Autor:

Tomasz Łysiak

Źródło:

Gazeta Polska Codziennie

Ciastka pani Bieńkowskiej i obiady premiera

Dodano: 31.01.2014 [22:59]

foto: Tomasz Adamowicz/Gazeta Polska
Dwór polskiego premiera zapomniał, że władza powinna być służbą. Dla niego jest tylko
przywilejem - pisze Tomasz Łysiak w „Gazecie Polskiej”.

Gdy pod oknami pałacu demonstrował tłum, królowa Maria Antonina zapytała: „Dlaczego tak
wyją?”. Gdy jeden z dworzan wyjaśnił, że są głodni – nie mają chleba – Austriaczka miała
odpowiedzieć: „S’ils n’ont pas de pain, qu’ils mangent de la brioche!”. Tłumaczono to zazwyczaj
na język polski, jako: „Jeśli nie mają chleba, niech jedzą ciastka”.

Sama anegdota, chociaż smaczna, nie jest jednak prawdziwa. Po pierwsze, słowa te wypowiedziała
zapewne Maria Teresa, żona Króla Słońce, a potem przypisywano je innym wysoko urodzonym
damom panującym, gdy prezentowały wyniosły styl, co zresztą było normą. Po drugie, nie jest
dobre samo tłumaczenie. Nawet Tadeusz Boy-Żeleński, który przełożył „Wyznania” Jana Jakuba
Rousseau, „brioche” zastąpił „biszkoptem”. Ów biszkopt miał wynaleźć właśnie Rousseau wzorem
„pewnej księżniczki”, by umieć pić niezbyt klarowne wino. W każdym razie u autora „Umowy
społecznej” i „Nowej Heloizy” biszkopt miał być sposobem zaradzenia sobie z kłopotem życiowym
– nieumiejętnością picia wina w sporych ilościach. Brioche natomiast jest po prostu rodzajem
francuskiej bułki maślanej, a nie ciastkiem leżącym z górą kremu na ladzie w cukierni.

Gdyby rzeczywiście Maria Antonina powiedziała owo sławetne zdanie, to w zasadzie miałoby ono
w tamtej sytuacji pewne uzasadnienie. Otóż piekarze byli zobowiązani prawem do sprzedawania
ludności tego typu produktów słodkich (jak „les brioches”) w wypadku, gdyby nie wypiekli chleba.

Tak czy inaczej, powiedzonko do królowej przylgnęło. I co ważne, świetnie oddaje ono atmosferę
drugiej połowy XVIII w. we Francji, w której arystokracja zgromadzona wokół Wersalu przestała
mieć jakikolwiek kontakt z rzeczywistością. To zdanie-metafora doskonale odzwierciedla stan
ducha ówczesnej klasy panującej. Zaowocował on zresztą najnieszczęśliwszym wydarzeniem dla
całej ludzkości – rewolucją francuską, która wywróciła porządek świata. Do koszy zamiast
ciastek zaczęły wpadać głowy ścięte ostrzem gilotyny.

Sorry…

„Sorry, ale taki mamy klimat, no niestety” – te słowa pani wicepremier Elżbiety Bieńkowskiej
zrobiły ostatnio furorę w mediach elektronicznych. Jedno zdanie stało się tematem rozlicznych
żartów, przeróbek i śmiesznych fotomontaży. W całym jednak zabawnym sosie, jaki towarzyszy
jednemu bon motowi rzuconemu z okna złoconej TVN-owskiej karety, jest ukryta treść, której nie
można zbagatelizować czy puścić mimo uszu, jako niewinną anegdotkę.

To nie jest niefortunne zdanko, jakie wymknęło się w toku lekkiego dyskursu, to nie zwykły
kolokwializm. Wynika ono po prostu ze sposobu rozumienia mandatu i władzy, jaką się
posiada w wyniku obdarzenia zaufaniem przez naród. Jeśli mianowicie władzę postrzega się
jako dobro własne, rodzaj bogactwa, wartości, którą – powiedzmy– wuj nam zostawił w spadku,
wtedy człowiek stojący u szczytu tej biurokratycznej, zhierarchizowanej struktury państwowej sam
siebie postrzega jako władcę absolutnego. A ludzi widzi podobnie jak baronowa d’Oberkirch.
Opisała ona arystokratów wracających z nocnego balu wydanego w wersalskim pałacu. W tym
samym czasie, gdy drogą jechały bogato zdobione karoce z dworzanami, na polach zaczynali już
pracę chłopi zginający plecy w promieniach wschodzącego słońca – „Cóż za kontrast między ich
spokojnymi, zadowolonymi

twarzami

i naszym wyczerpaniem! Róż nam opadł z policzków, puder z

włosów… Nie był to ładny widok!”.

Otóż to! Arystokraci biedni, zmęczeni swoją nocną „robotą” spoglądają na zadowolonych z życia,
pracujących na polach robotników.

Oderwani od realiów

Wersal stał się we Francji oświeceniowej miejscem tak bardzo odciętym od rzeczywistości, że gdy
już zbliżała się katastrofa, nadal udawano, że właściwie nic się nie dzieje. Lub nie potrafiono tego
dostrzec. Ludzi dworu odgradzała od uważnego spojrzenia na realia ich własna pycha – w dodatku
prawdopodobnie cały czas byli przeświadczeni, że po prostu dobrze spełniają swoją

funkcję

. Słowa

Elżbiety Bieńkowskiej odzwierciedlają podobny sposób myślenia, który stał się cechą dworu
Donalda Tuska. Ta cecha to całkowite odcięcie od świata realnego, a także od problemów
zwykłych ludzi. Zresztą nie świadczy o tym jedna tylko wypowiedź Bieńkowskiej – chociaż
jaskrawo ten mechanizm myślowy uwidoczniła. Zwłaszcza że w momencie, gdy nie mieliśmy do
czynienia z jakimiś wyjątkowymi mrozami, zaczęły zawodzić kolejne podległe rządowi instytucje
państwowe, a ludzie, wściekli, siedzieli w zamrożonych pociągach po wiele godzin. O owym
odcięciu od rzeczywistości świadczą czyny polityczne – lepiej pracować nad genderyzowaniem
dzieci w przedszkolach niż nad kolejkami w przychodniach. Świadczą kolejne telewizyjne występy
arystokracji dworu Tuska. Jak choćby wypowiedzi Adama Szejnfelda, który pewnie zrobiłby wielką
karierę na jednym z dworów monarchii absolutnych oświeceniowej Europy. Szejnfeld jest tu
doskonałym przykładem – to człowiek o kamiennej twarzy, nietracący rezonu, mówiący ze
spokojem ambasadora wykładającego rozmówcom atuty związane z siłą państwa rządzonego przez,
powiedzmy, Katarzynę II czy Ludwika XVI; jednocześnie potrafi zarzucać danymi, wskazywać na
„gospodarczy wzrost” czy opinię, jaką się cieszy Polska w świecie.

Problem w tym, że Polaków, którzy nie mają co jeść pod koniec miesiąca lub przeżywają horror
kontaktu ze służbą zdrowia, oceny, wzrosty, rankingi oraz międzynarodowe uznanie nie obchodzą.
Ich obchodzi życie, które mają na co dzień. Problemy, z jakimi się stykają.

Na pytanie o głodne dzieci w Polsce słyszymy jednak butne porady kolejnych „arystokratów”:
„Niech jedzą szczaw z nasypów kolejowych”.

To nawet gorzej niż proponowane przez Marię Antoninę ciastka. To już szczyt buty i arogancji.

Dwór polskiego premiera zapomniał, że władza powinna być służbą. Dla nich jest tylko

przywilejem. Nie zmieniają tego nawet wiadomości o śmierci ludzi w wyniku nieudolności działań
państwowych (np. sprawa chłopca, który powiesił się, gdyż miał być zabrany od swojej

rodziny

).

Grands couverts

Dobry władca musi być blisko swojego ludu. Posłuszny temu wezwaniu Donald Tusk co pewien
czas jedzie do swego ludu. Je obiad ze zwykłą rodziną. Dziwnym trafem

zdjęcia

z rodzinnego

obiadu trafiają do prasy. Są więc przeznaczone dla publiczności…

Bardzo podobnie czyniono w Wersalu. Organizowano mianowicie specjalne obiady, tzw. grands
couverts, w trakcie których plebs mógł uczestniczyć w posiłku

rodziny

królewskiej. Rozstawiano w

ogrodzie stoły. Król, królowa, damy dworu i najbliżsi dworzanie siadali i jedli specjały. Kilkanaście
metrów dalej, trzymany w ryzach przez straże, stał głodny tłum, przyglądając się posiłkowi. Każdy
mógł uczestniczyć w królewskim obiedzie. Jedynym warunkiem było – w wypadku mężczyzn –
posiadanie przy pasie szpady. Z tego powodu przy jednej z bram wersalskich utworzono…
wypożyczalnię szpad. Można by taką broń nazwać – szpadą obiadową. Należało ją oddać przy
wyjściu, gdy już się człowiek dostatecznie nasycił widokiem jedzenia.

Nie wiem, co robiono w czasie deszczu. Czy nad stołami królewskimi był jakiś daszek? Czy kilku
lokajów trzymało nad talerzami wypełnionymi owocami morza parasole? W każdym razie wątpię,
by dbano o to, aby nie zmókł plebs.

Tak więc wyobrażam sobie, jak nagle, w trakcie takiego pięknego grand couvert, niebo zasnuwa się
chmurami. Zaczyna lać. Królowa bierze do ust kawałek kraba. Nad nią pręży się lokaj z
pozłacanym parasolem. A ona spogląda w stronę tłumu. Po twarzach biedaków płyną krople
deszczu, rozmazując brud. Królowa z przepraszającym uśmiechem – w końcu ma dobre serce –
mówi: „Pardonnez-nous, ale taki mamy klimat we Francji. Malheureusement!”.

Może rzeczywiście takie zdarzenie miało wtedy miejsce?

W każdym razie w Polsce, zaraz przy wjeździe do kancelarii pana premiera, należałoby ustawić
specjalną budkę. W niej zaś Biuro Ochrony Rządu miałoby niewielki składzik ze szpadami.
Wypożyczanymi jedynie na obiady z premierem.