za pomocą filtrów HEPA.

Wypisanie pacjenta ze szpitala następuje po całkowitym ustąpieniu objawów skórnych. Są wtedy uodpornieni i nie zaraźlliwi. Transport chorych winien być ograniczony do absolutnego minimum. Wymaga specjalnego pojazdu i personel musi być ubrany wspejalnykombinezon ochronny

WĄGLIK JAKO CZYNNIK ZAKAŹNY ZASTOSOWANY W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM -1

SYGNAŁY ZAGROŻENIA

1. Wystąpienie zidentyfikowanych przypadków postaci płucnej lub jelitowej wąglika

1. Wystąpienie niezidentyfikowanych bakteriologicznie i nieuzasadnionych
   epidemiologicznie przypadków zachorowań o obrazie klinicznym sugerującym postać
   płucną lub jelitową wąglika

2. Pojawienie się zachorowań na wąglik wśród zwierząt gospodarskich na obszarach
   nieendemicznych

3. Pojawienie się zidentyfikowanych przez bakteriologów zarodników wąglika na terenie,
   gdzie wąglik nie występuje endemicznie

4. Użycie wąglika do ataku bioterrorystycznego w innych krajach, szczególnie
   ościennych.

5. Groźba (jawna lub pochodząca z danych wywiadu) dokonania ataku
   bioterrorystycznego ze strony organizacji ekstremistycznych (w tym państw)

6. Pojawienie się sytuacji potencjalnego, ale jeszcze nie zidentyfikowanego zagrożenia w
   postaci np. przesyłek pocztowych niewiadomego pochodzenia o niezwykłej zawartości

WĄGLIK JAKO CZYNNIK ZAKAŹNY ZASTOSOWANY W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM - 2

ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM

W przypadku ataku bioterrorystycznego źródłem zakażenia są zarodniki wąglika zawarte w

rozpylonym aerozolu, zarodniki wąglika w postaci sproszkowanej lub żywność zakażona

zarodnikami wąglika.

Objawy kliniczne zakażenia wąglikiem

Postać płucna -niecharakterystyczne objawy zapowiadające (prodromalne) pod postacią zespołu grypopodobnego trwającego 2 do 4 dni ,możliwość przejściowej poprawy .wystąpienie objawów ostrej niewydolności oddechowej i niewydolności krążenia Możliwość wyleczenia postaci płucnej wąglika jest największa w okresie prodromalnym Leczenie wdrożone w okresie późniejszym rzadko jest skuteczne. Ciprofloxacina Doxycyclina).

Postać jelitowa -ból brzucha, nudności, wymioty i gorączka po zjedzeniu zakażonego pokarmu (w sytuacji nie związanej z atakiem bioterrorystycznym najczęściej po spożyciu mięsa) krwawa biegunka, krwawe wymioty posocznica i toksemia prowadzące do wstrząsu i zgonu

Działania zapobiegawcze -Szczepionki przeciw wąglikowi są trudno dostępne i obecnie nie są obecnie zalecane ludności cywilnej. Osoby chore na wąglik podlegają obowiązkowi przymusowej hospitalizacji. Wymagane jest stosowanie ogólnych środków bezpieczeństwa biologicznego na poziomie BSL-2.

SCHEMAT POSTĘPOWANIA I WSPÓŁPRACY W

PRZYPADKU ZAGROŻENIA NIEBEZPIECZNĄ CHOROBĄ ZAKAŹNĄ ORAZ BIOTERRORYZMEM

1. Zgłoszenia przypadku zachorowania lub podejrzenia
zachorowania dokonują:

• Lekarz pierwszego kontaktu

• Lekarz pogotowia ratunkowego

• Lekarz w szpitalu

2. Lekarz podejrzewający zakażenie niebezpieczną
   chorobą zakaźną powiadamia telefonicznie
   Powiatowego Inspektora Sanitarnego (PIS)

3. W przypadku np. otrzymania nieoznakowanej przesyłki
   zawierającej niezidentyfikowane materiały, jak: proszek,
   szmatka itp., co mogłoby wskazywać na atak
   bioterrorystyczny informacja o postępowaniu zostanie
   zawarta w specjalnie przygotowanej ulotce - telefon
   alarmowy policji lub straży pożarnej.

SCHEMAT POSTĘPOWANIA I WSPÓŁPRACY W

PRZYPADKU ZAGROŻENIA NIEBEZPIECZNĄ CHOROBĄ ZAKAŹNĄ ORAZ BIOTERRORYZMEM

4. PIS powiadamia Państwową Straż Pożarną (PSP) oraz
   dyrektora właściwego terenowo szpitala. Służby te
   powiadamiają przedstawicieli kolejnych ogniw wg
   schematu.

5. Wojewódzki Inspektor Sanitarny powiadamia Głównego
   Inspektora Sanitarnego, Centrum Zarządzania
   Kryzysowego Wojewody, Komendę Wojewódzką Policji i
   PSP.

6. Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody
   powiadamia Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa
   i Ochrony Ludności.

7. Główny Inspektor Sanitarny powiadamia Ministra
   Zdrowia oraz Państwowy Zakład Higieny lub inny
   instytut naukowo-badawczy i Krajowe Centrum
   Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności.

8. Minister Zdrowia i Szef Obrony Cywilnej Kraju (OCK)
   powiadamiają Ministra Spraw Wewnętrznych i
   Administracji.

9. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji
   powiadamia Przewodniczącego Komitetu Rady
   Ministrów ds. Zarządzania w Sytuacjach Kryzysowych.

Postępowanie w szpitalu z chorym, osobą podejrzaną o szczególnie niebezpieczną chorobę, osobami, które kontaktowały się z chorym, regulują wytyczne konsultanta krajowego w zakresie chorób zakaźnych. Postępowanie ze zwłokami regulują odpowiednie przepisy sanitarne.

JAD KIEŁBASIANY JAKO CZYNNIK ZASTOSOWANY W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM

Objawy kliniczne zatrucia jadem kiełbasianym

• Pacjent jest przytomny z zachowanym kontaktem logicznym, bez gorączki;

• Symetryczne porażenia nerwów czaszkowych (opadanie powiek, osłabienie zaciskania szczęk -
  opadanie żuchwy, trudności w połykaniu i w mowie);

• Nieostre i (lub) podwójne widzenie;

• Symetryczne, zstępujące osłabienie siły mięśniowej (zajęciu ulegają najpierw mięśnie ramion,
  następnie mięśnie oddechowe, w końcu mięśnie kończyn dolnych);

• Zaburzenia oddychania w wyniku porażenia mięśni oddechowych i opadania głośni.

Działania zapobiegawcze

Brak szczepionki przeciw jadowi kiełbasianemu. Dostępna jest immunoglobulina.

Nadzór epidemiologiczny nad osobami chorymi

Osoby, u których stwierdzono lub podejrzewa się zatrucie jadem kiełbasianym, podlegają przymusowej

hospitalizacji. Wymagane jest stosowanie uniwersalnych środków bezpieczeństwa biologicznego na

poziomie BSL-2.

• Chorzy nie wymagają izolacji ani osobnych pokoi w szpitalu.

• Transport chorych nie wymaga szczególnych zabezpieczeń.

• wracają do swego środowiska bez dodatkowych zaleceń epidemiologiczno-sanitarnych.

JAD KIEŁBASIANY JAKO CZYNNIK ZASTOSOWANY W ATAKU BIOTERRORYSTYCZNYM

Jad kiełbasiany jest silną neurotoksyną produkowaną przez gram-dodatnią bakterię (Clostridium botulinum) w warunkach beztlenowych. Przypadkowe zatrucia jadem kiełbasianym występują po spożyciu zakażonych i niewłaściwie przechowywanych potraw konserwowanych (najczęściej konserwy mięsne, rybne i warzywne).

Sygnały zagrożenia

1. Jednoczesne lub w krótkich odstępach czasu wystąpienie potwierdzonych klinicznie i (lub)
   laboratoryjnie zatruć jadem kiełbasianym w ilości przekraczającej średnią z ostatnich trzech
   miesięcy.

2. Jednoczesne lub w krótkich odstępach czasu wystąpienie zespołów klinicznych (nie
   potwierdzonych etiologicznie) objawami przypominających zatrucie jadem kiełbasianym.

3. Dokonany atak bioterrorystyczny z użyciem jadu kiełbasianego w innych krajach, szczególnie
   ościennych.

4. Groźba (jawna lub pochodząca z danych wywiadu) ze strony organizacji ekstremistycznych (w tym
   państw) dokonania ataku bioterrorystycznego z użyciem jadu kiełbasianego.

Źródła zatrucia jadem kiełbasianym w ataku terrorystycznym

• Pokarmy zatrute jadem kiełbasianym,

• wdychany aerozol zawierający toksynę botulinową.

HISTORIA BRONI BIOLOGICZNEJ

6 wiek BC Assyria - Solon użył zatrutego ziarna przy oblężeniu Krissy

1346 - oblężenie Kaffy (Feodosia) na Krymie katapultowanie zwłok osób zmarłych na dżumę

1710 - podobny akt zastosowany przez Rosjan w walce ze Szwecją

15 wiek - Ameryka Płd. Pizzaro przekazał zainfekowane ubrania ludności miejscowej

wojna 1754-1767- sir Jeffery Amherst zastosował koce zanieczyszczone ospą wobec Indian wokół Fort Carillon

I wojna światowa zainfekowanie koni i bydła w USA przez agenta niemieckiego wysyłanego do Francji

1932=1945 jednostka 731 -atak na 11 chińskich miast przez Japończyków - zachorowało około 10 000 żołnierzy japońskich, z czego ok. 1700 osób zmarło głównie na cholerę

1943-1969 ofensywny program biologiczny Armii Amerykańskiej ( SEB, botulina, wąglik, BruceJla suis) oraz czynniki niszczące rośliny

Kolosovo- Nowosybirsk - badania nad ospą Swierdłowsk - 1.979 wskutek awarii laseczki wąglika spowodowały śmierć około 66 osób z 77 przypadków odnotowanych zachorowań

1995 - Irak potwierdził, że produkował urządzenia do rozprzestrzeniania wąglika,

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Profilaktyka

W laboratoriach, szpitalach i innych placówkach, w których prowadzone są prace nad drobnoustrojami wysoce zakaźnymi z klasy 3 i 4 lub leczeni są pacjenci (ludzie lub zwierzęta) z podejrzeniem zakażenia takimi drobnoustrojami, konieczne jest zastosowanie szczególnych środków zabezpieczających.

Pomieszczenia zakaźne powinny być izolowane, opatrzone specjalnym znakiem ostrzegawczym i zaopatrzone w instalację alarmową.

Stoły laboratoryjne, ściany i podłogi powinny być wykonane z materiałów umożliwiających przeprowadzenie okresowej, gruntownej dezynfekcji.

Placówki takie powinny być wyposażone w boksy i komory laminarne, zapewniające pracę w warunkach pełnego bezpieczeństwa, jak również w specjalne systemy cyrkulacji powietrza, usuwania odpadów i sterylizacji sprzętu.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Profilaktyka.

Do podstawowych środków profilaktycznych, mających na celu zmniejszenie narażenia na biologiczne czynniki szkodliwe środowiska pracy, należą:

zapewnienie czystości, odpowiednich warunków sanitarnych i urządzeń odkażających w miejscu pracy;

stosowanie nowoczesnych systemów wentylacyjnych i odpylających oraz hermetyzacja procesu produkcyjnego w celu ograniczenia emisji bioaerozoli do powietrza strefy oddechowej;

zapewnienie stałej opieki lekarskiej i badań profilaktycznych pracowników;

szczepienia ochronne wysoce narażonych grup pracowników;

stosowanie indywidualnych środków ochronnych, dostosowanych do specyfiki zagrożeń w danym zakładzie pracy - szczególnie efektywną ochroną przed bioaerozolami zapewniają respiratory nowej generacji z wymuszonym przepływem powietrza, wychwytujące drobne cząstki o średnicy 0,3 firn;

szeroko pojęta oświata zdrowotna, ogólne uznawana za najtańszy, a przy tym najbardziej skuteczny środek profilaktyczny - oprócz niezbędnego instruktażu w zakładzie pracy obejmuje ona propagowanie wiedzy na temat czynników biologicznych i metod zabezpieczenia się przed nimi za pomocą broszur, artykułów w prasie, filmów, pogadanek radiowych i telewizyjnych.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Wykrywanie

Przy podejrzeniu, że objawy chorobowe występujące u pracownika, lub grupy pracowników są wywołane przez określony czynnik biologiczny, należy zasadność takiego przypuszczenia potwierdzić poprzez:

wykrycie danego czynnika w powietrzu środowisku pracy lub innych elementach tego środowiska i określenie rozmiarów ekspozycji;

bezpośrednie stwierdzenie obecności czynnika biologicznego w organizmie chorego pracownika (poprzez badanie mikroskopowe, lub izolację na pożywkę mikrobiologiczną) lub pośrednie stwierdzenie kontaktu z tym czynnikiem poprzez stwierdzenie dodatniej reakcji immunologicznej chorego na antygen danego czynnika.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Narażone grupy zawodowe

Rolnicy, służba weterynaryjna oraz pracownicy przemysłu

rolno-spożywczego (zbożowego, drobiarskiego, paszowego i

innych) narażeni są na alergeny i toksyny pochodzenia roślinnego,

zwierzęcego i drobnoustrojowego, a także na kontakt z wirusami,

bakteriami, grzybami i pasożytami wywołującymi choroby

odzwierzęce.

Pracownicy zakładów przetwarzających mięso ryb i innych

zwierząt morskich narażeni są na wdychanie aerozolu

kropelkowego zawierającego chorobotwórcze alergeny białkowe

tych zwierząt.

U ogrodników, sadowników i rolników mogą występować

odczyny zapalne skóry i błon śluzowych w wyniku alergizującego

lub toksycznego działania substancji roślinnych.

Leśnicy i drwale narażeni są na zakażenie zarazkami chorób

odzwierzęcych oraz kontakt z alergenami wytwarzanymi przez

drzewa (olejki eteryczne, terpeny).

Alergeny te zagrażają również pracownikom zakładów

przemysłu drzewnego, cieślom i stolarzom, którzy ponadto

mogą być narażeni na substancje rakotwórcze występujące w pyle

z niektórych gatunków drewna oraz na alergizujące i toksyczne

działanie drobnoustrojów rozwijających się na drewnie, zwłaszcza

grzybów pleśniowych.

Biologiczne czynniki zagrożeń zawodowych

Narażone grupy zawodowe

Pracownicy zbierający odpady komunalne, osoby zatrudnione przy przetwarzaniu tych odpadów oraz pracownicy oczyszczalni ścieków narażeni są na wdychiwanie bakterii, grzybów i wirusów o działaniu zakaźnym, alergizującym i toksycznym.

Wśród pracowników przemysłu biotechnologicznego, farmaceutycznego i tekstylnego występuje narażenie na różne alergeny i toksyny pochodzenia biologicznego.

Pracownicy zakładów przemysłu maszynowego narażeni są na endotoksyny i alergeny bakterii Gram-ujemnych, które rozwijają się obficie w zużytych olejach i emulsjach olejowo-wodnych, używanych do chłodzenia i smarowania maszyn. Na kontakt z chorobotwórczymi grzybami pleśniowymi narażeni są górnicy, pracownicy wykonujący remonty starych domów, konserwatorzy zabytków, bibliotekarze i archiwiści.

Szkodliwe czynniki biologiczne mogą występować również w innych środowiskach pracy, szacuje się, że zagrożone są nimi co najmniej 22 duże grupy zawodowe, wśród których można wyróżnić 148 podgrup różniących się specyfiką narażenia.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Narażone grupy zawodowe

Największe narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne występuje wśród pracowników ochrony zdrowia i laboratoriów oraz u pracowników rolnictwa, leśnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i drzewnego.

Pracownicy służby zdrowia (lekarze, pielęgniarki, sanitariusze, salowe), a także pracownicy laboratoriów diagnostycznych i naukowych, narażeni są na zakażenie wszystkimi znanymi i nieznanymi dotąd nauce prionami, wirusami, bakteriami, grzybami i pasożytami.

CHOROBY PRIONOWE:

• Trząsawka owiec (scrapie) - obserwowana już w XVIII
  wieku w Islandii; podobną chorobę obserwuje się u norek,
  kotów, jeleni i łosi północnoamerykańskich

• Gąbczaste zwyrodnienie mózgu u bydła (BSE) - choroba
  szalonych krów, mózg (pień mózgu) ma charakterystyczny
  gąbczasty i porowaty wygląd

• Choroba kuru - wśród ludności tubylczej Nowej Gwinei,
  czas trwania choroby 3-12 miesięcy, zmiany zlokalizowane
  są w móżdżku

• Choroba Gertsmanna-Strausslera-Scheinkera (GSS) -
  dziedziczne schorzenie o typie demencji, zmiany
  zlokalizowane są w móżdżku, czas trwania choroby 2-6 lat,

• Zespól śmiertelnej bezsenności rodzinnej (FFI) -
  zainfekowane jest wzgórze, czas trwania choroby około
  roku,

• Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) - atakuje jedną osobę
  na milion, depresja i zaburzenia intelektualne, mimowolne
  skurcze mięśni, trudności w chodzeniu spowodowane
  zmianami w korze mózgu, czas trwania choroby około
  roku.

Droga zakażenia:

• pokarmowa,

• przez ranę w skórze,

• jatrogenna - podskórne podanie hormonu wzrostu,
  badanie endoskopowe, przeszczep rogówki, wątroby,
  opony twardej, błony bębenkowej, transfuzji zakażonej
  krwi.

Okres inkubacji: od kilku miesięcy do 40 lat

Osoby wrażliwe:

Podatność zależy od odcinka DNA zwanego

polimorficznym kodonem 129, od kombinacji w nim

aminokwasów metioniny (Met) i waliny (Val) - najszybciej

umierają osoby z kombinacją Met/Met, zaś najwolniej

Val/Val.

PRIONY

Odkrywca prionów: Stanicy B. Prusiner,

PRION- proteinaceous infectious particle - białkowy

czynnik zakaźny,

• w odróżnieniu od bakterii i wirusów nie posiada DNA i
  RNA!;

• posiada zdolność do przemiany swej struktury w wysoce
  stabilne układy, które tworzą groźne cząsteczki;

• gen kodujący prion znajduje sią u zwierząt i ludzi,

• białko prionu PrP (prion related protein) może

przyjmować dwie odmienne konformacje przestrzenne:

1. PrPsc (scrapie PrP) - będące przyczyną chorób,

2. PrPc - prawidłowe, nie czyniące żadnej szkody, a
   będące składnikiem naszych komórek nerwowych
   PrPsc jest;

• zakaźne i może zapoczątkować reakcję łańcuchową, w
  wyniku której PrPc jest przekształcane w PrPsc,

• jest bardzo stabilne,

•jest odporne na proteolizę, rozpuszczalniki organiczne i wysokie temperatury (tworzy się wokół cząsteczki ochronna skorupa),

• aby je zniszczyć trzeba zwiększyć ciśnienie lub
  zastosować podgrzewanie do co najmniej 600 stopni C

• nie ma na to białko odpowiedzi immunologicznej, gdyż
  są one naturalnymi białkami naszego organizm.
  Źródło zakażenia:

• chore na BSE bydło (tkanka mózgowa i szpik kostny),
  mięso cieląt oraz krów młodszych niż 30 miesięcy jest
  zdrowe

• owce - są źródłem zakażenia dla innych zwierząt; nie
  stwierdzono aby ludzie chorowali po spożyciu jagnięciny,

• inne zwierzęta; norki, koty, łosie, jelenie

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

Definicja i znaczenie.

Biologiczne czynniki zagrożeń zawodowych, określane także jako biologiczne szkodliwości zawodowe" są to takie żywe organizmy i wytwarzane przez nie substancje, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego. Obejmują one nie tylko mikroorganizmy wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne, ale również liczne alergeny i toksyny, które mogą być wytwarzane przez mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta

WIRUS : mały zakaźny patogen składający się z jednej lub szeregu

l drobin kwasu nukleinowego(RNA lub DNA) otoczony białkową ■

osłonką; niektóre osłonki zawierają lipidy i węglowodany. We wrażliwej komórce wirusowy kwas nukleinowy ukierunkowuje procesy replikacji i syntezy swych składników wykorzystując biosyntetyczne systemy komórki. Uczestniczą w tym enzymy kodowane przez wirusa oraz komórkowe

PRION — proteinaceous infectious particle - białkowy czynnik

zakaźny : w odróżnieniu od bakterii i wirusów nie posiada DNA i RNA,
posiada zdolność do przemiany swej struktury w wysoce stabilne
układy, które tworzą groźne cząsteczki, białko prionu może
przyjmować dwie odmienne konformacje przestrzenne: PrPsc
(scrapie PrP) - będące przyczyną chorób oraz PrPc - prawidłowe,
będące składnikiem komórek nerwowych

PODSTAWOWE ZNIECZYSZCZENIA BIOLOGICZNE

ŚRODOWISKA

Bakterie i endotoksyny bakteryjne

Wirusy

Grzyby, zarodniki, konidia, mykotoksyny

Roztocza

Inne: promieniowce, ameby fragmenty włosów i sierści

Wykaz sytuacji -1

1. Duża liczba niewyjaśnionych zachorowań, zespołów chorobowych lub zgonów w
   zbliżonym czasie o podobnym obrazie klinicznym, dotyczących w szczególności
   występowania zmian na skórze i/lub błonach śluzowych, objawów uszkodzenia układu
   nerwowego, układu oddechowego; przewodu pokarmowego lub uszkodzeń
   wieloukładowych;

2. Pojawienie się niezwykłych chorób wśród ludności;

3. Nagły, nieoczekiwany wzrost zachorowalności i umieralności z powodu znanych
   chorób lub zespołów;

4. Zaobserwowanie nieskuteczności leczenia w rutynowej terapii występujących
   powszechnie chorób;

5. Nawet pojedynczy przypadek choroby spowodowany egzotycznym czynnikiem, u
   osoby, która nie opuszczała Polski w ostatnim okresie;

Wykaz sytuacji -1

6. Wystąpienie zachorowań w nietypowym dla nich sezonie i terenie geograficznym;

7. Wystąpienie licznych nietypowych dla danego czynnika zakaźnego objawów
   chorobowych;

8. Podobne genetycznie typy czynników etiologicznych wyizolowanych z różnych
   odległych w czasie i terenie źródeł;

9. Niezwykły, atypowy czynnik zakaźny genetycznie zmodyfikowany lub uzyskany z
   nieczynnych źródeł;

10. Niewyjaśniony wzrost zachorowań na chorobę endemiczną;

11. Wystąpienie jednoczasowe zachorowań na podobne choroby w ogniskach nie
    połączonych terytorialnie w kraju lub zagranicą;

12. Nietypowy sposób transmisji chorób (aerosol, woda, żywność)

---