Badania dzie³ sztuki najczê-

œciej kojarz¹ siê z ocen¹ auten-
tycznoœci, ale te wykonywane
w laboratorium kryminalistycz-
nym bezsprzecznie przywodz¹
ju¿ na myœl fa³szerstwo. Jed-
nak¿e problematyka badañ
dzie³ sztuki widziana z perspek-
tywy laboratoryjnego sto³u ka¿e
przedstawiæ zagadnienie nieco
szerzej ni¿ tylko w kontekœcie
autentycznoœci czy fa³szerstw.

Mimo ¿e kryminalistyka jest dys-

cyplin¹ z krêgu nauk prawnych, to
nie teoretyczne rozwa¿ania karno-
-materialne i proceduralne bêd¹
przedmiotem tego opracowania. Za-
miast nich na podstawie przyk³adów
badañ dzie³ sztuki wykonywanych
w Centralnym Laboratorium Krymi-
nalistycznym Komendy G³ównej
Policji zostanie przedstawiona tech-
niczna i laboratoryjna strona krymi-
nalistyki stosowanej. Dzie³a sztuki
jako przedmiot badañ laboratoryj-
nych i pozycja tych badañ w rutyno-
wej pracy Laboratorium bêd¹ potrak-
towane jako punkt wyjœcia do próby
pewnego usystematyzowania za-
gadnienia ujêtego w tytule. Sk³ada
siê na nie szeroka gama technik la-
boratoryjnych obejmuj¹cych bada-
nia, w których dzie³a sztuki stanowi¹
materia³ dowodowy, s¹ przedmiotem
tocz¹cego siê postêpowania karne-
go lub zdaniem zlecaj¹cych badania
wzbudzaj¹ kontrowersje co do swo-
jej autentycznoœci. Uj¹æ te¿ trzeba
kwestiê mo¿liwoœci wykorzystania
potencja³u badawczego Laborato-
rium, nie tylko aparaturowego, ale
i eksperckiego, w celu zupe³nie in-
nym ni¿ prawnokarna ochrona dzie-
dzictwa kulturowego.

Badania dzie³ sztuki
na tle regulaminowych zadañ
laboratoriów kryminalistycznych

Podstawow¹ rol¹ policyjnych labo-

ratoriów kryminalistycznych jest wy-
konywanie ekspertyz kryminalistycz-
nych na potrzeby tocz¹cych siê po-
stêpowañ karnych, zgodnie z w³aœci-
woœci¹ terytorialn¹. Tak zakreœlony
zakres dzia³ania nie wyodrêbnia dzie³
sztuki jako szczególnego przedmiotu
badañ wykonywanych rutynowo
przez policyjne laboratoria. Podobnie
wszelkie podzia³y funkcjonalno-
-organizacyjne laboratoriów wykorzy-
stuj¹ce systematykê dyscypliny naj-
czêœciej wyró¿niaj¹ dziedziny nauko-
we, techniki badawcze czy nawet
konkretne przedmioty badañ, sk³ada-
j¹ce siê na technikê kryminalistycz-
n¹, nie wskazuj¹ jednak ich specy-
ficznego charakteru. Tak wiêc bada-
nia dzie³ sztuki nie stanowi¹ wyod-
rêbnionego regulaminowego zadania
laboratoriów kryminalistycznych,
a dzie³a sztuki, jako przedmiot ba-
dañ, nie zajmuj¹ konkretnego wy-
dzia³u, pracowni czy samodzielnego
zespo³u badawczego w ¿adnym
z funkcjonuj¹cych w Polsce policyj-
nych laboratoriów kryminalistycz-
nych. Na ten stan rzeczy sk³adaj¹ siê
nastêpuj¹ce dwa fakty. Po pierwsze,
w

badaniach kryminalistycznych

dzie³ sztuki mog¹ byæ wykorzystywa-
ne rozmaite techniki badawcze. Po
drugie, s¹ one na tyle rzadko przed-
miotem badañ, ¿e poœwiêcanie im
oddzielnej pracowni czy wydzia³u po
prostu jest niecelowe.

Nakreœlona powy¿ej sytuacja po-

woduje, ¿e dzie³a sztuki, ze wzglêdu
na ich specyficzny charakter, mo¿na
poddawaæ badaniom z dobrym skut-

kiem przede wszystkim w Central-
nym Laboratorium Kryminalistycz-
nym, poniewa¿ jego rola w systemie
policyjnych laboratoriów kryminali-
stycznych jest nieco odmienna.

Spoœród wielu regulaminowych

zadañ CLK KGP

najistotniejsze

w œwietle rozwa¿anej problematyki
to:

realizacja ekspertyz kryminali-

stycznych cechuj¹cych siê du-
¿ym stopniem skomplikowania,
maj¹cych charakter odwo³aw-
czy, a tak¿e wymagaj¹cych uni-
katowej w skali kraju aparatury
badawczej, szczególnej wiedzy
i umiejêtnoœci;

prowadzenie prac naukowo-

-badawczych w celu rozwoju
techniki kryminalistycznej.

Warto w tym miejscu dodaæ, ¿e

oprócz tak okreœlonych zadañ CLK
dodatkow¹ motywacjê do wykony-
wania badañ dzie³ sztuki mo¿e sta-
nowiæ tak¿e okolica g³ównej siedziby
Laboratorium, które mieœci siê
w okaza³ym budynku o neoklasycy-
stycznej fasadzie, usytuowanym
przy Alejach Ujazdowskich, naprze-
ciw parku £azienkowskiego (ryc. 1).
Jej otoczenie stanowi¹ zabudowania
sk³adaj¹ce siê na zespó³ gmachów
dawnego Korpusu Kadetów im. Su-
worowa, wpisane do Rejestru Zabyt-
ków pod numerem 1597. S¹ to
w wiêkszoœci zabudowania eklek-
tyczne, z przewag¹ form neorene-
sansu, wzniesione oko³o 1900 r. wg
projektu Wiktora Junoszy-Piotro-
wskiego, przy wspó³pracy Henryka
Juliusza Gaya. W okresie miêdzywo-
jennym mieœci³a siê tu siedziba
Szko³y Podchor¹¿ych i G³ównego In-
spektoratu Si³ Zbrojnych.

7

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

Pawe³ Rybicki

Technicznokryminalistyczne
badania dzie³ sztuki

*

Badania dzie³ sztuki wykonywane

w CLK mo¿na podzieliæ na trzy kate-
gorie:

badania dzie³ sztuki w kierunku

okreœlenia ich autentycznoœci – w tej
kategorii mieszcz¹ siê zarówno fa³-
szerstwa dzie³ sztuki, jak i reproduk-
cje niewykonane w celu fa³szerskim;

badania dzie³ sztuki w celu iden-

tyfikacji sprawców przestêpstw, naj-
czêœciej kradzie¿y i kradzie¿y z w³a-
maniem, a tak¿e zabójstw z moty-
wem rabunkowym;

badania niekryminalistyczne –

wykonywane w celu poszerzenia wie-
dzy na temat przedmiotu dziedzictwa
kulturowego lub jego ochrony przed
zniszczeniem; ich przeprowadzenie
jest mo¿liwe dziêki istniej¹cym w La-
boratorium wysokospecjalistycznym
sposobnoœciom warsztatowym.

Badania autentycznoœci

W dzisiejszym œwiecie fa³szuje siê

praktycznie wszystko to, za co kolek-
cjoner jest sk³onny zap³aciæ, czyli:
meble, zegary, figurki, koronki, dywa-
ny, rzeŸby, monety, znaczki oraz ob-
razy, bêd¹ce zdecydowanie najczêst-
szym przedmiotem kryminalistycz-
nych badañ laboratoryjnych. Techniki
wykorzystywane do fa³szowania dzie³
sztuki s¹ bardzo pracoch³onne, nie-
jednokrotnie wymagaj¹ talentu, umie-

jêtnoœci, a przede wszystkim znajo-
moœci technik i materia³ów stosowa-
nych w czasach powstania fa³szowa-
nego orygina³u. W praktyce istniej¹
dwa sposoby badania autentyczno-
œci. Pierwszy z nich, dokonywany
przez historyka sztuki, polega na
ocenie stylistycznej dzie³a. Drugi zaœ,
laboratoryjny, posi³kuje siê analizami
sk³adu chemicznego farb i pod³o¿a,
fotografowaniem w podczerwieni, bli-
skim ultrafiolecie,
luminescencji czy
badaniami sygnatur
i pisma rêcznego.

Jeœli chodzi

o zleceniodawców
badañ, w materia-
³ach zebranych na
potrzeby niniejsze-
go opracowania nie
natrafiono – z jed-
nym wyj¹tkiem,
o

którym bêdzie

mowa dalej – na
¿adn¹ ekspertyzê
dzie³ sztuki wyko-
nywan¹ przez CLK
na zlecenie orga-
nów œcigania lub
wymiaru sprawie-
dliwoœci. Badania
maj¹ce okreœliæ au-
tentycznoœæ dzie³
sztuki lub przed-
miotów dziedzictwa
kulturowego odby-

wa³y siê z regu³y na zlecenie w³aœci-
ciela. Sugeruje to, i¿ zleceniodawcy
byli zainteresowani raczej poznaniem
prawdy na swój w³asny u¿ytek ni¿
wystêpowaniem na drogê prawn¹ po
nabraniu podejrzeñ.

Rozpatruj¹c techniczn¹ stronê sa-

mych badañ kryminalistycznych,
trzeba stwierdziæ, i¿ w wiêkszoœci by-
³y to badania sygnatur i pisma rêcz-
nego.

Poni¿ej przedstawiono przyk³ady

badanych dzie³ sztuki i badañ wyko-
nanych w CLK.

Autentycznoœæ obrazów

Rembrandta van Rijna

Do badañ przes³ano dwa rzekome

obrazy Rembrandta van Rijna pocho-
dz¹ce ze zbiorów Daru Rodziny
Lanckoroñskich. Celem tych badañ
by³o ustalenie, czy autentyczne s¹
sygnatury:

„Rembrandt f 1641” na obrazie

zatytu³owanym „Portret m³odej kobie-
ty (¯ydowska narzeczona)” (ryc. 2) i

„Rembrandt f 1641” na obrazie

zatytu³owanym „Uczony przy pulpicie
(Ojciec ¿ydowskiej narzeczonej)” –
ryc. 3.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

8

Ryc. 1.

Ryc. 2.

Ryc. 3.

Materia³ porównawczy stanowi³y

albumy i katalogi zawieraj¹ce repro-
dukcje dzie³ Rembrandta. Zlecenio-
dawc¹ badañ by³ Zamek Królewski
w Warszawie.

Autentycznoœæ zapisków

Fryderyka Chopina

Na zlecenie Towarzystwa im. Fry-

deryka Chopina badano zapisy od-
rêczne na dostarczonych do badañ
akwarelach w celu ustalenia, czy zo-
sta³y one wykonane przez Fryderyka
Chopina. Materia³ porównawczy sta-
nowi³y odrêczne zapisy z³o¿one,
zdaniem zleceniodawcy bezsprzecz-
nie, przez Fryderyka Chopina w po-
staci ró¿nego typu dokumentów oso-
bistych bêd¹cych w posiadaniu To-

warzystwa im. Fryderyka Chopina
(ryc. 4).

Fa³szerstwo obrazu Wojciecha Kossaka

Do badañ przes³ano domniemany

obraz Wojciecha Kossaka „Trêbacz
i kowalowa” (ryc. 5). Równie¿ i w tym
przypadku celem badañ by³o ustale-
nie, czy sygnatura „Wojciech Kossak
1909” widniej¹ca na przedstawionym
do badañ obrazie olejnym jest auten-
tycznym podpisem Wojciecha Kos-
saka.

Materia³ porównawczy stanowi³y

albumy i katalogi zawieraj¹ce repro-
dukcje dzie³ Wojciecha Kossaka.
W tym wypadku zleceniodawc¹ by³
s¹d cywilny w Czêstochowie, co sta-
nowi wspomniany wczeœniej wyj¹tek.

AutentycznoϾ listu

Vincenta van Gogha

Kolejnym przyk³adem badania pi-

sma rêcznego, maj¹cym na celu
okreœlenie autentycznoœci dokumen-
tu, jest badanie listu autorstwa Vin-
centa van Gogha (ryc. 6). W tym
przypadku sprawa wydawa³a siê pro-
sta, chodzi³o bowiem o ustalenie, czy
przedstawiony do badania list zosta³
napisany przez artystê. Zleceniodaw-
c¹ by³a osoba prywatna.

Pozosta³e metody laboratoryjne

Kolejne metody laboratoryjne sto-

sowane przez ekspertów CLK w celu
okreœlenia autentycznoœci dzie³ sztu-
ki, czy te¿ wykrycia fa³szerstw dzie³
sztuki, to fotografia w technikach
specjalnych, np. w œwietle podczer-
wonym (IR) i nadfioletowym (UV) –
ryc. 7, 8. Pozwalaj¹ one na wydoby-
cie elementów ukrytych, niewidocz-
nych w œwietle dziennym, wykrycie
fragmentów domalowanych, ró¿ni¹-
cych siê technik¹ nanoszenia lub
czasokresem, które mog¹ sugero-
waæ dzia³ania fa³szerskie. W tym
przypadku wnioski nie s¹ jednak tak
kategoryczne.

Zaawansowane techniki i unikalna

aparatura badawcza, które mo¿na
wykorzystywaæ do badania farb z pa-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

9

Ryc. 4.

Ryc. 6

Ryc. 5.

let malarskich, dostêpne w CLK to
np.:

mikrospektroskopia FTIR,

mikroskopia elektronowa SEM

EDX (ryc. 9),

mikrofluorescencja rentgenow-

ska XRD (ryc. 10).

W 1996 r. Muzeum Narodowe

zwróci³o siê do Centralnego Labora-
torium Kryminalistycznego z proœb¹

o wziêcie udzia³u w programie ba-
dawczym „Palety mistrzów nider-
landzkich”. W badaniach chodzi³o
o ustalenie autentycznoœci dzie³ na
podstawie analizy spoiw i pigmentów
stosowanych przez malarzy w danym
okresie. W tym przypadku mo¿liwe
by³o wykonanie badañ instrumental-
nych dostarczonego materia³u, ale ze
wzglêdu na brak materia³u porów-
nawczego, pozwalaj¹cego wyci¹-
gn¹æ konkretne wnioski, nie podjêto
siê innej interpretacji wyników analiz
ni¿ tylko identyfikuj¹cej sk³ad pier-
wiastkowy. Program niestety nie do-
szed³ do skutku,
œwiadomoœæ u³om-
noœci metodyki nie
pozwala³a bowiem
na wyra¿enie kate-
gorycznej opinii
w po¿¹danym zakre-
sie.

Ostatni przyk³ad

wykorzystania metod
l a b o r a t o r y j n y c h
w celu okreœlenia au-
tentycznoœci dotyczy
jednego z produktów
kultury masowej –
p³yty CD. Chodzi
mianowicie o badania porównawcze
p³yt kompaktowych pochodz¹cych
z oryginalnego nak³adu z ich pirackim
wznowieniem.

W 2004 r. w CLK wdro¿ono do ru-

tynowej praktyki unikaln¹ w skali

œwiata metodê badañ identyfikacyj-
nych dysków optycznych, pozwalaj¹-
c¹ na identyfikacjê maszyn do niele-
galnej masowej produkcji optycznych
noœników danych (p³yt CD i DVD).
W ramach programu badawczego
wspó³finansowanego przez Komitet
Badañ Naukowych eksperci Labora-
torium opracowali metodykê wyko-
rzystuj¹c¹ specjaln¹, przeznaczon¹
do tego celu konfiguracjê mikroskopu
metalograficznego (ryc. 11). Dziêki
temu powsta³a mo¿liwoœæ udowod-
nienia produkcji p³yt na konkretnej
maszynie.

Za tê pracê CLK nagrodê przyzna-

³a Koalicja Antypiracka (ryc. 12).

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

10

Ryc. 7.

Ryc. 9.

Ryc. 10.

Ryc. 12.

Ryc. 8.

Ryc. 11.

Badania dzie³ sztuki
w kierunku identyfikacji
sprawców przestêpstw

Przestêpstwa, których sprawcê

technicznokryminalistyczne badania
dzie³ sztuki pozwalaj¹ zidentyfiko-
waæ, to przede wszystkim kradzie¿e,
kradzie¿e z w³amaniem i akty wanda-
lizmu, choæ w praktyce CLK zdarzy³y
siê tak¿e zabójstwa. W takich przy-
padkach oferta laboratoryjna jest
znacznie szersza, równa siê bowiem
spektrum us³ug œwiadczonych przez
laboratoria kryminalistyczne, które
z zasady s¹ nastawione na identyfi-
kacjê sprawców przestêpstw. Jedy-
nym ograniczeniem jest wartoϾ
dzie³a sztuki, bo choæ wartoœci dowo-
dowej np. œladów daktyloskopijnych
sprawcy na skradzionym przedmio-
cie nie da siê przeceniæ, to postêpo-
wanie laboratoryjne nie mo¿e za ce-
nê identyfikacji sprawcy kradzie¿y
doprowadziæ do bezpowrotnego
zniszczenia badanego dzie³a.
W przypadku dzie³ sztuki w celu
ujawnienia pozostawionych na ich
powierzchniach œladów linii papilar-

nych wykorzystuje siê metody niein-
wazyjne (nieniszcz¹ce), które pozwa-
laj¹ na uwidocznienie œladów i, nie
naruszaj¹c jednoczeœnie powierzchni
przedmiotu, zachowuj¹ jego niepo-
wtarzalne wartoœci estetyczne, u¿yt-
kowe, zabytkowe czy pami¹tkowe.

Do metod nieniszcz¹cych zalicza

siê metody optyczne, polegaj¹ce na
przeprowadzeniu oglêdzin w œwietle
bia³ym naturalnym lub sztucznym
oraz oglêdziny w ró¿nych zakresach

promieniowania widzialnego i ultra-
fioletowego z wykorzystaniem zjawi-
ska absorpcji lub luminescencji. Je-
¿eli rodzaj powierzchni na to pozwa-
la, mo¿na zastosowaæ metody fizycz-
ne lub fizykochemiczne, których efek-
ty zanikaj¹ same po pewnym czasie
lub dadz¹ siê fizycznie usun¹æ po-
przez delikatne zebranie lub wytarcie
(jod, proszki daktyloskopijne).

Zastosowanie wy¿ej opisanych

metod pozwala na ujawnienie œladów
linii papilarnych bez ingerowania
w powierzchniê badanych przedmio-
tów. Nie wyczerpuj¹ one wprawdzie
mo¿liwoœci badawczych, maj¹cych
na celu ujawnienie œladów linii papi-
larnych, jednak inwazyjne metody fi-
zyczne czy chemiczne mog¹ spowo-
dowaæ zniszczenie cennych dzie³
sztuki i dlatego przed ich zastosowa-
niem zleceniodawca powinien wypo-
wiedzieæ siê pisemnie co do zakresu
wykonywanych badañ.

Inne badania laboratoryjne maj¹-

ce czêste zastosowanie w tej dziedzi-
nie to:

odczytywanie zapisów z syste-

mów monitoruj¹cych zainstalowa-

nych w muzeach czy salach wysta-
wienniczych z zarejestrowanymi zda-
rzeniami i osobami – identyfikacja
osób na podstawie zdjêæ i zapisów
wizyjnych;

wykonywanie portretów pamiê-

ciowych na podstawie opisu
s³ownego;

badania wariograficzne;

badanie danych zawartych na

komputerowych dyskach twar-
dych i noœnikach wymiennych.

Poni¿ej zamieszczono kilka przy-

k³adów metod badawczych stosowa-
nych przez ekspertów CLK w celu po-
œredniej lub bezpoœredniej identyfika-
cji sprawców ró¿nych przestêpstw.

Badania mechanoskopijne w sprawie

kradzie¿y z katedry gnieŸnieñskiej

W 1986 r. eksperci CLK brali czyn-

ny udzia³ w wykryciu sprawców s³yn-
nej kradzie¿y srebrnych elementów
z grobu œw. Wojciecha w katedrze
gnieŸnieñskiej (ryc. 13–15).

Praca ekspertów polega³a na

ustaleniu i opisaniu zakresu uszko-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

11

Ryc. 13.

Ryc. 16.

Ryc. 15.

Ryc. 14.

dzeñ górnej czêœci grobu w postaci
rzeŸby postaci œw. Wojciecha oraz
identyfikacji naczyñ, w

których

sprawcy kradzie¿y topili srebrne ele-
menty grobu (ryc. 16).

Badania traseologiczne w sprawie

kradzie¿y z koœcio³a w Bieczu

W tej sprawie eksperci traseologii

przeprowadzili identyfikacjê buta jed-
nego ze sprawców na podstawie œla-
du traseologicznego zabezpieczone-
go na obrusie o³tarza koœcio³a. Po-
nadto eksperci mechanoskopii brali
udzia³ w ocenie œladów ciêcia pozo-
sta³ej czêœci p³ótna obrazu znajduj¹-
cej siê w zabezpieczonej ramie.

Badania daktyloskopijne

w sprawie kradzie¿y z koœcio³a

w Goœcierzynie i innych sprawach

W 1998 r. z koœcio³a w Goœcierzy-

nie skradziono obraz „Maria (Madon-
na) z Dzieci¹tkiem w ogrodzie mi-
stycznym”. Na odwrocie obrazu eks-
perci CLK ujawnili œlady linii papilar-
nych, pochodz¹ce od jednego ze
sprawców. Podobnie w sprawie kra-
dzie¿y z koœcio³a we Wroc³awiu na
podstawie skradzionej chrzcielnicy
ujawniono wg³êbiony œlad linii papi-
larnych. W 2000 r. dokonano kradzie-
¿y obrazów z mieszkania prywatnego
w Krakowie, na ramach których ujaw-
niono œlady linii papilarnych sprawcy.
W 2001 r. po kradzie¿y obrazu Kare-
la Dujardina „Pasterz krów” na p³a-
skownikach przytwierdzonych do ra-
my ujawniono œlady linii papilarnych.
W 2002 r. badano zabezpieczone do
sprawy zabójstwa dzie³a Franza
Krausego: na ramach obrazów ujaw-
niono fragmentaryczne odwzorowa-
nia linii papilarnych. W 2005 r. doko-
nano kradzie¿y obrazów i figurek
z mieszkañ w Kielcach. Badania kry-
minalistyczne pozwoli³y na ujawnie-
nie na obrazach œladów linii papilar-
nych, nadaj¹cych siê do identyfikacji
(ryc. 17).

Badania niekryminalistyczne

Do tej grupy badañ dzie³ sztuki

mo¿na zaliczyæ wszelkiego rodzaju

badania laboratoryjne, które by³y pro-
wadzone przez ekspertów CLK z ra-
cji ich umiejêtnoœci warsztatowych
oraz unikatowego wyposa¿enia
sprzêtowego Laboratorium. Dziêki te-
mu mo¿na by³o dokonywaæ zabez-
pieczeñ dzie³ sztuki w celu ich ochro-
ny przed zniszczeniem, wykonaæ ich
repliki, odczytywaæ pierwotne, obec-
nie s³abo ju¿ czytelne, zapiski na do-
kumentach rêkopiœmiennych czy te¿
dokonywaæ odkryæ, ujawniaj¹c niewi-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

12

Ryc. 17.

Ryc. 18 i 19.

doczne go³ym okiem, a ist-
niej¹ce, rysunek b¹dŸ sy-
gnaturê autora. Przyk³ady
takiej dzia³alnoœci stanowi¹
miêdzy innymi opisane poni-
¿ej prace.

Prace konserwatorskie

W 2003 r. eksperci CLK

brali udzia³ w zabezpiecza-
niu zabytkowych dokumen-
tów w klasztorze Paulinów
na Jasnej Górze. Doku-
menty te dotyczy³y historii
klasztoru. Podczas pobytu
na Jasnej Górze dokonano
konserwacji zgromadzo-
nych w jasnogórskich archi-
wach pism oraz zwi¹zanych
z nimi pieczêci (ryc. 18–19).
Prace wstêpne polega³y na
zabezpieczeniu dokumen-
tów przed wp³ywem œrodo-
wiska, co osi¹gniêto dziêki
umieszczeniu ich w specjal-
nie skonstruowanych do te-
go celu teczkach oraz wy-
konaniu odpowiednich opa-
kowañ, chroni¹cych orygi-
na³y pieczêci przed dal-
szym niszczeniem. Wyko-
rzystuj¹c techniki spraw-
dzone przy zabezpieczaniu
i badaniu œladów mechano-
skopijnych i traseologicz-
nych, eksperci wykonali re-
pliki zabytkowych pieczêci
w postaci woskowych odle-
wów. Do utworzenia kopii
pieczêci u¿yto wosku pszczelego,
który by³ w tamtych czasach po-
wszechnie stosowany do wykonywa-
nia pieczêci. Komplet kopii pieczêci
zosta³ oficjalnie przekazany przeoro-
wi klasztoru Paulinów, któremu za-
proponowano dalsz¹ wspó³pracê
w zakresie konserwacji, jak równie¿
dokumentowania zgromadzonych
zbiorów.

Eksperci Laboratorium uczestni-

czyli tak¿e w konserwacji i identyfi-
kacji metalowych elementów wyko-
panych z grobów podczas ekshuma-
cji zw³ok polskich oficerów w Mied-
noje i Ostaszkowie. Dziêki tym ba-
daniom uda³o siê zidentyfikowaæ

wiele medali, orderów oraz elemen-
tów ozdobnych, w tym nieœmiertelni-
ków znalezionych w grobach, co
w dalszym procesie badawczym
czêstokroæ u³atwia³o identyfikacjê
zw³ok

W CLK prowadzone s¹, ci¹gle

uzupe³niane, zbiory broni, której eg-
zemplarze – czêsto zabytkowe – eks-
perci ratuj¹ przed zniszczeniem, na-
prawiaj¹c je lub rekonstruuj¹c. Wyko-
rzystuj¹ do tego mo¿liwoœci sprzêto-
we, ale przede wszystkim w³asn¹
specjalistyczn¹ wiedzê oraz niew¹t-
pliw¹ pasjê (ryc. 20). Odtworzone eg-
zemplarze s¹ nastêpnie przechowy-
wane w odpowiednich warunkach

(ryc. 21). Warto odnotowaæ, ¿e spora
czêœæ tego bogatego zbioru zosta³a
przekazana do muzeów.

Badania
w celu poprawy czytelnoœci

W 2004 r. na zlecenie Zak³adu Ar-

cheologii Pradziejowej Instytutu Ar-
cheologii Uniwersytetu Warszawskie-
go wykonano badania, których celem
by³a poprawa czytelnoœci ornamentu
wybijanego metod¹ punktow¹ na gro-
cie z grobu cia³opalnego sprzed 2000
lat (ryc. 22).

Inne badania

Eksperci Laboratorium wykonywa-

li tak¿e badania i opinie na zlecenie
Zachêty w doœæ ciekawej i nietypowej
sprawie tajemniczego zabarwienia
odbitek fotograficznych. Celem ba-
dañ by³o okreœlenie przyczyn zmiany
koloru czarno-bia³ych odbitek foto-
graficznych wykonanych z autorskich
negatywów Eustachego Kossakow-
skiego, eksponowanych na wystawie
w Galerii Narodowej Zachêta.

Podsumowanie

Dzie³a sztuki nie s¹ materia³em

czêsto pojawiaj¹cym siê w rutynowej
pracy laboratoriów kryminalistycz-
nych. Trafiaj¹ tu z regu³y jako mate-
ria³ dowodowy, na którym znajduj¹
siê œlady pope³nianych przestêpstw,
najczêœciej kradzie¿y. Zdecydowanie
rzadziej zlecane s¹ badania w celu
okreœlenia autentycznoœci dzie³a
sztuki czy wykluczenia fa³szerstwa.
Zdarza siê te¿, ¿e mo¿liwoœci warsz-
tatowe i specjalistyczna wiedza eks-
pertów s¹ wykorzystywane do celów
poznawczych lub konserwatorskich
obejmuj¹cych przedmioty dziedzic-
twa kulturowego. Badanie dzie³ sztu-
ki stanowi dla ekspertów laboratoriów
odskoczniê od codziennej pracy
z materia³em dowodowym z regu³y
nieprzedstawiaj¹cym ¿adnej wartoœci
estetycznej.

* Artyku³ opracowany na podstawie materia³ów
przedstawionych na konferencji poœwiêconej
dzie³om sztuki – Gdañsk, 30.05–1.06.2005 r.
Zdjêcia pochodz¹ ze zbiorów CLK KGP.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 250/05

13

Ryc. 22.

Ryc. 20.

Ryc. 21.