MAY GRETHE LERUM

OKO ZA OKO

ROZDZIAŁ I

Meisterplassen, 1703

Maryjka zebrała całe naręcza ziół i kwiatów, bowiem około dnia świętych

apostołów Piotra i Pawła rośliny posiadają specjalną moc. Wszystkie zostały rozłożone

do suszenia, każda odmiana w odpowiednim dla siebie miejscu: niektóre umieszczono w

przewiewnym chłodzie, inne porozwieszano na nasłonecznionych ścianach.

Ciemnowłosa dziewczyna stała, trzymając w dłoniach lśniący kawałek metalu. Mrużyła

oczy w blasku wspaniałego czerwcowego słońca.

- Gjertrud, powiedz mi teraz tak szczerze, czy ja jestem do niej chociaż trochę

podobna?

Poprawiała włosy przed kawałkiem wytartego srebrnego lusterka. Odbicie było

niewyraźne, ale mimo to widziała swoje rysy i długie, czarne włosy, które tylko latem

stawały się odrobinę jaśniejsze, pojawiały się w nich brunatno rude pasemka, zwłaszcza

w ciągu długich dni spędzanych na górskim pastwisku.

Kobieta, która wyglądała jak jej matka, nie zaraz odpowiedziała. Skrzywiła się

lekko na to bezceremonialne pytanie, jakby było w nim coś bluźnierczego. Dla niej

równie dobrze Maryjka mogłaby zapytać, czy nie jest trochę podobna do wielkiej Maryi,

Matki Bożej.

Ale ona pytała tylko o własną matkę. O Marię... Marię, jedyną przyjaciółkę

Gjertrud, osobę, która na zawsze wyryła głęboki ślad w jej sercu.

Gjertrud wyprostowała się nad balią pełną letniej, brudnej wody. Obie kobiety

prały właśnie piękne kilimy, które, jak sięgnąć pamięcią, zdobiły drewniane ściany izby

w Meisterplassen.

- Podobna do niej? Taaak... Z pewnością jesteś podobna. Ale bardziej jeśli chodzi

o serce, moim zdaniem. Jesteś wrażliwą dziewczyną, rozumiesz więcej niż zwyczajni lu-

dzie, potrafisz pytać tak, że nikt nie umie ci odpowiedzieć. Ona też często tak robiła...

Gjertrud odwróciła wzrok. Maryjka nie dawała za wygraną, domagała się

odpowiedzi.

- Ona miała jasne włosy, prawda? I była bardzo piękna... Musiała być piękna...

- Ciii, dziewczyno! Mówisz tak, jakby jej nie było wśród żywych!

Maryjka westchnęła. W jej ciemnoniebieskich oczach pojawił się upór. Teraz

latem twarz miała opaloną i kontrast pomiędzy czarnymi włosami a jasną cerą nie był

taki uderzający.

- Dla mnie prawie tak jest - syknęła przez zaciśnięte zęby.

Gjertrud potrząsnęła głową, jakby chciała pozbyć się nieprzyjemnego uczucia,

znowu zgięła plecy nad praniem i przerzucała ciężkie tkaniny z jednej balii do drugiej

tak, że woda chlustała na boki.

- Ona nie umarła! Ona żyje, gdzieś tam na Północy, niech Bóg ma ją w swojej

opiece. I na pewno któregoś dnia...

- ...wróci do domu, tak? Dziękuję, powtarzasz mi to od piętnastu lat, a tymczasem

jedyne, co się w tej sprawie zmieniło, to to, że ojciec również przepadł!

Gjertrud dostrzegła wyraz goryczy w smutnej twarzy dziewczyny. Pożałowała

swojej szorstkości. Ta biedna mała wciąż z pewnością tęskni za ojcem. Zresztą kto tego

nie robi? Gjertrud też musiała tłumić w sobie wiele bolesnych uczuć, odkąd Randar

wyruszył, by odnaleźć Marię, która została zesłana na Północ do obozu rybackiego.

Ledwie zdołała uniknąć stosu! Na szczęście żona tego strasznego pastora Revelina

zdążyła przed śmiercią wyznać całą prawdę, opowiedziała o intrydze, jaką oboje uknuli.

Sąd nie mógł jednak Marii całkiem uniewinnić, zeznawało przeciwko niej zbyt wielu

świadków. Czarownica Maria. Mądra Maria. Znachorka. Niektórym jawiła się jako anioł,

innym jako grzeszna kusicielka. Dla Gjertrud była niemal świętą. Dla małej Maryjki

pozostała imieniem... Dla Randara była opętaniem. To dlatego porzucił dom, odszedł, by

odszukać ukochaną.

I znalazł ją.

Gdzieś na Północy, na skalistej wysepce, gdzie kobiety przetrzymywano jako

niewolnice. Zmuszane do ciężkiej pracy, sprzedawały się każdemu rybakowi, który był w

stanie zapłacić kilkoma suszonymi rybami lub odrobiną wódki...

Gjertrud czekała na Randara bardzo długo. Zanim wyjechał, dowiedział się, co

ona nosi w sercu. Jakie straszne mary dręczą ją co noc, ponieważ pokochała męża swojej

przyjaciółki i wybawicielki.

Obiecał, że wróci do domu i do niej. Obiecał, że się nią zaopiekuje, obiecał, że

będzie ojcem dla jedynej córki.

Ale tam na Północy odnalazł Marię. Los się do niego uśmiechnął i stało się tak, że

wszyscy uwierzyli, iż jest prawnym nadzorcą obozu na wyspie Skjaervaer.

Dlatego tam został.

Dlatego córce zostało jedynie blade wspomnienie ojca.

Gjertrud wyciągnęła zaczerwienioną spracowaną dłoń, ociekającą teraz

mydlanym ługiem. Pogłaskała dziewczynę po włosach.

- Moja najdroższa... Wiem, ile musiałaś wycierpieć. Ale pewnego dnia... pewnego

dnia zrozumiesz. Pewnego dnia...

- Nie! Ja nie chcę rozumieć! I nigdy, nigdy nie wybaczę temu pastorowi, który

posłał moją matkę na zatracenie. Odebrał jej zagrodę i ziemię, pozbawił ją wszelkiej czci,

ukradł plebanię i wszystko co miała! Ale czy go to zadowoliło? Nie, on musiał ją jeszcze

posłać na śmierć! Bo ten rybacki obóz... nie jest dużo lepszy od śmierci, prawda? Gdyby

umarła, mogłabym przynajmniej zapomnieć, nie musiałabym przez całe życie nosić w

sobie tej przeklętej tęsknoty...

Wybuchnęła płaczem.

Gjertrud zostawiła pranie, przytuliła do siebie szlochającą dziewczynę. Serce jej

krwawiło na widok cierpień tego dziecka. Troskliwe dłonie gładziły po plecach, cicho

szeptane słowa przenikały przez zasłonę ciemnych włosów, pod którymi ukrywała się

twarz Małej.

Trudnym dzieckiem była ta jej Maryjka. Myślała za wiele. Nie była w stanie

pogodzić się z wyrokiem losu.

Jaka niepodobna do siostry Sunnivy! Tamta też wycierpiała niemało, też została

jako dziecko sierotą pozbawioną ojca i domu. Nawet teraz, kiedy była gospodynią na

Gurvin, los nie szczędził jej prób. Sunniva urodziła i pochowała dwóch synków. Chyba

już nie będzie dzieci w ich izbie. Bogu dzięki, że ma przy sobie Bjornara...

Maryjka przestała szlochać, rozejrzała się, zawstydzona wybuchem.

- Wiesz, Gjertrud, czasami wszystko się we mnie tak strasznie burzy. Niekiedy...

nie jestem w stanie tego opanować. I zawsze potem wiem z coraz większą pewnością, że

muszę coś zrobić. Muszę... oddać. Muszę spojrzeć w oczy temu człowiekowi, dowiedzieć

się, kim jest sprawca mojego nieszczęścia. Muszę poznać pastora z Lyster.

Ostatnie słowa niemal wypluła, Gjertrud znowu poczuła w żołądku szpony

strachu. Nie rozumiała gwałtownej nienawiści tej dziewczyny, była wobec niej równie

bezradna jak matka piskląt wobec zbliżającego się podstępnie drapieżnika. Kiedy Małą

ogarniały myśli o zemście, stawała się kimś innym, kimś obcym, i była wtedy zupełnie

niepodobna do swojej matki.

Może to krew kata, którą nosiła w swoich żyłach, powodowała ten straszny,

oślepiający gniew, tę zdolność do zapominania o całym świecie w strasznej potrzebie

odwetu wobec ludzi, którzy ją skrzywdzili?

Gjertrud bała się, że Maryjka będzie jedną z tych osób, które potrafią zabić w

obronie ukochanych. Bardzo jej się to nie podobało.

Że też taka śliczna dziewczyna... że może być taka zatwardziała w gniewie!

Gjertrud robiła sobie wymówki. Bo nie było chyba słuszne, że przekazywała temu

dziecku własną gorycz. Nie postępowała właściwie, przedstawiając Małej obraz matki

jako niemal świętej, którą zniszczył podstępny pastor... Ale opowiadania o matce były

największą radością Maryjki od najwcześniejszego dzieciństwa.

Biedna Mała...

Zanim ojciec wyruszył na poszukiwanie matki, dziecko długo tuliło się do niego,

zadając mnóstwo nieprzyjemnych pytań. Gjertrud obawiała się, że dziewczyna jeszcze

teraz boryka się z podejrzeniem, iż ojciec jej nie kochał...

- Maryjko, myślę, że powinnyśmy zrobić sobie przerwę.

Gjertrud celowo nie powiedziała „moje dziecko” ani „maleńka”, chciała bowiem

podkreślić, że teraz rozmawiały jak kobieta z kobietą. Maryjka uśmiechnęła się blado,

delikatny wiatr osuszył już łzy. Odłożyła srebrne lusterko. Wylały wodę i ciężką balię

zabrały ze sobą na brzeg, gdzie miały wyłożyć kilimy do płukania.

Przy posiłku Gjertrud próbowała wrócić do tamtej rozmowy. Chciała poznać

najgłębsze myśli Maryjki, ale to było tak, jakby chcieć złowić węgorza w sieć. Młoda

dziewczyna wymykała się, nie chciała zwierzeń. Znowu w jej oczach pojawił się tamten

wyraz uporu, który sprawiał, że Gjertrud przenikał zimny dreszcz i doznawała wyrzutów

sumienia.

Czy to nie ona sama ukształtowała w Maryjce te uczucia?

Marja z radością wstała od stołu, gdy posiłek dobiegł końca. Była już zmęczona

tym dniem, tęskniła, żeby zostać sama, żeby pójść do swojego tajemnego miejsca wy-

soko w górach. To tata ją tam zaprowadził na krótko przed swoim wyjazdem.

Zaprowadził tam również Sunnivę, kiedy pewnego razu musiała w spokoju pomyśleć.

To było święte miejsce.

Gdy Maryjka siedziała na wielkim kamieniu, który zwłaszcza z daleka sprawiał

wrażenie, że chwieje się niepewnie na krawędzi skały i może lada chwila runąć w dół,

czuła się wolna.

Tam na górze myśli płynęły swobodniej, były spokojniejsze i bardziej świadome

celu. Przypominały rzekę, wijącą się w dzikich zakolach, omijającą wielkie głazy, by

dotrzeć do szerszego, wygodniejszego koryta...

Maryjka nie wspomniała ani słowem o praniu, po prostu podziękowała za

jedzenie i wyszła.

Lekko wspinała się po piargach i kamieniach, przedzierała przez zarośla i ledwo

widoczne górskie ścieżki. Wiedziała, że tędy nikt za nią nie pójdzie. Nikt bowiem, kto

nie znał dokładnie każdego odcinka, nie mógł nawet przypuszczać, że ten szlak można

pokonać. Kiedy spoglądała w górę, wzrok napotykał nagie skały i gładkie zbocza. To

naprawdę niebezpieczny teren, niedostępny.

Wiedziała też, że wkrótce znajdzie się na górze, ostatni kawałek drogi wiódł

jednak przez osypisko pełne porosłych mchem, poruszających się przy każdym

dotknięciu głazów. Ale ojciec pokazał jej, gdzie można bezpiecznie postawić stopę.

Fiord w dole połyskiwał błękitem, tylko gdzieniegdzie mieniła się plama zieleni.

Widziała stąd okolicę daleko aż do Sogndal, wzrok sięgał hen, do przylądka

przesłaniającego osady na tamtym brzegu.

Meisterplassen leżało samotne, po złej stronie fiordu.

Maryjka myślała jednak, że przecież to właśnie oni mają najpiękniejszy widok.

Ludzie mieszkający po właściwej stronie widzieli tylko hale i szczyty oraz Meister-

plassen!

Dalej w głębi fiordu, właśnie po ich stronie, rozłożyły się bogate osady. Bliżej

wielka wieś, Fimreite, w której znajdowały się najpiękniejsze dwory z całej parafii. Dalej

Eidet, tam także mieszkają ludzie. Trudno jednak do nich dotrzeć lądem. W wielu

miejscach góry wznoszą się pionowo wprost z fiordu, pocięte niebezpiecznymi

rozpadlinami i porośnięte starym borem.

Jedyna droga wiodła przez wodę.

Zresztą dla ludzi z Meisterplassen pływanie łodzią było zawsze najbardziej

naturalnym sposobem podróżowania. Nigdy nie mieli konia ani wozu, nie posiadali na-

wet starej chabety, którą można by zaprząc do pługa.

Maryjka nie skarżyła się z tego powodu, nie bywała głodna, nie brakowało jej

ubrań, nie musiała marznąć.

Wiedziała poza tym, że w ciągu tych blisko pięćdziesięciu lat, jakie minęły od

chwili, kiedy jej matka przybyła do Meisterplassen jako nowo narodzone dziecko, wiele

się zmieniło.

Wtedy Randar był przybranym synem kata, jego dziedzicem. Gdy dorósł, musiał

pójść w krwawe ślady swego ojca, i trwało tak, dopóki złe dziedzictwo nie zostało

przełamane, co dokonało się krótko przed jej urodzeniem. Teraz Meisterplassen nigdy już

nie będzie przerażającym miejscem, siedliskiem zła, którym matki straszyły swoje małe

dzieci.

Tylko nazwa pozostała ta sama. Zagroda Mistrza.

Dom kata.

Jej dom.

Właściwie powinna była mieszkać w pięknym dworze w Lyster, jako córka

wdowy po pastorze. Gdyby mama nie została stamtąd wypędzona po śmierci Mogensa...

Tylko że może wtedy mama nigdy by ponownie nie spotkała taty? Z drżeniem w

sercu wywołanym tą nieoczekiwaną myślą Maryjka uświadomiła sobie, że być może ona

sama nigdy by się nie urodziła.

Starała się otrząsnąć, uwolnić od niepotrzebnych rozważań. Nie chciała myśleć

teraz o niczym, co mogłoby oddalać od dawna wytyczony cel.

Nie chciała przyjmować do wiadomości niczego, co mogłoby ją sprowadzić z raz

obranej drogi, osłabić tak, że nie byłaby w stanie zrealizować planów. Bo pewnego dnia

pomści wszystko, co ten pastor zrobił jej matce, ojcu i jej samej.

Całą podłość.

Wszelkie zło.

Całą chciwość.

Maryjka podciągnęła w górę kolana, wciąż wpatrywała się w leżący w dole fiord.

Kilka mew bawiło się nad powierzchnią wody. Wyglądało to tak, jakby się prześcigały w

umiejętności latania i technikach lądowania.

Maryjka uśmiechnęła się. Rysy jej złagodniały, ale w oczach wciąż trwał ten

wyraz uporu, który pojawił się tam w czasie wybuchu przy balii z praniem. Delikatny

wiatr odsunął jej grzywkę z oczu, poczuła go niczym lekkie muśnięcie dłoni. Nie

zwróciła jednak na to uwagi, tak samo jak nie zwracała uwagi na niezdarne starania

Gjertrud, by ukoić jej cierpienie, pocieszyć ją.

Maryjka miała cel, wiedziała, co zrobić z życiem.

Wszystko, co się z nią działo, prowadziło ku temu celowi.

Tego dnia, kiedy stanie się dorosła...

Tego dnia godzina pastora wybije, już teraz powinien zacząć odmawiać

modlitwy...

Wargi Maryjki były miękkie i czerwone, słońce i wiatr sprawiły, że policzki

płonęły. Wciąż obserwowała bawiące się mewy i czuła, że jej serce jest tak samo wolne

jak te ptaki.

Tak było tutaj na górze. Zawsze. Kiedy siedziała tu na skale niczym królowa na

tronie, niemal odczuwała bliskość ojca. Odczuwała też coś innego, coś nieuchwytnego.

Gdy tylko zamknęła oczy i skupiła się, zaczynała czuć, że z kamienia, na którym siedzi,

płynie ku niej jakieś dziwne ciepło. Ciepło nie pochodzące ze słonecznych promieni,

płynące jakby z wnętrza, z samego serca szarego kamienia.

Tutaj siadywała także jej matka.

Mama i ojciec kochali się tutaj.

Tyle zdołała zrozumieć z lekkiego drżenia jego rąk, z rumieńca, który zabarwił

jego policzki tamtego dnia, przed ponad dziesięciu laty. Ona sama ledwo skończyła

wtedy pięć lat, ale nastrój towarzyszący wyjazdowi ojca wciąż zachowała w pamięci.

Pamiętała każdą woń, każde słowo. Jego ręce, które ją przytulały. Były odrobinę

wilgotne. Jego głos, który załamał się w chwili, gdy przywarła do niego, domagając się

wyjaśnień. Oczy, które lśniły tak dziwnie, gdy opowiadał o mamie i o tym, jak bardzo ją

kocha.

- Bardziej niż mnie? - zapytała wtedy.

On zaś protestował z całą mocą, przytulił ją gorąco. W głębi duszy wiedziała, że

mówił prawdę. Nie kochał matki bardziej niż ją. Kochał inaczej...

A teraz musiał wybierać.

Zdecydował się opuścić córkę.

A ona, Maryjka, nie potrafiła żyć z tą tak prostą przecież prawdą. Musiała znaleźć

coś, co by chroniło ojca przed jej złymi uczuciami.

Ratunkiem okazał się podły pastor.

Bo to przecież jego wina, że również ojciec musiał wyjechać!

Uśmiech Maryjki rozpłynął się we łzach, płakała teraz szczerze nad tamtym

dzieckiem, którym przecież pozostała. Naprawdę nie było jej lekko. Ale lata mijały,

zdążyła przeżyć co najmniej tyle samo dobrych chwil, co smutnych. A teraz jest już

prawie dorosła.

Wkrótce czas się dopełni.

Jak najszybciej musi porozmawiać z Gjertrud, wytłumaczyć jej, że protest na nic

się nie zda.

Zresztą Gjertrud z pewnością zrozumie. Czyż ona sama nie mówiła o tym

pastorze z nienawiścią w głosie? Czy ona sama z jego powodu nie utraciła jedynej przy-

jaciółki? Czy przez tego pastora nie musiała poświęcić życia?

Maryjka wiedziała, że posiada dość władzy nad Gjertrud, by pokierować nią tak

jak zechce. Ta kobieta kochała ją bezgranicznie.

Jak córkę. Albo jeszcze bardziej.

Gjertrud nigdy, absolutnie nigdy by mnie nie opuściła, pomyślała.

Jesienne święto obchodzono tak, jakby wieki zatrzymały się we wsiach

położonych nad brzegami długiego fiordu. Pastorom nie bardzo się to święto podobało,

byli jednak bezradni Wiedzieli, że ludzie odprawiają te radosne rytuały, podczas których

składa się w ofierze ziarno, warzywa i pokarmy mięsne na pamiątkę tego, co robili ich

najdawniejsi przodkowie, składający dary swoim bogom. Teraz wszyscy są

chrześcijanami, wobec tego zbiory poświęcają Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu, księża

wzdragali się jednak na myśl o tych obrzędach, grzesznych tańcach i radosnych

ceremoniach, w których naprawdę nie było ani śladu chrześcijańskiej liturgii W Lyster

wystawiano na dwór saganki z kaszą na mleku i gotowaną baraniną, ponadto krowi ser i

roztopiony tłuszcz. Ludzie pili wywar z mięsa tak samo, jak nakazywał zwyczaj za

czasów Tora i Odyna.

A kiedy w niedzielę wierni spotykali się w kościele na dziękczynnej mszy, to nie

kazanie pastora ani chrześcijańska Ewangelia wywoływały ten radosny, pełen ocze-

kiwania nastrój.

Właściwe obchody zaczynały się bowiem po zakończeniu nabożeństwa...

W domach czekały nakryte stoły, nawet w najbiedniejszych chałupach

wyjmowano wtedy coś specjalnego. Był czas zbiorów. Jedzenie znajdowało się pod

dachem. Długa wiosna i lato, czas wytwarzania, dobiegły końca. Teraz nadchodził czas

korzystania z owoców pracy, czas odpoczynku i rozrywki. Nawet zwierzęta dostawały

jakieś smakołyki, jeśli teraz je zaniedbać i nie dać im wieczorem siana, to zimą dostaną

wszy...

I dla ludzi, i dla zwierząt nadchodziły nieco krótsze dni robocze. Wysiłek może

nie będzie mniejszy, mróz i niedojadanie dokuczą zimą wielu z nich, ale na obchodach

dożynkowych nie należy oszczędzać. W jakimś sensie są to święte dni.

Dwie samotne kobiety w Meisterplassen zamierzały pójść do wsi. Jesienne słońce

było piękne, świeciło niemal oślepiająco na zupełnie czystym niebie. Światło odbijało się

we włosach Maryjki i Gjertrud była dumna niczym prawdziwa matka z urodziwej

przybranej córki.

W duchu modliła się gorąco, żeby ten dzień przyniósł coś dobrego Niech czas

spędzony w towarzystwie innych młodych ludzi sprawi, że jej ukochana Maryjka zacznie

myśleć o czymś innym, porzuci swoje samotne rozwalania o zemście. Może właśnie

dzisiaj spotka jakiegoś chłopca - . Może spotka kogoś całkiem wyjątkowego, kto wzbudzi

w niej dobre uczucia? Wprawdzie to jeszcze dość wcześnie, ale Maryjka zawsze była

trochę nad wiek dojrzała. Może to dziedzictwo, które przyniosła ze sobą na świat, a może

jakieś przekleństwo? Gjertrud wiedziała, że matka i babka dziewczyny także dojrzewały

bardzo wcześnie.

Teraz chciała ze skrzyni Marii wyjąć wstążkę.

Nie otwierała tych kufrów zbyt często, ostatni raz przed ślubem Sunnivy.

Skrzynie Marii stały w domu jak święte, niczym Arka Przymierza. Gjertrud z największą

niechęcią decydowała się zajrzeć do którejś z nich choćby po to, by przewietrzyć

zawartość i włożyć do środka woreczki ze świeżymi ziołami przeciwko molom i innemu

paskudztwu. Co by to było, gdyby Maria wróciła do domu i zobaczyła, że nie

utrzymywała jej rzeczy w porządku!

Ale teraz, dzisiaj, Maryjka mogła sama wybrać coś dla siebie spośród barwnych

wstążek swojej matki. Niczym mała dziewczynka wpatrywała się szeroko otwartymi

oczyma w niezwykłe skarby ukryte w ciężkich skrzyniach.

Książki, papiery, ubrania, jakieś ozdoby...

- Gdzie jest ta srebrna fajka, o której opowiadałaś? - zapytała.

- Wysłałam ją, kiedy twój ojciec wyjeżdżał. Zabrał fajkę i najważniejsze książki.

Maryjka powoli kiwała głową. Tata nie wyjechał z pustymi rękami. Już wtedy,

kiedy zobaczyła jego ciężki worek, zakiełkowała w niej zła pewność: on nie wróci.

Słowa, które wypowiadał, były puste i bezsilne. I dlatego właściwie nigdy nie miała

uczucia, że wtedy kłamał. Wróciłby do niej. gdyby matka umarła. Ale to chyba dobrze,

że tam został. Ona sama miała przecież Gjertrud. Mama w tym strasznym, opuszczonym

miejscu nie miała nikogo.

- Wezmę tę białą - powiedziała Maryjka, wyjmując delikatną starą koronkę i

unosząc ją ku światłu. Gjertrud pomogła jej wpleść wstążkę w świeżo umyte włosy.

Wyglądało to wspaniale, biała koronka z latami pożółkła, ale i tak tworzyła niezwykły

kontrast z ciemną czupryną Maryjki.

- Złamiesz dzisiaj mnóstwo chłopięcych serc, zobaczysz, ich trzask będzie słychać

stąd aż do Kaupanger - zażartowała Gjertrud.

Maryjka prychnęła.

Obie ostrożnie usiadły w łodzi, żeby nie zniszczyć i nie pognieść pięknych ubrań,

nie poplamić czarną smołą, którą jakiś czas temu wysmarowały łódź. Gjertrud za-

uważyła, że niektóre żelazne śruby zardzewiały i trzeba je jak najszybciej wymienić.

Westchnęła ledwo dosłyszalnie, jak trudno samotnej kobiecie dopilnować wszystkiego.

Przez te długie lata od kiedy Randar wyjechał, nie szczędziła wysiłku, by utrzymać

gospodarstwo w takim samym stanie jak za jego czasów. Musiała jednak niekiedy

przyznać, że to naprawdę za wiele. Maryjka tymczasem wyrosła, ale nawet z jej pomocą

Gjertrud mogła uprawiać coraz mniejsze poletka. Dach domu przeciekał, ściana w oborze

wymagała ocieplenia. Pług trzeba było zawieźć do kowala, bo lemiesz pękł na dwoje,

kiedy wiosną Gjertrud w desperacji oparła się o niego tak mocno, że wbił się pomiędzy

dwa wielkie kamienie.

Bóg wie, jakim sposobem Randarowi udawało się spłacać kolejne raty ciążącego

na gospodarstwie długu! Kiedy pozwolono im wykupić Meisterplassen, ustalono bardzo

wysoką cenę. Mieli w ten sposób zapłacić za wycofanie oskarżeń. Teraz Randar nie mógł

po prostu przekazywać władzom swojej zapłaty, którą dostawał jako nadzorca obozu.

Wierzono bowiem, że na małej skale rządzi Sigurd Sigurdssonn. Nikt nie wiedział o

śmierci nadzorcy, ani o tym, że Randar zajął jego miejsce. Randar Meisterplass po prostu

już nie istniał. Zwłoki, które znaleziono w porcie w Bergen, zostały zidentyfikowane.

Uznano, że jest to mieszkaniec Sogn, podróżujący do Bergen. Istnieli świadkowie,

władze doszły do wniosku, że zmarły musiał być albo Sigurdssonnem, albo tym nie

znanym z nazwiska mieszkańcem Sogn. A przecież Sigurdssonn odpłynął właśnie tego

samego ranka na statku „Felicia”, zmierzającym ku Skjseraer...

Kiedy Gjertrud i Maryjka dostały list od Marii, nie wiedziały jeszcze, że Randar

został uznany za zmarłego. Odpowiedzialni za to ludzie w Bergen mieli z pewnością co

innego do roboty, niż szukanie krewnych jakiegoś biedaka, którego ciało znaleziono na

suchym po odpływie brzegu. Na szczęście. Gjertrud bowiem nie była sobie w stanie

nawet wyobrazić, co by się wtedy stało. Zresztą list od Marii również wprawił ją w szok.

Maria pisała mianowicie, że Randar już nie wróci. Opowiadała o wszystkim, co się w ich

obozie tak bardzo zmieniło na lepsze. O tym, jak ona i Randar śmieją się ze zdumienia

niczego nie rozumiejących kobiet. Żadna z nich przecież nawet by nie przypuszczała, że

Maria tak szybko wpuści do swojego łóżka nowego nadzorcę. Ona, która tyle mówiła o

tym, jaka to niesprawiedliwość, że kobiety muszą się sprzedawać, by przeżyć.

Gjertrud musiała dać list Maryjce, która nauczyła się sztuki czytania od starszej

siostry. Gjertrud natomiast z żalem przyznawała, że ta sztuka jest trudniejsza niż

wszystko, czego dotychczas w życiu próbowała. Kiedyś Maria obiecała, że nauczy ją

rozumieć te dziwne znaczki, ale wkrótce przyszli ludzie lensmana...

No trudno, teraz nie miało to już wielkiego znaczenia. Maryjka umie przecież

czytać. To ona czytała i pisała za obie, gdy było to konieczne. Dla Gjertrud istniały inne

ważne umiejętności.

Łódź cięła fale, jakby płynęła wyznaczoną wcześniej drogą. Maryjka chciała

wiosłować, jej silne młode ramiona unosiły w górę i opuszczały wiosła w miarowym ryt-

mie. Kiedy kobiety dotarły do połowy drogi, odezwały się wzywające wiernych

kościelne dzwony. Kościół w Stedje był stary i bardzo piękny, wznosił się nienaruszony

od czasu, kiedy położono pierwsze zręby setki lat temu. Teraz postarzał się, tu i ówdzie

widziało się przekrzywione deski, czasy nastały ciężkie i nikt nie był w stanie płacić

więcej niż trzeba na dom Pana. Świątynia zachowała jednak uroczysty i dostojny nastrój,

który sprawiał, że w jej ścianach odczuwało się obecność Ducha Świętego.

Gjertrud próbowała przyswoić sobie większość z tego, co działo się na ambonie i

przed ołtarzem. Kościół został udekorowany barwnymi kwiatami, wszędzie rozstawiono

kosze z jedzeniem. To dary parafian. Większość równie niepozorna jak sami ludzie. Pod

grzmiącym głosem pastora czuli się oni mali i bezbronni. Ale oczekiwania związane z

nadchodzącą nocą dodawały im odwagi, sprawiały, że twarze przybierały łagodniejszy

wyraz. Dziś wieczorem nie trzeba będzie myśleć o darach dla Kościoła, o surowych

pastorach ani o strażnikach. Dziś wieczorem nie trzeba myśleć o tym, że opłaty i podatki

dla Korony wciąż rosną. Dziś wieczorem będzie święto i wszystkie powszednie troski

muszą poczekać. Powoli jednak hardość opuszczała ludzi i niewielu było w kościele

takich, którzy nie kierowaliby wzroku w podłogę, słysząc surowe napomnienia pastora.

Gjertrud widziała, że Maryjka stoi wyprostowana, z uniesioną głową. Z

zadowoleniem dostrzegała spojrzenia płynące ku niej z męskiej strony kościoła. Wielu

chłopców spoglądało na młodą pannę, żaden jednak nie został nagrodzony choćby

przelotną uwagą.

Tak właśnie powinno było być. W kościele.

Później, kiedy poważne zgromadzenie wiernych rozproszy się na cmentarzu na

mniejsze, wesoło gwarzące grupki...

Wtedy wieś będzie mogła zobaczyć, że córka Marii jest prawie dorosła.

Gjertrud znała wielu takich, którzy wyjątkowo łaskawym okiem patrzyli na

matkę. Maryjka nie była do niej podobna. Nie trzeba jednak być mężczyzną, by zrozu-

mieć, że dziewczyna posiada tę samą siłę, jaką obdarzony jest piękny kamień

przyciągający do siebie żelazne opiłki...

ROZDZIAŁ II

- Patrzcie, to córka Marii... Spójrzcie, jak wysoko zadziera nosa! Można by

myśleć, że jest właścicielką przynajmniej połowy parafii, a nie nędzną córką kata...

- Oto młoda Maryjka! Rzadki widok! Ale za to jaki!

- Te czarne włosy... Ładna dziewczyna, nie ma co. Jeszcze bardziej podobna do

czarownicy niż matka, rzeczywiście... brakuje tylko tego czarnego kota, którego ludzie

widywali, jak ssie pierś jej matki...

- To Maria, córka Marii. Dumna dziewczyna! Zobaczycie, że wyrośnie na

wyjątkową kobietę...

Na kościelnym cmentarzu to wznosił się, to opadał szum głosów, setki słów

zawisły ponad tłumem niczym obłok, ale trudno było rozróżnić, co kto mówi. Ludzie

dyskutowali o jesiennych zbiorach, narzekali na podatki, roztrząsali dzisiejszą Ewangelię,

przede wszystkim jednak żartowali i śmiali się w oczekiwaniu nadchodzącej radości.

Sam pastor zebrał wokół siebie tuż przy wejściu do kościoła gromadkę ubranych na

czarno mężczyzn i ich ponurych żon, stali teraz pogrążeni w cichej rozmowie, poważni,

twarze mieli nieprzeniknione.

Zdjęci grozą dziwili się tej lekkomyślności, która równie pewnie jak wieczór

miała ogarnąć tłum zebranych przed kościołem ludzi.

Gjertrud i Maryjka ukłoniły się uprzejmie pełnemu godności zgromadzeniu przy

schodach, lecz pośpieszyły dalej. U stóp kościelnego wzgórza słychać było perliste

śmiechy kobiet i strzępy rubasznych żartów mężczyzn. Tam też było dużo bardziej

kolorowo, zwłaszcza kobiety ustroiły się w swoje najpiękniejsze ubrania. Barwne

wstążki, haftowane wełniane staniki, tu i tam lśniąca zapinka z najprawdziwszego srebra.

Zielone spódnice, czarne spódnice, spódnice w kratę i spódnice ozdobione pasami

haftowanych róż. Młode dziewczyny z wplecionymi we włosy pięknymi wstążkami,

mężatki w swoich charakterystycznych czepkach. Niektóre z nich nosiły usztywnione

czepce z czystego białego lnu.

Wdowa po lensmanie Stedje, stara pani Hilda, należała do takich, które właśnie w

ten sposób demonstrują swój dostatek. Stała w centrum dużej grupy kobiet

rozmawiających o daniach, które będzie się serwować dzisiejszego wieczoru. Była tam

też wdowa po pomocniku kowala, trzymała się zdumiewająco dobrze. Jej dzieci już

dorosły, ona sama ponownie wyszła za mąż za żołnierza, który sprowadził się do wsi.

Gjertrud wiedziała, że ta kobieta odegrała kiedyś przypadkiem ważną rolę w życiu

Randara i Marii. To jej zmarły mąż zamordował ojca Randara...

Jak to dobrze, że Maryjka o tym nie wie. To jej wciąż płonące pragnienie zemsty

mogłoby sprawić, że zaatakowałaby niczemu niewinną, obdarzoną dobrym sercem

kobietę...

Nie, skąd... Na pewno by niczego takiego nie zrobiła. Gjertrud wiedziała, że to

niesprawiedliwie tak myśleć. Maryjka była może trochę zbyt wybuchowa i gwałtowna,

za bardzo ulegała swojemu pragnieniu wyrównania rachunków. Ale to przecież młoda

dziewczyna. Życie nauczy ją, że nie wszystko jest albo czarne, albo białe, że należy

dostrzegać więcej odcieni... Gjertrud spoglądała ukradkiem na młodą osobę u swego

boku, zauważyła, jak tamta bez nieśmiałości i lęku odwzajemnia teraz przeciągłe

spojrzenia mężczyzn. Uśmiechała się do nich, ciepło i szczerze, zarazem jednak z

wyraźnie widoczną rezerwą. Wprawiała ich w zakłopotanie, nie wiedzieli, jak się

zachować. Ciepło jej uśmiechu pobudzało ich, ale kryjące się w nim coś jeszcze, jakby

ostrzeżenie, zmuszało do zachowania dystansu.

- Chodź, moje dziecko, pójdziemy do Sunnivy. Już dawno z nią nie

rozmawiałyśmy, a twoja siostra ma z pewnością do opowiedzenia wiele nowin ze wsi!

- Ale ona stoi razem z Andreasem Hof... On był wśród tych, którzy najgłośniej

rozprawiali o grzechach mamy...

Gjertrud westchnęła.

- Dziecko kochane, musimy próbować się od tego uwolnić, zostawić za sobą

dawne sprawy. Jeśli wciąż będziemy roztrząsać to, co się stało, to wieś też o tym nie

zapomni. Spróbuj... spróbuj unieść głowę i uśmiechnąć się do niego. Zobaczysz wtedy,

że...

- Mowy nie ma! Ja wiem, po czyjej stronie on stoi. Nie zdradzę matki, nie będę

się uśmiechać ani mizdrzyć do jej wrogów.

Gjertrud, zmęczona, dała za wygraną.

- Dobrze, w takim razie przyprowadzę Sunnive i Bjornara tutaj. Bo chyba

chciałabyś porozmawiać ze swoją jedyną siostrą?

Maryjka ledwo dostrzegalnie skinęła głową.

Gjertrud wiedziała, że obie siostry jeszcze się tak naprawdę ze sobą nie

zaprzyjaźniły. Dzieliło je zbyt wiele lat, zbyt wiele doświadczeń. Życie każdej z nich za-

czynało się w zupełnie innych warunkach, różniły się i wyglądem, i charakterem tak

bardzo, że nikt obcy nawet by się nie domyślał pokrewieństwa.

Sunniva Gurvin, solidna, cierpliwa, znakomita gospodyni. Urodzona w dostatku

jako młodsza córka Mogensa Skanke. Była ulubienicą ojca, ale zawsze bardzo kochała

matkę. Wypędzona z domu dzieciństwa przez własną przyrodnią siostrę i jej męża,

nowego proboszcza. Dorastała jako pasierbica kata. W końcu, w najtrudniejszym okresie

młodości, pozbawiona matki.

Bogu niech będą dzięki za Bjornara!

Łagodny, mądry mąż Sunnivy był jak stworzony dla niej. Oboje budowali w

Gurvin poczucie bezpieczeństwa, ich małżeństwo było niczym opoka, prowadzili

gospodarstwo z wielką starannością i zapałem, nawet teściowie głośno wychwalali młodą

gospodynię. Wzorowe gospodarstwo. Wzorowy dom. Wzorowi rodzice.

Niestety, pozbawieni dzieci.

W dziesięć miesięcy po ślubie Sunniva urodziła synka. Przeżył zaledwie dwa dni,

po czym umarł w wyniku strasznego krwotoku. Maleństwo było chore, przyszło na ten

świat zupełnie sine, jego oczka nie były w stanie niczego dojrzeć.

W półtora roku później Sunniva urodziła drugiego synka. Ten przeżył całe dwa

lata, ale od pierwszej chwili nikt nie wątpił, że jest poważnie chory. Miał tę samą

ciemnosiną skórę, taką samą rzadziutką krew... Już w ciągu pierwszej godziny po

urodzeniu maleństwo o mało nie zmarło, ponieważ nie można było zatrzymać strumyka

krwi wypływającego z pępowiny. Później jego pieluszki zawsze były zabarwione

rozwodnioną krwią. Sunniva woziła go do wszystkich mądrych babek i znachorek w

okolicy, sprowadzono nawet sławną i bardzo zdolną uzdrowicielkę aż z Vik. To

kosztowało rodzinę Gurvin sporo srebra, ale dziecku nie pomogło ani trochę.

Mały Bjorn podążył za swoim starszym bratem, po którym odziedziczył też imię.

Teraz obaj malcy spoczywali w cichym zakątku cmentarza i Sunniva zawsze pierwsze

chwile po nabożeństwie przeznaczała na uporządkowanie i ozdobienie grobu, ciepłą

matczyną dłonią gładziła proste żelazne krzyże.

Było jasne, że więcej dzieci nie urodzi.

Gjertrud nie wiedziała, czy małżeństwo z Gurvin dokonało takiego wyboru, czy

coś w Sunnivie zostało uszkodzone i uczyniło ją bezpłodną. Jakkolwiek było, młoda

kobieta dźwigała ciężki krzyż. Młodsza siostra, Maryjka, również cierpiała, choć w

porównaniu z tragedią Sunnivy zmartwienia młodej dziewczyny wydawały się blade i

nieważne.

Siostry przywitały się serdecznie, młodsza niemal zniknęła w bujnych objęciach

Sunnivy. Nigdy nie miała szczupłej talii, a po dzieciach jej solidnie zbudowane ciało

uzyskało kształty, które świadczyły, że ludzie w Gurvin nie głodują. Sunniva zawsze była

pogodna i nawet zmartwienia nie stłumiły w niej ciepła, nie zgasiły życzliwego,

otwartego spojrzenia. Parę delikatnych zmarszczek wokół ust, kilka kurzych łapek w

kącikach oczu. Łzy wylane po zmarłych dzieciach wyżłobiły delikatne bruzdy w jej

łagodnej twarzy, Gjertrud uważała jednak, że to dodaje Sunnivie urody. Oto kobieta,

która wie o życiu wiele. Dzięki Bogu mimo strasznych tragedii ma jeszcze swego

ukochanego Bjornara. Rzadko która małżeńska para tak wyraźnie pokazywała otoczeniu

swoją wspólnotę i miłość. Nigdy nie słyszano, żeby Sunniva powiedziała złe słowo o

swoim mężu na spotkaniach kobiet przy praniu czy na modlitwach organizowanych przez

żonę proboszcza. Nigdy też nikt nie widział Bjornara Gurvinaw gromadzie pijanych

chłopów, odwiedzających nocami Kari - Wronę...

Gjertrud zastanawiała się, co Sunniva opowiedziała młodszej siostrze o swoim

dzieciństwie. Nigdy nie słyszała, żeby Maryjka o cokolwiek pytała, była jednak pewna,

że Mała gromadzi informacje i wypytuje siostrę, kiedy są same. Może należałoby ostrzec

starszą, by uważała na słowa. Ostatnie, czego Maryjce potrzeba, to dolewanie oliwy do

ognia...

Ale dzisiejszego wieczora nikt nie będzie rozmawiał o troskach i zmartwieniach,

o zemście i zdradzie. Dziś wieczorem będzie zabawa!

Sunniva zaprosiła je obie do swego domu, gdzie czekały już stoły nakryte dla

domowników i przyjaciół. Wynajęto również muzykanta i zaraz po północy miały się

rozpocząć tańce. Trzeba poczekać, aż święty dzień dobiegnie końca. Na szczęście nie

było zakazu jedzenia do syta w niedzielę, więc pozostałe godziny wszyscy zamierzali

przeznaczyć na korzystanie z rozkoszy suto zastawionego stołu.

W obszernej izbie zalegał pod sufitem gęsty dym. Śmiechy i rozmowy blisko

trzydziestu osób wypełniały pomieszczenie. Ludzie siedzieli na ławach wzdłuż dużego

stołu, przy którego końcach zajęli miejsca Sunniva i Bjornar. Niektórzy musieli

zadowolić się stołkami i pieńkami ustawionymi pod ścianami, ale to nie miało żadnego

znaczenia. Wszystkich obsługiwano tak samo, a piwo, chłodne i słodkie, płynęło

nieprzerwanym strumieniem z siedmiu beczek w piwnicy. Bjornar znany był we wsi jako

ten, który warzy smakowite piwo, nie tak mocne, jak by może niektórzy sobie życzyli, za

to niezwykle smaczne i dojrzale. Kobiety cieszyły się, że mężowie mogą je pić w wiel-

kich ilościach i nie pospadają pod stół.

Gjertrud siedziała pomiędzy nowo przybyłym do wsi komornikiem a

najmłodszym synem wuja Bjornara. Maryjkę posadzono u boku Sunnivy w otoczeniu

młodych mężczyzn. Prześcigali się oni w usługiwaniu jej, dolewali do kufla i podsuwali

smakołyki. Podawano gotowane warzywa, między innymi groch, kiszoną kapustę z mnó-

stwem kminku, marchew w delikatnym mlecznym sosie oraz miękką, słodką, duszoną w

maśle cebulę. Z mięs przygotowano baraninę i drób, większość półmisków jednak

wypełniono kawałkami świeżej i solonej wieprzowiny. Goście wprost nie byli w stanie

wyrazić podziwu nad hojnością gospodarzy, stoły zastawiono tak, jakby nigdy nie trzeba

było myśleć ani o dniu jutrzejszym, ani o stojącej już u drzwi zimie.

Usta poruszały się miarowo, rozkoszując się jedzeniem, żołądki napełniały się i

pęczniały, uczucie wszechogarniającej sytości przenikało członki, ludzie starali się je

dobrze zapamiętać. Takie posiłki można będzie wspominać w głodne wieczory, jakie z

pewnością nadejdą po świętach Bożego Narodzenia, kiedy pojemniki na ziarno i beczki z

mięsem zaczną świecić pustymi dnami...

Wielu przemawiało na cześć gospodarzy, niektórzy dbali, by przytoczyć jedno

czy drugie słowo z Biblii. Z wolna noc stawała się coraz ciemniejsza i tony harmonii

rozpalały ogień w sytym już zgromadzeniu.

Wkrótce podłoga trzęsła się pod przytupującymi nogami, muzyka poprzez uszy

docierała do serca i ożywiała tańczące stopy.

Kawalerowie Maryjki ustawiali się w kolejce. Każdemu ofiarowała jeden taniec,

w końcu jednak podziękowała i z uczuciem ulgi wymknęła się na dwór, gdzie niczym

ryba wyrzucona na brzeg wciągała zimne, świeże powietrze.

Ależ zaduch w tej izbie!

Nie przywykła do tłumnych zgromadzeń. I chyba nic dziwnego, tego rodzaju

okazje w jej życiu można było policzyć na palcach jednej ręki. Przeważnie siedziały w

domu same, ona i Gjertrud, czasami tylko zdarzali się jacyś goście.

Grube ściany z drewnianych bali tłumiły dźwięki pieśni, tupot tańczących nóg i

żałosne zawodzenie harmonii, mimo to odgłosy zabawy wdzierały się do uszu Maryjki.

Powoli zaczęła się więc oddalać od domu ku zabudowaniom gospodarskim. Tam również

panował niepokój, zwierzęta najwyraźniej nie lubiły tych niezwyczajnych hałasów

docierających z izby. Krowy porykiwały od czasu do czasu przeciągle, jakby pytały, co

to się dzieje. Owce beczały spłoszone. Maryjka otworzyła drzwi, obejrzała się

pospiesznie przez ramię i weszła do środka. Lubiła szukać spokoju przy zwierzętach,

często zachodziła do swojej małej obórki i głaskała miękkie owcze futra, które tak roz-

kosznie grzały.

Tutaj panował mrok. Maryjka po omacku szła naprzód, odnalazła latarkę, ale nie

miała czym skrzesać ognia. Zmieniła więc plany, zamknęła za sobą drzwi. Nagle drgnęła,

gdy na podwórzu za nią rozległy się kroki.

Zobaczyła ciemną, wysoką postać.

Dostrzegała jedynie zarys sylwetki obcego, widziała jednak, że to rosły, brodaty

mężczyzna. Na głowie miał charakterystyczny kapelusz z szerokim rondem. Niósł coś na

plecach, prawdopodobnie worek.

Utykał lekko na jedną nogę, pociągał nią, przez co jego chód łatwo było

rozpoznać.

- Ole! Ole - Miedziak, czy to ty?

Mężczyzna odwrócił się wolno, Maryjka była pewna, że się uśmiecha. Podbiegła

do niego, nie miała już żadnych wątpliwości.

Ole Seiderstad przyjechał! Ten włóczęga, ten ogromny, niezwykły człowiek,

który żył inaczej niż inni, odrzucał powszechnie przyjęte obyczaje. Mimo to był akcep-

towany. Podziwiano jego odwagę, jego czyny i zdolność robienia wspaniałych interesów

niemal z każdym. Jeśli ktoś chciał być pewien, że dostanie najlepszą cenę za skóry lub

płótno wysłane do miasta, powinien zatroszczyć się o to, by jego towary sprzedawał Ole -

Miedziak. Ole pozbawiony był wszelkiej pychy i wyniosłości, podejmował się również

brudnych robót. Na przykład przewożenia zwłok... To dlatego jego wielka czarna łódź

budziła lęk i napełniała przerażeniem dzieci kryjące się za matczynymi spódnicami.

Maryjka nigdy nie uważała, że w Olem jest coś tajemniczego lub nieprzyjemnego, bardzo

jej się jednak podobało, że inni tak myślą. Od najwcześniejszego dzieciństwa wspinała

się temu niezwykłemu mężczyźnie na kolana natychmiast, gdy tylko przybył do

Meisterplassen. Wiedziała, że jest to przyjaciel taty. Że był również przyjacielem mamy.

Szczerze mówiąc, przyjaźnił się też z babcią Liv kiedyś bardzo dawno temu, kiedy

babcia była jeszcze prawie dzieckiem...

Ile on może teraz mieć lat? Co najmniej osiemdziesiąt albo i więcej, uznała

Maryjka. Kiedy jednak zarzuciła mu ręce na szyję i stanęła na palcach, po jego

niedźwiedzim uścisku poczuła, że Ole wciąż jeszcze posiada muskuły i krzepę, której

mógłby mu pozazdrościć o dwadzieścia lat młodszy człowiek.

- Co za radość, że ty też tu jesteś, Ole! Nie widziałam cię co najmniej od pół roku.

Masz dużo nowin do opowiedzenia? Byłeś w Bergen? A może w... Lyster?

Maryjka zawsze z wielkim zainteresowaniem słuchała relacji z wypraw Olego.

- No, no, maleńka, pozwól mi chociaż zdjąć worek z pleców, zanim zasypiesz

mnie swoimi pytaniami. Pamiętaj, że jestem starym człowiekiem! Oczywiście, oczy-

wiście, mam do opowiedzenia to i owo, najpierw jednak chciałbym spróbować pysznego

świeżego mięsa z grochem, które przyrządza Sunniva! Mmm... pachnie rozkosznie...

- Pytanie tylko, czy została jeszcze chociaż odrobina po tej gromadzie kruków,

która się tutaj pożywiała - odparła Maryjka z pogardą.

Ole wybuchnął śmiechem.

- Ha! Kiedy twoja siostra zaprasza gości, w misach nigdy nie zobaczysz dna! A

poza tym odłożyła pewnie jaką kość dla mnie, wiedziała, że wkrótce znajdę się w tej

okolicy.

Zanim zdążył dokończyć zdanie, drzwi domu otworzyły się jak szeroko i na

progu, w świetle płynącym z izby, stanęła Sunniva, duża i zarumieniona.

- Ole! Witaj, stary przyjacielu! I niech Bóg ma cię w opiece!

- Dziękuję, Sunnivo, dziękuję, moja kochana. Jaka jesteś piękna dzisiejszego

wieczoru, policzki płoną ci jak w dniu, kiedy byłaś panną młodą. Jesteś równie urodzi-

wa... Nie, co ja mówię, jesteś jeszcze ładniejsza!

Sunniva śmiała się, z radością przyjmowała komplementy gościa i poprowadziła

go za sobą do izby. Jej okrągłe ramiona nie zapomniały o Maryjce, ona również została

wciągnięta do środka. Otoczył ją zapach jedzenia, ludzkiego potu, nie słyszała głosu

siostry, bo wszystko zagłuszały śpiewy i taneczne przytupywania.

Dźwięki zabawy dawno umilkły. Ostatni wielbiciel Maryjki dał za wygraną. Misy

zostały opróżnione i dokładnie wymyte. Zamieciona podłoga pachniała świeżym

jałowcem. Na palenisku spokojnie dopalał się ogień.

Wschodnia połowa nieba pojaśniała, wkrótce zaróżowi się blaskiem poranka.

Było chłodno, to najzimniejsza noc tej jesieni. Przymrozki na Michała to zły znak...

Sunniva siedziała wygodnie oparta na pięknej rozkładanej sofie. Głowa Maryjki

spoczywała na jej ramieniu. W łóżku pod ścianą ciężko oddychał śpiący Bjornar. Od

czasu do czasu pochrapywał cicho, co Maryjce przypominało mruczenie wielkiego

zadowolonego kota.

Gjertrud też z pewnością spała na którymś z posłań rozłożonych dla gości na

strychu i w zabudowaniach gospodarskich.

Święto dobiegło końca.

Obie siostry rozkoszowały się chwilą całkowitego spokoju.

Maryjka nigdy nie siedziała tak blisko Sunnivy, ale dzisiejszej nocy wydawało się

to całkiem naturalne. Dzisiaj nareszcie obie siostry naprawdę się nawzajem poznały.

Siostrami były zawsze, ale teraz obie są kobietami, już nie kobieta i dziecko jak dawniej,

ale kobieta i kobieta. W oczach Sunnivy mieniły się łzy, kiedy z miłością wolno gładziła

długie, czarne włosy siostry.

Maryjka zaś czuła, że dzisiejszej nocy otrzymała wiele nowych, bardzo ważnych

fragmentów wizerunku swojej matki. Obraz pastora z Lyster stał się jeszcze

straszniejszy.

Tylko że Sunniva nawet się nie domyślała, co krąży po głowie młodszej siostry.

Nie wiedziała, że każde słowo o tęsknocie i żalu karmi to wciąż się rozrastające czarne

zwierzą, które owładnęło myślami Małej.

Zwierzę o wielu głowach.

Sprawiedliwość, żal, złość, gniew, nienawiść i tęsknota.

Zemsta.

A na grzbiecie tego potwora siedzi jej młodsza siostra i kieruje nim za pomocą

lejc wykonanych z samotności.

Jesień odeszła, nastała zima, ale ciepła i niegroźna. Ludzie zaczynali gadać, że

dawne znaki tym razem się nie sprawdzają, jednak w listopadzie przyszły i mrozy, i

śniegi. Fiord poszarzał, woda przy brzegach zamarzała bardzo szybko. Na dole przy

starym nabrzeżu Meisterplassen łódź została uwięziona w lodzie. Kiedy nareszcie

kobiety zdołały wyciągnąć ją na ląd, w deskach burt ukazały się paskudne pęknięcia.

Dni stawały się coraz krótsze, zimno było zbyt wielkie, żeby pracować na dworze.

Gjertrud całe dnie spędzała przy wrzecionie. Szarobiała wełna przesuwała się między jej

palcami, tworząc mocną, twardą nić. W domu było też sporo farbowanej wełny, bo

Maryjka eksperymentowała z ziołowymi farbami swojej matki. Rezultaty bywały

niekiedy naprawdę znakomite. Teraz często stała nad naczyniem pełnym ługu i ugniatała

wełnę palcami. Rozskubywała poszczególne włókna, układała suchą wełnę na podkładce,

moczyła i znowu ugniatała tak, że o mało nie pozdzierała sobie skóry z rąk. Powoli z tego

wszystkiego wyłaniał się kształt mocno sfilcowanej skarpety. Maryjka produkowała ich

wiele. Po starannym wymodelowaniu przyszywała do stóp skórzane podeszwy.

Powstawały z tego wygodne, ciepłe domowe buty, w których można też było chodzić po

śniegu. Sfilcowana wełna znakomicie chroniła przed mrozem. A kiedy się podeszwy

nasyciło tłuszczem, można było w nich chodzić również po mokrym.

Zawsze ktoś chciał kupić tego rodzaju wyroby, zwłaszcza jeśli były starannie

wykonane i na dodatek ładnie ozdobione. Maryjka haftowała szare skarpety kolorową

wełną lub obrabiała nią ich brzegi.

Ogień trzaskał w piecu ustawionym w rogu izby. Na palenisku pośrodku leżał

tylko popiół. Dwie lampy oświetlały pracujące kobiety. Dwie pary rąk poruszały się

szybko i pewnie. Było coś swojskiego i bezpiecznego w tych dobrze znanych ruchach, w

furkocie wrzeciona Gjertrud i w pochlupywaniu wody, w której Maryjka moczyła wełnę.

Po jakimś czasie to ona przerwała milczenie i czterema wypowiedzianymi cicho słowami

sprawiła, że panujący w domu spokój ulotnił się bez śladu.

- Zamierzam pojechać do Lyster.

Gjertrud zastygła w bezruchu, wełna się splątała, turkoczące wrzeciono wyleciało

w górę, zataczając w powietrzu łuk. Nić pękła z trzaskiem.

- Nie mówisz tego poważnie! Co masz zamiar tam robić?

Najpierw Maryjka nie odpowiedziała, zdawała sobie sprawę, że to zbyt trudne do

wyjaśnienia.

- Ja... Ja myślę ostatnio dużo o tym, co zrobiono mojej matce. Myślę, że mam do

spłacenia dług, że powinnam się policzyć... Pastor... on dopuścił się wobec nas wielkiej

niesprawiedliwości. Gdyby nie on, to mama wciąż mieszkałaby tutaj. Tata również.

Mogliśmy być tacy szczęśliwi...

- Tego nie wiesz. Nikt nie wie takich rzeczy. To, co się z nami dzieje, nie zależy

od pojedynczego człowieka...

- Kto w takim razie ponosi odpowiedzialność za wszystkie nieszczęścia, jakie

dotknęły naszą rodzinę? Bóg?

Oczy Gjertrud pociemniały.

- Nie mów tak, dziecko! Ty bluźnisz! Gdyby twoja matka słyszała...

- I o to właśnie chodzi, Gjertrud. Chodzi o to, że moja matka nie może tego

usłyszeć! Mogę kląć tak, że aż się będzie świecić, miotać wszystkie piekielne przekleń-

stwa i na księży, i na urzędników, ściągać wstyd na siebie i na innych, zachowywać się

tak, jakbym była najstraszniejszą czarownicą, a mama i tak niczego nie usłyszy, o niczym

się nie dowie! Dlatego, że pastor wysłał ją za karę do tego obozu, że zniszczył życie i jej,

i naszej rodzinie. I tobie też!

Gjertrud pochyliła głowę, zacisnęła zęby tak, że Maryjka usłyszała zgrzyt. Starsza

kobieta wiedziała, że gniewem nic nie osiągnie. Maryjka była zdecydowana. Jest już

prawie dorosła. Latem skończyła szesnaście lat. Czas pozwolić jej na więcej. Chociaż z

drugiej strony, to przecież jeszcze dziecko! Wciąż zachowała dziecięcą zdolność do życia

w czasie teraźniejszym, widzenia tego, co chce widzieć, i zapominania o nieprzyjemnych

zakazach.

W żadnym razie to dziecko nie mogło samo wybrać się do Lyster. Taka młoda

dziewczyna, podróżująca na własną rękę? Może mogłaby znaleźć sobie miejsce w jakimś

gospodarstwie, zdarzało się przecież, że biedni ludzie wędrowali od dworu do dworu w

poszukiwaniu pracy. Ale to nie jest życie dla jej Maryjki. To wysiłek, o którym ona nie

ma nawet pojęcia. Długie dni pracy tutaj w domu mogłyby się wydawać niedzielnym

odpoczynkiem w porównaniu z obowiązkami służącej.

- Tak wielu rzeczy o życiu jeszcze nie wiesz, Maryjko.

- Ale wiem bardzo dużo. I nie powstrzymasz mnie przed wyjazdem do Lyster.

Muszę zobaczyć tego człowieka, muszę spojrzeć mu w oczy. Muszę się dowiedzieć, czy

on żałuje, czy uznał, jak wielki grzech popełnił. Jeśli tak jest, odzyskam spokój.

- Czy zamierzasz zmusić go, by cię przeprosił, ten potężny proboszcz wielkiej

parafii?

Gjertrud nie wiedziała, czy śmiać się, czy płakać wobec takiej naiwności.

- Oczywiście, że nie. W ogóle nie zamierzam go o nic prosić ani do niczego

przymuszać. Kiedy go już nareszcie spotkam, chciałabym się po prostu dowiedzieć, czy

jest złym człowiekiem, który w ogóle nie myśli o skrzywdzonych przez siebie ludziach.

Muszę zobaczyć...

- A co chcesz zrobić, jeśli okaże się, że on jest równie straszny i okrutny, jak to

sobie wyobrażasz?

Maryjka zamyśliła się na chwilę. Woda wokół jej rąk zdążyła wystygnąć. Potem

uśmiechnęła się do Gjertrud.

- W takim razie zatruję mu ostatnie chwile. Nie wiem, w jaki sposób, ale zrobię

to. Stanę się jego zmorą, choćby mnie to miało kosztować życie.

I właśnie tego Gjertrud się obawiała. Tutaj jednak rozum i rozsądek na nic się nie

zdadzą. Mimo to spróbowała po raz ostatni:

- Kiedy on się domyśli, kim jesteś... Może się to dla ciebie skończyć źle, wyśle cię

po prostu do lochu lensmana!

- On się nie dowie, kim jestem... przynajmniej dopóki nie będzie leżał u moich

stóp i nie zobaczy uniesionego miecza anioła zemsty!

Młoda dziewczyna machała rękami tak, że woda rozpryskiwała się na wszystkie

strony. Gjertrud zesztywniała ze strachu. Przerażały ją niewymownie te płomienie w

oczach Maryjki, dzikość młodego, silnego ciała. Śmiałe słowa dziewczyny, jej pewność

siebie, dziecinna wiara we własne siły.

Świat nie jest taki prosty. Nie jest tak, że krzywdę biednych ludzi można pomścić

i naprawić. Trzeba żyć wśród bliźnich i być przygotowanym na to, że pewnego dnia

człowiek stanie bezbronny i pozbawiony wszystkiego wobec potężnych panów,

powołanych do rządzenia Bożą ziemią i tym królewskim krajem.

Ale głowa Maryjki nie została widocznie stworzona dla rozsądku i rozumnych

myśli.

Gjertrud musiała pomyśleć o młodym rebeliancie, który działał w ich okolicy.

O człowieku nazwiskiem Nils Kvithovud. Gdyby Maryjka dowiedziała się o nim i

jego ideach, mogłoby to doprowadzić do strasznej katastrofy. Bo to właśnie mężczyzna,

który mógłby wzbudzić zachwyt w jej ukochanej Maryjce. Dziewczyna była niezwykle

łatwą zdobyczą dla kogoś takiego, a on z pewnością potrzebuje ludzi do pomocy. Poza

tym tacy mężczyźni zawsze podobają się kobietom.

Zanim się Gjertrud spostrzegła, usłyszała gdzieś w głębi duszy cichutki, drżący,

kuszący głosik. Jakie by to było podniecające zobaczyć rodzinne strony Marii, miejsce, w

którym się urodziła i gdzie mieszkała przez wiele lat. Matka Maryjki przyszła na świat w

Lyster, we dworze o nazwie Solgarden. Mieszkali tam dobrzy i sympatyczni ludzie.

Później Maria wróciła do wsi ze swoją matką, ale tylko na krótko, wreszcie jako młoda

dziewczyna zaczęła pobierać nauki u pastora. On nauczył ją sztuki czytania oraz wielu

innych sztuk... W końcu została jego żoną. Urodziła mu Sunnive oraz jej bliźniaczego

brata, chłopczyka, który niestety wcześnie zmarł. Więcej Gjertrud nie wiedziała. Maria

opowiadała, ale ona zapamiętała jedynie oderwane fragmenty. Jakieś nazwiska, opisy

miejsc, opowieści o dawnych wydarzeniach.

Rodzinna wieś zajmowała ważne miejsce w sercu Marii, nawet potem, gdy nowy

pastor nastawił ludzi przeciwko niej. Dawniejsi przyjaciele zdradzili, odwrócili się od

niej plecami. Ale góry, zielone wody fiordu, urodzajna okolica u stóp lodowca... Maria

kochała Lyster. Gjertrud wiedziała, że podobałoby się jej to, iż córka pozna to wszystko.

Że zobaczy zagrodę wysoko w górach, skąd pochodzi jej ród.

- Nie mogę cię przecież przywiązać tutaj do jakiejś brzozy. Jeśli zechcesz, i tak

pojedziesz - powiedziała w końcu Gjertrud ze smutkiem.

- Pojedziesz ze mną?

Mała nie traciła czasu na zbędne pytania. Zmierzała prosto do celu.

Gjertrud po prostu fizycznie odczuwała, że niebieskie oczy tamtej zniewalają ją

całkowicie. Była tak bardzo przywiązana do tego dziecka. Chociaż rozsądek protestował

gwałtownie, ostrzegał przed niebezpieczeństwem, przed wielkim niebezpieczeństwem.

Mimo wszystko wiedziała, że nie ma odwrotu. Gjertrud czuła się zupełnie bezradna

wobec takiej siły woli. Znowu ujęła wrzeciono, zaczęła skręcać wełnę palcami,

próbowała wprawić narzędzie w ruch. Musiała czymś zająć ręce.

- Tak. Oczywiście, że pojadę. Obiecałam twojej matce, że będę się tobą

opiekować... Ale wiedz, że mi się to nie podoba. Boję się, że skończy się to dla ciebie źle.

- Gjertrud, nie trzeba wszystkiego widzieć w takich czarnych barwach!

Gjertrud po raz chyba tysięczny odsunęła od siebie wspomnienie narodzin

Maryjki. Ona wiedziała o tym już wtedy. Nosiła to w sobie jako złe przeczucie. Małą

odebrał Randar. Ani on, ani Maria nie chcieli budzić Gjertrud. I pępowinę dziewczynki

odcięto nożem. To właśnie dało jej tę wojowniczość, która bywa właściwa raczej

chłopcom niż dziewczynkom. Stąd biorą się te jej myśli o zemście i o walce, o honorze...

Maryjka podeszła do niej, uśmiechnięta i słodka niczym syty kociak. Wygrała.

Objęła i przytuliła do siebie istotę, która ją wychowała.

- Najpierw wybierzemy się tam jako dwie szukające pracy kobiety. Poznamy wieś

trochę bliżej... Może dowiemy się, jakich wrogów ma pastor... Wtedy postanowimy, co

dalej. Ale obiecuję ci, że będę ostrożna. Potrafię być bardzo cierpliwa, jeśli chodzi o...

Gjertrud miała co do tego poważne wątpliwości. Pozwalała się jednak

przekonywać łagodnemu tonowi Maryjki, jej zwyczajnym słowom.

Może ta szalona dziewczyna odzyska trochę spokoju, kiedy pozna upiory

przeszłości i zobaczy, że demonizowany przez nią pastor jest po prostu zwyczajnym

wiejskim proboszczem? Może zechce zapomnieć o zemście, a znajdzie coś innego,

czemu się poświęci? Ale będzie oczywiście trudno, dużo trudniej niż Maryjka jest w

stanie sobie wyobrazić: Może będą głodować, może nie znajdą pracy? Jest przecież zima,

we dworach mają dosyć gąb do karmienia. To nie najwłaściwsza pora na szukanie pracy.

Może nawet zostaną przepędzone ze wsi, uznane za rozwiązłe kobiety albo

przestępczynie?

Gjertrud westchnęła. Wrzeciono warkotało. Maryjka nuciła piosenkę, którą

muzykant grał na zakończenie jesiennego święta.

...gdybyś wiedział, co ci dzień przyniesie, to chyba byś nigdy na mnie nie spojrzał.

Bo moje serce jest jak ptak na niebie, którego nikt dotychczas nie pojmał...

ROZDZIAŁ III

Ole słuchał wyznań Maryjki bez mrugnięcia powieką. Oczy dziewczyny

rozgorzały ponownie tak, jak Gjertrud się tego bała, ból palił starszą kobietę w piersiach

niczym rozżarzone żelazo przyłożone do rany. Gjertrud nie miała odwagi nawet spojrzeć

na Olego, nie chciała być świadkiem wybuchu, który musiał nastąpić. Ole należał do

ludzi mówiących bez ogródek, co myślą. Posiadał większą siłę woli niż inni, nawet

Maryjka. Gjertrud miała nadzieję, że spróbuje zastopować plany dziewczyny, postara się

nakłonić ją, by została w domu ojca. Któż inny, jak nie Ole mógłby to zrobić?

Jedyny przyjaciel Randara!

Wierny pomocnik Marii!

Ale Maryjka miała możność wygadać się i wyrzucić z siebie wszystko, zanim

stary człowiek w końcu odchrząknął i złożył swoje szorstkie, pokryte bliznami dłonie na

stole. Siedział długo i tylko na nią patrzył. Maryjka niecierpliwie wierciła się na swoim

miejscu, bardzo chciała usłyszeć z jego ust pochwałę, dowiedzieć się, że wszystko

zaplanowała jak trzeba.

Była pewna, że Ole ją zrozumie!

Ole, który boleśnie przeżył całe nieszczęście jej matki, który w dodatku znał

podłego pastora tak dobrze, że sam go nienawidził! Położyła swoje małe, delikatne dłonie

na jego wielkich rękach. Popędzała go. Uśmiechała się zdenerwowana, patrząc w jego

ciemne, trochę już zmącone oczy. Stwierdziła, że mają tę samą barwę jak wtedy, kiedy

Ole się nie gniewa.

- Nooo... więc to z takimi myślami się borykasz, moje dziecko.

Mówił teraz stary człowiek.

Gjertrud uniosła wzrok. Maryjka bez słowa wpatrywała się w Olego.

Spodziewała się głośnego poparcia albo gwałtownego, gniewnego protestu. Jak

większość dorosłych, jak Gjertrud, Ole mógł bać się występowania przeciwko po-

stawionym wyżej. Chociaż nie bardzo w to wierzyła.

Ale oto on siedzi z powagą i smutkiem w oczach, na widok którego Maryjka

zamarła. Zapał i nienawiść w niej zgasły, proste słowa Olego były niczym kubeł zimnej

wody. Ogarniało ją rozczarowanie. Miała nadzieję...

Wciągnęła powietrze, by zacząć nową tyradę, chciała pokazać, że nie zamierza

zrezygnować. Lecz Ole powstrzymał ją jednym delikatnym ruchem dłoni.

- Biedne dziecko. Tyle o tym wszystkim myślałaś. Miałaś...

- Ja też wiele razy jej mówiłam, ale... Uciszył również Gjertrud.

- Pozwólcie, że opowiem wam o Randarze. O czasach, kiedy zamordowano jego

ojca, i o tym, co nienawiść może z człowiekiem zrobić.

I Ole opowiedział o ślepej nienawiści Randara do morderców przybranego ojca, o

nieprzytomnym pragnieniu zemsty, o śmierci i krwawej, strasznej krzywdzie, jaką akt

zemsty wyrządza. Krzywdzie, która rozprzestrzenia się niczym niekontrolowane kręgi na

wodzie.

- Randar utracił swoją ukochaną dlatego, że wybrał zemstę. I tylko cudem na

powrót ją odzyskał. Twój ojciec dostał wtedy od życia bolesną lekcję, Maryjko. Wiem,

że teraz by płakał, gdyby wiedział, że zamierzasz zniszczyć siebie przez to ślepe

pragnienie odwetu.

Maryjka zastanawiała się. Opowieść wywarła na niej silne wrażenie. Po chwili

jednak znowu w oczach pojawił się ten niebezpieczny błysk.

- Może tata nie miał odwagi? Nie był tchórzliwy, tego nie mówię, bo kocham go i

podziwiam ciągle tak samo, jak wtedy, kiedy miałam pięć lat... Ale on nie mógł. Jeśli

chodzi o niego, sprawy zaszły za daleko. A ja jestem jego jedyną następczynią. Muszę

wypełnić swój obowiązek.

Patrzyła im obojgu prosto w oczy, upór niczym biały płomień czaił się w

niebieskim spojrzeniu. Najdłużej i z największym uporem patrzyła na Olego.

- A co by było, gdybym była ich synem? Czyż wtedy honor by mi nie nakazywał

walczyć z niesprawiedliwością i zapewnić memu potomstwu dobre imię oraz wszystko,

co mu się prawnie należy? Ten człowiek ukradł mojej matce trzy majątki i mnóstwo

innego bogactwa...

Ole milczał. Po raz pierwszy nie wiedział, co powiedzieć. Czuł, że dziewczyna

ma rację. Ale przecież Maryjka nie jest mężczyzną! I nic się na to nie poradzi. Ole

zdawał sobie sprawę, że nic nie rozpaliłoby tej furii bardziej niż powoływanie się na jej

płeć i mówienie, co dziewczyna może, a czego nie powinna robić. Jej matka też była

taka... Pamiętał dobrze to opalone dziecko, które wspinało się na drzewa i skały, ubrane

w spodnie przyrodniego brata...

Gjertrud nie powiedziała już ani słowa.

- O tej porze roku nie znajdziecie nigdzie pracy. Nikt nie chce mieć zbyt wielu

gąb do karmienia, gdy surowa zima puka do drzwi. Będziecie chodzić od dworu do

dworu jak żebraczki, najwyżej pozwolą wam nocować na sianie albo w stajniach... Nie,

tak nie można.

Ole mówił cicho, był zmęczony tą rozmową. Gjertrud również siedziała

zmartwiona, lecz Maryjka nie chciała niczego zrozumieć.

- Ze mną nie możecie raczej jechać, skoro tak się sprawy mają... Jeśli naprawdę

zdecydowałaś się odszukać tego pastora. Ale możecie mieszkać u Kari Hjelme. Ja... ja

często się tam zatrzymuję. Ona jest... moją przyjaciółką. Musisz mi jednak coś obiecać,

Maryjko. Musisz mi obiecać, że będziesz działać ostrożnie. Jak rozumiem, chcesz

znaleźć wrogów pana Revelina. Ale trzeba ci wiedzieć, że on ma również potężnych

przyjaciół. I jeśli stwierdzę, że wdajesz się w coś, co mogłoby zniszczyć twoje życie, to

zwiążę cię i na dnie łodzi przywiozę z powrotem do domu, jak niepoprawne dziecko,

którym w istocie jesteś!

- Dziękuję! Wiedziałam, że mi pomożesz! To prawda, co mówisz. Sądzę, że myśl

o zemście pochodzi z koszmarnych snów mojego dzieciństwa. Może zmienię poglądy,

kiedy poznam tamte okolice i ludzi, kiedy spotkam tego pastora, który zawsze był dla

mnie uosobieniem zła.

Gjertrud zadowolona kiwała głową.

- Może zresztą wkrótce wrócę do domu, uspokojona - dodała Maryjka głośno,

uśmiechając się tak ładnie...

- Opowiedz mi o Kari - prosiła młoda dziewczyna, gdy wiatr wypełnił

prostokątny żagiel łodzi Olego i gnał ich coraz bliżej Lyster. Minęli już zatokę

Kaupanger i kierowali się w lewo, tam gdzie fiord dzielił się na dwie odnogi, jedna

wiodła w kierunku Ardal, a druga ku Lyster. Tutaj wiatr nie pchał ich już z taką siłą, lecz

Ole wiedział, że znowu nadmie żagle, gdy tylko miną przylądek Urnes. Wtedy jednak

będą już na miejscu.

W okolicy mieszkało niewiele ludzi, zagrody rozłożyły się kręgiem wokół starego

kościółka. To była bardzo ładna wieś. Ole miał stąd tyle pięknych wspomnień z czasów,

kiedy Marta...

Teraz jednak mieszka tam Kari.

Jego druga wielka miłość, ciepło i radość końca jego życia.

Mądra, Ole uważał, że dużo mądrzejsza od niego. A także nieskończenie bardziej

cierpliwa. Chociaż w wielu sprawach równie porywcza jak on. Znała wolność i kochała

ją. Była niezależna, nigdy właściwie w pełni nie odczuwała z nikim głębokiej wspólnoty.

Życie spędziła w drodze, wciąż niespokojnie poszukiwała nowych horyzontów. Wciąż

dokądś śpieszyła, pozbawiona jakichkolwiek więzów krwi, pozbawiona rodziny. Tak jak

i on.

- Kari to niezwykła kobieta - zaczął ostrożnie. - Mieszka w domu Marty.

Słyszałyście o Marcie, prawda?

Kobiety potrząsały głowami, Maryjka zmarszczyła czoło i próbowała sobie

przypomnieć. Gjertrud mamrotała coś niewyraźnie, że Maria opowiadała kiedyś

historię...

- Marta była najzdolniejszą uzdrowicielką w okolicy... zanim nastała Maria. To po

Martę ludzie zawsze posyłali, kiedy działo się źle, gdy zachorował człowiek albo

zwierzę. Mówiono, że znała się na czarach... Ludzie trochę się jej bali - uśmiechał się

Ole. Miłość i wspomnienia ukształtowały nowe zmarszczki pod gęstym zarostem na jego

wysmaganej wiatrem twarzy.

- Czy ona była twoją żoną? - zapytała Maryjka naiwnie. Ole w milczeniu

potrząsnął głową, uśmiechał się lekko zakłopotany.

- Nie, pastor tak by jej nie nazwał. Ale byliśmy jak dobre małżeństwo, a

przynajmniej bywaliśmy przez noc czy dwie parę razy każdego roku... - Nagle Ole

spoważniał. - Nie chciałbym przed wami udawać. Marta była moją największą miłością,

tylko że wtedy o tym nie wiedziałem. Nie wiedziałem o tym... Pozwoliłem jej odejść, żyć

obok, nie chciałem się wiązać z żadnym miejscem, z żadnym kawałkiem ziemi... W ten

sposób straciłem wszystko. Ale teraz los dał mi Kari!

- Czy ona jest córką Marty, skoro mieszka w jej chacie?

- Nie. Szczerze powiedziawszy, chata jest moja. Kari tam mieszka od dwunastu

lat. Ale nie jest córką Marty. Kari nie jest niczyją córką. Zachowała jedynie blade

wspomnienie swojej matki i ojca... Dorastała w taborze przenoszącym się z miejsca na

miejsce. Widziała więcej niż tutejsze wysokie góry i głębokie fiordy. Czuje jednak całym

sercem, że pochodzi z jakiegoś miejsca tutaj, u stóp wielkiego lodowca. Uważa, że gdzieś

tu musiała się urodzić... Ale nikt nie potrafi jej niczego powiedzieć. Nikt nie wie, co się

stało z małym dzieckiem wiele lat temu!

Maryjce bardzo się spodobała ta historia. Kochała wszystko, co tajemnicze,

wszystko, co niewytłumaczalne, o czym mogła rozmyślać przed zaśnięciem.

- Czy Kari także jest znachorką?

- Tak, przez całe życie lubiła pielęgnować chorych. Od wczesnego dzieciństwa

zdawała sobie sprawę, że ma do tego zdolności. Ona nosi to w rękach - odpowiedział Ole

stłumionym głosem.

Maryjka kiwała głową, oczy jej lśniły. To nareszcie coś dla niej!

- Maria również była jedną z takich - wtrąciła Gjertrud cicho.

- I wcześniej jej matka! I być może również ty, moje dziecko. Może ty także. Jeśli

bardziej skupisz się na tej wrodzonej sile niż na myśli o zemście...

Twarz Maryjki płonęła.

- Na pewno powinnam się więcej nauczyć. Może Kari mogłaby mi pomóc!

Trochę już wiem, wiele razy czytałam recepty mamy i sama robiłam lekarstwa. Czy pa-

miętasz tę owcę, która się tak strasznie wzdęła? Wyleczyłam ją przecież! A wtedy, kiedy

ty tak potwornie skaleczyłaś się w rękę, czy moje maści ci nie pomogły? Gjertrud

uśmiechała się, gładziła Maryjkę po ramieniu.

- Tak, tak, to prawda. Na pewno nosisz w sobie tę moc. Ale musisz się jeszcze

sporo uczyć, wtedy...

- Przecież mogę to zrobić! Z tego, co Ole mówi, Kari jest bardzo dobrą

uzdrowicielką. Może pozwoli mi chodzić ze sobą do chorych?

- Na pewno - odparł Ole. - Ale Kari jest już teraz stara, więc musi dziać się coś

naprawdę złego, żeby wyruszyła w drogę. Zdarza się jednak i tak, zwłaszcza przy

trudnym porodzie, kiedy życie dziecka jest w niebezpieczeństwie...

Gjertrud rozumiała. Poród to rzecz święta.

Ole ściągnął liny, które napinały żagiel. Łódź szła teraz przed siebie prostym

kursem, wkrótce jednak będą musieli skręcić bardziej w prawo. Przed nimi znajdował się

cypel ze starym kościółkiem. Minęli już wspaniały wodospad w Kinsedal i z uwagą

wpatrywali się w małe ruchome punkciki, majaczące im pośród rozrzuconych nad

brzegiem zabudowań. Ludzie wykorzystywali sprzyjającą pogodę i porządkowali różne

rzeczy w obejściach. Wkrótce może nadejść dużo cięższy czas.

Łódź nabrała nowego tempa, kiedy wiejący im w plecy wiatr wypełnił żagiel.

Zgrabnie skręcili w stronę lądu. Chata Kari leżała w głębi lasu, z brzegu prawie nie było

jej widać. Ale do obejścia należała też nieduża przystań. Zacumowali tam łódź.

Okolica była urodzajna, widzieli wokół piękne łąki, teraz przygotowane już do

zimy. Od chaty dzieliło ich ledwie kilkadziesiąt kroków, szli wąziutką ścieżką wijącą się

między drzewami i nagle stanęli na otwartej polanie z chatą pośrodku. Kolo domu rosło

wiele niskich drzew i krzewów. Nie miały już liści, nagie gałązki wyciągały się jakby na

powitanie zimy.

W progu stanęła kobieta.

Ole podbiegł do niej kilkoma nieoczekiwanie lekkimi krokami, zapominając o

gościach. Oplótł ją swoimi ogromnymi niczym u niedźwiedzia ramionami, kobieta

niemal całkiem w nich zniknęła. A nie była to mała ani drobna osóbka, wprost

przeciwnie. Przy Olem jednak sprawiała wrażenie maleńkiej. Kari miała prawie całkiem

siwe włosy, splecione w warkocz upinała nad karkiem w piękny kok. Jej twarz poorana

była tysiącem zmarszczek, ale wciąż bardzo ładna. Nawet brunatne plamy na policzkach

jej nie szpeciły.

Kari wyglądała tak, jakby żyła tysiąc lat.

Było w niej coś... nieprzemijającego. Maryjka natychmiast poczuła wielki respekt.

Z niezwykłą u niej pokorą podeszła do obojga starych i ukłoniła się głęboko. Kari

uśmiechnęła się, ukazując rząd zdumiewająco zdrowych zębów.

- Witajcie w moim domu! Właśnie przygotowałam skromny posiłek, wejdźcie,

proszę!

Gjertrud zdziwiła się. Skąd ona mogła wiedzieć...?

Ale Maryjka wcale nie była zaskoczona. Ta kobieta zdawała się wiedzieć prawie

wszystko. Dziewczyna starała się odszukać w jej oczach coś niezwykłego, ale one były

normalne i zwyczajne. Nigdzie śladu tajemnicy, żadnego błysku wiedzy z innych

światów.

Mimo to Kari była jedną z tych, które wiedzą więcej.

Wyczuwało się to natychmiast.

W miarę jak dzień zbliżał się ku wieczorowi, respekt Maryjki narastał, a kiedy

wieczorem ułożyła się do snu na twardym sienniku, była już pewna, że zyskała nowy

ideał, wzór do naśladowania. Miała wrażenie, jakby całe dotychczasowe życie przeżyła

fragmentami i jakby teraz największy z nich znalazł się na właściwym miejscu.

Nieoczekiwanie ona sama stała się całością. Uświadomiła sobie też, że odkąd tu

przybyła, ani razu nie pomyślała o pastorze.

Kari nie zadawała żadnych pytań, ale od pierwszego dnia potraktowała obie

kobiety jak osoby, które zamieszkają u niej na dłużej.

Maryjka obudziła się wcześnie, sama się zdziwiła, gdy z przyzwyczajenia wstała i

rozpaliła ogień. Mała chata miała dwa pomieszczenia. Ona i Gjertrud spały w izbie, gdzie

było najcieplej. Maryjka wiedziała, że oboje starzy oddali gościom swoje ciepłe miejsca

do spania. Sami zaś przeprowadzili się do alkierzyka obok, teraz słyszała ciche

pochrapywania dochodzące ze stojących tam dwóch wąskich prycz. W alkierzu jest z

pewnością co najmniej dwa razy tak zimno jak w izbie, nie ma bowiem pieca, który by

choć trochę ogrzał powietrze.

Dziewczyna znalazła saganek do gotowania wody, staroświeckie naczynie bez

nóżek, które można było tylko zawieszać nad ogniem.

Świeże drewno paliło się silnym płomieniem, ogień trzaskał pod sagankiem tak,

że Maryjka się bała, iż wszystkich pobudzi. Nie odważyła się szukać kaszy, nie chciała

posuwać się za daleko w obcym przecież domu. Zanim jednak woda zdążyła się

zagotować, w progu izby stanęła Kari.

- Dzień dobry, Maryjko! Wspaniale, że zajęłaś się ogniem! Stare ciało jest obolałe

w taki zimowy poranek...

- Coś ci dolega? Czy więc nie mogłabyś...

Stara kobieta uśmiechnęła się pobłażliwie.

- Oczywiście, że mogę. Mogę przygotowywać maści i napoje łagodzące bóle,

mogę masować obolałe miejsca i wypowiadać zaklęcia, które usuną nawet najbardziej

zastarzałe strzykanie. Ale tylko innym...

- Tylko innym?

- Tak, tak to jest, moja kochana. Muszę znosić swoje plagi, to cena, którą trzeba

płacić. Ale teraz zaświtała mi pewna nadzieja... Chociaż pewnie jeszcze na to za wcze-

śnie. Chodź, nakryjemy do stołu i ugotujemy kaszę!

Podeszła do szafy w ścianie i zaczęła wyjmować ołowiane kubki i łyżki. Maryjka

zrozumiała, że Kari chce zmienić temat, ona jednak nie chciała.

- Na co jest za wcześnie?

Kari westchnęła i usiadła ciężko na ławie.

- Głupia jestem, zawsze wszystko niepotrzebnie wygadam. Wygląda jednak na to,

że jesteś osobą tego samego pokroju co ja. A jeśli rzeczywiście jesteś, to nie pozwolisz

mi przerwać na wpół zrymowanych pieśni. Chodź, usiądziemy sobie przy ogniu, to

będziesz mieszać kaszę, a ja ci opowiem to i owo. Obiecaj mi tylko, że nie będziesz

przerywać, dopóki nie skończę!

Surowo popatrzyła na Maryjkę, która aż drżała z napięcia. Kari coś wie, jakie to

podniecające! W oczach starej kobiety pojawiały się tajemnicze błyski, lecz jej wargi

były bardzo poważne.

- Moja kochana Maryjko, pozwól, że tak cię będę nazywać, chociaż dopiero co się

poznałyśmy. Wiesz, oczywiście, że znałam twoją matkę. Wiesz może i o tym, że byłam u

niej tamtego dnia, kiedy bliska śmierci leżała po epidemii dżumy. To była naprawdę

niezwykła kobieta. Zdołała uratować życie tylu ludziom ze wsi. Dżuma, rzecz jasna,

zabrała wielu, ale żeby nie ona, Lyster mogłoby zostać spustoszone tak jak niegdyś

Jostedalen w czasie Czarnej Śmierci. Maria... uratowała ich wszystkich dzięki swoim

umiejętnościom i dzięki poświęceniu. W końcu sama była już tak wyczerpana, że

choroba dopadła także ją. Nigdy nie widziałam kogoś tak oszalałego z nieszczęścia, jak

pastor Mogens, gdy czuwał nad nią tamtej nocy w kościele. Jestem pewna, że mógłby

zaprzedać duszę diabłu, byleby tylko ją uratować.

Kari głęboko wciągnęła powietrze, milczała, jakby zbierając siły.

- No tak, tak to było. Sprawa, o której powinnam ci powiedzieć, wiąże się z tym,

czego nauczyłam się od twojej matki. Ona była... wyjątkowa. Nosiła w sobie wielką moc.

Taką instynktowną, daną przez naturę zdolność, którą posiada wiele kobiet. U większości

z nich jednak ta zdolność nie może się rozwinąć, wszystko zostaje wypaczone, życiowe

doświadczenia i niewłaściwe postępowanie sprawiają, że wewnętrzne głosy milkną.

Takie kobiety nie słyszą już mowy swego ciała. Nie czują sil, które wszystkie w sobie

nosimy, tych dobrych sił, które mogą nas wspierać w potrzebie. Tego, co nakłania orga-

nizm do walki z chorobą i okaleczeniami, co sprawia, że nasze członki oczyszczają się i

goją same z siebie.

Maryjka nie była całkiem pewna, czy dobrze rozumie, ale słuchała w takim

skupieniu, że aż jej zesztywniały zaciśnięte mocno szczęki.

- Siły... tylko one się liczą. Zioła, modlitwy, apteczne lekarstwa czy nóż

balwierza... W porządku, to wszystko także działa, ale najważniejsza jest zawsze żywa

moc. Każdy ją w sobie nosi. Naszym zadaniem, Maryjko, jest ją ujawnić i rozwinąć.

Maryjka patrzyła na nią w milczeniu. Naszym?

- Jesteś taka sama jak twoja matka. Taka jak ja. Potrafisz rozpoznawać dobre siły,

potrafisz nimi kierować. Jesteś jedną z tych, które umieją budzić możliwości drzemiące

w innych. Które potrafią poprzez koniuszki palców przekazywać własną moc chorym.

Sprzęgać swoją siłę z siłą innego człowieka tak, jak to się dzieje, kiedy, pług wbije się

mocno w skałę i rolnik musi pożyczyć konia lub wołu od sąsiada, by móc go wyciągnąć.

Rozumiesz mnie?

Maryjka skinęła głową, spojrzenie jednak wskazywało, że jest kompletnie

oszołomiona słowami Kari. Czuła mrowienie w całym ciele. Na rękach miała gęsią skór-

kę, chociaż ogień ogrzał już powietrze i w izbie panowało przyjemne ciepło.

- Pozwól, że powiem ci to inaczej. Jesteś pomocnicą. Masz uzdrawiające ręce,

twoje ręce są ciepłe. Nigdy tego nie zauważyłaś?

Maryjka nie znajdowała słów.

Coś niczym strach zaciskało jej krtań.

- Czy ja jestem... Czy w takim razie jestem czarownicą? Kari z wolna potrząsała

głową, parę szarobiałych kosmyków przesłoniło jej okrągłą twarz.

- Nie, moja mała. Czarownice nie istnieją. Są tylko mądre kobiety i szalone

kobiety.

- Ale... czarownice latają przecież na miotłach, doją krowy z dużej odległości,

rzucają uroki, niszczą plony... Znam wielu, którzy doświadczyli tego na własnej skórze!

- Ludzie są tacy, na jakich ich wychowano. Jakoś przecież muszą się odnosić do

takich istot jak my, nie uważasz? Muszą coś z nami zrobić, z niebezpiecznymi, ale tak

bardzo potrzebnymi dziewczynami...

Maryjka zachichotała, słysząc, że stara kobieta tak siebie nazywa. Ale mimo

wszystko nie wydawało się to takie dziwne, że mówi ona także o sobie „dziewczyna”,

zwłaszcza jeśli się lepiej nad tym zastanowić. Kari była osobą bez wieku.

Maryjka rozluźniła trochę grubą chustkę, którą się owinęła, wstając z posłania. Jej

sukienka miała krótkie rękawy, od dawna była za mała. Maryjka używała jej przeważnie

do spania.

Kari trwała wpatrzona w ogień, nie odezwała się, dopóki Maryjka znowu nie

usiadła spokojnie.

- Jeśli chcesz podążać swoją drogą, musisz kroczyć bardzo ostrożnie. Musisz się

wciąż uczyć. I musisz też wiele zmienić.

Ostre spojrzenie jej oczu docierało jakby w głąb duszy dziewczyny.

- Musisz teraz dorosnąć, Maryjko. Musisz przestać myśleć tak prosto, jak to

czynią dzieci. Musisz odrzucić od siebie wszystko, co niepotrzebne, co mogłoby ci

przeszkadzać. Możesz sobie uważać co chcesz, ale ja jestem przekonana, że nie

przypadkiem trafiłaś do mnie. Mnie zostało już niewiele dni. I tak żyłam prawie

dwukrotnie dłużej niż większość kobiet. Długo wędrowałam po szerokim świecie,

zgromadziłam mnóstwo umiejętności. Nigdy nie opanowałam sztuki pisania, ale noszę

grube księgi... tutaj!

Wykrzywionym palcem wskazała na swoje czoło.

- Teraz ty poprowadzisz to wszystko dalej. Nic mi o tym nie wiadomo, ale

zakładam, że umiesz pisać. Musisz się uczyć i pisać, pisać i uczyć. Musisz zachować

swoje księgi i musisz dać je swojej matce.

- Mojej matce? Ale...

- Ona pewnego dnia wróci do domu - odrzekła Kari z wielką pewnością siebie.

Na te słowa Maryjka poczuła, że zalewa ją wielka fala słodkiej radości, jakby to

Kari sama mogła kierować wydarzeniami.

- Kiedy ona wróci... powinna spotkać córkę, z której będzie dumna!

- Powinna też odnaleźć cześć, którą, jak sądzi, utraciła - dodała Maryjka

nieoczekiwanie gniewnym głosem.

Kari udała, że tego nie słyszy. Nie odezwała się, nie robiła dziewczynie

wymówek. Maryjka nabrała odwagi.

- Jedyny sposób na odzyskanie ksiąg to je ukraść - powiedziała stanowczo.

Sądziła, że Kari potrafi docenić to, iż ona odbierze lekarskie księgi należące do rodziny.

Kari spojrzała jednak na nią bardzo surowo.

- Źle rozumujesz, moja droga. Nie słyszałaś, co przed chwilą powiedziałam?

Musisz być dorosła.

Maryjka skuliła się wobec tego łagodnego upomnienia. Gdyby ktokolwiek inny

powiedział jej, że nie jest dorosła, wpadłaby w złość. Ona, która skończyła już szesnaście

lat! Ona, która przeżyła więcej niż wielu starych ludzi!

Kari odsunęła saganek z ognia, kasza zaczynała się powoli przypalać. Maryjka

zapomniała, że trzeba mieszać.

- Znajdziemy jakiś sposób. Z pewnością coś wymyślimy. Ale nie teraz, jeszcze

nie. Najpierw musimy sobie nawzajem bardzo wiele opowiedzieć.

Maryjka nie wątpiła w to. Miała nieodparte wrażenie, że Kari zna jej najskrytsze

myśli Nie wyglądała jednak na szczególnie wzburzoną, nie przerażały jej owe czarne be-

stie, które codziennie krążyły w głowie dziewczyny. Może w ogóle żadnych bestii nie

dostrzegała?

Stara kobieta również zdjęła chustkę z ramion. Została tylko w starej połatanej

koszuli z szorstkiej wełny. Ubranie musiało być używane codziennie, i to od dawna, było

jednak czyste i starannie pocerowane.

Kari usiadła sztywno na krześle przy stole. Ręce oparła o blat, pochyliła się nad

nimi, ukrywając twarz w cieniu. Plecy miała zgarbione i Maryjka widziała przez materiał

koszuli jej nierówny kręgosłup.

- Podejdź tutaj, Maryjko. Zaraz się dowiesz, co miałam na myśli. Czy, inaczej

mówiąc, co przeczuwałam. Połóż dłonie na moim kręgosłupie.

Maryjka z wahaniem spełniła polecenie. Spoglądała w dół na własne nieduże

ręce, które teraz lekko drżały. Miała wrażenie, że są lodowato zimne.

- Wspaniale. Przyciśnij trochę mocniej, ale nie tak bardzo, byś musiała napinać

mięśnie ramion. Staraj się myśleć, że twoje dłonie zasypiają, przesuwaj je po moich

plecach, spróbuj się rozluźnić.

Maryjka podjęła próbę. Dziwna senność ogarnęła jej ciało.

Serce biło powoli. Cichy, ciepły głos Kari to jedyne, co było słychać w małej

chacie.

- Dobrze. Teraz wiem, że reagujesz właściwie. Postaraj się wyobrazić sobie rzekę.

Silny nurt wody, równie gorący i wartki niczym lawa.

- Co to jest lawa?

Kari pominęła pytanie, wyjaśniła krótko:

- Może inaczej, jak płynny, roztopiony kamień. Albo żelazo. Albo ołów.

Maryjka koncentrowała się. Szukała wyobrażenia rzeki. Szybko uświadomiła

sobie, że skuteczniej działa z zamkniętymi oczyma. Dziwnie było tak stać w obcej chacie

z rękami uniesionymi nad obcym ciałem.

Gdzieś daleko w głębi siebie zaczynała odczuwać ciepło. Pojawiały się zarysy

tego nurtu, który opisywała Kari. Coś chciało się z niej wydostać.

- Coś... chce się ze mnie wydostać!

Kari nie skinęła, nie mogła tego zrobić, ponieważ głowa spoczywała na opartych

o stół rękach. Ale mruknęła jakieś słowo w odpowiedzi.

Maryjka poczuła, że ciepły nurt przepływa całe jej ciało, jakby nie było w nim ani

kości, ani mięśni, tylko ta przesuwająca się siła. Spływała z ramion w dół, do rąk.

Dziwne, że dłonie nadal pozostawały zimne! Dziwnie być przepełnionym takim ciepłem,

a mimo to marznąć!

Ciepło narastało.

Maryjka czuła, że przenika do opuszków palców, a potem jakby z niej wycieka,

znika, ale zastępują je kolejne, coraz to nowe fale.

Przeżycie było niewiarygodnie silne, wszelkie myśli ulotniły się, cała była

zdominowana przez to niezwykłe, co się z nią działo.

Oparte o blat stołu ciało Kari drgało lekko.

Nagle Maryjka podskoczyła, ręce utraciły kontakt ze skórą Kari.

Poczuła gwałtowny ostry ból, który zmusił ją do poderwania dłoni. Kari nie

powiedziała ani słowa.

Maryjka znowu ostrożnie przyłożyła ręce do pleców tamtej, przygotowana na

nieprzyjemne wrażenia. Naciskała z całych sił i wkrótce potem ból zaczął słabnąć.

Maryjka instynktownie przeczuła, że powinna go od siebie odrzucić, bo w przeciwnym

razie jej ciało go wchłonie.

Spróbowała to zrobić. Zdaje się, że postępowała właściwie.

Uniosła dłonie. Mrowienie i przepływające przez ciało ciepło powolutku zanikały.

Z drżeniem opuściła ramiona. Kari prostowała się wolno, bardzo wolno. Twarz,

którą zwróciła ku Maryjce, była jednym wielkim uśmiechem.

Objęła dziewczynę, a Maryjka oparła się o nią nagle zupełnie pozbawiona sił.

Czuła się taka zmęczona, że mogłaby spać ze trzy doby.

- Jesteś naprawdę dobra - szeptała Kari. - Jesteś silniejsza niż ktokolwiek inny,

kogo dotychczas spotkałam. Cóż za wspaniały talent...

- Czy to prawda? Czy ja... Mogę leczyć chorych moimi rękami?

Kari z przejęciem kiwała głową.

- Potrzebowałaś tylko, żeby ci ktoś wytłumaczył, co masz robić. Wszystko poza

tym umiałaś od dawna, moja kochana. Żebyś wiedziała, jak się teraz czują moje plecy!

Cały ból zniknął! Nic nigdzie nie rwie ani nie strzyka! To niewiarygodne...

Maryjka musiała się roześmiać, sytuacja była naprawdę nierzeczywista. Na

szczęście Kari roześmiała się także. Popchnęła dziewczynę w stronę stołu.

- Odpocznij teraz, ja wiem, jaki to wysiłek. I nie myśl o tym zbyt wiele. Będziesz

z pewnością potrzebować czasu, żeby nauczyć się więcej. A teraz obudzimy naszych

śpiochów i zjemy coś. Potem zobaczymy, co nam dzień przyniesie - oświadczyła Kari.

Maryjka skuliła się na rozkładanej sofie, głowę oparła o ścianę. Spoglądała w

dach, przez otwarty otwór wpadało jasne światło rozpoczynającego się dnia. Widziała

niebo. W każdym razie fragment nieba. Było liliowe z różowymi refleksami. Nie

błękitne.

Gdybym nigdy nie wychodziła na dwór, mogłabym uznać, że niebo wygląda

właśnie tak, stwierdziła nieoczekiwanie. Nie wiedziała jednak, skąd jej się wziął taki

pomysł.

ROZDZIAŁ IV

Zima u Kari i Olego była cieplejsza niż jakakolwiek zapamiętana przez Maryjkę.

Na dworze co prawda padał gęsty śnieg, przemarznięte gałęzie tłukły nocami w ściany

chaty, kiedy wicher przelatywał obok z łoskotem i mknął dalej ku pokrytemu lodem

fiordowi. To ciepło, które odczuwała Maryjka, pochodziło z wnętrza. Tutaj, w domu,

zima łagodzona grubymi ścianami z bali oraz troskliwością Kari była miła i dobra.

Przy brzegach leżała gruba warstwa lodu. Wyglądało na to, że wkrótce cały fiord

zamarznie. Można było już przejść od Feigum aż do Lyster, ale daleko od brzegu prądy

były tak silne, że lód narastał z trudem. Jeśli chciało się przeprawić do Solvorn, trzeba

było mieć łódź. Rozległe brzegi zatoki w oddali dawały mieszkanie i wyżywienie

dwustu, może trzystu ludziom. Latem łodzie często pojawiały się na wodach, kupcy i

handlarze, chłopi i rybacy pływali tam i z powrotem, by kupować i sprzedawać swoje

towary. Jakie to dziwne, myślała Maryjka, że ledwie o dzień marszu z Solvorn leży

Sogndal. Meisterplassen. A miała wrażenie, jakby dzieliło ją od tego miejsca tysiąc mil,

odległość, której nawet w myślach nie była w stanie pokonać.

Czy teraz znajduje się w innym świecie? Może w innym życiu? Tutaj, w chacie u

Kari, toczyło się ono odmiennym rytmem.

Łatwiej było zebrać myśli. Nie znana dotychczas cierpliwość pojawiła się w jej

zachowaniu tak, że nawet Gjertrud przestała się do niej zwracać dawnym imieniem

„Mała”. Maryjka nie była już mała. Nie była dzieckiem. Nie była bladym odbiciem

swojej matki. Mała Maria dorosła. Teraz była tylko Marja, nazywana przez bliskich

Maryjką.

Gjertrud zauważyła i przyznawała bez zazdrości, że Kari zdołała odbudować to,

co ona sama zniszczyła. Wprawdzie Maryjka wciąż nosiła w sobie nienawiść, ujawniało

się to za każdym razem, gdy wspomniano imię proboszcza. Ale żar, który wydawał się

taki groźny w połączeniu z młodzieńczą bezmyślnością, nie przesłaniał już wszelkich

uczuć dziewczyny, tlił się, czekając, aż nadejdzie pora... Maryjka nie błądziła już po

swoim wymyślonym świecie, skończyła z przekleństwami i pogróżkami. Stała się teraz

spokojniejsza, więcej myślała, zastanawiała się. Wiedziała, że gdyby udało jej się ode-

brać dziedzictwo Marii, zyskałaby wiele.

- Pan Revelin nie jest bardzo kochanym przez parafian kapłanem - mówiła Kari. -

To zły człowiek, ludzie się go po prostu boją. Przemawia grzmiącym głosem, wszystkich

i wszystko osądza. To, co mu się należy, wyciska z parafian bez litości. A ów Bóg, o

którym wciąż rozprawia... No cóż, mam szczerą nadzieję, że to Revelin się myli.

Ewangelia miłosierdzia... Niewiele jej w jego kazaniach, w postępowaniu także nie!

- Czy on ciebie również prześladował?

Kari żuła kawałek słodkiej żywicy, obracała ją teraz przez jakiś czas w ustach.

- No... owszem, rzeczywiście próbował. Ale udało mi się przekonać go, że jestem

za stara i za głupia na to, co mi zarzucał. Rzadko chodzę do kościoła, naszemu pastorowi

to nie przeszkadza. Jest podwładnym Revelina, ale specjalnie nie ceni swego proboszcza.

A tutejsi ludzie... Cóż, oni mnie potrzebują. Wiedzą, że nie powinni głośno mówić o tym,

co im daję. Mają do mnie zaufanie. To są biedni ludzie, tacy jak my, właściwie należą do

innego świata niż ten, w którym obraca się Revelin.

Maryjka była zdumiona spokojem Kari. Czyż ta kobieta nie wie, że balansuje na

ostrzu noża? Chyba jednak wie. Musi wiedzieć, jak krótka jest droga od ludzkiego

gadania do stosu czarownic.

Maryjka uświadomiła sobie, że ona również należy do tego rodzaju kobiet, i

przeniknął ją dreszcz. Naprawdę powinna okazywać respekt wysoko postawionym i

potężnym członkom społeczeństwa. Mogą się oni stać śmiertelnymi wrogami. Takimi jak

Revelin.

W niego trzeba uderzyć bezpośrednio, zaatakować, zanim zacznie się

czegokolwiek domyślać. Powinna działać podstępnie, zakładać pułapki tam, gdzie

wiedziała, że pastor w nie wpadnie. Musi się przed nim ukrywać, musi działać jak

myśliwy, który zimą przywdziewa biały strój.

I musi zdobyć przyjaciół. Ważnych przyjaciół. Kari może jej w tym pomóc. Ona

zna ludzi, wie, co kto ma do ukrycia. Wie, komu pan Revelin nastąpił na odcisk. Tu jakiś

bogaty gospodarz, tam dobrze sytuowany urzędnik. Na przykład właściciel nowej

gospody w Dosen. Albo żona pisarza.

Uświadomiwszy sobie, że któregoś dnia otworzy się przed nią wiele możliwości,

Maryjka poczuła się prawie bezpieczna. Wierzyła, że jest wystarczająco silna, by podjąć

taką grę.

- Ile on właściwie ma lat, ten syn pastora? Maryjka starała się, by jej pytanie

zabrzmiało obojętnie, jakby zadała je przypadkiem.

Wszystkie trzy kobiety siedziały przy nasłonecznionej ścianie chaty. Rzadki las

nie przesłaniał im fiordu, widziały stąd połyskliwą taflę wody poprzez sieć cieniutkich

gałązek. Gjertrud przygotowywała włóczkę na nową tkaninę, potrzebowała dziennego

światła, by trafiać w maleńkie dziurki ramy tkackiej.

Maryjka nie robiła nic.

Kari jak zawsze zajęta była robótką, w jej palcach zręcznie poruszały się druty i

włóczka.

- Młody Revelin. To znaczy Claes Justitian, prawda? O nim myślisz? Tak, to

przecież on będzie kiedyś właścicielem tego, co należało do twojej matki, bo nosi

nazwisko pastora. Ale to słabowity młodzieniec, tak ludzie gadają.

- Słabowity? Co to znaczy?

- Jego matka zmarła wkrótce po tym, jak wydała go na świat, słyszałaś chyba.

Ona była przecież... przyrodnią siostrą twojej przyrodniej siostry. Starszą córką Mogensa.

Nieszczęsna Maria Cecilia... Nigdy nie zaznała w życiu prawdziwego szczęścia, nawet

wówczas gdy udało jej się zdobyć nowego proboszcza. Szczerze powiedziawszy,

uważam, że to on stał się jej największym nieszczęściem. Z tego co Ole mi opowiadał,

wynika, że właśnie ona uruchomiła tę całą machinę ślepej nienawiści. Czuła chyba, że

młoda żona ojca zajęła jej miejsce. Zresztą można to zrozumieć, prawda?

Maryjka mimo woli skinęła głową. No i w końcu to właśnie ta Cecilia załamała

się i wyjawiła podstępną intrygę. Gdyby nie ona, to i mama, i tata, i cała rodzina

przypłaciłaby życiem tę sprawę. Revelin wysuwał przecież niesłychane oskarżenia.

Jakieś obrzydliwe historie... Jak ta, że mama po urodzeniu Maryjki jedną piersią

karmiła noworodka, drugą zaś czarnego kota...

- Cecilia źle znosiła ciążę - mówiła dalej Kari. - Może to zło, które wyrządziła

twojej matce, szukało jakiegoś ujścia? Cud, że dziecko przeżyło. I cud, że chłopak dożył

dorosłego wieku. Jak mówiłam, jest słabowity. Sprawia wrażenie nieśmiałego i

przygnębionego, nie patrzy ludziom w oczy. Najchętniej przebywa sam, chodzi podobno

po polach i lasach bez żadnego powodu. Ucieka od ludzi! Proboszcz stara się tchnąć w

niego trochę energii i karze go surowo, ale jak dotychczas jedynym rezultatem jest to, że

chłopak przeprowadził się z salonów plebanii do starej chaty dzwonnika. Mieszka tam

samotnie i wychodzi tylko wtedy, kiedy ojciec nakazuje mu prowadzić lekcje

katechizmu. Robi to w co drugą niedzielę.

Maryjka uniosła wzrok. Robótka spoczywała na kolanach starej kobiety.

Oczy Kari nie były już ani stare, ani zmęczone, patrzyła przed siebie trzeźwym,

przenikliwym wzrokiem. Maryjka odwróciła się. Czy ona coś wyczytała? Czy to

możliwe, by Kari znała jej najgłębsze myśli?

Maryjka jest piękna, myślała Kari. Urzekająca, bardzo pociągająca. I dobrze o

tym wie. Szybko nauczy się, jak z tego korzystać, tak samo jak posługiwać się siłą, którą

w niej ożywiłam. Wkrótce syn pastora będzie jadł jej z ręki.

Uwiodę go, obiecywała sobie Maryjka w duchu. A potem będę straszyć, że

wniosę skargę o cudzołóstwo. Oj ciec będzie chciał za wszelką cenę do tego nie

dopuścić; zrobi więc wszystko, czego zażądam. Ha! Może się oczywiście zdarzyć, że to

ja zostanę surowiej ukarana, ale syn pastora będzie cierpiał dotkliwie z powodu skandalu.

Syn strażnika moralności! Potomek tego, który co niedziela grzmi z ambony na ludzi i

ich straszne grzechy!

Przez chwilę spojrzenia obu kobiet zawisły w powietrzu. Gjertrud poruszyła się

niespokojnie, jakby spostrzegła, że w myślach Maryjki po raz pierwszy od bardzo dawna

pojawiła się znowu bestia. Zrobiło jej się nieprzyjemnie. Wstała pośpiesznie, mamrocząc

coś, że trzeba dojrzeć ognia.

Kari i Maryjka zostały same.

To starsza przerwała milczenie.

- Widzę, że nie dasz za wygraną. Nigdy nie zapomnisz o tym, jakie zło ci

wyrządzono, choćby to miało trwać całe życie? - Kari westchnęła ciężko. - Najgorsze, że

ja cię rozumiem. Wiesz, sama też kiedyś byłam młoda. Długo poszukiwałam swoich

korzeni, prawdy, którą mi odebrano.

Kobieta o posiwiałych włosach sprawiała wrażenie bardzo zmęczonej.

- Na niewiele się zda, jeśli będę ci powtarzać, że wybrałaś niebezpieczną drogę.

Jesteś za młoda, nie chcesz tego zrozumieć. Dlatego nie mam dość siły, by cię po-

wstrzymać.

Maryjka poczuła ukłucie w sercu, smutek w oczach Kari sprawiał jej ból, jakby w

piersiach zaciskała się jej lodowata dłoń.

- Nie będę ci pomagać, jestem za stara na walkę i zemstę. Ale też nie odwrócę się

od ciebie plecami, od ciebie, która przybyłaś tu do mnie z całkiem wyjątkowych

powodów. Jutro pójdziesz do Lyster. Tak jest, pójdziesz. Zażądasz od gospodarza z

Hagen beczki ziarna, którą mi jest winien. Będziesz miała znak rozpoznawczy, żeby

wiedział, że przychodzisz ode mnie. Powiedz mu po prostu, że prosiłam cię, byś

przekazała pozdrowienia i zapytała, czy jego córka także potrzebuje kwiatów ostu i

kociej maści. Potem powiesz mu, że proszę, by dali ci u siebie miejsce na zimę. To

będzie zapłata za zboże. Zostaniesz u nich, będziesz chodzić na nauki do pastora i

dzwonnika. To odpowiednia wymówka. Hagen jest gospodarstwem położonym najbliżej

plebanii, bez trudu się tam dostaniesz...

Maryjka słuchała z otwartymi ustami. Więc Kari mimo wszystko chce jej pomóc?

Kari odpowiedziała, choć głośno nie padło żadne pytanie.

- Nie sądź, że ja pochwalam to, o czym myślisz. Nie sądź, że nie chciałabym cię

powstrzymać, gdybym mogła. Jestem śmiertelnie przerażona, że uwikłasz się w jakieś

straszne kłopoty. Zarazem jednak wiem, że nie ulegniesz. Nie będziesz się mogła skupić

nad głównym zadaniem swego życia, dopóki ta karta w twojej księdze nie zostanie

odwrócona - mówiła Kari cicho.

Miała rację. Maryjka uścisnęła ją mocno, bez słowa. Z nadzieją, że Kari zdaje

sobie sprawę, jak bardzo bliska jej się stała. I z nadzieją, że tamta rozumie, jakie to

wszystko dla niej trudne.

A przecież mogła zrezygnować. Mogła zostać tutaj w tym rajskim spokoju,

mieszkać z Kari i uczyć się od niej.

Spokojne życie, ale nie nudne. Czego więcej można pragnąć?

Zemsty.

Maryjka nie lubiła tego słowa. Zawierało w sobie słodkawy smak krwi, a zarazem

gorycz żółci. Ona jednak żyła z tym smakiem w ustach zbyt długo, od czasu, kiedy była

całkiem maleńka, teraz go po prostu nie zauważała.

Pewnego dnia mama wróci do domu.

Kari tak powiedziała.

Wypełnienie zadania wydawało się ważniejsze niż kiedykolwiek przedtem. Było

ważniejsze także dlatego, że teraz oznaczało nie tylko rewanż dziecka za utracone

dzieciństwo.

Wieś miała w sobie coś znajomego. Maryjka nie mogła powstrzymać drżenia.

Sama wiosłowała w głąb fiordu, w stronę dzikiego wodospadu, który wpadał do morza z

ogromnej wysokości. Swobodne masy wody latem huczały ogłuszająco. Ktoś, kto znalazł

się u stóp wodospadu, widział go jako wodę z szumem lecącą wprost z jasnego nieba.

Nie powstrzymywała jej ani ziemia, ani kamienie, z łoskotem gnała w dół i dopiero tam

mieszała się ze słoną morską tonią.

Teraz jednak wodospad był biały i zupełnie nieruchomy, tylko tu i ówdzie po

ścianach z przezroczystego, niebieskiego lodu spływały cienkie strumyczki.

Maria spojrzała ku niebu, szukała zagrody, o której wiedziała, że leży gdzieś tutaj,

wysoko w górach. Tam, na naturalnym skalnym tarasie, istniało dość miejsca, by ludzie

mogli zbudować domostwo, a ziemia była wystarczająco urodzajna, by ich wykarmić.

Teraz musiała zostawić łódź przy krawędzi lodu. Pospiesznie wyskoczyła z niej i

rozpoczęła długą wędrówkę po zamarzniętej tafli do brzegu. Pierwszy odcinek był

niebezpieczny, musiała iść dość długo, zanim dotarła tam, gdzie woda od wielu tygodni

leżała skuta, tworząc rozległy pomost między osadami.

Będąc już na trwałym lodzie, Maryjka obejrzała się za siebie. Teraz wyraźnie

widziała Bergaheim.

Stroma, bardzo stroma góra wznosiła się wysoko. Zbocza porośnięte tu i ówdzie

rzadkim lasem, mnóstwo rozpadlin. Poszarpane skalne krawędzie, głębokie żleby. Nagi

szczyt mierzył prosto w niebo.

Tam w górze urodziła się jej babcia.

Nic więcej o tym nie wiedziała.

Słabo majaczyły w oddali zarysy czegoś, co z pewnością było resztkami

domostwa. Minęło ponad pięćdziesiąt lat... Natura odebrała sobie pola i łąki, na których

trudzili się przez wiele pokoleń dzierżawcy Bergaheim.

Prymitywne budynki popadły w ruinę, drewno wróciło do ziemi jako pokarm dla

nowych drzew.

Maria poczuła lekki smutek, który przerodził się w lęk, gdy zobaczyła krążące

nad horyzontem kruki.

Odwróciła się, starała się patrzeć ponad białą taflą lodu, koncentrowała wzrok na

widniejącej w oddali osadzie. Odległość nie wydawała się zbyt wielka, ale Kari ostrzegła

ją, że wędrówka przez lód trwa zawsze dłużej, niż się sądziło.

W parę godzin później Maryjka mogła to potwierdzić. Stopy miała poranione,

ciało obolałe. Zwykle mogła chodzić po lesie całymi dniami, zwłaszcza w lecie, kiedy ra-

zem z Frith z Bondevika pasała kozy w górach. Teraz jednak wciąż szła po twardym,

równym podłożu, to z powodu tej monotonii i braku urozmaicenia bolały ją wszystkie

mięśnie i kości.

A brzeg wciąż jeszcze znajdował się daleko, chociaż mogła już wyraźnie

rozróżniać zagrody i drogi, zagajniki i szare pólka na tle bieli. Dostrzegała nawet nieduże

poruszające się punkciki, czyli ludzi. Nietrudno też było zobaczyć kościół. Równie biały

jak otaczający go krajobraz, z dużą, górującą nad dachem wieżą, wyższy niż inne

kościoły, które Maryjka dotychczas widziała.

Zagroda nieco poniżej, na prawo od kościoła, to z pewnością plebania.

Zabudowania Hagen to prawdopodobnie te domy skupione wokół niedużego

dziedzińca także na prawo od kościoła. W każdym razie w pobliżu plebanii innych za-

gród nie widziała.

Maryjka zastanawiała się, jak też zostanie przyjęta. Rozmyślała nad tym, jakie

tajemnicze zawiadomienie kryje się w przekazanej przez Kari informacji. A co będzie,

jeśli dadzą jej to ziarno i zatrzasną drzwi przed nosem? Albo jeśli wyznaczą jej taką

pracę, że nie będzie miała czasu chodzić na nauki?

Maryjka poczuła, że siły wracają do jej zmęczonego ciała, gdy tylko w sercu ożył

dawny gniew. Przez cały czas spędzony u Kari ta bestia w niej drzemała. Teraz, kiedy

znalazła się sama daleko od domu, wydała się silniejsza niż kiedykolwiek. Bo teraz czas

się dopełnił, teraz wizje i oczekiwania mają stać się rzeczywistością! Oczyma duszy

widziała pastora, majaczył przed nią niczym cień. Dostrzegała lęk w jego oczach,

widziała, jak próbuje się wymknąć spod spadającego miecza.

A może powinna próbować zaatakować przede wszystkim jego? Może powinna

zapomnieć o synu, a wszystkie siły poświęcić na prześladowanie ojca? Maryjka słyszała

o formułkach i zaklęciach, o plagach, jakie można ściągnąć na kogoś, kogo się nawet nie

zna. Tak właśnie postępują czarownice, myślała. Może jej siły są wystarczająco wielkie,

by mogła się ważyć również na coś takiego?

Ale kiedyś, gdy Maryjka odważyła się podjąć ten temat, Kari brutalnie przywołała

ją do porządku.

- Nie, nic podobnego! Jesteś za młoda na takie rzeczy. Nie igraj z tym, moja

kochana. Bo napytasz sobie prawdziwej biedy.

Wtedy Maryjka nie potraktowała słów Kari z należytą powagą. Co złego mogłoby

się stać, gdyby połączyła trochę magicznych środków według starego przepisu? Cóż

szkodzi dodać do wywaru na przykład odrobinę ludzkich włosów, wypowiadając przy

tym parę dziwnych słów? Nikt przecież nie musi o niczym wiedzieć, trzeba tylko działać

ostrożnie.

Gdybym wiedziała nieco więcej... gdybym miała książki mamy... mogłabym się

bez trudu nauczyć sporządzać tak samo silne napoje jak te, które robi Kari.

Po wypiciu choćby łyku czegoś takiego syn pastora gotów byłby umrzeć z miłości

do mnie.

Maryjka wlokła się dalej, tłumoczek przewieszony przez ramię uwierał tak, że

skóra z pewnością była czerwona, a może nawet poocierana. Dzień miał się ku końcowi,

kiedy wreszcie dotarła do celu. Mróz brał coraz silniejszy, ale z pewnością na lodzie z

powodu wiatru wydawał się wyjątkowo kąśliwy i ostry.

Chustka na głowie Maryjki przekrzywiła się, odsłaniając twarz i część szyi. Nie

poprawiała jej długo, a teraz zauważyła, że stary łańcuszek, który nosiła dla ozdoby,

przywarł mocno do skóry w miejscu, w którym chustka nie chroniła przed mrozem.

Czuła dotkliwy ból, kiedy odrywała łańcuszek. Wsunęła znowu ręce w kieszenie

spódnicy, marzyła o tym, by mieć teraz wielkie futrzane rękawice taty.

Podczas długiej wędrówki po lodzie odmroziła sobie ucho, a na ramieniu miała

otarcie wielkości piąstki dziecka. Kiedy zapukała do drzwi w Hagen, ledwie była w sta-

nie, dzwoniąc z zimna zębami, powiedzieć, po co przyszła.

Została pośpiesznie wciągnięta do środka, rozebrano ją do bielizny, zawinięto w

duży koc i posadzono przy ogniu. Gospodarze prosili, by opowiedziała im o Kari,

życzliwe oczy świadczyły, że są to jej wierni przyjaciele. Pytali, kim jest Maryjka i skąd

pochodzi. Ona odpowiadała to, co uzgodniły z Kari: że Gjertrud jest siostrzenicą Kari,

Maryjka zaś najstarszą córką Gjertrud.

Gospodyni zajmowała się nią osobiście, rozcierała jej stopy, dała ciepłe wełniane

ubranie. Miała szybkie, sprawne ręce, chociaż z pewnością zbliżyła się już do czterdzie-

stki. Pięć porodów zostawiło na niej ślad, a spędzane na pracy dni wyryły zmarszczki

wokół ust i zniszczyły skórę na rękach. Solveig pewnie nigdy nie doświadczyła, czym

jest odpoczynek. Zawsze chętna pracować dla innych, Zawsze gotowa się poświęcać.

Wciąż zajęta wszystkim, co mogłoby ułatwić życie jej ukochanym. Teraz odkryła rany po

odmrożeniach na uchu i szyi Maryjki. Odsunęła łańcuszek na bok, odcisk ogniwka wciąż

widniał na skórze w postaci czerwonych pęcherzy. Solveig krzyknęła cicho, potrząsając

ze współczuciem głową. Maryjka poczuła, że skóra zaczyna ją palić.

- Powinnam mieć trochę maści ze szpitalika... Powinnam zrobić okład z

dziurawca i pigwy...

- Skąd wiesz, jak leczyć takie rany? - zapytała Maryjka zdumiona. Zioła, o

których wspomniała gospodyni, nie były w powszechnym użyciu.

- Uczyłam się trochę dawno temu... zanim wydarzyło się tyle zła, zanim...

Solveig zniżyła głos, rozejrzała się, jakby w obawie, czy nie ma gdzieś

niepowołanych uszu.

- Ty, która jesteś przyjaciółką Kari, powinnaś to zrozumieć. Mam w sobie tę samą

siłę, co ona, wiesz. To samo pragnienie poznawania tajemnic i leczenia chorób. Kiedyś

dane mi było zetknąć się z tym, przez kilka krótkich lat... u Marii.

Imię wypowiedziała szeptem, ledwo dosłyszalnie. Wtedy Maryjka poznała, kim

jest ta kobieta. A więc nie przypadkiem Kari przysłała ją właśnie tutaj. Solveig pracowała

u matki Maryjki w izbie chorych, którą mama prowadziła, będąc żoną Mogensa.

- Co oni ci zrobili, kiedy ma... To znaczy Maria została wypędzona?

- A więc ty znasz tę historię? Tak, rzeczywiście, Kari wie chyba dokładnie, co się

wtedy stało. No cóż, mogę ci tylko powiedzieć, że to były bardzo smutne lata. A także

niebezpieczne. Nowy pastor... nie okazywał łaski nam, przyjaciołom Marii, nawet kiedy

jej już tu nie było. Mnie przez trzy niedziele z rzędu wyklinał z ambony, a potem

musiałam przez trzy lata ciężko pracować na plebanii jako zadośćuczynienie za to, że

zawarłam sprzysiężenie z przestępczynią... Solveig westchnęła.

- To dawne czasy... prawie dwadzieścia lat. Nie wiem, czy zdołam...

- W porządku. Nie musisz nic więcej mówić. Rozumiem teraz, że znalazłam się

wśród dobrych ludzi. Dziękuję za to, że mnie przyjęliście, obcą osobę!

- Nie jesteś dla nas obca - odparła kobieta z ciepłym uśmiechem.

Maryjka drgnęła, wydawało jej się, że w tym uśmiechu zawiera się jakaś

niepewność. Solveig pracowała z jej matką przez wiele łat. Czy nie rozpoznaje córki?

- Nikt, kto jest przyjacielem Kari, dla nas nie jest obcy, moja kochana.

Maryjka westchnęła z ulgą i z wdzięcznością.

W roku 1704 w parafii Sogn nie było stałej szkoły, nie zorganizowano żadnego

systematycznego nauczania. Za to w co drugą niedzielę pastor prowadził w kościele za-

jęcia dla młodzieży. Odbywało się to po głównym nabożeństwie. Dodatkowo młodzi

ludzie, którzy mogli zwolnić się z pracy w środku tygodnia, spotykali się w jeden

czwartek w miesiącu na nauce katechizmu. Ważnym ludziom w parafii bardzo zależało

na tym, by młodzi się uczyli, z troską czynili wszystko, by przekazać dorastającemu

pokoleniu wiedzę o słowach Pana oraz nauczanie Lutra. Zwłaszcza jednak uboga

młodzież była narażona na to, że będzie dojrzewać bez takiej wiedzy. Ojcowie nie byli

specjalnie zainteresowani, niechętnie rezygnowali z pracy młodych, nie chcieli pozwalać

na to, by synowie i córki przesiadywali w izbie dzwonnika i uczyli się na pamięć

formułek z czarnej księgi.

Bojaźń Boża i znajomość słów Pana to bardzo pożyteczne sprawy, myśleli chłopi,

ale jeśli ma przynosić straty, to na nic się nie zda.

Dlatego więc te zajęcia w dni powszednie gromadziły przeważnie najlepiej

sytuowaną młodzież parafii. Sami uczestnicy bardzo lubili tu przychodzić, nauka stawała

się okazją do spotkania rówieśników, można było sobie nawzajem posyłać powłóczyste

spojrzenia, zbliżać się do siebie, toteż często tutaj właśnie tworzyły się zalążki nowych

małżeństw.

Dzwonnik był prawie ślepy, słuch też miał nie najlepszy. Nie dostrzegał ani

uwodzicielskich spojrzeń, ani wesołych śmiechów czy tłumionych chichotów, zwłaszcza

na ostatnich ławkach.

Wierny sługa Kościoła trwał w przekonaniu, że spędzone u niego godziny

wypełniają poważne pragnienie wiedzy i chrześcijański porządek. Młodzi zaś pozwalali

mu jak najdłużej trwać w tym przekonaniu. Okazywali mu zresztą tyle szacunku, że

starali się opanować wszystko, co im wykładał. Nie chcieli stawiać starego, sym-

patycznego człowieka w trudnej sytuacji, narażać go na gniew proboszcza, gdyby się

okazało, że niczego nie potrafi ich nauczyć.

Przeważnie jednak ten dzień u dzwonnika był jedną długą rozrywką. Najmłodsi,

którzy przygotowywali się do konfirmacji, siadali przeważnie w pierwszych rzędach. To

ich przede wszystkim dostrzegały stare oczy dzwonnika, to oni słuchali go wyprostowani

niczym świece, z rękami grzecznie złożonymi na świeżo wyprasowanych spodniach.

Czasami bywały też wśród nich dziewczęta, z reguły jednak rodzice zwlekali z posyła-

niem córek na naukę.

Dopiero w ostatnich rocznikach panny były stosunkowo licznie reprezentowane,

przychodziły zresztą tyleż dla poznania słowa Bożego, co i dla poszukiwania kandydata

na męża...

To właśnie w takim zgromadzeniu Maryjka miała znaleźć miejsce dla siebie.

Miała się przekonać, że ci, których, nie znając przecież, tak surowo osądzała, są zwy-

czajnymi ludźmi, po prostu mieszkańcami wsi.

Kari liczyła na to, że bliższe zapoznanie się z nimi sprawi, iż Maryjka zdoła im

wybaczyć, że dawno temu nie opowiedzieli się po stronie jej matki, po prostu więcej

zrozumie. Poza tym zwykle tak bywa, że człowiek łagodnieje, kiedy bliżej pozna

sprawy... A może wśród nich znajdzie się ten wyjątkowy chłopak, który podbije jej

serce? W Urnes prawie nie było młodych ludzi. Syn pastora, sądząc po tym, co Kari

słyszała, chyba nie zdołałby zająć Maryjki na dłużej.

Dziewczyna domyślała się, na co Kari w głębi duszy liczy.

Odrzuciła jednak od siebie tę myśl.

W gruncie rzeczy obecność ludzi, którzy nas kochają, przeszkadza.

Przeszkadza, ponieważ człowiek musi trzymać się w ryzach i bardzo uważać na

to, co robi. Gdyby coś się stało, nie tylko ona sama będzie cierpieć. Wiedziała, że jej

nieszczęście ściągnęłoby zmartwienie i smutek na Gjertrud, Olego i na Kari.

Świadomość tego sprawiła, że Maryjka w pierwszym okresie działała z

największą ostrożnością. Mijały dni i tygodnie, a ona, znajdując się tak blisko celu, nagle

przestała się spieszyć.

Ale dzisiaj po raz pierwszy spotka pastora.

Dzisiaj jej wyobrażenie miało się stać ciałem.

Dzisiaj on miał ją zobaczyć po raz pierwszy!

Revelin nigdy przedtem nie widział tej ciemnowłosej piękności, ale natychmiast,

gdy tylko wszedł do niskiej izby dzwonnika, przyciągnęła jego wzrok z taką siłą, że

poczuł skurcz żołądka.

To musi być ta Maryjka z Hagen, ta obca dziewczyna, która zamieszkała w domu

Solveig i Melchiora. Jakaś kuzynka, jak mówiono. Czyjaś siostrzenica, nie pamiętał do-

kładnie.

Revelin opanował się szybko, powstrzymał uśmiech i odpowiedział na

pozdrowienie nowej skinieniem głowy. Musiał się bardzo starać, by oderwać od niej

wzrok. Widział, że dziewczyna uśmiecha się lekko i spogląda na niego z dużą śmiałością.

Już bardzo dawno temu żadna kobieta nie wywołała w nim dreszczu. Nikt od

tamtego czasu...

No, dobrze...

Tego rodzaju myśli nie przystoją w domu Pana. A zresztą, może. Niebezpieczne

pokusy płci to pewnie najlepszy temat właśnie dla takiego zgromadzenia, dla ludzi o

burzącej się młodej krwi. Ci młodzi, o twarzach tak pięknych i otwartych, o ciałach, w

których soki tak niedawno zaczęły płynąć...

Nagle pastor poczuł się zmęczony.

Nie był w stanie wygłosić jednego ze swoich ziejących piekielnym ogniem kazań

o uwodzicielkach i ladacznicach, o szatańskich pokusach i strasznych grzechach kobiet i

mężczyzn.

Zamiast tego zaczął mówić o Lutrze. O sakramencie małżeństwa i

błogosławieństwie, jakie Pan zsyła na żyjących ze sobą dwoje ludzi.

To uznał za odpowiedni temat.

I przyjemnie będzie patrzeć, jak ta obca dziewczyna o śmiałych oczach ze

wstydem spuszcza wzrok!

Maryjka siedziała grzecznie i słuchała słów pastora. Takie przynajmniej sprawiała

wrażenie, wyprostowana i milcząca, skoncentrowana tak, że serca chłopców przepełniało

rozczarowanie. Oto pojawiła się wśród nich rzadkiej urody młoda osoba, tak

niewiarygodnie piękna, że aż zapierało im dech. I okazuje się, że wcale nie jest

zainteresowana ich adoracją, a uwielbienie w ich wzroku traktuje z równą obojętnością

jak dzwonnik!

Teraz dali za wygraną, niektórzy dlatego, że Maryjka nie zaszczyciła ich ani

jednym spojrzeniem, inni dlatego, że właśnie przybył sam proboszcz.

To przecież stary zmęczony człowiek, szeptał biały duch siedzący na jednym

ramieniu Maryjki.

To ten człowiek zniszczył życie mojej matki, mówił czarny, siedzący na drugim

ramieniu.

Maryjka trwała nieporuszona, wpatrzona przed siebie.

Pastor mówił i mówił, ale jego szare oczy już ani razu na niej nie spoczęły.

Słowa płynęły z jego ust niczym chmara ptaków jesienią na chmurnym niebie,

brzmiały głośno i donośnie.

Maryjka studiowała uważnie sylwetkę mówcy.

Miał siwe włosy, przynajmniej po bokach. Na górze zostało ich bardzo niewiele.

Domyślała się, że w młodości włosy pastora musiały mieć mdły kolor piasku. Zaczęła

szybko liczyć, łączyła wszelkie niepełne informacje, jakie posiadała na temat tej postaci.

Musiał mieć jakieś sześćdziesiąt, sześćdziesiąt pięć lat. Był młodym człowiekiem, gdy

jako wikary przybył do Lyster. Ożenił się chyba jako mężczyzna w sile wieku.

Teraz, o ile dobrze wiedziała, od ponad szesnastu lat żył sam. Jego syn jest ledwie

kilka miesięcy młodszy od niej. Ten, o którym ludzie mówią, że słabowity.

Claes Justitian.

Justitian.

Maryjka wiedziała, że to imię ma coś wspólnego ze sprawiedliwością.

Jak to możliwe, że człowiek taki jak pastor nadaje synowi właśnie takie imię?

Na zaciśniętych wargach dziewczyny pojawił się złośliwy uśmieszek. Zmrużyła

oczy, cała twarz przybrała szelmowski wyraz.

Justitian.

Syn sprawiedliwości.

Ha, nieźle pasuje!

Nagle przyszło jej do głowy, że syn pastora też musi tutaj być! Czyż nie słyszała,

że on sam chodzi po parafii i prowadzi nauki dla młodzieży? Dziwne gdyby nie było go

tutaj teraz, kiedy ojciec przyszedł na inspekcję.

Z nowym zainteresowaniem zaczęła rozglądać się po pomieszczeniu.

Maryjka miała miejsce niemal całkiem z tyłu, przy dużym kamiennym piecu.

Było tu wygodnie i ciepło, chociaż ciągnęło od świeżo wybudowanego

prymitywnego komina.

Obok niej siedziała jakaś dziewczyna. Przestraszona mała dziewczynka z

szaroblond warkoczykami mocno związanymi z tyłu głowy. Skóra na skroniach była tak

napięta, że musiało ją to boleć. Zresztą całe skulone ciało dziewczyny wyrażało

cierpienie.

Nieco dalej stały trzy pulchne panny, ładnie ubrane, o rumianych policzkach. To

córki gospodarza z Flahammar. Przyszły też córki służącego lensmana i służącego

dzwonnika.

Maryjka łatwo je wszystkie rozpoznawała na podstawie zapamiętanych

opowiadań Kari. Nie była w stanie określić pochodzenia tylko kilku najdalej od niej znaj-

dujących się osób.

Nieco na skos przed nią siedziało w rzędzie paru chłopców. Uznała, że są do

siebie podobni, trudno powiedzieć, z jakich domów pochodzą. Maryjka wiedziała tylko,

że najważniejsi siadają na przedzie. Przeszukiwała wzrokiem pierwszą ławkę, uznała

jednak, że tamci chłopcy są za młodzi.

Po długim przyglądaniu się plecom siedzących zatrzymała wzrok na szarej

szczupłej postaci przy samej ścianie.

Sterczące na wszystkie strony włosy miały jasny kolor piasku. Tak mogły jeszcze

niedawno wyglądać włosy pastora.

Ciało sprawiało wrażenie dość silnego, lecz chłopiec kulił się, jakby

przygotowany na atak.

Maryjka instynktownie poczuła, że to musi być Justitian.

A kiedy chłopięce ciało drgnęło, gdy pastor nagle uniósł głos, nie miała już

żadnych wątpliwości.

Nikt z zebranych tak nie podskakiwał na ławce, chociaż wielu przenikał dreszcz i

wielu spuszczało wzrok, kiedy pan Revelin przeszedł do ostatniej fazy swoich na-

pomnień.

- Dzień dobry! Jestem Marja Gjertrudsdatter. Niech będzie pochwalony.

Chłopiec spojrzał spłoszony, jakby Maryjka zamierzała rzucić się na niego albo

chciała go uderzyć.

Wzrok miał rozbiegany, ręce zwisały bezradnie wzdłuż ciała. W końcu jakoś się

opanował i odwzajemnił pozdrowienie. Głos mu się łamał, jakby przechodził mutację,

chociaż wyglądało na to, że ma już za sobą trudny okres przejściowy od chłopca do

mężczyzny.

- Na wieki wieków... jestem Cla... Claes Justitian Reve... reve... reve...

Przerwał.

Maryjka słyszała, że słowa więzną mu w gardle, jakby go miały zadławić,

widziała malującą się na twarzy rozpacz.

Uśmiechnęła się raz jeszcze i dyskretnie zrobiła krok w tył.

- Dzień dobry, mój panie. Domyśliłam się, że jesteś synem pastora. Mam

nadzieję, że wybaczysz mi moją śmiałość... Ale widzisz, jestem tutaj nowa, tak mało

umiem. Nie jestem jeszcze konfirmowana... Mama mnie przysłała tutaj, bo uważa, że pan

Revelin zdoła zaradzić... uzupełni moją rozpaczliwie słabą znajomość Pisma...

Młody człowiek ukłonił się bez słowa, z pewnością nie chciał wygłupić się

jeszcze raz.

To przeklęte jąkanie! A wydawało mu się, że już nad wszystkim panuje, w

każdym razie dopóki nie ma przy nim ojca!

Słyszał także cichy chichot dziewcząt w kącie, nie odważył się spojrzeć w tamtą

stronę.

Siedzący przy długim stole dzwonnik przewracał kartki w księdze.

Wyglądał na zmęczonego, wszyscy wiedzieli, że teraz pozostało jeszcze

odmówienie krótkiej modlitwy i może odśpiewanie psalmu, nauka na dzisiaj dobiegała

końca.

- Czy możemy potem jeszcze porozmawiać? - zagadnęła Maryjka. Udało jej się

sprawiać wrażenie bardziej pokornej, mimo że zadawała takie śmiałe pytanie.

Młody człowiek nie odważył się odmówić, bo przecież ona mogła zapytać

dlaczego. Skinął więc tylko głową bezradnie. Boże drogi, jaka piękna kobieta! No nie, to

chyba jeszcze dziewczyna, zaledwie dwa, może trzy lata starsza od niego. Ale jakie ona

ma ciało! Syn pastora wiedział, że jej postać wryje mu się w pamięć i że wspomnienie

będzie mu towarzyszyć w długie, samotne noce.

Powinien z nią porozmawiać.

Właściwie to bardzo chciał, był dziwnie rozgorączkowany na myśl, że dowie się o

niej czegoś więcej.

Mimo wszystko najchętniej by zniknął, uciekł od tego zbyt urodziwego

stworzenia. Instynkt mówił mu, że wystarczy kilka jej słów, by uwikłał się w sytuację,

nad którą trudno mu będzie zapanować.

Żeby tylko nie zaczął się jąkać.

Żeby tylko potrafił przedstawić się jej jako silny, mądry młody człowiek, taki,

jakiego na próżno starał się w nim widzieć własny ojciec.

Gdyby udało mu się swobodniej posługiwać słowami, gdyby miał trochę

silniejsze ramiona, gdyby rysy były mniej dziecinne...

Claes Justitian nie posiadał zbyt wielu cech, z których byłby zadowolony.

Lutowe słońce już dawno zaszło, gdy nauka dobiegła nareszcie końca. Mrok

skradał się ponad fiordem niczym groźna, nieznana istota. Wkrótce otoczy szczelnie całą

osadę, tylko na szczytach gór widać było jeszcze ostatnie błyski ukrytego już słońca.

Dnie stawały się jednak coraz dłuższe. Miało się ku wiośnie.

Ale słońce wciąż świeciło zbyt słabo, żeby ogrzać ziemię. W środku dnia mogło

być bardzo przyjemnie wystawić do słońca bladą po zimie twarz, ale gdyby się człowiek

za bardzo rozebrał, przypłaciłby to ciężkim zaziębieniem.

Wiosna długo jeszcze będzie musiała walczyć o pierwszeństwo.

Maryjka starała się iść za synem pastora wśród młodzieży wychodzącej po nauce

z izby.

Na zewnątrz tłum rozpraszał się. Niektórzy szli wprost do domu, do obowiązków,

które musieli przerwać, by pójść do kościoła. Inni mieli wolne do wieczora i zatrzy-

mywali się w małych grupkach, by porozmawiać.

Dziewczyny zgromadziły się wokół trzech bujnych córek z Flahammar. Głośno

rozmawiały o przygotowaniach do zbliżającej się Wielkanocy i o tym, co kupiły u

wędrownego handlarza, który w ubiegłym miesiącu odwiedził okolicę po drodze z

Gudbrandsdalen do Bergen.

Chłopcy urozmaicali sobie czas rozmowami o polowaniach i prowadzeniu

gospodarstwa, prześcigali się w wesołych opowieściach, poklepywali nawzajem po

plecach i śmiali na całe gardło, gdy któryś powiedział coś zabawnego.

Przez cały czas obie grupy posyłały sobie przeciągłe spojrzenia niczym

niewidzialne strzały.

Maryjka starała się nie uronić najmniejszego nawet szczegółu. Zdążyła już

wyrobić sobie pogląd na tych młodych ludzi, na nowe i obce jej środowisko, którego

częścią miała się stać.

Jedna z dziewcząt odeszła od koleżanek i jakby przypadkiem zbliżyła się do

Maryjki i syna pastora, stojących pod ścianą i przyglądających się zgromadzonym.

Justitian spuścił wzrok.

Dziewczyna pozdrowiła Maryjkę.

- Dzień dobry. Słyszałam, że mieszkasz u Solveig Hagen?

- Mieszkam. Dzień dobry. Nazywam się Marja Gjertrudsdatter. Przyjechałam

tutaj, żeby chodzić do pastora.

- Domyślam się, że przyjechałaś z daleka? Maryjka dostrzegała stanowczość w

oczach młodej kobiety. To z pewnością twardy orzech, taką niełatwo jest oszukać.

- Tak. Pochodzę z Ardal - skłamała bez zająknienia.

- Aha... Z Ardal, powiadasz. Ale mówisz jakoś inaczej! Gdybym miała zgadywać,

to powiedziałabym, że jesteś z Kaupanger, albo coś takiego!

Maryjka podjęła tę możliwość.

- Mój ojciec stamtąd pochodził. Ale on nie żyje. Dziewczyna uśmiechnęła się ze

zrozumieniem, wyglądało na to, że przesłuchanie jest skończone.

- A ja nazywam się Greta Finek. To mój wuj prowadzi Dosen, tę gospodę, wiesz.

Maryjce bardzo się spodobało, że z wielką naturalnością wsunęła jej rękę pod

ramię i pociągnęła w stronę swojej grupy.

Dziewczyny zasypały nową pytaniami, ale nietrudno jej było pominąć z

uśmiechem te, na które nie chciała odpowiadać.

Obejrzała się kilka razy przez ramię i widziała, że Justitian niepewnie ruszył w

kierunku plebanii.

A niech tam, będzie jeszcze wiele okazji. Szczerze mówiąc to dobrze, jeśli poczuł

się trochę rozczarowany. Dobrze, że musi poczekać, zanim jego ciekawość zostanie

zaspokojona.

Maryjce podobał się wyraz jego oczu. Zwycięstwo nad nim z pewnością

nietrudno będzie osiągnąć.

ROZDZIAŁ V

Tego wieczoru Claes Justitian miał jeść kolację przy ojcowskim stole, tak jak to

zgodnie z niepisaną umową robił zawsze w dni, kiedy odbywała się nauka.

Izba jak zwykle pogrążona była w mroku. W gabinecie, gdzie pastor przyjmował

ludzi, siedząc za dużym pięknym biurkiem, rozpalono na kominku.

Dom na probostwie należał do najładniejszych w okolicy. Były tu szklane szyby

w oknach i od frontu, i od podwórza. Gabinet pastora znajdował się na lewo od wejścia,

gospodarz mógł przez okno obserwować wszystkich kręcących się po podwórzu,

zbliżających się i wychodzących z plebanii.

Był to bardzo piękny pokój, chociaż puste półki na książki i ciężkie zakurzone

zasłony sprawiały cokolwiek ponure wrażenie. W rogu koło kominka stał bardzo ładny

stolik, taki na jakich się w eleganckich domach w mieście ustawia przybory do palenia.

Tutaj na tle ścian z grubych drewnianych bali wyglądał trochę nie na miejscu, ale

pasował do wyściełanych krzeseł ustawionych w głębi pokoju. Tutaj ojciec miał zwyczaj

odpoczywać. Zdarzało się, że spędzał w gabinecie także noce.

W podłodze, ukryte pod grubym dywanem, znajdowało się zejście do piwnicy.

Justitian wiedział, że poprzedni pastor połączył podziemnym korytarzem swój

dom z kościołem.

Wykopał tunel od piwnicy na plebanii aż pod sam ołtarz.

Tunel prowadził do krypty.

Do podziemi, w których chowano zmarłych.

Bardzo ważnych zmarłych.

Wśród nich znajdował się również ów poprzedni pastor, odpoczywający w

spokoju Mogens Skanke.

Cóż, czy rzeczywiście zmarły odpoczywał w spokoju, tego Justitian nie był tak

całkiem pewien. Sporo słyszał o Mogensie, czy Czarnym Monsie, jak ludzie często go

nazywali. Z pewnością jeszcze teraz go wspominają, stary pastor był legendą, parafianie

go kochali, lecz także bali się go, odnosili się do niego z mieszaniną szacunku i lęku.

On zaś okazywał im wyrozumiałość w kwestii podatków i daniny dla Kościoła.

Tym, którzy nie byli w stanie płacić, odpuszczał, demoralizując ludzi kompletnie.

Zdawał się nie bardzo zważać na takie sprawy. Poza tym chodził po parafii i rozmawiał z

ludźmi, nawracał ich na właściwą drogę w sposób, który przystoi raczej chłopu niż

słudze Bożemu. Miał też podobno czarną księgę. Pewnie czytywał ją właśnie w tym

pokoju.

Justitian zadrżał. Jakie to niezwykłe!

Miał ochotę otworzyć wejście do piwnicy i zajrzeć tam któregoś dnia. Tak!

Mógłby to zrobić. Następnym razem, gdy tylko ojciec wyjedzie, może już w najbliższą

niedzielę wieczorem. Proboszcz uda się do kościoła w Nes, zamierza wygłosić tam

kazanie. Wówczas...

- Nad czym tak rozmyślasz, mój chłopcze? Nie idziesz ze mną? Trzeba odmówić

modlitwę przy stole, synu!

Głos ojca, choć niespecjalnie donośny, zabrzmiał w głowie chłopca niczym

grzmot.

Panująca w pokoju cisza sprawiła, że słowa dźwięczały nieoczekiwanie ostro, i

chłopak mimo woli się skulił.

Złożył gładkie, młodzieńcze dłonie i odmawiał długą modlitwę, nie zająknąwszy

się ani razu. Zawsze świetnie sobie radził z takimi modlitwami i regułkami, jąkanie

zaczynało się wtedy, kiedy najpierw musiał pomyśleć, zanim usta zaczynały mówić.

Ojciec skinął mu z surową miną, usiadł i natychmiast zaczął jeść.

Gęsta owsianka na mleku nie miała żadnego smaku. Oj - ciec lubił takie potrawy.

Zwłaszcza teraz, w okresie postu, jedzenie powinno być jałowe i pozbawione fantazji.

Niedługo będzie Wielkanoc... Zabije się cielaka...

Claes ujął drewnianą łyżkę, nabrał szarej masy i podniósł ją do ust. Nie musiał

wcale gryźć. Papka sama spływała do gardła, a żołądek z wdzięcznością przyjmował

pożywienie.

Podczas posiłku nie padło ani jedno słowo.

Czasem łyżka stuknęła o dno miski. Ojciec przesuwał stopy pod stołem. Ocierał

usta mankietem.

Justitian domyślał się, że pastorowi coś leży na sercu. Miał nadzieję, że to nie

będzie jeden z tych długich wieczorów, kiedy ojciec zabierał się do udzielania mu nauk i

w nieskończoność wygłaszał ponure napomnienia.

Trzeba bardzo uważać, nie wolno powiedzieć nic, co ojciec mógłby zrozumieć

jako bunt albo niezgodę. Tylko że to bardzo trudne...

- Podziękujmy Bogu za ten posiłek i prośmy go, by nam pozwolił wypełniać jego

wolę dzisiaj i po wsze czasy. Amen.

- Amen.

Siedzieli przez dłuższą chwilę ze złożonymi rękami, dopóki ojciec nie uznał, że

wystarczy już cichej modlitwy. Wtedy odsunął od siebie talerz.

- Mój synu, jest coś, o czym chciałbym z tobą porozmawiać. Jesteś już prawie

dorosły, od dawna robisz wiele, prowadząc nauczanie. Nie należysz może do najbardziej

żarliwych, przejąłeś niestety wiele ze słabości twojej matki, ale niech tam, jesteś jaki

jesteś. Właściwie pokierowany możesz zajść daleko. Przecież wiesz, jakie mam wobec

ciebie plany?

- Tak, ojcze. Mam być taki jak ty. Mówił cicho, bezdźwięcznym głosem. Ojciec

uśmiechnął się cierpko.

- Hm, tak. Masz zostać pastorem, tak jak ja. Jeśli zdołasz skończyć studia, twój

egzamin... Prowadzenie nauk jest w tym przypadku dobrym ćwiczeniem. Chciałbym

wierzyć, że zajmiesz miejsce wśród ludzi biskupa, że otrzymasz tam godność kapłańską.

Ale teraz jesteś jeszcze za młody. Musimy poczekać parę lat. Na szczęście jest wiele

rzeczy, którym możemy poświęcić czas. Tak wiele jeszcze musisz się nauczyć...

Justitian pragnął, by ojciec choć raz wspomniał o tym, czego syn mimo wszystko

zdołał się nauczyć, o tym, co mimo wszystko umie!

Ale to nie leżało w naturze Revelina. Żadnych niepotrzebnych pochwał.

Oczekiwał, że syn będzie się uczył, pojmował wszystko szybciej niż jego rówieśnicy.

Jeśli tego nie robił, to kara jest najlepszym sposobem, by następnym razem starał się

bardziej.

Justitian nie zliczyłby nocy, które strawił przepisując długie, trudne teksty w

niezrozumiałych obcych językach jako karę za zapomnienie czy niedokładne przyto-

czenie jakichś biblijnych słów.

W ten sposób ojciec pozyskiwał wypisy z ważnych ksiąg, które potem posyłał

swoim kolegom i dostawał w zamian inne. Gromadził powoli dużą bibliotekę złożoną z

takich ręcznie przepisywanych woluminów. Stały one pięknie jeden obok drugiego,

oprawione w domowej roboty okładki.

Justitian lubił książki.

Była to zresztą jedna z niewielu cech, za które nawet ojciec musiał go chwalić.

Pastor ciągnął dalej swój wykład, temat wieczoru był kontynuacją dzisiejszego

nauczania dla młodzieży. Ojciec jednak zręcznie wplatał fragmenty swoich dawniejszych

popisów kaznodziejskich, nigdy nie był tak ożywiony jak wówczas, kiedy mógł mówić o

grzechu i wstydzie, o lekkomyślności i o pokusach ciała.

Tym sposobem Justitian dowiedział się wiele o podstępnych metodach kobiet.

Dzisiaj jego myśli kierowały się ku Maryjce.

Czy ona też jest jedną z tych złych kusicielek, o których mówi ojciec? Czy to za

sprawą diabelskiej siły Justitian owi pocą się dłonie, kiedy z nią rozmawia? Czy ' jest

niczym wąż w Raju posłany, by go kusić i zwodzić na manowce?

Nie, Maryjka to raczej Ewa. Matka ludzkości, która pozwoliła się oszukać.

Kobieta, która poruszała się w rajskich ogrodach swobodnie, całkiem naga, podobnie jak

jej mąż.

Fantazja Justitiana wzięła górę, historia o pierwszych ludziach w Raju stała się

tłem dla jego wyobrażeń, widział siebie i Maryjkę, jak nadzy i szczęśliwi wędrują wśród

uginających się pod ciężarem owoców jabłoni.

Widział w wyobraźni jej śmiejącą się twarz, jej szczupłe, białe dłonie, szyję, na

której widniała delikatna, czerwona plamka, świadcząca o dawnej ranie.

Niżej nie odważył się spoglądać. Nawet w wyobraźni.

Maryjka niepokoiła się, że za mało pomaga gospodarzom w Hagen. Solveig

wstawała, zanim ptaki zdążyły Otworzyć oczy, była ubrana i przygotowana do

codziennej pracy, kiedy siedmioro pozostałych domowników zaczynało się budzić.

Najpierw wstawały dzieci, Maryjka razem z nimi. Chętnie pomagała w ubieraniu

dwojga najmłodszych, trzy - i Czterolatka. Więksi chłopcy wychodzili wcześnie do

pracy, najczęściej towarzyszyli ojcu w lesie albo na polach. Dziewczynka imieniem

Borgny, dziesięciolatka, przygotowywała śniadanie. Maryjka jej pomagała.

Dni w Hagen toczyły się ustalonym rytmem, wciąż było mnóstwo pracy w domu i

w obejściu. Solveig nie należała do surowych gospodyń. Maryjka miała więc dużo

wolnego czasu bez obowiązków, chodziła sobie po prostu albo zajmowała się jakimiś

robótkami. Pocerowała wszystkie pończochy i skarpety, jakie w domu wymagały

naprawy, Solveig bardzo ją za to chwaliła. Zachęcona Maryjka zabrała się do haftowania.

Czasami trochę sprzątała, zamiatała podłogę miotłą z brzozowych i wierzbowych

gałązek, Solveig uśmiechała się i nie szczędziła pochwał. Wszystko układało się

znakomicie.

Ale Maryjka zaczynała się nudzić.

Nie wyglądało też na to, że będzie miała wiele okazji do spotykania syna pastora.

Nie mogła przecież po prostu pójść na plebanię żeby rozmawiać o pogodzie!

Widywała go tylko w co drugą niedzielę w kościele. I raz w miesiącu na nauce

katechizmu.

Wiedziała, że on odwiedza różne wioski i w wynajętych izbach prowadzi naukę.

Pomaga w ten sposób panu Revelinowi. Może właśnie dlatego nigdy go nie widywała,

choć często chodziła drogą koło starej chaty dzwonnika. Teraz dzwonnik mieszkał w

zasobnym własnym dworze i stara chałupa nie była mu potrzebna. To dlatego syn pastora

się do niej przeprowadził.

Maryjka nie dziwiła się jego decyzji. Któż byłby w stanie żyć pod jednym dachem

z takim szatanem jak jego ojciec?

Był właśnie ostatni powszedni dzień przed Wielkanocą i wszyscy mieli mnóstwo

roboty.

Solveig robiła kiełbasy i gotowała mięso na całe święta. Z suszonych jabłek,

owoców jałowca i miodu ugotowała pyszną gęstą masę. Zamierzała nią przekładać

świeżo upieczone pszenne placki. Przed kilkoma dniami bardzo starannie zmełła ziarno,

teraz w kuchni stały duże garnki wypełnione po brzegi złocistą, delikatną mąką. Solveig

upiecze z niej świąteczny chleb.

W głębokiej piwnicy, wykopanej pod lamusem, przechowywano warzywa, nawet

kapustę. Przysypywano ją jesienią grubą warstwą wiórów zmieszanych z białym

piaskiem. Pod tym okryciem kapusta leżała przez wiele miesięcy sucha, nie zmarznięta.

Można ją było przetrzymywać aż do wiosny, gdy jednak robiło się ciepło, zaczynała gnić

na potęgę. Ostatnie główki zostaną ugotowane na świąteczny obiad.

Wszyscy czekali na trochę odmiany po codziennej kaszy i rybach.

Maryjka nie była rozpieszczona, ale z utęsknieniem wyczekiwała innego jedzenia

niż te wieczne ryby, świeże albo solone. Jednego dnia dorsz, drugiego śledzie, trzeciego

chude, smażone okonie...

Już kubek wywaru z kości był wspaniałym smakowym doznaniem.

Solveig nuciła, przygotowywała coś na małym stole w kącie izby.

- Maryjko, powinnaś się trochę przejść w taką piękną pogodę!

- Przejść się? No, a te spódnice...

- Możesz poreperować je później! Wyjdź teraz, zaczerpnij trochę świeżego

powietrza. Jesteś młoda, dziewczyno, niedługo będziesz miała męża i dzieci, i cale góry

ubrań do naprawy!

Maryjka uśmiechnęła się z wdzięcznością, odłożyła igłę i nici do koszyczka.

Przygładziła wilgotną dłonią włosy, bo chociaż zaplotła je w warkocze, to na

skroniach wciąż zwijały się małe loczki.

Jak dobrze było wyjść na dwór!

Dziarskim krokiem ruszyła w drogę, aż błoto rozpryskiwało się spod jej nóg.

Wciągnęła powietrze głęboko do płuc, wiosenny zapach oszołomił ją. Serce biło

równo i lekko.

W końcu wiosna zwyciężyła. Teraz natura miała tylko jedną drogę, ku latu!

Maryjka przyglądała się baziom na wierzbowych gałązkach, spostrzegła, że

pączki brzozy na podwórzu niedługo zaczną pękać.

Skierowała się ku plebanii. Chciała tylko tamtędy przejść, nic więcej. Tylko

popatrzeć. Zresztą może kogoś spotka?

Na podwórzu panował jednak zupełny spokój, malowanej bryczki pastora też nie

było na zwykłym miejscu pod dachem koło obory.

Widocznie wyjechał. Może z synem?

Maryjka, oglądając się na boki, weszła na podwórze. Miała nadzieję, że nikt jej

nie widzi.

Pośrodku dziedzińca znajdowała się studnia.

Zbudowany z kamieni krąg musiał tu stać od wieków. Był solidny, ale wyglądał

na bardzo stary.

Wstrzymując oddech podeszła bliżej.

Tędy musiała też chodzić mama, z pewnością dotykała tej studni wiele, wiele

razy!

Może czasami siadała na krawędzi, odpoczywała przez chwilę?

Maryjka uniosła lekko spódnicę i usiadła. Jakie to dziwne. Gładziła dłonią

kamienie, pragnęła, by studnia mogła jej opowiedzieć trochę o tym, co się tu działo w

tamtych czasach, kiedy mama była pastorową, gospodynią w tym pięknym dworze.

Ogarnęła ją nieprzeparta chęć, by zajrzeć do domu.

Drzwi wejściowe są przecież otwarte...

Zapomniała o wszelkiej ostrożności, czuła mrowienie pod skórą, a stopy niemal

same niosły ją w stronę domu. Ostrożnie wsunęła się do środka, nasłuchiwała tak, że

uszy o mało nie odpadły jej od głowy. Cicho.

Tylko z kuchni słychać było hałasy i głosy kobiet. Tutaj też pewnie wszyscy są

zajęci przygotowaniami do Wielkanocy.

Maryjka wiedziała, że trzy dziewczyny ze wsi miały w zimie miejsce na plebanii,

jedna z nich chyba tylko po to, by pokazać ludziom, jakim wspaniałomyślnym

człowiekiem jest proboszcz. Dziewczyna z trudem się poruszała, jedną nogę miała dużo

krótszą, poza tym była niedorozwinięta. Biedny, nieszczęśliwy człowiek, któremu

proboszcz okazał swą dobroć, dał dach nad głową i pożywienie.

Jedyne, co była w stanie robić ta nieszczęsna istota, to pilnowanie ognia.

Nowo przybyła rozglądała się po mrocznym korytarzu. Na wprost znajdowały się

jakieś drzwi. Strome schody wiodły na górę, widocznie mieściły się tam sypialnie. Pod

schodami, po lewej stronie, dostrzegła jeszcze jedne drzwi. Pewnie prowadzą do gabinetu

pastora.

Gjertrud jej opowiadała o tym domu. W barwnych słowach przekazywała to, co

słyszała od Marii. Mówiła o gabinecie, o kominku, gdzie często płonął ogień, o tym, że

Maria i Mogens chętnie tam odpoczywali, a Maria lubiła zaciągnąć się dymem ze

srebrnej fajki... Wszystkie książki, kosztowne przedmioty ze srebra, obrazy na ścianach...

Maryjka nie mogła się powstrzymać.

Bezszelestnie uchyliła drzwi.

Pokój był ciemniejszy, niż przypuszczała, zasłony nie przepuszczały światła,

które wpadało przez szklane szyby.

Serce gwałtownie zabiło jej w piersi, o mało nie krzyknęła przerażona.

W głębi pokoju, przy dużym eleganckim stole, stał jakiś człowiek. Przeglądał

leżące tam papiery, ale gdyby uniósł wzrok, natychmiast by ją zobaczył. Maryjka trwała

bez ruchu, nie miała odwagi zamknąć drzwi ani wykonać żadnego gestu w obawie, że on

odkryje jej obecność.

Nagle rozpoznała go, w tym samym momencie on ją zobaczył.

To Justitian.

- Czego chcesz, Maryjko? - wykrztusił, zwilżywszy przedtem językiem wargi i

oparłszy dłonie o blat stołu.

Maryjka pośpiesznie szukała jakiejś wiarygodnej odpowiedzi, nie znajdowała

jednak żadnego wytłumaczenia, dlaczego zjawiła się tu nieproszona i skradając się po

kryjomu weszła niczym złodziej do gabinetu pastora. Nawet nie zapukała!

- Ja... ja myślałam... ja wcale nie wiedziałam...

Młody człowiek uśmiechnął się, sprawiało mu niejaką przyjemność to, że ona też

nie może sobie poradzić ze słowami, jąka się podobnie jak on. Doznał wrażenia, że ją w

jakimś sensie przewyższa. Nabrał nieoczekiwanej pewności siebie.

- Wejdź, Marjo Gjeitrudsdatter. Wejdź i bądź pozdrowiona.

- Dziękuję.

Wskazał jej krzesło, zachowywał się tak, jakby ten gabinet należał do niego.

Maryjka zwróciła uwagę, że chodzi teraz wyprostowany. Ręce też mu nie drżały. A kiedy

z nią rozmawiał, głos brzmiał pewnie.

- Piękną mamy dziś pogodę! Wiosna przyszła zdaje się na dobre, i to na same

święta!

- Tak, czyż to nie wspaniałe? Jak miło jest patrzeć, że drzewa znowu budzą się do

życia, że ptaki do nas wróciły! Dzisiaj widziałam pliszkę...

Uff, jak głupio to brzmi!

Uprzejme rozmowy.

Bezsensowne gadanie.

Ale takie sprawy są bardzo ważne w świecie dorosłych. A to była pierwsza

wiosna, gdy oboje zaczęli odczuwać, że właśnie do tego świata należą.

- Twój ojciec... czy jego nie ma?

- Nie, niestety. Wyjechał, pojechał do lensmana w związku z jakimś

przedsięwzięciem... Musiał to załatwić przed Wielkanocą, ty wiesz, ile on ma teraz

pracy... Nie, z pewnością nie wiesz...

- Rozumiem. W porządku. Ja przyjdę... kiedy indziej.

- Czy masz coś ważnego, może mam mu przekazać jakąś wiadomość od ciebie?

- Nie, nie. Wcale nie musisz mu mówić, że tu byłam. Ja... myślę, że będę mogła

porozmawiać z nim przy innej okazji.

- Dobrze, jak chcesz. Zresztą będziesz miała powód, żeby przyjść tu jeszcze raz,

odwiedzić nas.

Maryjka uśmiechnęła się. Podobał jej się sposób, w jaki się do niej odnosił, jakby

była córką pisarza albo wójta czy coś takiego. Gdyby Justitian wiedział, kim był jej

ojciec! Nie mówiąc już o mamie...

- Bardzo chętnie znowu cię odwiedzę - powiedziała i posłała mu swój

najpiękniejszy uśmiech.

Bez trudu dostrzegła, jak tego rodzaju sztuki na niego działają. Już dawno pojęła,

iż należy dać mu do zrozumienia, że to on kieruje sprawami, że ma nad nią przewagę. Już

się teraz tak nie kulił, stał wyprostowany, a ona odgrywała jak mogła niepewność i

zakłopotanie. Kiedy wychodziła, pozwoliła, by otworzył jej drzwi. Towarzyszył jej także

na podwórze, ale nie odważył się ująć pod ramię, jakby to z pewnością zrobił dorosły

mężczyzna.

- Maryjka... Czy mogę się tak do ciebie zwracać?

- Oczywiście, panie Revelin!

- Justitian. Albo Stian, jak zwykła mnie nazywać niania - odparł nieśmiało.

- Dziękuję. Jestem wzruszona. Ja, prosta dziewczyna...

- Nie, nie, wcale nie jesteś prosta! Jesteś wyjątkowa, ty jesteś taka... życzliwa. I

nie mówisz jak dziewczyna pochodząca z biedy...

W tym zdaniu kryło się jakby pytanie. Maryjka nie odpowiedziała.

- Jakże bym miała być nieżyczliwa, skoro ty jesteś taki uprzejmy, przyjąłeś mnie,

chociaż przyszłam tak... nieoczekiwanie.

- Nie wszyscy są tacy - powiedział, a Maryjka zobaczyła skurcz bólu na jego

młodej twarzy.

Przeczuwała, że chętnie by się przed nią otworzył. Już niedługo nie będzie

żadnych granic, wyzna jej wszystko.

Justitian był ważnym pionkiem w jej grze, tak postanowiła.

Teraz zapomniała, że powinna wczuwać się w rolę nieśmiałej, zakłopotanej

młodej dziewczyny i chwyciła go mocno za ramię.

- Chodź, przejdziemy się trochę, Stian! Sam powiedziałeś, że dzisiaj taki piękny

dzień!

Poszedł za nią prawie bez wahania. Zeszli z drogi, znaleźli wąską ścieżkę,

prowadzącą z plebanii w stronę lasu. Minęli długi, wąski budynek, który nie służył do

niczego, popadał w ruinę. Musiał się nie tak dawno palić, bo z jednego końca leżały

czarne zgliszcza.

- Co to jest? - zapytała Maryjka, choć znała odpowiedź.

- To? To chyba stary magazyn!

Nie wiedział. Nie zdawał sobie sprawy, że są to resztki budynku, który kiedyś był

tak kochaną przez Marię izbą chorych. Jeszcze kilka lat i zostanie zrównany z ziemią.

Poszli dalej, las osłaniał ich przed spojrzeniami ciekawskich. Wkrótce jednak znowu

wydostali się na otwarte pola, długo szli miedzą, zanim dotarli do skraju drugiego lasku.

Przed nimi leżało Solgarden, piękny dwór, dachy lśniły w słońcu. Tam urodziła się

mama. Ale później mieszkańcy Solgarden odwrócili się od niej, i to w czasie, kiedy było

jej najtrudniej. Szczęki Maryjki zesztywniały, oczy pociemniały. Stian tego nie widział,

szedł przed nią, przeskakiwał przez leżące na ziemi pnie.

- Chodź, coś ci pokażę!

Wziął ją za rękę, poczuła, że jego dłoń jest sucha i ciepła.

Świetnie.

To znaczy, że on dobrze się czuje w jej towarzystwie. Że zapomniał, iż Maryjka

jest tylko biedną, obcą dziewczyną, a on synem pastora, na którym ciążą poważne

obowiązki. Teraz jednak byli dwojgiem młodych ludzi, oszołomionych wiosną, po

drodze w nieznane, gotowych badać tajemnice natury.

Maryjka wiedziała, że zanim dzień dobiegnie końca, on straci dla niej głowę.

Teraz to już tylko kwestia czasu, będzie mogła dokończyć grę, a potem pójść do

jego ojca i przedstawić mu swoje żądania.

Na pewno będzie zaszokowany, kiedy dowie się o upadku syna! Ale znajdzie się

w sytuacji bez wyjścia, musi jej dać wszystko, czego zażąda, by kupić sobie jej

milczenie. Dużo pieniędzy... ale najważniejsze ze wszystkiego są rzeczy i książki mamy.

Potem... potem będzie mogła wrócić po resztę, kiedy ukryje już spadek w bezpiecznym

miejscu. Wtedy zniszczy ostatecznie jego cześć i dobre imię. Nie ustąpi, dopóki on nie

stanie przed nią oskubany niczym kura!

Maryjka uśmiechała się paskudnie.

Położyła rękę na ramieniu Stiana, poczuła, że krew pulsuje mu w żyłach. Ich

twarze były teraz bardzo blisko siebie.

Całkiem zapomnieli o gnieździe z pięknymi niebieskimi jajeczkami, które

chłopiec chciał jej pokazać.

Maryjka napotkała spojrzenie jego jasnoszarych oczu, wpatrywała się w nie

swoimi niebieskimi, jakby nigdy nie miała przestać. Syn pastora był zgubiony. Pochyliła

się troszkę, pozwoliła mu posmakować swoich miękkich warg. Sama również poczuła

nieoczekiwaną słodycz i mocniej przywarła do jego ust.

Całe ciało zdawało się poddawać nastrojowi chwili, było dziwnie osłabłe i

rozgrzane.

Chłopiec jęknął cicho. Oddychał ze świstem, krótko i urywanie. Oddech był

gorący, pachniał wierzbową gałązką, którą Justitian żuł po drodze.

- Maryjka... t - t - ty... jes...jes...jesteś taka pię - pię...

- Stian... nie powinniśmy... Zerwał się nagle, nastrój prysł.

- Tak! Masz rację. To wielki grzech, nie powinniśmy...

- Nie to miałam na myśli - powiedziała cicho i pogłaskała go po ręce. - To nie jest

grzech... Nie robimy niczego złego... Czy ty nie rozumiesz, jakie to wszystko piękne? A

grzech jest przecież paskudny, prawda?

Jej głos był taki czuły i łagodny, niczym balsam na jego roztrzęsione nerwy.

Maryjka jest nadzwyczajna! Taka czysta i dobra, i piękna, i łagodna, i... dojrzała! Taka

kobieca...

Po raz pierwszy młodemu Revelinowi przyszło do głowy słowo „małżeństwo”.

Zresztą nigdy nie miał powodów, żeby o czymś takim myśleć. Wszystkie dziewczyny

śmiały się i wyszydzały go!

Ale Maryjka...

Nieznana, tajemnicza, dobra Maryjka...

Do niej mógłby się przywiązać, i to na całe życie. Pomyśleć, że wolno by mu było

otoczyć ramionami to gibkie ciało! Pomyśleć, że mógłby czuć dotyk jej okrągłych

piersi... Pomyśleć...

Justitian doznał zawrotu głowy, walka tocząca się w jego duszy miała się wkrótce

rozstrzygnąć. Usiadł na kamieniu, Maryjka nadal pochylała się nad gniazdem z

niebieskimi jajeczkami. Żadne nie chciało dotykać ślicznych kuleczek.

- Musimy stąd odejść, żeby matka mogła do nich wrócić. W przeciwnym razie te

małe w środku pozamarzają na śmierć.

Maryjka w pełni się z nim zgadzała.

Znaleźli sobie osłonięte od wiatru miejsce, skąpane w wiosennym słońcu, on

przyniósł kilka młodziutkich listków szczawiu i podzielił się z nią. Świeże roślinki były

pyszne, język rozkoszował się nowym smakiem.

Maryjka pochyliła się ku Justitianowi, lekko oparła się o niego biodrem, czarne

włosy łaskotały jego kark.

Zauważyła, że prawie przestał oddychać. Cieszyła się, że przedwczoraj umyła

swoją czarną czuprynę i wypłukała ją w wodzie z dodatkiem lawendowego olejku, który

dostała od Kari.

- Jak ciepło - westchnęła nagle i jednym szybkim pociągnięciem rozwiązała

bluzkę pod szyją.

Tkanina zsunęła się, odsłaniając prawie całe ramię.

Z przodu na bluzce powstały głębokie fałdy.

Kiedy Maryjka pochyliła się, by usunąć kamyk, który wbił się jej pod obcas,

Justitian po raz pierwszy w swoim życiu zobaczył dwie okrągłe, niezwykle tajemnicze

kobiece piersi.

Przez dłuższą chwilę nie miał odwagi się poruszyć.

ROZDZIAŁ VI

Maryjka była bardzo zadowolona z rezultatów tego dnia.

Syn pastora gotów wielbić powietrze, którym ona oddycha! Uśmiechała się

szeroko sama do siebie w ciemnościach, leżąc w łóżku i rozmyślając o wydarzeniach na

skraju lasu.

Ciekawe, czy Justitian śpi?

A może leży i myśli o mnie?

Znowu poczuła mrowienie pod skórą. Wyobrażała sobie młodego, nieśmiałego

chłopca samotnego na posłaniu. On mnie pragnął. Nietrudno było to dostrzec. Z

chłopcami tak zwykle bywa. Tyle o życiu Maryjka wiedziała.

Uważała zresztą, że wie wystarczająco dużo o tym, co dzieje się między

kobietami a mężczyznami. O tym, jakiego rodzaju władzę kobiety mogą nad nimi mieć...

Jeśli właściwie rozegrają swoją kartę.

Z nią tak właśnie będzie.

Doprowadzi go do tego, że Justitian zapłonie, że stanie się dziki i szalony,

zakocha się w niej do tego stopnia, że może nawet odważy się podjąć walkę z ojcem. Ale

rozmawiać z pastorem będzie ona sama. Chce spojrzeć w twarz temu zakłamanemu

strażnikowi moralności, kiedy będzie mu przedkładać swoje żądania.

Wszystkie zagrabione rzeczy mamy, przeprosiny na piśmie i jeszcze trochę

pieniędzy na dodatek.

Maryjka domyślała się, że za jednym razem nie uda jej się odebrać pastorowi

również dworów. Ale też to dopiero pierwszy krok... Kiedyś Justitian przejmie cały

spadek.

A wtedy droga stanie przed nią otworem.

Na koniec zwycięży, musi jej się udać.

Powinna tylko okazać cierpliwość, nie pozwolić, by coś jej przeszkadzało,

spychało z raz obranej drogi. Nie powinna też wikłać się w nieważne sprawy...

Nieszczęsny Justitian. Nie chciała tak myśleć, ale uczucia nasuwały się same.

Nieszczęsny Justitian. On przecież niczemu nie winien. Nie wiedział nawet o

szpitaliku, o jej matce ani o podłych grach swego ojca...

Ale to mu nie pomoże. Trzeba się przecież liczyć z ofiarami. A stary pastor sam

sobie może dziękować za nieszczęście syna. Powinien wiedzieć, że kara za grzechy oj-

ców spada na ród.

Maryjka postanowiła, że tak właśnie będzie to wszystko traktować. Czuła się silna

i nieustraszona, gotowa zrobić to, co powinno być zrobione. Gotowa odrzucić wszelką

słabość i sympatię, która mogła zniweczyć zemstę.

Powinna im pokazać!

W końcu musi im pokazać!

Wciąż z tym samym uśmiechem na wargach zaczęła nareszcie zasypiać. Drżenie

w ciele powoli ustało, Maryjka musiała jednak przyznać, że ta niebezpieczna gra jest też

bardzo, ale to bardzo podniecająca.

Justitian nie spał, Maryjka uśmiechałaby się jeszcze szerzej, gdyby go teraz

zobaczyła.

Pościel była gorąca i wilgotna. W pokoju panował chłód, ale jego ciało płonęło.

Młody mężczyzna nie mógł znaleźć spokoju. Bliski paniki robił co mógł, by

powstrzymać ten pożar, w końcu jednak zrozumiał, że jego dłonie nie są w stanie ugasić

ognia, który wznieciła ta niezwykła kobieta. Wyczerpany, mimo to chory z pożądania,

wiercił się i rzucał pod ciężkim okryciem z owczych skór.

Skórę miał rozpaloną.

Zasychało mu w ustach, lecz nie miał siły, żeby się podnieść i przynieść sobie

wody. Justitian cierpiał.

Czuł, że całe jego życie zostało w tej grze postawione na jedną kartę. Teraz nie

miały już znaczenia takie drobiazgi, jak samotność, jąkanie, prześmiewki rówieśników,

strach i niepewność przed każdą lekcją z bezczelną młodzieżą.

Nawet plany na przyszłość, takie jak kształcenie się na kapłana, przestały być

ważne.

Widział tylko Maryjkę.

Pragnął tylko jednej rzeczy.

Mieć ją.

Ożenić się z nią, być przy niej, czuć przy sobie jej delikatne ciało, wkroczyć do

krainy rozciągającej się za jej błękitnym spojrzeniem.

Widzieć w jej wzroku coś, co mu tam kilkakrotnie mignęło: czułość i oddanie.

Justitian wiedział, że walka będzie długa.

Wcale przecież nie był pewien, czy ona pragnie tego samego. A nawet jeśli tak

jest, to i tak największa bitwa rozegra się potem. Ojciec z pewnością wpadnie w szał.

Ojciec nigdy nie zaakceptuje, by jego synową została zwyczajna komornicza córka.

Wypędzi ją z parafii, będzie jej groził, użyje całej swojej władzy, by ją odegnać od swego

syna.

Nikt nie może mu się przeciwstawić. Nikt nigdy nie odważył się zaprotestować

przeciwko woli pana Revelina, Justitian bardzo dobrze o tym wiedział.

Straszny niczym rozpalone do białości żelazo gniew zaczynał się mieszać z

pożądaniem i tęsknotą.

Chłopak tłukł pięściami w poduszkę, pragnął, żeby to był ojciec. W jakimś

przerażającym okamgnieniu wydało mu się, że nienawidzi swego ojca.

Gdyby w tej chwili w jego sercu pojawiło się pragnienie śmierci ojca, nie starałby

się przeciwstawić swoim uczuciom. Zwłaszcza gdyby się okazało, że pastor naprawdę

zamierza stanąć pomiędzy synem a jego ukochaną.

Pragnąłby jego śmierci, gdyby tamten dotknął choćby włosa na głowie Maryjki.

To uczucie sprawiało mu przyjemność.

I wcale nie miał wyrzutów sumienia, że pozwala sobie na takie myśli!

Ale nie dawały mu one spokoju.

Justitian wciąż nie mógł zasnąć.

Rozmyślał o dniu jutrzejszym, o tych wszystkich dniach, w których nie zobaczy

Maryjki. Nie będzie jej widział aż do następnej niedzieli. Obiecała mu, że wtedy spotka

się z nim potajemnie w zagajniku.

Jej usta przyrzekły to z całą pewnością, powiedziała, że nic nie zdoła jej

powstrzymać.

A oczy obiecywały jeszcze więcej.

Oczy wpatrywały się w niego, zwłaszcza w miejsce, gdzie spodnie były tak

nieprzyzwoicie napięte. A kiedy przesunęły się wyżej i napotkały jego spojrzenie, on stał

czerwony jak burak i pragnął, by piorun strzelił z jasnego nieba. ' Ale w jej wzroku wciąż

widział tylko łagodność.

Miał wrażenie, że kryje się w nim coś podniecającego, niepojętego, coś

niebezpiecznego, bardzo niebezpiecznego i niewiarygodnie pociągającego.

I grzesznego.

Więcej osób czuwało w tę noc, w tę pierwszą ciepłą noc, która przyszła niczym

forpoczta nie narodzonego jeszcze lata.

Pan Revelin przywykł do czuwania.

Chociaż bowiem przekleństwo w ostatnich latach jakby trochę zelżało, to jednak

całkiem go nie opuściło.

Nie zliczyłby tych godzin snu, które zostały mu odebrane. Jej dług powiększał się

każdej nocy! Nie minęła ani jedna doba, by ta kobieta nie kradła jego czasu i myśli, jego

czci. Czaiła się na niego wszędzie nawet wtedy, kiedy czuł się pewny siebie, uważał, że

nie może go zranić. Nawet kiedy stawał na ambonie w swojej kapłańskiej świętości, ona

mogła pojawić się u jego boku, naga niczym Ewa w Raju. I tysiąc razy bardziej

pociągająca.

Wiedział, że tylko on jeden ją widzi.

Zdarzało się jednak, że stawała za jego plecami i dotykała rękami jego najbardziej

wrażliwych miejsc, tak że miał poważne problemy, by się jej przeciwstawić. To

prawdziwa udręka. Nie opuszczała go świadomość, że któregoś dnia ta walka skończyć

się może jego przegraną, a wtedy utraci twarz. Dotychczas Pan okazywał łaskę swemu

słudze, dawał mu siłę. Zdarzało się wprawdzie, że kazania były gwałtowniejsze, że

grzmiał głośniej, kiedy ona stała na ambonie u jego boku z tym swoim kusicielskim

uśmiechem.

Pan Revelin próbował wszystkiego.

Maria jednak była zmorą, od której nie potrafił się uwolnić.

Od pierwszego momentu kiedy rzuciła na niego swoje złe spojrzenie, przywiązała

go do siebie czarodziejskimi więzami.

Przez całe życie musiał się z tym zmagać.

Tylko Bóg wie, jak trudną prowadził walkę!

W latach, kiedy była żoną proboszcza, przeklinał swoje grzeszne żądze, myśli,

które nie dawały mu spokoju i wciągały go w zionącą wyziewami siarki kipiel.

Kiedy owdowiała, zaproponował jej małżeństwo.

Ale ona nim wzgardziła.

Upokorzyła go.

Swego przekleństwa jednak nie cofnęła. Wtedy pastor zrozumiał, jaka jest wola

Pana. Pojął, że ta niebezpieczna kobieta została zesłana jako specjalny krzyż, który on

musi dźwigać. Pan wskazał jednego ze swoich najlepszych ludzi, jednego z

najsilniejszych właśnie dlatego, że wiedział, jak straszna jest ta wiedźma.

I jak On to wszystko urządził! Zesłał Revelinowi do pomocy Cecilię. Jedyną

osobę, która mogła wiele zyskać na upadku Marii.

Ale ta nędzna kobieta, oczywiście, zdradziła w ostatniej sekundzie. Maria była już

niemal przywiązana do pręgierza, a drewno na stos zostało zebrane.

Wtedy Cecilia uznała, że należy wszystko zniszczyć.

Przeklęta baba!

Uratowała Marię od śmierci i sama zmarła wkrótce potem.

A on został sam ze wstydem i utraconą czcią. I co gorsza, spotkało go mnóstwo

nieprzyjemności.

Wykupienie się z paskudnej sytuacji kosztowało mnóstwo srebra.

Krzywoprzysięstwo, dawanie fałszywego świadectwa, kłamstwa i oszustwa... Uwolnienie

się od takich zarzutów musi kosztować. W końcu jednak jakoś udało mu się uniknąć

odpowiedzialności, pozwolono mu zatrzymać stanowisko i majątek. Został też syn,

jedyne, co wartościowego dała mu Cecilia.

Ale musiał żyć z przekleństwem. Będzie ono na nim ciążyć, dopóki wiedźma nie

wyzionie ducha.

Dzisiejszego wieczora czuł się wyjątkowo źle.

Pan Revelin usiadł na posłaniu, wykrzykiwał obraźliwe słowa do obrazu kobiety,

który wciąż nosił pod powiekami. Ona mizdrzyła się do niego, posyłała mu szerokie,

podstępne uśmiechy, odsłaniała przy tym białe zęby i podawała mu krwistoczerwone

wargi.

Czuł bolesne pulsowanie w całym ciele, nikt nic nie mógł poradzić na to, że ręce

wyciągały się same, szukając jej, tego białego, wabiącego nieustannie ciała.

Pod palcami wyczuwał delikatną skórę.

Czuł zapach jej jasnych włosów, ciepło oddechu. Miał wrażenie, że kobiece piersi

tulą się do niego, czuł, że ono wije się pod nim...

Wtedy jednak mara znikała.

Tak było za każdym razem.

I ten śmiech, który brzmiał mu w uszach, ranił serce, rozrywał ciało na kawałki,

powracający raz po raz śmiech...

Nie ma na świecie większej udręki.

Inkwizytorzy to łagodne kocięta w porównaniu z jego osobistym mistrzem tortur.

Miała szpony, które nigdy nie rozluźniały uchwytu.

Maria Livsdatter.

Nawet świadomość, że ona z pewnością znosi wszelkie udręki świata na tej

zapomnianej przez Boga i ludzi skale, nie dawała ukojenia.

Jedyną jego nadzieją było to, że Maria wkrótce umrze. Niezachwianie wierzył, że

w tej samej chwili kiedy ona zamknie oczy, potworna plaga zostanie zdjęta z jego ra-

mion. Ze znowu zaświeci dla niego słońce. Ze nareszcie będzie mógł żyć! Już nawet w

modlitwach nie prosił o uwolnienie. Wiedział, że tak będzie, ufał, że cały plan Pana

zakładał ostateczną nagrodę.

Pan musiał jednak pojmować, że Maria jest niezwykle żywotną i silną kobietą, że

z pewnością otrzymała swój czas na ziemi od samego diabła! Może żyć jeszcze ze

czterdzieści lat.

Tej wiosny pan Revelin skończył sześćdziesiąt jeden.

Nigdy przedtem nie było mu tak trudno wierzyć w łaskę Pana.

- I właśnie dlatego wam, marnym ludziom, dlatego nigdy nie wolno wam uważać,

że moglibyście się przeciwstawić woli Wszechmogącego! Nie sądźcie nigdy, że wasze

nędzne myśli coś znaczą, że wolno wam stawiać jakiekolwiek pytania wobec dzieła

Pana! I nie sądźcie, że potraficie myśleć lepiej i bardziej słusznie niż ci, którzy zostali

postawieni, by myśleć za was, ci, którym powierzono świętą pozycję i dano świętą

władzę!

Ubrany na czarno mężczyzna zawiesił głos, ale tylko po to, by nabrać powietrza.

- Bo jest wyraźnie powiedziane w Piśmie, że ten, kto nie strzeże swojej pozycji i

nie chroni swojego miejsca, ostatniego dnia zostanie strącony w otchłań. Ten, kto został

powołany do służby, nie powinien starać się przewyższać swego gospodarza! Ten, kto

przyszedł na świat w nędznej chałupie, nie powinien patrzeć z zazdrością na bogactwa

swego pana!

Kaznodzieja zebrał ostatnie siły, mówił teraz głośno i gniewnie:

- Bo nikomu z nas nie wolno lekceważyć planów Boga. Takie są słowa Pana,

które powinniście sobie zapamiętać!

Zaciśnięta pięść z całej siły grzmotnęła w oparcie, tak że cała pięknie rzeźbiona

ambona się zatrzęsła. Revelin miał dzisiaj natchnienie.

Ludzie stojący pod amboną odczuwali jego słowa niczym ciosy. Niektórzy kiwali

głowami, parę starszych kobiet zaniosło się szlochem.

Niektórzy wpatrywali się w podłogę, zawstydzeni.

Jakie to wszystko skomplikowane.

Jak trudno zrozumieć i zaakceptować sądy Boże w odniesieniu do całej nędzy

świata.

Ale trzeba, trzeba koniecznie. W przeciwnym razie można zasłużyć na wieczne

potępienie. A wszyscy od najwcześniejszego dzieciństwa byli informowani o tym, jakie

straszne męki czekają potępione dusze.

Większość oddaliła od siebie na zawsze wszelkie myśli o buncie, wszelkie

rozważania o niesprawiedliwości panującej w społeczeństwie. Większość pochylała

głowy w nadziei na zapłatę w niebie za okazaną na ziemi cierpliwość.

Wielokrotnie bywa bardzo ciężko.

Bywa ciężko, kiedy człowiek musi się przez całe życie trudzić w pocie czoła na

swoim kawałku ziemi, a Kościół przychodzi i kładzie na wszystkim łapę tylko dlatego, że

nieszczęśnik nie zdołał zapłacić ostatnich szylingów podatku.

Jeszcze ciężej jest, kiedy człowiek odprowadza swoje dziecko do grobu, wiedząc,

że nieduża beczka mąki ze spichlerza pastora uratowałaby mu życie.

Ale ludzie pochylają głowy.

Niektórzy z nich doznają też poczucia bezpieczeństwa, które daje im nauka

Kościoła. Składają swój los w ręce Pana i nie martwią się specjalnie o dzień jutrzejszy.

Nauczyli się traktować życie jako wstęp do wiecznej szczęśliwości. Trudny i bolesny

okres, przez który trzeba przejść, zanim nastąpi w końcu wybawienie.

To tacy właśnie ludzie są najlepszymi sługami władzy. Przedstawiciele władzy

pragną więc, żeby wszyscy tak uważali.

W tym także zawiera się siła proboszcza w parafii.

Cała potęga i wpływy wyrastają z tego jednego: z posłuszeństwa ludzi.

Mieszkańcy Lyster dawno temu porzucili myśli o proteście. Lensman rzadko

miewał problemy. Wójt sporządzał długie szeregi liczb bez przeszkód, podatki były

płacone regularnie. Ludzie wiedzieli, że nie należy oczekiwać łaski.

A pastor otrzymywał od zwierzchności pochwały. Co niedziela mocniej ściągał

cugle.

Jego trzoda posłusznie przychodziła do źródła, by pić wodę, którą im

ofiarowywał. Parafianie byli w jego władzy. Kierował nimi z pasterską laską w dłoni.

Byli powierzonymi mu dziećmi Pana.

Wiedział, że jego słowa znaczą dla nich wiele. Tak samo ważne są jego słowa dla

syna.

Claes Justitian, syn pastora, siedział w pierwszym rzędzie tuż koło ołtarza. Syn

pastora, dziedzic pastora. Siedział na oczach wszystkich, wiedzieli, że któregoś dnia

zajmie miejsce ojca na ambonie. To ich trochę przygnębiało. Justitian nie posiadał tej siły

ani władzy co ojciec. Na myśl o tym, że zostanie proboszczem, czuli się trochę jak owce,

których pasterz pada na ziemię, gdy nadchodzą wilki.

Justitian będzie marnym pasterzem.

Ale ma jeszcze trochę czasu, by się modlić i uczyć.

Młody chłopak zostanie kiedyś mężczyzną, przekonywał sam siebie Revelin,

podczas gdy dzwonnik ostrym głosem intonował dawny psalm. Głuchota tego starego

człowieka sprawiała, że śpiewał krzykliwie, niepotrzebnie głośno. I to każdej niedzieli

głośniej. Zmiany dokonywały się jednak bardzo wolno i parafianie przyzwyczajali się,

nie zwracali na nie uwagi.

Blask słońca wpadał przez wąskie okno i oświetlał wiernych. Światło przenikało

przez zielonkawe szkło i mieniło się pięknymi barwami. Włosy młodych kobiet lśniły na

ramionach, kobiece blond włosy mieniły się równie pięknie jak zdobiące ambonę

pozłacane liście akantu, gdy spocznie na nich promień słońca.

Revelin uważał, że byłoby lepiej, gdyby promienie padały na niego, gdy stoi

przed ołtarzem.

Maryjka miała miejsce w ostatnim rzędzie tuż przy potężnym portalu. Opierała się

plecami o kamienną rzeźbę, wyczuwała jej nierówności. Kamień był zimny, martwy i

nieskończenie twardy. Łuk wznosił się nad głowami ludzi z niezwykłą gracją. Mało kto

miał odwagę spojrzeć w górę, na piękne ornamenty. To najstarsza część kościoła. Trudne

do pojęcia dzieło rąk ludzkich. To powinien widzieć tata Randar, myślała Maryjka. Na

pewno chciałby wyrzeźbić taki sam wzór w drewnie.

Ale jego tutaj nie ma, nie ma go w ogóle w życiu. Opuścił ją i zniknął na zawsze.

Tutaj jest Justitian. I Revelin.

Kazanie wygłosił dzisiaj jak na zamówienie. Jego słowa budziły w Maryjce

gniew. Co za brak umiaru! Jakie oszustwo!

Maryjka zastanawiała się, ilu ze zgromadzonych tutaj czytało Pismo Święte i

pojmowało, jaki błąd pastor popełnia. Prawdopodobnie niewielu. Być może nikt. Z

jakiegoś powodu pozostawiono tłumaczenie słów Pisma tym ubranym na czarno

mężczyznom, tym złym, żądnym władzy, podstępnym ludziom w sztywnych

kołnierzykach i śmiesznych perukach!

Maryjka miała wielką ochotę, by wybiec przed ołtarz, wejść na ambonę,

odepchnąć pastora i wykrzyczeć zebranym, jak bardzo on się myli.

Chciałaby im powiedzieć, co właściwie jest napisane w tej czarnej księdze,

opowiedzieć wszystkie piękne, dobre historie o Jezusie! O tym, jaki był serdeczny i

wybaczający, ile pociechy niósł ludziom!

Jezusowi nie podobałoby się to kazanie.

W każdym razie temu Jezusowi, którego ona zna!

Temu, o którym czytała i którego wyobrażała sobie od najwcześniejszego

dzieciństwa. Temu, o którym opowiadała jej Sunniva i którego ona sama później spoty-

kała na pożółkłych stronicach maminej Biblii.

Maryjka wiedziała jednak, że musi udawać całkowitą obojętność.

Nie jest przecież głupia!

Dlatego stała bez ruchu i zaciskała zęby, starała się zasłaniać tarczą obojętności

przed słowami padającymi z ambony.

Wkrótce zaczęła błądzić myślami zupełnie gdzie indziej, żałowała prawie, że

pastor nie wie, o czym rozmyśla.

Po nabożeństwie...

Kiedy ojciec wykrzyczy już z ambony swoje pogróżki, dopełni się los jego syna.

Justitian jej nie widział.

Ona jednak zauważyła, że nie odwracając za bardzo głowy, rozgląda się po

zebranych, jakby czegoś szukał. Albo kogoś.

Szuka jej.

Wszystko pójdzie dobrze!

Maryjka starała się unikać rozmów i powitań przed kościołem. A kiedy

zobaczyła, że Solveig spogląda na nią zdziwiona, wyjaśniła, że chciałaby się trochę

przejść, zanim wróci do domu na obiad.

- Taki piękny dzień dzisiaj, prawie cały śnieg już zniknął! Chciałabym trochę

pospacerować, zobaczę, może znajdę jakieś gniazdo mewy z jajkami. A może trochę

zielonych roślin, dziewannę albo szczaw! O tej porze listki są bardzo smaczne, prawda?

Solveig wzruszyła ramionami, prowadziła przed sobą gromadkę dzieci niczym

kwoka.

- Dobrze, dobrze, rób, jak chcesz. Ale wracaj niedługo.

- Nie czekajcie na mnie! Chciałabym wykorzystać światło dnia. Zostaw mi tylko

kawałek pysznego placka, moja mała.

Maryjka pogłaskała najmłodszą dziewczynkę po włosach, pomachała wszystkim

na pożegnanie. Wymknęła się z cmentarza przy kościele, zeszła na drogę, a potem

ruszyła przez pola w kierunku odwrotnym niż Solveig. Nie bała się, czy ktoś zauważy, że

ona zniknęła najpierw, a zaraz potem Justitian.

Postanowiła jednak pójść okrężną drogą, ominąć pola i wejść do lasu nieco

poniżej wsi. Justitian będzie musiał trochę poczekać.

Ona zaraz przyjdzie. Ona zaraz przyjdzie.

Serce w nim śpiewało, nie mógł spokojnie usiedzieć. Kiedy dotarł do

umówionego miejsca, Maryjki jeszcze nie było. Trochę go to zasmuciło, poczuł ukłucie

w piersi. Przeniknął go leciutki dreszcz lęku, czy mogłaby go zawieść...?

Postanowił jednak w ogóle czegoś takiego nie brać pod uwagę. Maryjka na pewno

przyjdzie. Nie należy do tych, które rzucają słowa na wiatr. Nie należy do dziewcząt,

które bawią się uczuciami innych. Po prostu się trochę spóźni, ona także. Sam przecież

spędził pół godziny po nabożeństwie, siedząc jak na rozżarzonych węglach. Ojciec

zażądał, aby przeczytał fragment Pisma gromadce wiernych, mających zwyczaj zbierać

się w niedziele po mszy przy stole na probostwie. Kiedy Justitian przebrnął już przez

odpowiedni fragment, zwykle ojciec dawał mu znak, by wyszedł. Ci panowie mieli do

przedyskutowania poważne sprawy. Sprawy, o których nikt poza nimi nie powinien

wiedzieć. Sprawy dorosłych.

Justitian stwierdził, że to odsyłanie go co niedziela budzi w nim irytację. Czyż nie

jest już wystarczająco dorosły? Wkrótce skończy osiemnaście lat, ma puch na brodzie i

głos równie niski jak głos ojca. W każdym razie wtedy, gdy się nie denerwuje ani nie

krzyczy...

W dalszym ciągu jednak odsyłano go niczym dziecko. Idź tam, zrób to, przynieś

tamto, przywitaj się grzecznie...

Justitianowi było przykro. Maryjka obudziła w nim nowe uczucia, jakiś bunt.

Odczuwał na widok ojca nieznany dotychczas skurcz żołądka. Czuł niemal, że włosy jeżą

mu się na karku niczym u agresywnego psa. Myśl o tym, jak ojciec nazwałby Maryjkę,

gdyby wiedział...

Justitian szarpał kajdany.

Maryjka go wabiła.

Maryjka przyjdzie.

Najpierw usłyszał cichy trzask łamanych suchych gałązek. Zerwał się na równe

nogi, otrzepał źdźbła trawy ze spodni. Przygładził włosy, uświadomił sobie, że dłonie ma

wilgotne. Przyszła!

Tam, między drzewami, mignęło mu coś kolorowego. To ona.

Nie odezwał się, nawet nie chrząknął, po prostu czekał. Zaraz potem stanęła przed

nim, na wyciągnięcie ręki, ślicznie zarumieniona i zdyszana. Po prostu urocza!

- Hej, Stian, długo czekałeś? Musiałam biec przez Raubotn, bo widzisz, obeszłam

pola nad zatoką, zanim zdecydowałam się wejść do lasu. Bałam się, żeby ktoś mnie nie

zobaczył, ktoś, kto widział, że ty poszedłeś tą samą drogą.

- Maryjko, czekałem, ale niezbyt długo. Biedactwo, jaka jesteś zmęczona! Głupio

z mojej strony, że o tym nie pomyślałem, to ja powinienem był pójść dookoła, żebyś ty

mogła...

- Och, nie, Stian, dobrze mi zrobi trochę ruchu. Nie myśl już o tym! Zresztą to

głupio, że musimy się skradać po kryjomu... Inni siedzą przecież teraz niczego nie

ukrywając i piją słodkie piwo u lensmana!

Podeszła jeszcze bliżej. Spojrzała mu w oczy. Był tylko troszkę od niej wyższy,

ale teraz zyskał parę centymetrów, ponieważ stał na lekkim wzniesieniu. Maryjka

wiedziała, że jest mu to bardzo potrzebne.

Ostrożnie uniosła rękę i pogłaskała go po policzku.

- Myślałam o tobie, Stian. Mnóstwo...

Miał wrażenie, że w jego żołądku zagnieździła się nieduża rybka.

- Liczyłam dni...

Rybka podskakiwała, robiła zwroty i tańczyła z wesołym pluskiem.

- Czy to prawda? - wyszeptał i głos mu się załamał. Oblizał wargi, wydawały mu

się suche i sztywne. Oddech przechodził w cichy jęk.

- Prawda, Stian...

Ujęła go za rękę, poprowadziła nieco dalej w głąb lasu, gdzie drzewa rosły

gęściej.

Znaleźli wolny od śniegu spłachetek ziemi, było ich w lesie sporo. Gdzieniegdzie

pojawiły się już nawet zielone kępki, wykiełkowały w ciągu ostatniego tygodnia. Ma-

ryjka wyrwała jakieś źdźbło oblepione ziemią. Położyła je sobie na dłoni, potem

przysunęła do twarzy Stiana.

- Powąchaj! To najpiękniejszy zapach świata. Ziemia i młoda zieleń, życie i

ciepło!

Stian zaciągnął się lekko, ale jego nos wyczuwał jedynie delikatny zapach

Maryjki.

Ona odrzuciła źdźbło i Strząsnęła ziemię z rąk, usiadła na dużym kamieniu.

Słońce jeszcze świeciło, ale niedługo skryje się znowu za górami.

Stian widział, że Maryjka zamyka oczy.

Miała tak nieziemsko piękną twarz! I jakie czarne włosy! Ale jej włosy nie

mieniły się niebieskawo, jak to bywa u wędrownych cygańskich kobiet. Skóra Maryjki

też nie była taka ciemna. Miała kolor, jakiego on nigdy przedtem nie widział. A kiedy

otworzyła niebieskie oczy, połączenie barw wydało mu się nieprawdopodobne.

- Maryjko, jesteś taka nierzeczywista - wymamrotał. Powietrze między nimi

trwało w bezruchu.

Ona się jeszcze nie uśmiechała, przyglądała mu się tylko łagodnym wzrokiem.

- Oczywiście, że jestem rzeczywista. Bardzo rzeczywista.

- Nie, ty jesteś... anioł. Taka... dobra.

Odwróciła głowę. Czy powinna się obrazić? Nie, dlaczego miałaby to robić? Jego

słowa wprawdzie można było źle zrozumieć, nie musiało jej się podobać, że mówi tak

otwarcie, ale przecież mówił prosto z serca...

- Ma - Ma - Maryjko... Jes... Jes... Jesteś zła?

Sam rozumiał, że mówi jak głupi podrostek, zaczerwienił się ze wstydu nad swoją

niezdarnością.

Ale ona znowu na niego popatrzyła, nie była zła. Tylko bardzo piękna.

- Oczywiście, że nie. Wcale nie jestem na ciebie zła, drogi Stianie. Nigdy bym nie

chciała...

Ucieszył się, nabrał odwagi.

Przestał oddychać, kiedy dłonie ostrożnie przesuwały się po jej plecach. Siedzieli

niezbyt blisko siebie, musiał się trochę ku niej pochylić. Uznał, że lepiej będzie się

przysunąć. Ona pozwoliła mu się objąć, plecy ugięły się lekko pod jego ciężarem.

Nie myślał o tym, że może potargać jej włosy ani że wilgotna ziemia zmoczy jej

spódnicę i chustkę.

Zapomniał o bożym świecie, kiedy czuł łagodną uległość dziewczyny pod sobą.

Stian nie byłby bardziej bezsilny, gdyby go porwał szumiący wodospad, który teraz,

uwolniony przez wiosenne ciepło, z grzmotem spadał w dół po drugiej stronie fiordu.

Szum w jego głowie był równie ogłuszający, przesłaniał wszystko inne.

Maryjka poddawała się jego pieszczotom. Nie powstrzymywała poszukujących

dłoni, nie odwracała twarzy, którą on zasypywał setkami wilgotnych pocałunków.

Jęknęła cichutko, kiedy wsunął kolano między jej uda, ale przyciągnęła go do siebie

mocno, gdy przestraszony chciał się cofnąć.

Okazywał tyle wzruszającego zapału.

Maryjka natomiast była opanowana, tak jej się przynajmniej wydawało, czuła się

dorosła, pewna, że kontroluje sytuację.

On zachowywał się niczym dziecko, które nagle znalazło się w pomieszczeniu

pełnym słodyczy. Maryjka stłumiła chichot, który w niej narastał. Gdyby się teraz

roześmiała, on by stracił całą pewność siebie.

Spostrzegła, że Stian zamyka oczy, wargami dotykał białej skóry na jej szyi.

Bluzka zsunęła się w dół jakoś sama z siebie. Maryjka czuła łaskotanie.

Teraz przycisnął ją do wiosennej mokrej ziemi całym swoim ciężarem. Był

silniejszy, niż się spodziewała. Jej ręce również błądziły niespokojne, zaciekawione tym

młodym męskim ciałem, które ją przygniatało.

Mięśnie miał twarde i mocne, ale niezbyt duże. Barki wydawały się szersze,

widocznie obszerny surdut, który wciąż nosił, ukrywał go, sprawiał, że Stian sprawiał

wrażenie drobniejszego.

Maryjka zadrżała, doznawszy nieoczekiwanej przyjemności. Jego ciało pod jej

rękami wydawało się takie żywotne, pełne siły. Ciepło płynące od niego zaczęło się

rozprzestrzeniać również w jej członkach. Czuła lekkie pulsowanie na szyi, kiedy ją

całował. Jego dłonie wyznaczały gorące dróżki na jej plecach, na biodrach, najpierw

gładziły ubranie, potem ostrożnie zaczęły wsuwać się pod nie.

Z wahaniem pogłaskał jej pierś.

Maryjka drgnęła, nigdy czegoś podobnego nie doświadczyła. Po raz pierwszy

obce ręce dotykały ją w tym miejscu, w każdym razie odkąd płaskie dziewczęce piersi

przemieniły się w miękkie kule.

Nie odepchnęła go, wiedziała, że musi to znieść. I właściwie było to bardzo

przyjemne.

Teraz palce pieściły różowy wzgórek, Maryjka naprężała się lekko, nie była w

stanie leżeć spokojnie. Czuła łaskotanie, bardzo przyjemne, dziwne.

On, najwyraźniej coraz bardziej podniecony, mocował się z wiązaniem jej

spódnicy. Wkrótce jednak zrezygnował, podniósł spódnicę wysoko ku talii.

Maryjka wolałaby mieć na sobie nieco delikatniejszą bieliznę, a nie te długie,

szare wełniane majtki...

On jednak zdawał się nie zwracać na to uwagi. Był pochłonięty wyłącznie

własnymi doznaniami.

Twarz miał czerwoną z napięcia, a może z innego powodu. Nie był już wcale taki

skrępowany.

- Nie powinniśmy... - wymamrotał, ale było za późno.

Maryjka uśmiechnęła się do niego, był to uśmiech zwycięstwa.

Teraz już nigdy, nigdy nie będzie mógł zaprzeczyć, że to się naprawdę stało.

Jeśli ojciec go zapyta, to sam będzie musiał stwierdzić, że jej oskarżenia są

prawdziwe.

Tak właśnie to sobie zaplanowała!

Było tylko znacznie przyjemniej...

Maryjka również przymknęła oczy, policzki i wargi, i wszystkie tajemne miejsca

na jej ciele płonęły w ten wiosenny dzień. Słońce zaszło, ptaki umilkły.

W powietrzu czuło się chłód, ale tylko wtedy, kiedy siedziało się bez ruchu na

wpółzamarzniętej ziemi. A ci dwoje pośród gęstych drzew nie siedzieli bez ruchu.

Maryjka sama nie wiedziała, jak do tego doszło, ale jedna pieszczota następowała

po drugiej, jeden pocałunek zlewał się z następnymi. Wkrótce utraciła wszelką kontrolę,

była tak samo spocona, czerwona, rozpalona i nieprzytomna jak on.

Nagły ból sprawił, że się skuliła, ale natychmiast odrzuciła głowę w tył,

otrząsnęła się, zlekceważyła nieprzyjemne doznanie. Kiedy Stian ponowił próbę,

przywarła do niego z całej siły i nagle ogarnęło ją jakieś dziwne, zupełnie nowe uczucie.

Straciła rachubę czasu, nie wiedziała, gdzie jest, dźwigała na sobie jego drżące ciało, ale

własne doznania były tak nieoczekiwane, że nie potrafiła myśleć o mężczyźnie. Czuła

jego rękę między swymi udami, pojękiwała cicho, słyszała jego westchnienia tuż • nad

uchem, w końcu krzyknęła przeciągle. Maryjka zamknęła powieki, przed jej oczyma

migotały czerwone płatki. Przepełniała ją wielka siła, miała teraz całkiem dziwne, obce

ciało, przepełniał ją zachwyt, który nie miał nic wspólnego z triumfem.

Dochodziła do siebie, czując jego wilgotny policzek przy swojej twarzy, echo

jego krzyku brzmiało jej w uszach. Świat przestał w końcu wirować, uświadomiła sobie,

że ubranie na plecach jest całkiem mokre. Buty wciąż miała na nogach, lecz spódnice

zostały podciągnięte wysoko w górę. Była kompletnie oszołomiona. W jakiś dziwny

sposób nowa.

Odmieniona?

Tak, oczywiście. Nie była już dziewicą. A jeśli to widać? Co by było, gdyby

ludzie rozpoznali to po jej oczach? Doznała nieprzyjemnego skurczu żołądka.

Teraz ciało zaczęło ją trochę boleć. Stian wciąż leżał na niej ciężko, z nosem

ukrytym w jej włosach.

Już chciała go od siebie odepchnąć, kiedy uświadomiła sobie, że to jego delikatne

drżenie, to płacz.

ROZDZIAŁ VII

Maryjka wróciła do domu dopiero wieczorem, bystry wzrok gospodyni odkrył i

potargane włosy, i ubłocony skraj spódnicy. Kobieta uśmiechała się, ale w jej oczach

czaiła się troska. Kiedy dzieci znalazły się już w łóżkach, a Melchior poszedł do

sąsiadów, wzięła dziewczynę na spytki.

- Późno wróciłaś, moja kochana. Baliśmy się o ciebie...

Maryjka uważnie przyjrzała się twarzy Solveig, próbowała wybadać, ile tamta

może się domyślać, ale niczego niepokojącego nie zauważyła.

- Ja... zabłądziłam. W lesie...

Wymówka brzmiała tak samo głupio, jak głupio czuła się Maryjka. Ale trzymała

głowę uniesioną wysoko i nawet powieka jej nie drgnęła.

- Ach... aha... tak, to dobrze, że w końcu odnalazłaś drogę. Czy ktoś ci może

pomógł?

- Och, nie! Sama sobie poradziłam... Solveig uśmiechnęła się.

- A ja myślałam, że może... ten chłopak z Oppdal... Maryjka nie zrozumiała, o co

chodzi, pomyślała jednak, że to dobry trop.

- Chłopak z Oppdal? Masz na myśli Karla?

- Tak... ostatnio wciąż się kręci koło naszych płotów, ma dziwnie dużo interesów.

Nie zauważyłaś?

Solveig rozpromieniła się, spoglądała teraz porozumiewawczo, a w jej uśmiechu

było wspomnienie utraconej młodości. Maryjka zastanawiała się, rozważała słowa

gospodyni i doszła do wniosku, że będzie nawet lepiej, gdy Solveig uwierzy, że jest coś

pomiędzy nią a tym Karlem z Oppdal. Sama niczego dotychczas nie zauważyła. Kiedy

jednak teraz Solveig o tym wspomniała, Maryjka musiała przyznać, że na naukach on

zawsze stoi gdzieś w pobliżu niej. Gospodyni ma chyba rację. Karl wiele razy próbował z

nią rozmawiać, już pierwszego dnia, po nauce, a nawet jeszcze i dzisiaj po nabożeństwie.

Ona jednak nigdy nie miała czasu, nie dostrzegała go.

W porządku, Solveig powinna wierzyć, że jest inaczej. Nawet jej do głowy nie

przyjdzie, w jaką to aferę Maryjka się wplątała, ani co zamierza dalej zrobić.

Stian cierpiał wszelkie męki świata. Żałował strasznie, płakał ze wstydu, ale

Maryjka nie robiła mu najmniejszych wyrzutów. Czekała po prostu, aż się opanuje i do-

prowadzi do porządku. Nie zrobiła też nic, by go pocieszyć, gra była przecież skończona.

Mimo wszystko nie chciała się z nim wiązać bardziej niż to konieczne.

Stian błagał i prosił, przeklinał swego ojca, jakby to pastor ściągnął na syna te

wszystkie trudne do rozwiązania problemy. Choć szczerze powiedziawszy tak właśnie

było.

- Kocham cię, Maryjko! Kocham cię, rozumiesz to? Chcę się z tobą ożenić, chcę,

byś była moją żoną na zawsze, na zawsze...

Ona poklepała go delikatnie po plecach, powiedziała parę nic nie znaczących

słów. Zapytała też, czy Justitian naprawdę wierzy, że ojciec by się na to zgodził.

- On się musi zgodzić! Musi! Nie może powstrzymać czegoś tak wielkiego i

ważnego, musi zrozumieć, że tej siły we mnie nawet on nie jest w stanie zabić!

- Myślę, że będziesz miał kłopoty - ostrzegła Maryjka. Miała jednak nadzieję, że

Stian wkrótce doprowadzi do konfrontacji. To by uświadomiło Revelinowi, jaką władzę

zdobyła nad jego synem. A w takiej sytuacji na pewno nie będzie mógł odrzucić jej

żądań.

- Musisz ważyć swoje słowa, mój kochany. Pamiętaj, że to potężny człowiek.

- On mi nie może nic zrobić, co ty sobie myślisz? Jeżeli mnie zbije albo nawet

zamorduje, to i tak nasza miłość nie umrze - oznajmił uroczystym tonem.

Maryjka kiwała tylko głową. Nowo odkryte uczucie uczyniło syna pastora tak

szalonym, jak się spodziewała.

Smutek, który przeżywał przed chwilą, ustąpił. Teraz młody mężczyzna u jej

boku wrzał gniewem, nieoczekiwanym buntem. Był niczym żołnierz przed bitwą.

Maryjce bardzo się to podobało. Na pożegnanie powiedziała mu kilka dodających odwagi

słów, a potem poszli do domów, każde do swojego.

Oboje czuli, że coś uległo gruntownej przemianie. A ptaki w gałęziach drzew

wciąż milczały.

- Kobietę? Ty?

Pastor wybuchnął śmiechem, twarz wykrzywiła się, stała się pełną pogardy

maską. Jakby myśl o tym, że syn jest dorosłym mężczyzną, wydała mu się zbyt głupia,

by potraktować ją poważnie.

Stian skulił się, nie odrywał jednak wzroku od stalowych oczu ojca.

- Tak. Dziewczyna. Naj - naj - najpiękniejsza, najcieplejsza, naj - naj -

najmądrzejsza na świecie...

Pastor przerwał mu kolejnym wybuchem szyderczego śmiechu. Całe jego chude

ciało aż się trzęsło. Stian wpatrywał się weń jak skamieniały. Władza ojca była potężna,

wszechogarniająca. W jej obliczu cała męska duma zaczynała go opuszczać, zmuszał się,

by myśleć wyłącznie o tamtych pięknych chwilach z Maryjką. To dodawało mu siły,

sprawiało, że czuł się dorosły i dzielny.

Śmiech ojca urwał się nagle jak nożem ciął. Oczy proboszcza pociemniały.

Wolno podszedł do syna, który wciąż kurczowo trzymał się oparcia krzesła.

Gabinet nigdy jeszcze nie wydawał się taki nieprzytulny jak dzisiaj. W tym

ponurym pokoju zdawało się brakować powietrza, więc Stian musiał przy każdym od-

dechu mobilizować wszystkie siły.

Czuł pulsowanie w opuszkach palców.

Na rękach miał gęsią skórkę, ale na szczęście pod rękawami nie było tego widać.

- Justitianie, mój synu. Pan wystawił cię na jedną z najcięższych prób. Byłeś

wiedziony na pokuszenie przez Ewę i przez węża! Widzę, że zostałeś całkowicie zatruty.

W twojej głowie zalęgły się złe myśli, grzeszne, pragniesz złamać święte przykazanie.

Boże drogi, pomyślał Stian, czy on widzi, że ja już to przykazanie złamałem?

Ojciec zaczął chodzić po pokoju tam i z powrotem, nie spuszczał jednak wzroku z

syna. Mówił niskim, lecz ostrym głosem, który wdzierał się boleśnie do najdalszych

zakątków mózgu Stiana. Postanowił nie dopuszczać do siebie tych słów, wiedział, że

mały chłopiec, który wciąż w nim żyje, może się okazać zdradziecko słabą istotą.

- Byłeś kuszony, wabiony, ale na szczęście przyszedłeś z tym do swojego ojca. To

dobrze, mój chłopcze. Razem zdołamy przepędzić węża!

- Maryjka nie jest żadnym wężem! Nie jest też może madonną, ale to wspaniała,

pracowita młoda kobieta!

Pastor przerwał nagle swoją wędrówkę, nie podobał mu się ten ostry ton w głosie

syna. Skąd ten smarkacz bierze siłę? Nawet się nie zająknął, kiedy wykrzykiwał te trudne

słowa!

- Milcz, chłopcze! Przemawia przez ciebie kusicielka! Zostałeś odmieniony,

opętany przez tę kobietę! Rzuciła na ciebie czary! Czy zdołała cię złowić w swoje gorące

objęcia, otoczyła cię grzeszną słodyczą? Odpowiedz mi, Justitianie!

Stian dygotał, nogi się pod nim uginały, wciąż jednak starał się przeciwstawić

furii ojca.

Wykrzykiwał odpowiedź, nie jąkał się, ale głos mu się załamał i stał niczym

dziecko, śmieszny i dziecinny.

- Nie! Nie! Nie wolno ci tak jej nazywać, nie masz prawa...

- Będę ją nazywał, jak zechcę! A ty masz słuchać swego ojca, Justitianie! Tak jest

powiedziane w czwartym przykazaniu, danym nam przez Pana. Czy zapomniałeś o

przykazaniach, ty, któremu zaufano tak dalece, że powierzono nauczanie głupich

chłopskich dzieci?

Revelin usiadł, zadowolony z wyrazu twarzy oniemiałego chłopca, stwierdził, że

w oczach syna pojawiły się łzy. Oto obraz Cecilii, irytacja o mało go nie rozsadziła. Coś

tak obrzydliwego, okropnego.

Czuł wprawdzie, że coś go dręczy, uwiera, nigdy by jednak nie nazwał tego

wyrzutami sumienia.

- Coś ci opowiem, mój synu - oznajmił nagle. - Coś, co cię zaskoczy, może

doznasz szoku. Uważam jednak, że jesteś na tyle dorosły, by pojąć, o czym mówię.

Stian siedział z pobladłą twarzą i słuchał, jak jego ojciec mówi o przekleństwie, z

którym walczy od wielu lat. Revelin zachował dużą część wiedzy dla siebie, opowiadał

tylko niektóre rzeczy, jego zdaniem niezbędne.

Stian dowiedział się więc o złej kobiecie imieniem Maria i o władzy, jaką dzięki

sprzymierzeniu z Diabłem posiadła ona nad jego ojcem.

- Tylko moja niezłomna wiara i ufność, jaką pokładam w Panu, pozwoliły mi

przeżyć te wszystkie straszne próby. I z dumą mogę ci powiedzieć, mój synu, że nigdy

nie uległem żadnym sztuczkom kusicielki!

Stian nie wiedział, co powiedzieć. Czuł dreszcze na plecach, chociaż ojciec nie

był teraz zły. Mówił niemal serdecznym tonem, jakby zwierzał się najbliższemu

przyjacielowi.

- Dlatego, synu, moje ojcowskie serce krwawi, kiedy widzę, że ty wpadasz w taką

samą pułapkę. Zrobię więc wszystko, by ci pomóc, byś nie cierpiał tak jak ja przez

diabelskie, podstępne sztuczki złej kobiety. Postanowiłem wysłać cię do Kopenhagi

natychmiast, jak tylko przygotuję podwodę i listy...

- Nie! Nie, ojcze, nie rób tego! Nie wysyłaj mnie stąd! Ja nie mogę... nie chcę... je

- je - jechać...

Revelin podejrzliwie spoglądał na syna. Delikatna maska życzliwości rozpadła

się.

Chłopak to słaby typ. Teraz z pewnością rozbeczy się jak baba. Cierpliwość ojca

została wyczerpana. To błąd traktować takiego życzliwie i z wyrozumiałością. Syn

zabrnął już za daleko!

- Dość, Justitianie! Będzie tak, jak powiedziałem!

- Nie! Nie! Ja nigdzie nie pojadę, zostanę tutaj! I ożenię się z Maryjką niezależnie

od tego, co ty na to powiesz! Wyjedziemy stąd! Uciekniemy, nie będziesz miał syna!

- Jeśli ta kobieta zdołała urzeczywistnić swoje bezbożne plany, to już i tak

utraciłem syna. Byłoby lepiej, gdybyś umarł!

Spomiędzy wąskich warg padały twarde, złe słowa.

Ojciec i syn mieli tak samo pobladłe twarze. Powietrze między nimi było gęste,

ściany pokoju zdawały się zbliżać do siebie.

Stian odwrócił się i ruszył ku drzwiom.

- W takim razie już nie żyję. To koniec!

Revelin zdążył chwycić syna za ramię, gwałtownie przyciągnął go do siebie. Jego

twarz znajdowała się tuż przy twarzy Justitiana.

- Jesteś opętany. To gorzej, niż początkowo przypuszczałem. Zostałeś całkowicie

zauroczony, wpuściłeś zło do swego serca. Muszę cię ratować, to mój obowiązek wobec

Boga, chociaż ja sam najchętniej wyrzuciłbym cię z domu, pozwoliłbym ci wejść w

wężowe gniazdo, do którego wabi cię ta kobieta!

Revelin chwycił syna za kołnierz, jakby był małym chłopcem złapanym na

gorącym uczynku. Na Stiana spadła seria twardych ciosów, większość trafiała w głowę i

policzki. Ojciec bił zaciśniętą pięścią. Potem popchnął chłopca z całych sił na krzesło.

Stał nad nim niczym ubrany na czarno demon. Mówił wolno, gniew sprawiał, że z

trudem formował słowa.

- Boże mój i Panie, na wszystkie cierpienia Chrystusa, pomóż mi wypędzić złego

ducha z tego dziecka! Panie, ześlij uzbrojone anioły, o, mój Boże, powiedz Złemu, że nie

wolno mu dłużej szukać mieszkania w sercu mego syna!

Stian czuł, że z rozciętej wargi spływa krew. Wciąż zasłaniał się rękami przed

kolejnymi ciosami ojca, ten jednak ciągnął nieprzerwanie swoją przerażającą litanię.

On zwariował, pomyślał Justitian.

Jest zimny, pozbawiony uczuć, niczego nie rozumie.

Nie miał odwagi podnieść wzroku, nie miał odwagi zmienić pozycji, trwał

skulony na krześle.

W końcu ojciec zamilkł. Wtedy Stian uniósł twarz. Milczał pokonany.

Revelin cofnął się na widok zakrwawionego oblicza syna. W tym, co mówił,

jednak nie było ani cienia współczucia.

- Zawiodłeś mnie - rzekł. W jego głosie pojawił się teraz nowy ton. -

Rozczarowałeś mnie już w pierwszej chwili, kiedy przyszedłeś na świat, żałosny i słaby,

wydany przez brudną kobietę! Twoje imię powinno brzmieć zdrada, a nie

sprawiedliwość! Jesteś tylko nędznym mięczakiem, przynosisz wstyd mojemu nazwisku!

Chętnie bym zobaczył, że odchodzisz, Justitianie, jak najchętniej przestałbym się

irytować tym, że tak bardzo brak ci siły woli! Ale mam wobec ciebie obowiązki jako

sługa Pana i jako ojciec. Nie zamierzam się uchylać od ich wypełnienia.

Zrobił dłuższą pauzę, szukał czegoś na biurku, w końcu znalazł klucz.

- Zostaniesz tutaj, będziesz miał dość czasu do namysłu. Możesz czytać

podnoszące na duchu książki, znajdujące się na tych półkach, musi ci wystarczyć światło

płynące od okna. Będziesz dostawał wodę i tyle chleba, byś mógł przeżyć. Ale będziesz

pościł, mój synu, będziesz pościł i modlił się. Aż do dnia, gdy wszystko zostanie

przygotowane i wyjedziesz do Kopenhagi, by się uczyć i w końcu zostać prawdziwym

sługą Pana. Już teraz mówię ci żegnaj, nie zobaczymy się więcej. Nie zobaczymy się aż

do chwili, gdy wrócisz do domu i okażesz mi, że masz więcej siły, niż sądziłem!

Wyszedł, drzwi zatrzasnęły się za nim ciężko. Powiew wiatru zgasił świecę na

stole.

Justitian siedział bez ruchu, wiedział, że nie zdoła wyjść z tego pokoju, chyba

żeby rozbił kosztowną szybę w oknie.

Akurat teraz nie chciał tego robić.

Znowu było jasno, Stian stwierdził, że noc minęła. Ciężkie zasłony pochłaniały

większość światła, ale nie chciał ich rozsuwać.

Był uwięziony.

Mógł się wprawdzie wydostać z więzienia, ale nie potrafił zrobić tego tak, by

ojciec natychmiast się o wszystkim nie dowiedział. Stian miał nadzieję, że ludzie pracu-

jący na podwórzu obserwują czasami okna. Z pewnością już się rozeszła wiadomość, że

syn pastora siedzi zamknięty niczym złodziej we własnym domu. Ojciec miał jednak

dość władzy, by powstrzymać ewentualne próby pomocy. Dlaczego zresztą ktokolwiek

miałby się nim przejmować? Ojcu wolno przecież ukarać własnego syna. Nikt nie chce

się do takich spraw mieszać.

Justitian czuł, że ogarnia go głęboki smutek. Starał się uciszyć zmysły, tłumił

narastający strach. Był na najlepszej drodze do załamania. Nie opłaci się przecież wal-

czyć, przynajmniej z ojcem.

Maryjka...

Gdybyś ty była tu ze mną! Dla ciebie zburzyłbym ściany, ująłbym miecz i nikt by

mnie nie powstrzymał!

Ta myśl dodała mu trochę siły. Trzymał się jej kurczowo. Pragnął, by uczucia do

Maryjki wzięły w nim górę, pokonały strach, niepewność i wstyd, który ojciec zawsze w

nim wzbudzał.

Maryjko, ja się nie poddam! Jeśli mnie nawet wyśle tysiąc mil stąd, i tak do ciebie

wrócę!

Ale czy ona zechce czekać?

Wierzył w to. Musi jej tylko przekazać wiadomość, musi z nią porozmawiać, a

przynajmniej posłać list z wyjaśnieniami.

Wytłumaczyć, dlaczego wyjechał, zapewnić, że wróci. Tak bardzo chciał być

teraz dorosły. Niezależny.

Cieszyć się autorytetem pastora.

Wtedy ojciec nie mógłby mu rozkazywać ani kierować jego życiem.

Może gdyby Justitian był pastorem, ojciec by już nie żył. Na naukę trzeba czasu,

wiadomo. Nawet gdyby miał wyjątkowe zdolności i nie pozwolił sobie ani na jedną wolą

chwilę, to i tak mógłby zostać pastorem nie prędzej niż w ciągu trzech, czterech lat.

Myśl o życiu bez ciążącego nieustannie jak czarna chmura cienia ojca wydała mu

się piękna niczym sen. Wyobrażał sobie swoją przyszłość, widział, jak krąży po tym

gabinecie, jak siedzi w fotelu ojca, i widział, jak tamten zimny, pozbawiony już władzy

człowiek, spoczywa w swoim grobie.

Justitian uśmiechnął się.

Nigdy przedtem nie odważyłby się tak myśleć. Teraz jednak sprawiało mu to

wielką przyjemność.

Życie bez ojca. Bez tego surowego głosu, bez ponurych napomnień. Żadnych

więcej rozpaczliwych prób, by zdobyć szacunek tamtego, nigdy więcej rozrywającego

serce pragnienia, by ojciec choć raz spojrzał nań cieplejszym wzrokiem.

Justitian jako dziecko bardzo tęsknił za matką. Marzył o niej, chciał wiedzieć o

niej jak najwięcej. Ale ojciec spuszczał ciężką zasłonę milczenia na wszystko, co miało z

nią cokolwiek wspólnego. Justitian nigdy nie widział niczego, nawet najmniejszej

robótki, która wyszła spod jej rąk. Ani żadnego ubrania, filiżanki, która by łączyła się z

imieniem matki. W marzeniach tworzył sobie jej obrazy, bardzo piękne obrazy.

Te właśnie obrazy dzisiejszego wieczora ojciec zbezcześcił.

Powiedział, że była brudna.

Powiedział tak o swojej żonie, o jego matce.

Justitian usłyszał, że zgrzyta zębami.

Nienawiść wybuchła w nim z jeszcze większą siłą.

Łączyła się pięknie z uczuciami do Maryjki, dawała mu siłę i upór.

Dość już tego upokarzania.

Syn pastora chciał być dorosły.

Wiedział jednak, że droga do uzyskania dorosłości będzie bolesna. Mimo to

rozrastała się w nim jakaś nowa radość, przestał czuć głuche pulsowanie w ranach wokół

oczu i ust.

Podniósł się z miejsca i wyprostował. Oczy już dawno przyzwyczaiły się do

panującego w pokoju mroku. Przeszedł do biurka i usiadł na miejscu ojca. Wyjął papier i

pióro.

Napisał list do Maryjki. Kogoś przecież zdoła przekonać, żeby jej to w

największej tajemnicy oddał.

Kiedy najmłodsza dziewczyna kuchenna przyniosła mu kawałek chleba i trochę

wody, wsunął jej list do kieszeni fartucha, posyłając przy tym błagalne spojrzenie.

Wyglądała na przestraszoną, pospiesznie zamknęła za sobą drzwi, ale nie

próbowała oddać mu listu.

Z pewnością dotrze do adresatki. Dziewczyna musi przecież wiedzieć, że to on

któregoś dnia zostanie gospodarzem tego dworu. Poza tym to ona miała zawsze

zaczerwienione oczy następnego dnia po tym, gdy pastor szczególnie surowo karał swego

syna.

Revelin ryczał z gniewu, kiedy list wpadł mu w ręce.

Był przekonany, że syn nic już więcej nie zrobi. Sądził, że granice

nieposłuszeństwa, krnąbrności i braku szacunku zostały osiągnięte.

Upór syna budził w nim wściekłość. Budził w nim także strach, strach przed tym,

że jego władza zaczyna się oto rozpadać.

Revelin natychmiast poszedł do gabinetu.

Służący zadrżeli, gdy dotarły do nich ponure odgłosy. Co też się dzieje między

surowym Revelinem a jego nieszczęsnym synem? Co takiego strasznego musiał ten

chłopak zrobić?

Nigdy przedtem nie słyszeli, żeby ojciec karał go aż tak okrutnie. Przez chwilę

bali się nawet, że chłopak nie żyje. Ale kiedy pastor wrócił czerwony na twarzy i z rę-

kami skrzyżowanymi na plecach, z zamkniętego pokoju wciąż docierały jęki.

Justitian żył.

Pastor patrzył w oczy wszystkim po kolei. Błyskawice w jego wzroku

przyprawiały ich o drżenie, czuli się niczym maleńkie mrówki pod otwartym niebem.

- Ani słowo nie może się stąd wydostać! Ani jeden dźwięk, ani jeden najcichszy

szept! Jeśli się dowiem, że rozpowiadacie po wsi, co się tu stało, to popamiętacie!

Kiwali głowami, słowa pastora brzmiały uroczyście, były trudne, ale wszyscy

rozumieli je dokładnie.

Nikogo z tych ludzi nie było stać na utratę pracy i chleba. Zresztą dlaczego

mieliby mówić o tym teraz? Chłopak jest prawie dorosły. A przecież gorsze rzeczy działy

się na plebanii, kiedy był małym dzieckiem. Czerwone pręgi na plecach i piersiach,

podbite oczy musiały wtedy skłaniać dobrego Boga do współczucia.

- Zabiję go. Ja go zabiję.

Justitian wyglądał strasznie. Na szczęście nikt go nie widział, gdy leżał skulony w

kącie i wykrzykiwał wciąż te same pełne goryczy słowa.

Czuł się znowu małym chłopcem, małym bezbronnym dzieckiem, które dostało

takie lanie, że nie mogło ustać na nogach.

Twarz miał całkiem białą, jedno oko zapuchnięte tak, że nic przez nie nie widział.

Pod nowymi ciosami wargi znowu zaczęły krwawić, jedną rękę przyciskał mocno

do ciała. Bolała go bardzo.

Zdawał się jednak tego nie dostrzegać. Justitian był jakby po tamtej stronie nie

mającego znaczenia bólu, był jak ciężko chory człowiek, który nie zwraca już uwagi na

użądlenie osy.

- Zabiję go. Wbiję w niego nóż, zrobię to przy pierwszej okazji. Będę wolny.

Przyjdę wtedy do ciebie, Maryjko.

Słowa Justitiana były ciche, niemal bezdźwięczne. Brzmiały niczym pogańskie

zaklęcia zbroczone krwią z okaleczonych warg.

Justitian siedział tak przez cały dzień i jeszcze długo w noc. Krew przestała

cieknąć, ale się nie umył. Wodę, którą postawiono mu na stole, wypił do ostatniej kropli.

Pił z przyjemnością. Niemal czuł, że chłodny płyn napełnia go czystą siłą.

Patrzył w dal nieruchomymi oczyma, płonęły w nich gorączkowe błyski.

Dotknął stopami dywanu, który pozwijał się nieporządnie podczas szarpaniny z

ojcem.

Wtedy zobaczył zamknięte zejście do piwnicy.

Na dole było zimno i wilgotno. Piwnicy pod plebanią używano rzadko. Prawie

nigdy nikt do niej nie schodził, mijały lata między jednym a drugim takim wydarzeniem.

Dawniej mieścił się tam areszt, przechowywano beczki z winem i inne tego rodzaju

rzeczy. Teraz te ściany nie widziały światła od bardzo dawna, Justitian nie mógł sobie

przypomnieć od kiedy. Buchnęło mu w twarz zatęchłe powietrze. Nie widział nic,

piwnicę zalegały głębokie ciemności.

Chwycił świecę z biurka, miał nadzieję, że nie zgaśnie. Boląca ręka drżała, kiedy

ostrożnie schodził w mroczną czeluść. Drabina skrzypnęła pod jego ciężarem, ponad

sobą widział prostokąt mdłego światła. Wokół panowała wyłącznie ciemność.

Posuwał się po omacku naprzód, szukał czegoś, na czym dałoby się stanąć.

Przegniła drabina mogła nie wytrzymać, gdy będzie chciał z powrotem wyjść.

Nie bał się myśli, że tu już pozostanie, mimo wszystko nie było takiej

możliwości, że domownicy o nim zapomną.

Serce zabiło mu mocniej, kiedy pomyślał, że gdzieś tutaj znajduje się droga na

zewnątrz.

Tunel.

Podziemne przejście starego Mogensa do kościoła.

Jeśli naprawdę istnieje, to on z pewnością je odnajdzie!

A kiedy już raz zobaczy dzienne światło, nikt go nie powstrzyma przed

odszukaniem Maryjki, wytłumaczy jej wtedy wszystko i będzie błagał, by mu obiecała,

że na niego zaczeka.

Pożegnalny pocałunek...

Serce ścisnęło mu się z bólu na myśl o tym, ale mimo wszystko byłoby jeszcze

gorzej, gdyby ojcu udało mu się odesłać go bez jednego słowa, bez pożegnania z

ukochaną. Co by sobie wtedy myślała? Jaka by to była katastrofa, gdyby po powrocie z

Kopenhagi dowiedział się, że wyszła za mąż za jakiegoś komornika!

Palce Stiana dotknęły czegoś dużego, twardego. Stara skrzynia z ciężkimi

okuciami. Stała niemal wprost pod zejściem do piwnicy. Bardzo dobrze, kiedy na nią

wejdzie, bez trudu zdoła wyciągnąć się na górę.

Czuł dotkliwy ból w poranionym ciele. Uderzona ręka odmawiała posłuszeństwa.

To cierpienie sprawiało mu jednak niemal przyjemność, cieszył się, że czuje ból, a nie

zdenerwowanie i strach, który czaił się zewsząd.

Wyszedł na górę i poszukał świecy. Potem znowu ostrożnie zeskoczył na skrzynię

i zamknął wejście do piwnicy.

Kiedy klapa się za nim zatrzasnęła, w mdłym blasku świecy ukazał się nowy

świat. Rozglądał się wokół, stwierdził, że pomieszczenie jest mniejsze, niż sądził. Mniej

więcej takich rozmiarów jak gabinet ojca. Jest przy tym niskie, choć dorosły mężczyzna

może stanąć wyprostowany.

Podłoga była wyłożona kamieniami, ściany również zbudowano z kamienia.

Mimo to pachniało ziemią, stęchlizną, starym kurzem.

Po jednej stronie stały skrzynie. Ulokowano je na grubych drewnianych klockach

prawdopodobnie po to, by chronić przed wilgocią ciągnącą od podłogi.

Nieco dalej Stian zauważył jaśniejszy prostokąt. Ktoś zamurował otwór w murze.

Zaprawa jednak sprawiała wrażenie starej, poza tym robota nie należała do

najstaranniejszych. Duże kawałki gruzu odpadły na podłogę.

Krew zaczęła szybciej krążyć w żyłach Stiana. Niemal bez tchu zbliżał się do

muru. Drzwi. Ostrożnie popchnął niezbyt pewnie tkwiący w otworze kamień. Potem je-

szcze raz, mocniej. Kamień wypadł. Stian ujął małą skrzynkę, która stała w pobliżu, była

cięższa, niż przypuszczał. Z wysiłku białe plamy zaczęły mu tańczyć przed oczyma,

zamachnął się jednak i uderzył skrzynką w ścianę tak, że poczuł gwałtowne pieczenie w

obolałej ręce.

Duży kawał muru odpadł na podłogę. Skrzynka znalazła się pośrodku otworu w

ścianie.

Kiedyś było tu przejście.

A więc historia jest prawdziwa! Stian jest wolny! Korytarz wiedzie do kościoła,

ujście znajduje się tuż przy głównym ołtarzu. Kościół nigdy nie bywa zamknięty. Z

łatwością wyniknie się w mrok.

Justitian pozwolił sobie na radosny śmiech.

Usiadł na jednej ze skrzyń, przyglądał się dziurze w ścianie, rozcierając obolałe

mięśnie.

Świeca płonęła teraz niespokojnie. Chybotała w strumieniu ciągnącego z dziury

powietrza.

Może powinien trochę zaczekać? Jeszcze nie całkiem nastała noc.

Nagle przeniknęła go ponura myśl. A co by było, gdyby teraz ktoś wszedł do

gabinetu? Nie zastanawiając się więcej, wstał, wszedł na skrzynię i odsunął pokrywę.

Dysząc wspiął się na górę, do ciepłego pokoju.

Ponownie zakrył otwór i rozpostarł na nim dywan, który zawsze tam leżał.

Usiadł w wygodnym fotelu i nasłuchiwał.

W domu panowała cisza.

Tylko z kuchni dochodziły go jakieś dźwięki.

Ludzie szykowali się na spoczynek.

Justitian jednak czuwał, bardziej trzeźwy niż kiedykolwiek przedtem.

Wkrótce nadejdzie czas, myślała Maryjka. Minęły już trzy dni od chwili, kiedy

spotkała Stiana w lesie, odkąd... Lekki rumieniec znowu zabarwił jej policzki. Maryjka

jednak nie chciała myśleć, że to z powodu tego, co robili pod drzewem. Nie, to raczej

niespokojne wyczekiwanie, to zbliżające się rozstrzygnięcie wywoływało rumieńce i

sprawiało, że poruszała się niespokojnie. Solveig dostrzegała to, nieustannie robiła jakieś

uwagi, wypytywała o Karla z Oppdal. Maryjka udawała, że właśnie o to chodzi, zresztą

w ciągu ostatnich dwóch dni rzeczywiście zauważyła, iż wieczorami po ostatnim

obrządku chłopak przechadza się wolno koło Hagen. I że rzuca w stronę podwórza

przeciągłe spojrzenia.

Wczoraj Maryjka niby przypadkiem wyszła mu na spotkanie i rozmawiała z nim.

Wiedziała, że Solveig widzi ich ze swojego miejsca przy oknie. Bardzo dobrze. W takim

razie nie przyjdzie jej do głowy podejrzenie, że nerwowe zachowanie Maryjki mogłoby

oznaczać co innego.

A poza tym chłopakowi nic nie można zarzucić, nie jest może specjalnie

inteligentny, ale to szczery, jasnowłosy, młody chłopski syn. Nie pamiętała koloru jego

oczu, pewnie nie zwróciła na to uwagi. Ale zapamiętała wielkie ręce i zaciśnięte pałce

mocno trzymające czapkę, jakby się bał, że mu ucieknie natychmiast, gdy tylko rozluźni

uchwyt.

Maryjka przymknęła oczy.

Jutro się to dokona.

Jutro stanie w końcu przed pastorem twarzą w twarz.

Teraz naprawdę nie miała się czego bać. On z pewnością natychmiast pojmie, jak

bardzo jest bezbronny dlatego, że Maryjka stawia wszystko na jedną kartę i nie boi się

konsekwencji. Mógłby wprawdzie postarać się, by została surowo ukarana, cudzołóstwo

to zawsze najcięższe przestępstwo kobiety. Pastor mógłby zesłać ją do więzienia na wiele

lat, wtedy jednak Stian byłby też skończony. A nazwisko Revelina zhańbione na zawsze.

Maryjka wiedziała, że dumny pastor w żadnym razie nie podejmie takiego ryzyka.

Dzięki temu z pierwszego starcia ona wyjdzie zwycięsko. I będzie mogła żyć

przez jakiś czas w spokoju. Musi wrócić do Kari i Olego, do Gjertrud. Musi się nauczyć

jak najwięcej z tego, co Kari wie. Musi być pojętną uczennicą, gromadzić wiedzę i

zyskiwać nowe siły. Może nawet uda jej się zdobyć taką moc, którą później wykorzysta

w kolejnej rozgrywce z pastorem.

Mama byłaby bardzo dumna.

Mama będzie strasznie dumna, kiedy wróci do domu i dowie się, co Maryjka

zrobiła. Dziewczyna w myślach widziała, jak z wielkim przejęciem pokazuje mamie

wszystko, co dla niej odzyskała.

Teraz nie brała już pod uwagę możliwości, że nie zobaczy nigdy ukochanej

mamy.

Przecież Kari powiedziała!

Tej nocy Stian nie obejrzał całego tunelu. To, co znalazł w skrzyniach, było zbyt

interesujące.

Niektóre kufry zawierały rzeczy należące do matki. Były tam piękne suknie, małe

szkatułki, zwoje papieru, jakieś woreczki. Przybory do szycia, piękny serwis, wiele ram

do obrazów ze złoceniami i bez. Znalazł też woreczek wypełniony czarnym proszkiem o

podniecającym zapachu, to pewnie herbata. Stian oglądał grzebienie i szczotki do

włosów, sprzączki do butów i śliczne wstążki. Podziwiał kawałek niewiarygodnie pięknej

tkaniny, tak delikatnej, że wyobrażał sobie, iż to woalka przesłaniająca urodziwą twarz.

Mama.

Przysuwał stare ubrania do nosa, chciał odnaleźć zapach tej, która złożyła w

ofierze swoje życie, by go urodzić. Wiedział, że była bardzo dobra. Musiała być dobra!

Bo przy takim ojcu jak Revelin skąd by się Justitianowi wzięły te ludzkie cechy, jakie w

sobie nosi?

Suknie pachniały jedynie starą tkaniną. Stian odłożył je na bok, zabrał się do

przeglądania papierów. Znalazł jakieś dokumenty, listy kierowane do sądu. Wszystkie

pisane ładnym kobiecym charakterem.

Czytał i czytał, odcyfrowywał wyblakłe litery w mdłym blasku świecy.

Nie był w stanie się od tego oderwać. Nie odłożył papierów, dopóki nie przeczytał

wszystkiego. Odnalazł właśnie najważniejszą część historii, która dotychczas była przed

nim ukryta.

Cóż za potworna sprawa!

Mama w listach do sądu przedstawiała ojca jako kłamcę, intryganta i oszusta

najgorszego rodzaju! Tak, przyznawała wyraźnie, że podstępem odebrali dwory wdowie

po poprzednim pastorze!

Ta kobieta miała na imię Maria.

To prawie jak Maryjka.

Stian był sztywny ze strachu.

Dokumenty mówiły o podłości, o którą nawet on by ojca nie posądzał.

Teraz dotarło do Stiana, jak daleko ojciec zdolny jest się posunąć w walce z kimś,

kto ma odwagę stawać mu na drodze.

Aż do tej chwili Justitian nie w pełni sobie uświadamiał, jakie niebezpieczeństwo

ściąga na Maryjkę. Dotychczas gniew ojca spadał jedynie na niego. Ale co będzie, kiedy

zwróci się przeciw Maryjce...?

Serce Stiana przestało bić z przerażenia.

Mieszkając w Kopenhadze, nie będzie mógł jej bronić. Może jedynie pocieszać

się nadzieją, że ojcu wystarczy to, iż zdołał go tam wysłać. Że wystarczy mu pokonany i

upokorzony syn.

Dla niej musi się więc ugiąć.

Musi to zrobić, by ratować jej życie.

Stian zwinął listy, skierował błagalną modlitwę do Boga, którego mimo wszystko

przez całe życie nosił w sercu.

- Ochraniaj ją, Panie, przed tym diabłem w ludzkiej skórze. Przed tym, który

okradł wdowę i sierotę, przed tym, który nakłonił moją matkę do grzechu, przed tym,

który ją zamordował swoim chłodem. O nic więcej nie będę cię prosił!

Stian odnalazł również rzeczy tamtej obcej Marii. Otwierał skrzynię po skrzyni,

pełne dziwnych medycznych dzieł pisanych po łacinie, po francusku, duńsku, a także

sporządzanych ręcznie norweskich przekładów. Język był prosty, przypominał raczej

zwyczajną, codzienną mowę.

Odłożył zwoje papieru i książki na miejsce. To nie jego sprawa. Większość tych

rzeczy należała do Mogensa Skanke, poprzedniego pastora, i do jego żony. Ona powinna

to kiedyś odzyskać. I odzyska, Justitian obiecywał to sobie solennie. Odda wszystko, gdy

będzie dorosły albo gdy nie będzie już ojca...

Marzenie o życiu bez ojca umacniało się w nim coraz bardziej.

Nóż ukryty w szufladzie biurka przyciągał z nieodpartą siłą.

Jeśli jeszcze raz się na mnie rzuci, to go zamorduję, przysiągł Justitian na stary

modlitewnik swojej matki. Potem wrócił na górę i czekał nadejścia nowego dnia. Ale

piękne wizje ojca leżącego w głębokim, ciemnym grobie nie opuszczały go przez całą

noc.

ROZDZIAŁ VIII

Maryjka przyglądała się pięknym zabudowaniom probostwa, położonym niemal

tuż nad wodą. Pola wokół zaczynały się zielenić, chociaż to dopiero początek marca.

Chłopi zaorali duże połacie czarnej ziemi, gromada mew niczym biała plama odcinała się

od świeżo spulchnionej ziemi.

Plebania jaśniała w jasnych promieniach słońca. To jedyne domostwo we wsi

pomalowane na biało. Ramy okienne też były imponujące, a rzeźbienia nad drzwiami

wskazywały, że mieszkają tu dobrzy ludzie.

Maryjka głęboko wciągnęła powietrze, przygładziła włosy, wystające spod

kapelusza. Włożyła dzisiaj proste, ale bardzo ładne ubranie. Do najlepszej niedzielnej su-

kienki świetnie pasował czarny kapelusz Solveig. Zwykle takie kapelusze noszą mężatki.

Może go jednak włożyć również panna, jeśli pochodzi z zamożnej, otoczonej szacunkiem

rodziny.

Na kapeluszu nie było ozdób, za to rondo zostało wykończone szydełkową

koronką. Maria zsunęła go lekko na tył głowy tak, aby czarne loki wokół twarzy były

lepiej widoczne.

Wiedziała, że jest ładna, i zdawała sobie sprawę, że zyskuje dzięki temu

przewagę. Pastor jest przecież tylko mężczyzną, on także. A Maryjka jeszcze nigdy nie

spotkała mężczyzny, na którym nie zrobiłyby wrażenia jej wielkie, błękitne oczy i

staranna mowa. Będzie z pewnością zaszokowany, lecz także zły. Będzie się szamotał

niby ryba na haczyku, ale już ona się postara, żeby bez większych kłopotów wyciągnąć

go na brzeg.

Zapukała do drzwi, zapytała o pastora.

Kobieta stojąca na progu wpatrywała się w nią, jakby zobaczyła ducha. Czy to

możliwe...? Naprawdę przyszła tutaj teraz ta dziewczyna?

Głośno przełknęła ślinę, gdyby ona znalazła się na miejscu Maryjki, uciekłaby z

tej wsi jak najdalej. Nieszczęsny ten, kto odważył się nadepnąć Revelinowi na odcisk! A

ta tutaj... to przecież ona jest przyczyną tego, że w ostatnich dniach atmosfera na

probostwie zrobiła się nie do wytrzymania. Wszyscy żyją jak przed burzą, jakby za

chwilę miały ich pochłonąć wściekłe fale.

Maryjka jednak stała i najwyraźniej zamierzała wejść do środka.

Kobieta pośpieszyła, by powiedzieć pastorowi o wizycie.

Wróciła po chwili, Maryjka wciąż czekała przy drzwiach, zaczynała się już

irytować.

- Pan Revelin chce cię przyjąć w kościele. Masz tam iść.

Maryjka poszła.

Dziwnie było znaleźć się w tym pustym pomieszczeniu, wszystko wydawało się

teraz jeszcze większe. Wymalowane na ścianach męskie postacie mierzyły ją martwymi

oczyma. Figury zdawały się kłaniać, wąż syczał. Wielki obraz, przedstawiający jakiegoś

znakomitego pana, wydał jej się ponury, ale człowiek na nim był mniej straszny, niż to

zapamiętała z poprzednich bytności w kościele.

Maryjka znalazła sobie ławkę, jedną z tych stojących najbliżej prezbiterium. Tutaj

podczas nabożeństwa siadywali najznakomitsi parafianie. Ona sama i inni ludzie jej stanu

musieli znaleźć sobie miejsca bliżej drzwi.

Nie przeszła na kobiecą stronę, usiadła tutaj.

Uważnie oglądała wspaniałe malowidło w głównym ołtarzu.

Spoglądała na umieszczoną wyżej figurę Ukrzyżowanego. Z boku padały na nią

promienie światła. Było pięknie i uroczyście. Poczuła się mała i zrozumiała nagle, dla-

czego pastor chciał się z nią spotkać właśnie tutaj.

Gdyby wiedziała to, co wiedział pastor! Gdyby mogła spotkać się z Justitianemi, i

gdyby on powiedział jej, co się wydarzyło! Ale chłopak jakby się zapadł pod ziemię.

Sądziła, że ojciec zlecił mu jakieś zadanie albo wysłał do najodleglejszego zakątka

parafii, by tam nauczał młodzież.

Z tyłu rozległy się kroki.

Maryjka wstała, odwróciła się, spoglądając ku nadchodzącemu proboszczowi. On

zamknął za sobą wąskie, ale wysokie boczne drzwi i zmierzał w jej stronę.

Miał na sobie czarną pelerynę i białą kryzę.

Srebrny krzyż na piersi mienił się w promieniach światła.

Twarz proboszcza wyglądała jak maska.

Przystanął kilka kroków przed nią, Maryjka zmusiła się z trudem, by dygnąć,

pozdrowić go.

- Z jaką to sprawą do mnie przychodzisz, Marja Gjertrudsdatter?

Przyglądała się jego oczom, chciała z nich wyczytać, ile on wie, ale w jego

spojrzeniu nie znalazła odpowiedzi.

- Przychodzę domagać się sprawiedliwości, Revelin. Na szczęście głos jej nie

zadrżał. Stała wyprostowana i bez lęku patrzyła mu w oczy.

- No? Mów, tylko szybko, nie mam czasu.

Nie poprosił, by usiadła, on sam także stał pośrodku kościoła. W górze skrzypnęła

jakaś stara belka. Poza tym panowała kompletna cisza.

Słowa odbijały się echem od kamiennych ścian.

- Zostałam zhańbiona - oznajmiła wprost. - Przez twojego syna!

Twarz Revelina pociemniała, na moment się zachwiał. Maryjka nie czekała na

jego reakcję, mówiła dalej, spokojnie i chłodno przedstawiała swoje ultimatum. Pozwolił

jej powiedzieć wszystko do końca. A potem zaatakował, wściekle, jak raniony

niedźwiedź:

- Ty nieszczęsna ladacznico! Diabelska kusicielko! Nie waż się przychodzić tu i

grozić słudze Pana! Kim ty jesteś, że wyobrażasz sobie, iż możesz mnie urazić? Kim

jesteś ty, która nie wiesz, że mógłbym cię w ciemną noc cisnąć do wodospadu albo

postawić przed sądem za przestępstwo, którego się dopuściłaś? Czy ty nie wiesz, jaką

posiadam władzę, Marja Gjertrudsdatter?

- Owszem, znam ją. Wiem więcej o twojej władzy niż inni ludzie - odparła

spokojnie, siłą powstrzymując się, by nie zetrzeć z twarzy małych kropel śliny, które na

nią spadły, gdy pastor krzyczał.

- W takim razie powinnaś się mieć na baczności! Jakim prawem masz odwagę tu

przychodzić i na dodatek stawiać mi warunki? Ty, która uwiodłaś mego syna i wniosłaś

do jego serca całe zło świata! Nienawidziłem cię, zanim jeszcze mi się tu pokazałaś, a

teraz tylko najwyższe opanowanie powstrzymuje mnie, bym nie złamał ci karku! Wynoś

się stąd, jeśli ci życie miłe!

- Ja się ciebie nie boję, Revelin. Jeśli mnie zamordujesz, to wszyscy się o tym

dowiedzą. Ja też mam potężnych przyjaciół. A ty nawet nie wiesz, kim ja naprawdę

jestem - zakończyła cicho.

Słysząc te słowa, pastor przygryzł wargi.

- Kimże więc jesteś? Jesteś oczywiście córką jakiejś nędzarki Gjertrud! Po twoim

ubraniu widzę, że wyrosłaś w biedzie. Nawet jeśli posługujesz się tą wyszukaną mową,

jesteś jedynie żałosnym komorniczym pomiotem. A takie powinny się wystrzegać

stawiania warunków samemu proboszczowi! Miej się na baczności i nie tykaj niczego, co

do mnie należy!

- Tak, jestem biedna - syknęła Maryjka. - A jeśli pan Revelin ma odrobinę czasu,

to wkrótce się dowie, dlaczego.

Pastor stracił trochę na pewności siebie, najchętniej przegoniłby tę dziewczynę, a

potem w spokoju zastanowił się, jak ją ukarać. Zdawał sobie jednak sprawę z tego, że

lepiej by było najpierw się czegoś o niej dowiedzieć. Postanowił, że ją wysłucha.

Maryjka zebrała całą odwagę.

Oto nadeszła ta chwila. Wyobrażała ją sobie tysiące razy. Co prawda sprawy nie

całkiem układały się po jej myśli, nie podobało jej się, że pastor odpowiada pogróżkami,

że okazuje tak mało lęku.

Teraz pozostała już tylko jedna rzecz, którą mogła mu przedstawić.

- Mojej matce podstępnie odebrano wszystko, co posiadała, uczynił to podły i

okrutny człowiek. Morderca. Nawet nie wiem, czy ona jeszcze żyje, ale wiem, że muszę

odpłacić za jej krzywdy. Muszę odebrać przynajmniej część tego, co do niej należało -

rzekła po prostu.

Pastor zdawał się niczego nie rozumieć. Maryjka mówiła dalej:

- Została wypędzona z obejścia i z ziemi zaraz po tym, gdy została wdową. Jej

mała córeczka również straciła wszystko, dziecko zostało wyrzucone z domu dzie-

ciństwa, a utracona cześć zmarłego ojca stała się dla niej niczym młyńskie koło u szyi.

Głodowały obie. Marzły. Musiały uciekać z parafii. Ale ów zły człowiek tym się nie

zadowolił... Nadal ciągnął swoją diabelską grę, postawił nieszczęsną kobietę przed

sądem, oskarżając o czary. Dopiero wtedy wtrąciła się dobra siła, jego własna małżonka

zwróciła się przeciwko niemu. Jej świadectwo uratowało moją matkę... Przyszłam na

świat w cieniu stosu przygotowanego dla czarownicy.

- Córka Marii...

Słowa pojawiły się na wargach, ale pastor nie był w stanie wypowiedzieć ich

głośno.

Nie zdziwiłby się bardziej, gdyby podłoga pod jego stopami się nagle otworzyła i

sam Mogens wyszedł ze swego grobu.

- Córka czarownicy...

Nareszcie Maryjka zobaczyła głęboki lęk w tej strasznej twarzy.

Ale trwało to tylko sekundę. Potem pastor zaatakował.

- Zabiję cię, ladacznico! Zabiję cię! Nie masz prawa rzucać przekleństwa na

mojego syna, tak jak twoja matka rzuciła na mnie! Umrzesz, zostaniesz unicestwiona, ty

córo piekielnych demonów!

Maryjka wrzeszczała wniebogłosy.

Była kompletnie nieprzygotowana na atak.

Pastor szalał z gniewu, chwycił ją garściami za włosy i ciągnął z całych sił,

dziewczyna zaplątała się we własne spódnice, próbowała mimo wszystko dosięgnąć pa-

znokciami jego twarzy. Chybiła, bo pastor musiał uskoczyć w bok, ale puścił jej włosy.

Stali naprzeciwko siebie, ciężko dysząc, kościół zdawał się wirować wokół nich,

w jednym uchu Maryjki szumiało boleśnie. Czuła palenie, pastor musiał ją tam trafić.

Jemu samemu nic się nie stało, zaciskał jednak pięści tak, że palce mu pobielały.

- Ty... wynoś się!

- Nie ruszę się bez rzeczy mojej matki!

- Wynoś się, bo jak nie, to cię zabiję!

Maryjka wiedziała, że to nie są czcze pogróżki. Lodowata nienawiść we wzroku

tego człowieka paraliżowała ją. Jej własne uczucia w porównaniu z tym były niczym

letni poranek. Tego się nie spodziewała.

- Nie sądź, że się ulęknę twoich pogróżek! Niech ci się nie wydaje, że nie będę

miał odwagi nasłać na ciebie zbójów w jakąś ciemną noc!

W to Maryjka była skłonna uwierzyć. Uświadomiła sobie, jakie to straszne być

znienawidzonym, nawet jeśli człowiek odwzajemnia to uczucie.

- Marja Mariadatter, ty, która przychodzisz tutaj, żeby ubić handel. Będziesz

miała to, czego chcesz. Ale to ja stawiam warunki. Wyniesiesz się z okolicy, nigdy

więcej twoja noga tu nie postanie. I nigdy, ale to nigdy twoje wargi nie wymówią mojego

imienia ani imienia mojego syna. Jeśli choć raz spróbujesz się zbliżyć do nas teraz albo w

przyszłości, to wiedz, że twoje dni będą policzone. I tylko na ciebie samą spadnie

odpowiedzialność za ten wielki grzech, jaki popełnię. Pan bowiem nie spogląda surowym

okiem na męża, który zabija dla spokoju duszy lub dla zbawienia wiecznego!

Maryjka rozumiała jego słowa. Wiedziała, że mówi prawdę. Jeśli będzie musiał

zabić, zabije.

- Możesz mnie zamordować, pastorze, ale przedtem zdążę wciągnąć cię w błoto!

Przedtem przyszłość twego syna legnie nieodwołalnie w gruzach! Tego twojego ża-

łosnego syna, tego słabeusza bez charakteru! Ale potomstwo zostawisz po sobie,

pastorze! Spłodziłeś bezwstydnego, żałosnego kozła, a nie syna! Jego wykształcenie też

teraz stanie pod znakiem zapytania, kiedy wysoko postawieni panowie poznają moją

historię, prawda?

- Nie zdążysz powiedzieć zbyt wielu słów - syknął przez zaciśnięte zęby, ale

Maryjka wiedziała, że trafiła w słaby punkt. - Zresztą możesz się równie dobrze teraz

dowiedzieć, że on jutro wyjeżdża. Jedzie daleko, tak że możesz już przestać wyciągać

swoje szpony. Już nie masz nad nim władzy!

Maryjka uśmiechnęła się, słowa pastora znakomicie pasowały do kocich błysków,

rozjaśniających teraz jej wzrok.

Odważyła się na więcej.

- Zostanę we wsi, pastorze. Będziesz mnie nieustannie widywał. Wiem, że mnie

nie zamordujesz, dopóki nasza umowa będzie obowiązywać. Dobrze wiesz, że za mną też

stoją poważne siły. I wiesz, że mam się za co mścić. Pamiętasz Sunnive? Ona teraz jest

bogatą gospodynią, najlepszą przyjaciółką żony pisarza i lensmana w Songdal. Na pewno

o tym wiesz! Wiedz też, że również w twojej parafii ma ona wielu przyjaciół, mieszkają

tu ludzie, którzy nie zapomnieli, co zrobiłeś temu biednemu dziecku. Sunniva jest moją

siostrą. Ona ciebie dobrze zna. Wie, co należy robić, gdybym zniknęła! - wykrzykiwała

Maryjka zuchwale.

Revelin nie był w stanie logicznie myśleć.

Kulił się ze strachu. Jakby tamta kobieta z koszmarnych snów zmaterializowała

się przed nim tutaj w kościele. Była bardziej rzeczywista niż kiedykolwiek, a tylko jej

jednej na całym świecie się lękał.

Maryjka jest jej córką. Przepełniała go grozą.

Wiedział jednak, że ona boi się także.

W zuchwałych słowach dziewczyny wyczuwał drżenie.

- Jesteś bezczelna, Mario!

- Marjo!

- Marja, Maria, co za różnica? Jesteś równie zuchwała jak ona, tak samo

przepełniona złem. Ja się ciebie nie boję, muszę jednak myśleć przede wszystkim o moim

nieszczęsnym synu. Znalazł się w twojej władzy. Muszę go uwolnić. Zostaw go w

spokoju, Marjo, bo jeśli nie, to pożałujesz tego po tysiąckroć!

Maryjka kiwała głową.

- Zostanę we wsi. Będziesz mi co miesiąc wypłacał pewną sumę, bym milczała. I

zapiszesz mi w testamencie wszystkie rzeczy mojej matki! Jesteś starym człowiekiem,

nie potrwa to długo.

- One zostały spalone - odparł pastor. - Nie możesz dostać tego, co nie istnieje.

Wszystkie książki, te brudne recepty, śmierdzące lekarstwa... wszystko zniszczone.

Ubrania, rzeczy osobiste, każdy drobiazg, którego dotykały jej przeżarte zarazą ręce...

Uświadomił sobie, że posuwa się za daleko, więc się powstrzymał.

- Przychodzisz za późno, mścicielko! Pozwolił sobie nawet na lekki uśmiech.

Maryjka patrzyła, niczego nie pojmując.

Nic jednak nie wskazywało na to, by mówił nieprawdę.

- Ty... ty nie tylko ukradłeś mój spadek... ty go także zniszczyłeś?

Dławiła ją wściekłość. Pastor roześmiał się teraz głośno. Dziewczyna odwróciła

się na pięcie i wybiegła z kościoła.

Wszystko się w niej burzyło. A więc walczyła na próżno?

Nigdy nie odnajdzie tej ukochanej istoty dzięki pozostawionym przez nią

rzeczom. Nigdy nie weźmie do rąk tamtych cennych ksiąg.

Tak się cieszyła, że zbliży się do matki, czytając robione przez nią zapiski,

poznając jej myśli utrwalone na papierze.

Teraz wszystko przepadło.

Zostało unicestwione.

Wszystko, o co dotychczas walczyła, okazało się jedynie złudą.

Maryjka biegła, zanosząc się szlochem, łzy spływały jej po policzkach.

Na co się teraz zda zemsta na pastorze? Nawet on nie potrafi przemienić popiołu

w księgi.

Potykała się o wystające z ziemi korzenie, gorycz z ust spływała do serca.

Wspomnienie złośliwej radości pastora dręczyło ją bardziej niż jakakolwiek dawna myśl

o zemście.

Teraz miała najzupełniej osobiste powody, by się na nim mścić.

Teraz będzie walczyć również we własnym imieniu.

Nie zamierzała wypuścić z rąk wędki, nawet gdyby ryba na haczyku szamotała się

z wielką siłą.

Obietnica dana przestępcy nie obowiązuje.

Nadejdą jeszcze inne czasy.

Pewnego dnia Justitian wróci do domu. Ona będzie na niego czekać.

Pastor dostanie taką synową, którą chętnie zamieniłby choćby na córkę diabła.

Maryjka przysięgła to sobie zagryzając obolałe wargi.

Kiedy słońce przygrzewało mocniej i ziemia budziła się do życia, dni robocze

stawały się coraz dłuższe. Czas płynął szybciej, było mniej okazji do rozmyślań i

zmartwień. Rozpoczął się czas wytwarzania, nadszedł po długim okresie chłodu, spokoju

i spożywania owoców trudu.

Niewielu ludzi zauważyło dwóch mężczyzn, którzy pewnego wieczora przybili do

brzegu lekką łodzią żaglową i skierowali swoje kroki na plebanię.

Niewielu też widziało, jak odpływają z trzecim mężczyzną na pokładzie.

Justitian nie oczekiwał pojednania z ojcem. Mimo to gniewny chłód tamtego ranił

jego serce do głębi. Właściwie jak bardzo można nienawidzić własnego ojca?

Justitian bał się zarówno surowości ojca, jak i własnej niechęci. Nie miał odwagi

zapytać, nie miał odwagi nawet wypowiedzieć imienia Maryjki. Prawdopodobnie ojciec

już dawno wezwał ją do siebie i wyjaśnił jej, jak się sprawy mają. Jeśli Maryjka jest

normalną dziewczyną, musiała zrozumieć, że nie powinna czekać na Justitiana. On nie

potrafiłby bowiem nigdy zapobiec kłopotom, jakie musiałaby znosić, będąc synową

Revelina. Justitian wiedział, że pozostaje tylko mieć nadzieję. Mógł teraz jedynie

marzyć, pielęgnować w duszy swoje uczucie i czekać, co będzie, kiedy wróci do domu.

Może powinien się modlić?

Tego też już próbował, w ciemnym gabinecie miał aż nadto czasu. W końcu to

pomieszczenie też budziło w nim nienawiść.

Znajdujące się w piwnicy papiery przeczytał bardzo dokładnie, każdy arkusik.

Trudne do zrozumienia księgi odłożył jednak starannie na bok. Owa Maria musiała być

bardzo mądrą kobietą. Nic dziwnego, że nawet ojciec miał z nią problemy.

Justitian przypominał sobie historię, którą mu tamten opowiedział. O

niebezpiecznej kobiecie, która nieustannie kusiła pobożnego pastora.

Czy to jedna i ta sama osoba? Czy to właśnie owa Maria?

Justitian wierzył, że tak jest. Cóż to musiała być za niewiarygodna istota! Chętnie

by się z nią spotkał. Musi teraz mieć około pięćdziesięciu lat, jeśli jeszcze żyje. Z

papierów dowiedział się o zesłaniu do obozu daleko na Północy. Justitian nigdy nie był

na północy dalej niż w Fabergstolen. Nigdy też nie widział otwartego morza.

Często mu się jednak ono śniło, bezkresne przestrzenie wody.

W ogóle śniło mu się dużo, ale obrazy znikały, gdy tylko otworzył oczy. Pamiętał

jedynie jakieś strzępy, wykrzywioną twarz ojca, uśmiech Maryjki, twarz tamtej

nieznajomej Marii z dokumentów. Wszystko zlewało się w jedno, raz śnił, że ojciec

uderzył pozbawioną twarzy obcą kobietę, innym razem wargi Maryjki krwawiły od

ciosu, jeszcze kiedy indziej on sam był ofiarą.

Justitian czuł, iż żebra sterczą mu pod skórą. Bardzo ostatnio wychudł.

Nagle drzwi się otworzyły. Nie trochę, tak, by ktoś mógł wsunąć mu codzienną

porcję chleba i wody, lecz na oścież. W progu stał ojciec, ubrany w długi czarny płaszcz.

Spojrzenie miał spokojne, nie było w nim śladu gniewu ani szaleństwa, czego Justitian

tak bardzo się obawiał. Ojciec sprawiał wrażenie opanowanego, niemal nieobecnego.

- Wyjeżdżasz, Justitianie. Towarzysze podróży już na ciebie czekają. Poleciłem

zapakować twoje rzeczy. Teraz musisz tylko wstać i ubrać się. Przed wyjazdem spo-

tkamy się w kościele na krótką modlitwę.

Justitian nie skinął głową, wiedział jednak, że ojciec nie wątpi, iż polecenie

zostanie wykonane.

Niechętnie myślał o tym, że musi wyjeżdżać. Wiedział, że będzie cierpiał. Ale

gdzieś w głębi duszy rozśpiewał się w nim jakiś nie znany przedtem ptak, rozbrzmiewała

całkiem nowa pieśń.

Serce mu krwawiło, że musi opuścić Maryjkę tak bez słowa, bez najmniejszej

obietnicy.

Ale teraz, w tym momencie, po wielu dobach spędzonych w gabinecie, wizja

podróży wydawała się bardzo pociągająca.

Ojciec nie tylko otworzył klatkę. On rozwarł jak szeroko drzwi do nowego świata.

Modlitwa w kościele trwała krótko i przebiegła spokojniej, niż Justitian

oczekiwał. Ojciec wymamrotał kilka pacierzy, poprosił syna, by ukląkł i przyjął

komunię. Justitian poczuł na języku cierpki smak wina. Opłatek przylepił mu się do

podniebienia i trzeba było czasu, zanim zdołał przełknąć ten suchy, pozbawiony smaku

kawałek chleba.

W końcu ojciec położył dłoń na jego głowie i wypowiedział błogosławieństwo.

Justitian wymamrotał odpowiedzi i ceremonia dobiegła końca. Revelin kazał mu

wstać.

- Mam wielką nadzieję, że studia cię odmienia, Justitianie. Będę się modlił za

ciebie każdego dnia, będę błagał o siłę i oczyszczenie dla ciebie. Podobnie jak Pan, który

nie opuszcza swoich, również i ja daję ci szansę. Może gdy wrócisz do domu... będziesz

znowu moim synem.

Justitian zacisnął wargi, udało mu się utrzymać język za zębami. Stłumił

gwałtowną chęć wykrzyczenia ojcu najstraszniejszych przekleństw, wiedział bowiem, że

czas na to jeszcze nie nadszedł.

Później, kiedy wróci do domu...

Jeśli wtedy nic nie zostanie zmienione, on odmieni to sam.

Tymczasem będzie tylko młodym człowiekiem o nazwisku Justitian Revelin.

Zamierzał żyć tak, jakby ojciec nigdy nie istniał, choć zdawał sobie sprawę z tego, jakie

to nielogiczne.

Łódź kołysała się na fali i podskakiwała niczym lekki powóz po kamieniach i

grudzie. Woda uderzała głucho o burty, lecz żagle nieubłaganie pchały stateczek ku

otwartemu morzu.

Justitian spał.

Zmęczenie, jakiego nigdy przedtem nie odczuwał, zwaliło się na niego, gdy tylko

łódź okrążyła Urnes i stracił z oczu rodzinną wieś.

Wiozący go mężczyźni porozumiewali się szeptem, nie oczekiwali od niego

niczego poza tym, by stosował się do ich poleceń.

Justitian spał całą noc.

Był to nowy, głęboki i bardzo krzepiący sen. Ocknął się o wschodzie słońca,

czując wciąż przyjemne kołysanie. Szum morza sprawił, że znowu zapadł w marzenia.

Nie wiedział dlaczego, lecz czuł się nadspodziewanie dobrze. Miał wrażenie, jakby

ciężka pokrywa, przesłaniająca mu świat, została zdjęta. Nawet na myśl o Maryjce nie

robiło mu się przykro. To smutne, że musiał ją opuścić, to naprawdę okropne. Ból jednak

sprawiał mu też coś w rodzaju przyjemności, świadczył, że nie wszystko skończone, że

ma za czym tęsknić. To będzie go utrzymywać przy życiu. Tęsknota sprawi, że będzie

liczył dni Ona też wypełni te dni treścią.

Justitian nigdy nie myślał o latach. Był na to za młody.

Maryjka dowiedziała się o wyjeździe syna pastora od młodej służącej.

Dziewczyna wspomniała o tym pośród innych nowin, jakie ze sobą wymieniały, tłukąc z

całych sił kijankami.

Nastał bowiem czas prania ciepłej pościeli po zimie. Materace, kołdry, okrycia ze

skór i bielizna, wszystko zostało przeniesione nad rzekę i porozkładane na płaskich

kamieniach. Żeby to wyprać, trzeba było używać bardzo mocnego ługu, Maryjka

krzywiła nos od jego zapachu.

Potem jednak wszystkie te rzeczy będą pachniały bardzo przyjemnie, będą

wydzielały specjalny zapach czegoś prawdziwego. Płynący wartko nurt rzeki pomagał

kobietom w pracy.

- Wyjechał wczoraj - oznajmiła Vilde spokojnie.

- Dokąd to?

- Do Kopenhagi. Będzie się uczył na księdza. Zostanie tam ze dwa, a może nawet

cztery lata. Uff, znowu będziemy musieli chodzić na nauki do dzwonnika. A może je-

szcze gorzej, do samego starego pastora?

Maryjka nie miała żadnych problemów z okazywaniem tej samej niechęci co

Vilde.

Justitian wyjechał.

Czekały ją długie lata, zanim będzie mogła znowu podjąć walkę.

Musi te lata dobrze wykorzystać. Musi się wiele nauczyć.

Nagle poczuła gwałtowną tęsknotę za Kari. Zapragnęła skulić się w objęciach

starej kobiety niczym małe dziecko i nie wyglądać stamtąd na świat bardzo długo.

Ale nic takiego się nie stanie. Maryjka jest dorosła. Jest dorosła od dawna.

Stała się kobietą już w wieku dziesięciu lat, co bardzo zaskoczyło Gjertrud.

Nagle drgnęła. Przeniknęło ją lodowate zimno, które jednak nie pochodziło z

przemarzniętych rąk.

Jej okres. Ta regularna, przychodząca co miesiąc słabość! Te nieprzyjemne

skurcze w dole brzucha, to wymykanie się po kryjomu każdego wieczoru, by przeprać w

rzece zakrwawione szmaty.

Minęło...

Vilde gadała jak najęta, nie zwracała uwagi na struchlałą twarz Maryjki, nie

zauważyła jej nieobecnego spojrzenia. Kiedy tamta nieoczekiwanie rzuciła trzymaną

rzecz do wody i poszła w stronę domu, Vilde pomyślała, że Maryjka o czymś

zapomniała. Może zostawiła kaszę na ogniu...

Czy to możliwe?

Czy to możliwe, żeby za pierwszym razem...

Serce Maryjki tłukło się w piersi, a kiedy dotykała brzucha, niemal czuła, jak

bardzo jest napięty.

Zostawiła pranie, włożyła buty i poszła w stronę lasu. Potrzebowała ciszy i

spokoju. Musi się zastanowić. Musi znaleźć jakieś wytłumaczenie, przede wszystkim

musi dobrze policzyć, a wszystko jakoś się ułoży.

Z pewnością pomyliła się w rachunkach. Zapomniała, kiedy miała ostatni okres.

Przecież to nie zawsze przychodzi tak regularnie.

Myśli jej się mieszały. Maryjka robiła sobie wyrzuty, przeklinała własną głupotę.

Po prostu nie przewidziała, że to, co uczynili z Justitianem, może mieć takie

następstwa.

Niezły materiał na znachorkę, nie ma co!

Maryjka próbowała zgarnąć dłonią wodę z dużego kamienia, skończyło się jednak

na tym, że otarła sobie skórę. Z małej rany ciekła krew.

Była to jednak krew jasna i świeża, nie taka, jakiej by pragnęła.

Jestem w ciąży!

Nie miała co do tego najmniejszych wątpliwości. Zaraz potem gdy tylko ta myśl

zaświtała jej w głowie, przemieniła się w pewność. Na nic się zda liczenie, ustalanie

terminów, Maryjka instynktownie wyczuwała, że poczęło się w niej nowe życie.

Nie żywiła do niego nienawiści, ale też nie znajdowała w sobie radości ani

oczekiwania.

To nowe życie, które w sobie nosi, to błąd w rachunkach.

Poważny błąd.

Nigdy, ale to nigdy nie zdobędzie Justitiana, kiedy ten po powrocie spotka ją z

bękartem na ręku. Bo nigdy nie zdoła go przekonać, że dziecko jest jego. A poza tym po

prostu nie będzie miała okazji mu tego wytłumaczyć.

Revelin tylko czeka na taką okazję.

Może ją posłać do więzienia za to, co zrobiła. A gdyby teraz zaczęła rozpowiadać,

że to jego wnuk, wszyscy będą myśleć, że się mści na wypełniającym swój obowiązek

pastorze.

Będzie musiała uciekać ze wsi, zanim brzuch stanie się widoczny. Wszystko w

niej przeciwko temu protestowało. Bo przecież tu właśnie powinna zostać, tutaj powinna

spokojnie czekać, uczyć się i zdobywać zwolenników.

Tak by któregoś dnia mogła unieść wysoko głowę i splunąć Revelinowi w twarz.

Była przekonana, że taki dzień nadejdzie.

Mimo wszystko.

Tymczasem musi albo pozbyć się dziecka, albo wyjść za mąż za kogoś

wystarczająco głupiego, by uwierzył, że to jego potomek. Najlepiej za jakiegoś starego

mężczyznę, by nie musiała na to małżeństwo ofiarować zbyt wielu lat swego życia.

Czas nagli. Kandydaci do jej ręki natomiast nie stoją w kolejce, nic dziwnego,

skoro do tej pory wszystkich mężczyzn traktowała z góry.

W popłochu szukała jakiegoś wyjścia.

Jedno nie ulegało wątpliwości: jeśli ma zostać tutaj we wsi, musi jak najprędzej

znaleźć narzeczonego.

Chyba że Kari potrafiłaby coś zrobić z tym głuchym pulsowaniem w dole

brzucha. Maryjka wiedziała, że istnieją sposoby. Nie była tylko pewna, czy rzeczywiście

chciałaby to zrobić.

Przecież to, co zaczęło w niej dojrzewać, jest dzieckiem.

Jak najmniej oczekiwanym dzieckiem. Wcale nie oczekiwanym, nie tak jak ona

sama, której oboje rodzice pragnęli z całego serca. Teraz bardzo dobrze wiedziała, że

niechciane dzieci nie są rzadkością. Większość ciężarnych kobiet nosiła w twarzy wyraz

smutku, większość zdawała sobie sprawę, że za każdym razem, kiedy spływa na nie

błogosławieństwo, przybliża je to do śmierci. W najlepszym razie do głodu. Dlaczego im

Kari nie pomagała? Miała przecież ziołowe mieszanki, które mogły wywołać

krwawienie.

Maryjka doznała wyrzutów sumienia. To szaleństwo myśleć w ten sposób! Mogła

jedynie pragnąć, by się to wszystko nigdy nie wydarzyło. Przeklinała własną głupotę,

wściekała się i klęła jak szalona, samotnie błądząc po lesie.

W końcu jednak otworzyła zaciśnięte dłonie, uspokoiła się. Zaczęła myśleć o

przyszłości. Życie nauczyło ją już, że nie zawsze sprawy układają się tak, jak powinny.

Trzeba więc przyjąć do wiadomości wyrok losu i pogodzić się z tym, że

wielokrotnie będzie się zbaczać z raz obranej drogi.

To dziecko stanie się jednym z takich bocznych odgałęzień. Może ją

powstrzymać, może opóźnić zrealizowanie planów. Jeśli jednak ona sama nie zrezygnuje

z ostatecznego celu, to za tym zakrętem ukażą się z pewnością nowe drogi.

Była tego pewna.

Revelin zyskał nad nią tylko niewielką przewagę.

ROZDZIAŁ IX

Dwoje młodych z całych sił rytmicznie wymachiwało wiosłami. Przy każdym

ruchu ich ciała zbliżały się do siebie, ale nawet z daleka było widać, że znają się na-

wzajem znakomicie. Nie było śladu nieśmiałości ani skrępowania u żadnego z nich,

nawet jeśli wiosło dziewczyny wysunęło się z dulki i mężczyzna musiał objąć ją

ramieniem, by pomóc jej zachować równowagę.

Był młody i wesoły, miał w oczach błyski, przypominające radosne spojrzenie

obudzonego przed chwilą dziecka. Dziewczyna śmiała się również, opowiadała mu

wesołe historie Oboje poddali się nastrojowi żartów i wzajemnych psot.

Maryjka i Karl udawali się do Urnes.

Karl miał poznać jej matkę, wybierał się tam z ważną sprawą.

Był kwiecień, panowała piękna pogoda, w fiordzie pojawiły się wiosenne śledzie,

więc jedna łódź więcej na wodzie nie wzbudzała niczyjej uwagi. Tylko że ta łódź płynęła

prosto przed siebie, nie była też obciążona linami ani ostrymi nożami do patroszenia

ryby.

Lekki wietrzyk wiał im w twarze, cieszyli się nim. Wiosłowanie wydawało się

czystą przyjemnością, wielką radość sprawiał też obojgu panujący między nimi nastrój.

Maryjka była zaskoczona tym, co znalazła, kiedy już raz zaczęła zdrapywać z

Karla dawne pokłady nieśmiałości, milkliwości i skrępowania.

Był teraz naprawdę wspaniałym chłopakiem!

Może nie obdarzony zbyt wielkim rozumem i niespecjalnie pojętny, ale

sympatyczny i dobry, wesoły i troskliwy.

Ktoś taki będzie z pewnością najlepszym ojcem.

Karl nigdy by nie bił swoich dzieci. Nigdy by nie mówił złych słów ani nie

krzyczał na malców, jak to wielu ojców czyni. Chciałby żyć w ich świecie, być blisko

nich od pierwszej chwili. Należał do ludzi, którzy z niemal dziecinnym zachwytem mogą

siedzieć i godzinami obserwować życie mrowiska...

Łatwo się z kimś takim porozumieć.

Wuj Karla obiecał mu zagrodę, będzie ją mógł dzierżawić.

Chłopak miał dwadzieścia lat i był gotów do małżeństwa.

I kochał Maryjkę od pierwszego dnia, kiedy pojawiła się na nauce w kościele.

Ona sama nie zauważyła niczego, dopóki Solveig nie zwróciła jej na to uwagi. Nie robiło

to zresztą na niej wrażenia, dopóki Justitian nie zniknął i dopóki ona sama nie odkryła,

jakie ślady po sobie zostawił.

Potem wszystko dokonało się błyskawicznie. Następnego dnia po swoim

szokującym odkryciu Maryjka postarała się spotkać z Karlem, uśmiechała się do niego

sympatycznie, zachęcająco.

Później widywali się co wieczór, wkrótce chłopak zupełnie stracił głowę. Okazał

się równie niecierpliwy i rozgorączkowany jak Justitian, ale w jego pocałunkach było

dużo więcej szacunku i serdeczności. Maryjka zauważyła też ze zdziwieniem, że miał w

tych sprawach pewne doświadczenie. Odpowiadał wymijająco, gdy go zagadnęła, nie

chciał wracać do przeszłości. Z jego wyjaśnień zrozumiała, że miał kiedyś dziewczynę, w

czasie jednej z handlowych wypraw ze swoim ojcem.

Maryjka była zaskoczona, dała się zwieść tą jego nieśmiałością i skrępowaniem,

jakie okazywał.

Nie kochała go i z pewnością nigdy nie pokocha. Ale wywoływał w niej

wyjątkowo ciepłe uczucia, żywiła dla niego szczerą dobroć.

Był pogodny i zadowolony, nigdy nie okazywał złego humoru, nigdy się nie

skarżył i nie narzekał.

Życie z nim nie będzie trudne.

Piątego wieczora pozwoliła, by zdjął z niej sukienkę.

Karl nie wahał się ani trochę, chociaż potem bardzo przepraszał, że tak się wobec

niej zachował. Niemal w tej samej chwili poprosił ją o rękę. Maryjka uśmiechała się do

niego, całowała go i spuściwszy wzrok wyraziła zgodę. Oboje uważali, że czas nagli. Już

następnej niedzieli byli w drodze do Urnes. Maryjka nie wątpiła, że Gjertrud z wielkim

przejęciem odegra rolę matki panny młodej. Na pewno pokocha Karla, przyjmie go z

otwartymi ramionami. Bo czyż nie oswoił jej małej dzikiej kotki?

Kari jednak trudniej będzie oszukać. Kari zrozumie, co się stało. Kari zobaczy to,

o czym nawet Maryjka nie wie.

Maryjka postara się, by tego dnia ani przez chwilę nie zostać z Kari sam na sam.

Lękała się osądu. Bała się wyrazu wielkiej mądrości w oczach starej.

Maryjka uśmiechała się do Karla, trochę jej było wstyd, że on nawet nie

podejrzewa, jakiego podstępu się wobec niego dopuściła. Minął ledwie miesiąc od

uścisków z Justitianem. Dopiero dwa tygodnie temu stwierdziła, że okres nie nadchodzi.

Zaledwie przed kilkoma dniami Karl został uwiedziony.

A teraz już rozmawiali o weselu. Musi się ono odbyć możliwie jak najszybciej.

Karl wiedział, że skoro posmakowali słodyczy małżeństwa, to żadne nie będzie w stanie

długo czekać. I jest jedynie kwestią czasu, zanim owoce wzajemnych pieszczot zaczną

dojrzewać.

Kari zorganizuje wesele bez niepotrzebnych problemów. Maryjka wyjaśni tyle, ile

trzeba. A potem Karl dowie się o dziecku. Może powie mu o tym w dzień ślubu? On sam

przecież wspominał raz czy drugi o niebezpieczeństwie, napomykał, że Maryjka może

zajść w ciążę. Odsuwali jednak wtedy od siebie tę myśl, oboje wiedzieli dobrze, że nikt

zbyt dokładnie nie sumuje dni ani tygodni, gdy para jest już sobie poślubiona. Mnóstwo

dzieci na tym świecie urodziło się po bardzo krótkim okresie ciąży, w każdym razie

gdyby liczyć od dnia wesela...

Niewielkie zmartwienie, myślała Maryjka.

Nieważne problemy. Była beztroska, czuła, jak rozkosznie jest być młodym i

pełnym oczekiwań, w dodatku wracać do domu. Przyjemnie jest porzucić czarne myśli,

wyzbyć się nareszcie przykrej świadomości, że pastor wciąż nie spłacił długu. Teraz

trzeba to odłożyć, przynajmniej na jakiś czas. I dobrze, że tak jest. Maryjka postanowiła,

że będzie się cieszyć nadchodzącym czasem, postanowiła dać Karlowi tyle radości i

szczęścia, ile tylko potrafi. Kiedy bowiem nadejdzie moment porachunków, łatwiej

będzie jej działać wiedząc, że przeżył kilka dobrych lat. Zwabiła go na pokład pięknego

statku, ukryła przed nim jednak, że został skazany na śmierć. Że ów pokład któregoś dnia

załamie się pod jego stopami. Dopóki jednak żeglują razem, Karl będzie żył jak w raju,

otoczony kobiecą troską, obiecywała sobie Maryjka w duchu.

On zaś nie posiadał się ze szczęścia i pojęcia nie miał, jakie myśli krążą w głowie

Maryjki. Gdyby je poznał, z pewnością by nie uwierzył. Zresztą na wszystko było za

późno. Znajdował się w takim stadium zakochania, w którym człowiek oddałby połowę

życia za jedną krótką chwilę szczęścia. Nie wątpił, że otwiera się przed nim długa,

szeroka, usłana kwiatami droga. Na niebie nie było ani jednej chmurki, Karl był pewien,

że słońce nigdy nie przestanie im świecić. Z trudem to wszystko pojmował. Nieustannie

musiał dotykać Maryjki, zaglądać w jej niebieskie oczy, gładzić czarne, nagrzane

słońcem włosy, by sprawdzić, czy naprawdę istnieje.

Ale ona była rzeczywista. Siedziała na ławeczce obok niego, a jej silne małe ręce

wiosłowały w tym samym rytmie co on. Udawali się do domu, do jej matki. Karl miał

prosić, by mu wolno było kochać i szanować tę dziewczynę przez resztę życia.

Denerwował się, wiedział jednak, że kobieta, która wychowała kogoś tak wspaniałego,

jak jego przyszła żona, sama musi być niezwykłą osobą. Poza tym Maryjka zapewniała

go, że Gjertrud będzie zachwycona. Ufał jej. Miał nadzieję, że nie zmartwi tej kobiety,

kiedy opowie jej o skromnych warunkach, jakie może zapewnić jej córce. O tym, że

Maryjka musi się pogodzić z pozycją żony dzierżawcy, przynajmniej przez kilka lat. Jeśli

będą oboje ciężko pracować, to może uda im się uzbierać tyle pieniędzy, by kupić ziemię

na własność. Może pewnego dnia staną się posiadaczami własnego gospodarstwa.

Pewnego dnia, może dla dzieci...

Karl chciał w to wierzyć Był silny i młody, zręczny, nadawał się do każdej pracy.

Z pracowitą żoną u boku potrafi zapewnić rodzinie przyszłość. Miał bardzo jasne plany...

Dotarli na miejsce. Łódź zatrzymała się bezpiecznie przy kamiennym nabrzeżu.

Maryjka tanecznym krokiem wyszła na ląd, pomogła mu wyjąć rzeczy, które ze sobą

przywieźli. Przede wszystkim prezenty od Karla dla matki Maryjki. Przy nabrzeżu stała

również łódź Olego, Maryjka zauważyła ją z radością. Jak to dobrze, że on też jest w

domu! Cieszyła się na spotkanie ze starym przyjacielem.

Krótką dróżkę od brzegu do chaty pośród drzew pokrywały jeszcze zeszłoroczne

liście. Śniegu już prawie nie było, ale szczyty w oddali wciąż połyskiwały bielą.

Maryjka zatrzymała się na polanie. Dom leżał pogrążony w ciszy i milczeniu.

Drzwi były zamknięte.

Pod ścianami zaczęły już kiełkować młode listki, zieleniło się też na grządkach,

które Kari otoczyła kręgami z niewielkich kamieni. Maryjka zauważyła, że tu i ówdzie

wyrastają nagietki i paprocie oraz wiele innych dobrze znanych roślin.

Nigdzie jednak nie widziała jednorocznych kwiatów.

Nikt tu jeszcze niczego nie posiał.

Poczuła niedobre ukłucie w sercu. Uśmiech na wargach zgasł. Podeszli w

milczeniu do drzwi i zapukali.

- Hej! Czy jest ktoś w domu? To ja, Maryjka! Drzwi uchyliły się, zanim usłyszeli

czyjeś kroki. Gjertrud objęła Maryjkę.

- Nareszcie jesteś, moja kochana. Nareszcie...

- Mam dzisiaj towarzystwo, mamo - powiedziała Maryjka, spoglądając tamtej

wymownie w oczy. Gjertrud chyba zrozumiała, bo bez słowa skinęła głową. - To jest

Karl Oppdal, mój ukochany przyjaciel. Przybył tu ze mną w wyjątkowej sprawie, mamo.

- Mrugnęła porozumiewawczo do Gjertrud. Karl stał onieśmielony.

- Wejdź, Karlu. Witaj u nas.

Maryjka była zaskoczona, oczekiwała więcej entuzjazmu i gorętszego przyjęcia,

kiedy już przybyła do domu z przyszłym mężem. Gjertrud od dawna dawała do

zrozumienia, że Maryjka powinna sobie w końcu znaleźć jakiegoś przyzwoitego

mężczyznę i osiąść gdzieś w spokoju.

Kiedy jednak weszła do chaty, zrozumiała powód zachowania Gjertrud.

Na krawędzi stojącego w kącie łóżka siedział Ole. Sprawiał wrażenie bardzo

zmęczonego, wydał jej się jakby mniejszy niż zwykle. Na stole stały dwa talerze z zimną

kaszą.

W izbie pachniało ziołami i potem.

Gjertrud odciągnęła Maryjkę na bok.

- Maryjko, z Kari jest niedobrze. Ona... leży tak już od czterech dni. Coś jej się

stało... Tak było zresztą całą zimę. Wydaje się słaba. Nie wiem, co się dzieje. Jakby się

od nas oddalała, od czasu do czasu wypowiada jakieś słowa, których nie rozumiemy.

Miewa też gorączkę...

Ole wstał, puścił dłoń chorej. Maryjka poczuła, że z trudem trzyma się na nogach,

opierał się o nią ciężko, kiedy ją do siebie przytulał. To nie było złudzenie, naprawdę

zrobił się mniejszy. Już nie taki wysoki, nie taki silny. Dawno zraniona noga też dawała o

sobie znać.

Maryjka przestraszyła się. Tych dwoje starych ludzi najwyraźniej stoi nad

grobem. Nie była w stanie znieść myśli, że ich utraci.

- Ole, wróciłam do domu. Teraz ja będę ją pielęgnować, sprawię, żeby

wyzdrowiała...

- Maryjko, moja kochana, myślę, że niewiele tu można zrobić, teraz już nie.

Widzisz, na taką chorobę nie pomagają ziołowe mieszanki.

- Ale ja umiem więcej... Już to kiedyś robiłam... Moje ręce na plecach Kari...

- Wiem o tym - uśmiechnął się Ole blado. - Ale widzisz, teraz to nie są plecy. To

nie o to chodzi...

- A o co?

- To korzenie, maleńka. Ona cierpi z powodu swoich korzeni. Dlatego, że nie wie,

gdzie się znajdują...

Maryjka drgnęła, słysząc tę dziwną odpowiedź, ale rozumiała.

- Na nią przychodzi zmierzch, moja kochana - wtrąciła Gjertrud. - Kari jest

starsza, niż nam się wydaje. Żyła bardzo długo, widziała wiele. Zbyt wiele, jak mówi

Ole.

Urwała w pól słowa, wyciągnęła ręce do Karla, który wciąż stał samotnie przy

drzwiach.

- Mój drogi, zapomniałam o tobie. Ale widzisz, mamy zmartwienie. Mimo to nie

powinniśmy zaniedbywać obowiązków wobec ciebie, takiego drogiego gościa. Ole, to

jest przyszły mąż Maryjki! Karl Oppdal.

Karl podszedł do starszego mężczyzny i pozdrowił go.

Ole skinął głową, wymamrotał jakieś słowa uznania. Nie był jednak w stanie

ukryć zdziwienia. Oczekiwał czegoś więcej... Myślał, że w dniu, w którym Maryjka znaj-

dzie sobie męża... Ten z pewnością jest niezły, wygląda na zdrowego i silnego. Ale taki

strasznie pospolity...

Ole podszedł do szafy w rogu, wyjął stamtąd niedużą buteleczkę z brunatnego

szkła. Wlał trochę przezroczystego płynu do maleńkiego, pięknie zdobionego ołowianego

kieliszka. Podał go gościowi.

- Wypijmy za twoje zdrowie, młody człowieku, i za tę piękną narzeczoną, którą

los ci dał.

Karl przyjął kieliszek z uśmiechem, był zaskoczony, z jaką prostotą ci ludzie

wszystko przyjmują. Oczekiwał, że przyjdzie mu spędzić długi wieczór, pełen rytualnych

pytań i rozmów, przez które wszyscy młodzi mężczyźni w jego sytuacji zwykle musieli

przejść.

A oto gospodarz tego domu przyjmuje jego oświadczyny bez słowa wahania.

Nawet go nie zapytali o rodziców ani o zagrodę czy majątek.

A nic przecież nie wiedzieli o nim, który zamierzał poślubić tę młodą dziewczynę,

najwyraźniej bardzo przez wszystkich kochaną.

Karl wypił, udało mu się opanować dreszcz, jaki alkohol w nim wywołał. Nie

przywykł do mocnych trunków. Ole napełnił pucharek raz jeszcze i podał go Maryjce.

Przełknęła, nie krzywiąc się ani trochę. Gjertrud ledwie umoczyła język w alkoholu, więc

Ole dla siebie nie nalał już nowej porcji. Zanurzył palec w pucharku i zwilżył płynem

wargi Kari.

Chora spała niespokojnie.

Maryjka dostrzegła w jej twarzy jakieś nowe linie. Włosy zostały zaczesane do

tyłu i zaplecione w warkocz. Były tak samo siwe jak poprzednio, ale jakby rzadsze.

Pogłaskała ją delikatnie po policzku. Gjertrud podała jej wilgotną chłodną

szmatkę i Maryjka przemyła ostrożnie twarz chorej w nadziei, że to ją obudzi. Nic się

jednak nie stało.

Pozwolili jej potrząsać ramionami Kari i wołać do niej głośno. Maryjka była

zrozpaczona, bliska histerii, gdy zrozumiała, że Kari nie reaguje już na nic.

- Będziesz zdrowa, Kari, będziesz! Pomóż mi, Ole, trzeba ją posadzić! Muszę

wypróbować to, czego właśnie ona mnie nauczyła, muszę znowu odnaleźć siłę w swoich

rękach.

- Spróbujesz, Maryjko, ale nie teraz. Nie w tej chwili, kiedy jesteś ogarnięta

rozpaczą. Musisz się uspokoić, moja mała. Trzeba się odprężyć. Nic nie zdziałasz bez

skupienia!

Maryjka wiedziała, że Ole ma rację.

Robiła to przedtem tylko raz. Może nawet w ogóle nie odnajdzie w sobie tej

dobrej siły teraz, kiedy Kari leży jak nieżywa? Może to Kari kierowała wszystkim, a nie

ona sama?

Udręczona Marja opadła na krzesło. Gjertrud postawiła przed nią i przed Karlem

talerze zupy na mięsie. Wszyscy czworo usiedli przy stole, ale Gjertrud i Ole prawie nie

tknęli jedzenia. Tylko Karl pożywiał się z apetytem, bardzo mu smakował chleb Gjetrud.

Potem pięknie podziękował za posiłek i zaproponował, że przyniesie parę naręczy

drewna. Skrzynia koło paleniska była pusta.

Gjertrud nie chciała się zgodzić, nie wypada wykorzystywać gościa do takiej

pracy...

- Ale jesteś taki sympatyczny, Karl. Rzeczywiście wiele rzeczy nie zostało

zrobionych w ciągu ostatnich dni... Chodź, pokażę ci, gdzie trzymamy drewno.

Wyszli oboje, Maryjka pogrążona w myślach zaczęła sprzątać ze stołu. Umyła

miski po zupie, wytarła łyżki. Saganek z wodą zawiesiła nad ogniem, który jeszcze nie

wygasł, garnek z zupą wyniosła do chłodnej komórki.

Ole śledził jej ruchy.

- Wydoroślałaś, Maryjko - powiedział. Dziewczyna przystanęła, spojrzała na

niego poważnie.

- Tak - odparła.

- A ten Karl... Ty nie jesteś wobec niego całkiem szczera. Maryjka drgnęła. Ole

zbyt wiele się domyślał, zawsze tak było. Jak to możliwe...?

- On nie musi wiedzieć, kim jest moja matka, prawda? - rzekła pośpiesznie.

- Korzenie - mruknął Ole. - Nasze korzenie wiążą nas z ziemią. Ty też się tego

niedługo dowiesz, Maryjko. Jeśli nie powiesz dzieciom, kim byli twoi dziadkowie i

pradziadkowie, one pewnego dnia zaczną pytać.

- Sama tego nie wiem - odcięła się Maryjka. - A jakoś sobie w życiu radzę,

prawda?

- Tak, nie wiesz... Twoja matka też nie wiedziała. Cóż, tak było chyba najlepiej.

Może wy należycie do innego rodzaju... Ale ja sam doświadczyłem, jakie to trudne. Nie-

którzy wierzą, że kiedy umrzemy, na tamtym świecie spotkamy swoich rodziców. Ja też

w to wierzę. I Kari także. Domyślam się, że to dlatego ona jest... taka, jaka teraz jest. Nie

wie, kto tam wyjdzie jej na spotkanie...

Maryjka usiadła obok niego. Te przyciszone słowa dziwnie brzmiały w ustach

Olego. Obserwowała go, nie podobało jej się zmęczenie w jego oczach.

- A skąd ty pochodzisz, Ole?

Patrzył w przestrzeń, jakby jej nie słyszał. Po chwili powiedział:

- Ważne jest chyba to, dokąd idę, moja mała. Maryjka westchnęła, nie pytała

więcej.

- Kari jest jedną z Ludu - wymamrotał nagle. - Widziała takie kraje i miejsca, do

których my oboje nigdy nie trafimy. Daleko stąd na Południu... gdzie ludzie nie mówią

tak jak my ani nie wyglądają jak my. Tam wszystko jest inne, zima przypomina raczej

łagodny wiosenny dzień. To tam odlatują jesienią wędrowne ptaki, by żyć w wiecznym

słońcu... Ona też tam była. Nigdy więcej tam nie wróci...

- Kari opowiadała mi o wędrownym ludzie. Mówiła, że dorastała wśród nich... że

towarzyszyła im w nie kończących się podróżach. Ale podobno nie jest jedną z nich?

- Nie. Nie jest jedną z nich, masz rację. Ani ona, ani Karja. Kobieta, która ją

wychowała. Karja została zabrana z Północy. Ona nie żyje, umarła dawno temu. Nasza

Kari też się kiedyś nazywała Karja. Ale tamta stara kobieta, która była dla niej niczym

matka, postarała się, by wspomnienie o kraju fiordów przetrwało w pamięci dziecka.

Opowiedziała małej, że właśnie w tej krainie nad fiordami znajdują się jej korzenie.

Kiedy Karja umarła, Kari wyruszyła do domu. Zerwała z życiem, jakie prowadziła przez

prawie trzydzieści lat. To w mojej łodzi pokonała ostatni kawałek drogi.

Maryjka zamyślona kiwała głową. Chciała wiedzieć więcej. Życie Kari było

większą przygodą, niż sądziła.

- Ja sam dowiedziałem się tylko tyle. Ona niechętnie mówiła o przeszłości.

Domyślam się jednak, że miała ciężkie życie, domyślam się w nim wiele smutku i cier-

pienia. Zdarza się, że krzyczy przez sen albo kiedy jest trawiona gorączką, tak jak teraz.

Dziwne słowa... Przypominają trochę mowę Francuzów. Pytałem ją, a ona wyjaśniła, że

to są z pewnością strzępy mowy Ludu, to język, który zapomniała. „To już nie jest mój

świat, Ole - powiada. - Człowiek nie może żyć w dwóch miejscach równocześnie.

Dokonałam wyboru. Nawet jeśli nie znalazłam tego, czego szukałam...”

- A czego szukała? Ole potrząsnął głową.

- Nie wiem dokładnie... Korzeni...

Maryjka z drżeniem słuchała tej historii, uwielbiała takie tajemnice.

Usłyszeli kroki na zewnątrz, wiedzieli, że Gjertrud i Karl idą, niosąc naręcza

drewna.

Właśnie w chwili, gdy drzwi się otworzyły, z łóżka w rogu izby dał się słyszeć

rozdzierający serce krzyk.

Maryjka podskoczyła, przycisnęła obie dłonie do brzucha.

Włosy zjeżyły jej się na głowie, krzyk przenikał do szpiku kości. Gjertrud jak

skamieniała stanęła w progu. Karl opuścił ręce, drewno z łoskotem spadło na podłogę.

Krzyk zamarł, zaraz jednak rozległ się nowy. Czas zatrzymał się w ubogiej izbie.

Przez blade wargi starej kobiety wydobywał się krzyk małego dziecka.

ROZDZIAŁ X

Dziewczynka zakrywała twarz rączkami, chcąc się osłonić przed uderzeniami

gałęzi. Małe stopy potykały się o wystające z ziemi korzenie, przewracała się i z trudem

podnosiła. Znowu poczuła piekący ból w podrapanej buzi, ale nie miała już siły płakać.

Biegła tak, potykała się i upadała, podnosiła się wiele razy, w końcu nie była w stanie

utrzymać się na udręczonych nogach. Buty gdzieś zginęły. Poranione stopy paliły,

krzyczała boleśnie, nie rozumiejąc niczego.

Nikt nie przychodził.

Nikt jej nie słyszał. Mamy nie ma. Mamy nie ma.

Nikt nie odpowiadał na wołania.

Delikatne dłonie matki nie łagodziły bólu.

Czuła ssanie w żołądku, ale nie miała ani kawałka chleba, żeby go włożyć do ust.

Chciało jej się pić, wargi popękały. Buzię miała brudną i pokrwawioną, na policzkach

widać było ślady dawnych łez.

Kiedy leżała na ziemi, widziała krążący po niebie cień. To drapieżny ptak, niezbyt

duży. Taki ptak nigdy by nie zaatakował żywego człowieka, nie rzuciłby się nawet na

takie małe dziecko jak ona.

Wyczuwał jednak instynktownie, że w tym przypadku wystarczy być cierpliwym,

trwać na tych zarośniętych krzewami bagnach, a doczeka się posiłku.

Postać na ziemi leżała teraz zupełnie spokojnie. Była ranna. Krwawiła.

Kruk rozpostarłszy szeroko skrzydła czekał w powietrzu. Widział krzyczącą

kobietę, która biegała jak szalona po lesie nieco dalej, i gromadę ludzi, idącą od zachodu

i wolno posuwającą się w głąb jego terytorium.

Krukowi cię to nie podobało, ale ludzie najwyraźniej także zwietrzyli zdobycz.

Odnaleźli ciało, któremu się przyglądał. Unieśli je w górę, ułożyli na płachcie i

zarzucili na plecy niczym worek. Potem ruszyli dalej.

Kołysało tak dziwnie.

Mała otworzyła oczy, ale nie widziała nic, tylko jasny prostokąt światła na tle

ciemności. Otworzyła także usta, chciała krzyczeć. Ale z gardła wydobyło się jedynie

ciche chrypienie.

Nagle oślepiło ją światło, ktoś odsunął na bok grubą tkaninę.

Kołysanie nie ustawało. Wyczuwała teraz, że leży przytulona do czegoś żywego.

To człowiek. Ale pachnie dziwnie, nie tak jak mama.

- Mama...

Pochyliła się nad nią czyjaś twarz, czyjeś uśmiechające się usta. Oczy, obce oczy.

Przestraszyła się. Ale usta wypowiadały dobre dźwięki, jakby naśladowały mamę. Mama,

mama. Czyjaś brunatna dłoń włożyła jej w rękę gałganek pełen przeżutego chleba,

zmieszanego ze słodkim miodem.

Pokarm był wilgotny od górskiej wody i śliny. Dziecko przyjęło go z wahaniem,

wsunęło do ust.

Jedzenie miało dziwny, ale dobry smak. Dziewczynka jadła powoli, chleb dawał

poczucie bezpieczeństwa.

Wciąż żuła, ręce zaciskała na brunatnej szmatce. Oparła głowę o kołyszące się

plecy. Nogi zwisały w dół i kiwały się przy każdym kroku dużej kobiety.

Dziecko ponownie zasnęło. Nie miało sił na nic więcej.

Gromada ludzi uciekała przez góry. Szli na południe, zawsze na południe.

Spieszyli się tak, jakby prześladowcy wciąż deptali im po piętach, wiedzieli jednak, że

tamci zrezygnowali wiele miesięcy temu. Mimo to najbezpieczniej było iść właśnie tędy,

przez góry, trzymać się trudno dostępnych terenów. Nieczęsto mieli odwagę wkroczyć na

otwarte pastwiska, czasami jednak innej drogi nie było. Zresztą te samotne kobiety, które

wypasały tutaj swoje krowy, nie mogły im chyba zrobić większej szkody ponad to, że

powiedzą innym, doniosą, że ich widziały.

Minie jednak dużo czasu, zanim władze dowiedzą się o przechodzącym taborze.

A jeszcze więcej, zanim te informacje połączą z trzema krwawymi morderstwami w

małej wiosce o wiele dni drogi stąd na północny wschód.

Zanim do tego dojdzie, oni będą już daleko na południu, nad morzem albo już na

jego drugim brzegu. Mieli tylko jeden cel, wiedzieli jednak, że mogą minąć lata, zanim

go osiągną.

Chcieli wrócić do domu.

Mała, zagubiona grupa Ludu chciała wrócić do domu.

Tam, gdzie słońce nigdy nie zachodzi.

Do domu, tą samą drogą co jaskółki.

Tam, gdzie czekają przyjaciele.

Teraz, kiedy już krwawa zemsta została dopełniona, mogą wrócić do domu w czci

i chwale.

Sto lat temu popełniona zdrada została pomszczona. Lud odzyskał dawną cześć.

Wielki Anthari nie umarł na próżno.

Lud pochodził z kraju pomiędzy wschodem i zachodem, z niespokojnej krainy.

Stopy im krwawiły, kiedy szli po kamienistej, nieurodzajnej ziemi lub przecinali górskie

przejścia. To nie był ich kraj, tutaj wszyscy ich przepędzali jako obcych. Ale kilka lat

spędzonych w jednym miejscu wystarczyło, żeby rany się zagoiły. Potem szli dalej,

wciąż dalej. W końcu już podróż stała się celem samym w sobie. Lud rozproszył się w

dużych i mniejszych grupach niczym ziarno rzucane ręką rolnika. Niektórzy z nich poszli

do piachu, inni wyrośli i nabrali sił.

Grupa, która tego roku przeszła przez góry na zachodnim wybrzeżu, nie była

liczna. Kiedyś mieli cel, dla którego wyruszyli z rodzinnych miejsc, a teraz znajdowali

się w drodze do domu. Przemieszczali się piechotą, nie posiadali ani wozów, ani

zwierząt. Zresztą wcale ich też nie potrzebowali, podróżowali w tajemnicy i żywili się

tym, co dawała im natura.

Kiedy dotrą do domu, zbiorą się znowu wokół ogniska, a wtedy będą się mogli

ogrzać zainteresowaniem i bliskością innych ludzi. Myśl o tym sprawiała, że silne stopy

poruszały się jeszcze szybciej, a plecy już tak nie bolały pod ciężarem, worki i tłumoczki

stawały się powoli ich częścią tak, jak ich częścią były ramiona, nogi i brzuchy.

To Karja odkryła kruka i omal nie nastąpiła na dziecko ukryte w zaroślach na

skraju bagien. Zawołała innych w języku, którego ją nauczyli.

- Tutaj leży jakieś dziecko! Chyba nie żyje, ale nie możemy go tak zostawić!

Wódz wędrowców, potężny Lino, przystanął.

- Dziecko? Chcesz nas zatrzymywać ze względu na jakieś dziecko, Karja? Czy

myślisz, że nasza dobra wola nigdy się nie wyczerpie?

- Lino, szlachetny Lino, okaż trochę miłosierdzia! Na pamięć Arilla, przecież

tutaj, w samym sercu tych dzikich gór, leży niewinne dziecko! Dziewczynka. Umrze,

zanim słońce zajdzie, jeśli się nią nie zajmiemy!

Wódz prychnął ze złością, szukał odpowiedzi. Ale Lud miał starą i wciąż żywą

tradycję okazywania szacunku wszystkim dorastającym. Nawet jeśli oni, jak ta

dziewczynka tutaj, pochodzili od innego rodzaju ludzi, byli bledsi i słabsi.

- Jest pewnie chora, a może ranna. Może ktoś się jej pozbył właśnie dlatego, że

nie jest w stanie żyć zwyczajnym życiem!

Karja wzięła dziecko w ramiona, małe ciałko zwisało jej w rękach niczym

szmaciana lalka.

Obmacała je, sprawdziła rączki i nóżki i stwierdziła, że dziecko wygląda na

zdrowe. Ciało było jednak zimne, nienaturalnie, złowieszczo zimne. To ta lodowata woda

na bagnach wyssała z małej ciepło. Prawdopodobnie dziecko przebywało na dworze całą

noc, może jeszcze dłużej. Dziewczynka ubrana była biednie, szeroka koszulka miała na

sobie mnóstwo łat. Dlatego zdziwili się wszyscy, kiedy na cieniutkiej szyjce spostrzegli

ciężką ozdobę z żółtego metalu.

- Ona nie jest chora, tylko wyczerpana i zziębnięta. Ma chyba nie więcej niż dwa

lata. Najwyraźniej zabłądziła!

- W takim razie dlaczego nikt jej nie szuka?

- Pewnie szukali... ale nie przyszło im do głowy, że takie małe dziecko mogło

zajść tak daleko. Przecież od najbliższych pastwisk dzieli nas wiele godzin marszu.

Lino mamrotał gniewnie pod nosem, Karja szukała jego spojrzenia ukrytego pod

czarnym kapeluszem z szerokim rondem. Wiedziała, że to bezlitosny wódz, sama nieraz

posmakowała jego skórzanego pasa i bardziej wyszukanych metod utrzymywania ludzi w

posłuchu. Ale był członkiem Ludu i nigdy by nie zabił ani nie zranił dziecka.

- Nie mamy czasu na takie sprawy. Nie mamy czasu, by ją odnieść bliżej ludzi.

Zresztą gdyby się dowiedzieli, kim jesteśmy, z pewnością by nam nie dziękowali.

Karja też o tym wiedziała.

Dziewczynka westchnęła cicho w jej objęciach, oddech był tak leciutki, że bała

się, iż mała nie przeżyje kolejnego. Była wciąż bardzo zziębnięta. Karja owinęła ją

wielkim, grubym szalem. Przywiązała do siebie zawiniątko w taki sposób, że mała leżała

przytulona do jej pleców. Główka znajdowała się tuż przy ramieniu, a chustka okrywała

całe ciało. Z zawiniątka wystawały tylko nogi.

- Ja się nią zajmę. Jeśli nie starczy wam miłosierdzia, możecie zostawić nas obie.

Dopiero teraz inni członkowie grupy zaczęli mówić.

- Lino, nie możesz jej na to pozwolić!

- Przez nią pójdziemy wolniej! Czyż i tak ta obca kobieta nie narobiła nam dość

kłopotów?

Karja poczuła delikatne ukłucie w sercu, kiedy nazwano ją obcą. Ale wiedziała

przecież, że jej miejsce jest wśród najsłabszych, niemal odepchniętych. Żyła na granicy

pomiędzy Ludem a tymi, którzy zostali odrzuceni, bo złamali zasady.

Nie mogła o tym zapomnieć, przypominano jej to każdego dnia. Miała włosy

czarne jak inni, nosiła takie same ubrania, jadła to samo pożywienie i tańczyła w rytm

tych samych monotonnych pieśni, kiedy Lud zbierał się na święto.

Miała jednak jaśniejszą skórę i odrobinę jaśniejsze oczy.

Nie była prawdziwą córą Ludu.

Urodziła dziecko podobne do siebie. Dziecko umarło, a jego ojciec zginął. Ona

jednak została u nich, u tych obcych ludzi, do których jako młoda dziewczyna odczuwała

trudny do wytłumaczenia pociąg.

Teraz nie należała do nikogo. W rodzinnym domu też by jej nikt z powrotem nie

przyjął.

Zresztą po wszystkich latach spędzonych z Ludem nie miała ochoty oglądać

tamtych okolic, choć teraz znajdowała się bliżej swoich rodzinnych stron niż kie-

dykolwiek przedtem. To dlatego zabrali ją na tę wyprawę. Bo znała kraj.

Znała drogi.

Trzej mężczyźni zajęli się resztą i nie chcieli, by towarzyszyła im w ostatnim

etapie podróży.

Karja miała silne nogi i była wytrzymała niczym psia skóra.

Lino odwrócił się i ruszył przed siebie. W ten sposób rozstrzygnął wątpliwości.

Karja otrzymała pozwolenie zajęcia się dzieckiem. Jeśli jednak nie nadąży za innymi,

wódz się nie zawaha i porzuci obie po drodze.

Może wbije jej nóż w serce na pożegnanie? Dziecko zostawi własnemu losowi.

Karja wiedziała, że oni jej...

Lino nie należał do tych, którzy wymachują nożem ze złości. Ale też w jego

oczach nie było smutku, kiedy zdarzyło mu się przeciąć jakieś życie.

Karja poczuła dreszcz na plecach.

Ale dziecko zaczynało się rozgrzewać.

Zrobiła wszystko, by upamiętnić swoje dziesiąte urodziny. Była większa niż inne

dziewczynki, wyższa. Prawdopodobnie była od nich dwa, a może nawet trzy lata starsza,

ale Lud liczył jej lata od dnia, kiedy znaleziono ją w dzikich górach gdzieś na Północy.

Nazywano ją Karja - nin albo mała Karja. Duża Karja była jej matką, troszczyła

się o nią, jak daleko mała sięgała pamięcią. Nauczyła ją farbować wełnę, opowiedziała

wiele o kwiatach i roślinach, o magicznej sile drzew. Pokazała, jak się wyplata kosze z

brzozowych gałązek i przędzie na wrzecionie. Wprowadziła ją w kobiece życie i w

historię Ludu. Karja - nin przez wiele nocy ćwiczyła stare tańce Ludu, nigdy jednak nie

znalazła się w kręgu roześmianych dzieci, tańczących wokół ogniska. Karja i Karja - nin

siedziały w cieniu, pilnowały namiotów i gasnącego żaru pod wiecznie kipiącym

sagankiem z zupą, który był centrum wszystkiego.

Nigdy jednak nie zapomniała, że trzeba opowiadać dziecku o długiej podróży, o

kraju na Północy, do którego obie należały w dniu, gdy po raz pierwszy ujrzały światło

słońca. A kiedy wszyscy posnęli, rozmawiała z dzieckiem o tajemniczych sprawach,

opowiadała mu dziwne historie o trollach i huldrach, i królewskich synach w języku,

który tylko one dwie rozumiały. Czciły ten język i utrzymywały go przy życiu, był dla

nich niczym pulsująca żyła rozdzielająca życie ich obu na Przed i Potem. Język pozwalał

im trwać, był ostateczną ochroną przed wszystkim, co czyniło je obcymi pośród synów i

cór Ludu.

Lud nie pozwalał im o tej obcości zapomnieć. Żyły z jego łaski, nie miały takich

praw jak rodzone dzieci Ludu.

Nigdy nie było tak trudno się z tym pogodzić jak dzisiaj.

Karja - nin widziała, że Alicia i Sybelle, i Manita zostały pięknie wystrojone i

silne męskie ramiona noszą je teraz w górę. Widziała ich matki, które siedziały na hono-

rowych miejscach, przyjmowały gratulacje i pełne czci pocałunki od starszych kobiet.

Dzisiaj ich córki stają się dorosłe. Dzisiaj. Minie jeszcze krótki czas dojrzewania i

wszystkie trzy znajdą się w kręgu innych młodych kobiet, każda będzie nosić na szyi

wstążkę podarowaną jej przez wybranego młodego mężczyznę, każda z nich będzie miała

na nadgarstku słodko piekące cięcie wykonane jego nożem.

Nikt jednak nie przyszedł z wyznaniami miłości do Karja - nin.

Nikt nie obdarował dużej Karji kwiatami i słodkim napojem, nikt nie dawał

pierścieni z brązu i srebra.

Gdyby była prawdziwą córą Ludu, wstyd byłby nie do zniesienia. Ale nie była.

Dlatego zdziwiłaby się raczej, gdyby dzisiejszej nocy siedziała wśród innych dziewcząt.

Pieśń przy ognisku przybierała na sile, sam Lino intonował jedną po drugiej stare

strofy. Pachniało napojem starej Iny, słodkim, lepkim płynem, który fermentował przez

tydzień, zanim dosypano do niego kilka szczypt suszonych grzybów i jakieś specjalne

białe jagody.

Napój wprawiał ludzi w jeszcze większą wesołość i tańce stawały się coraz

bardziej szalone. Dziewczętom również pozwolono spróbować. Potrzebowały czegoś

mocniejszego, zanim wyciągną przed siebie ręce i będą patrzeć, jak krew spływa po

palcach.

Karja - nin zazdrościła im także bólu.

Przytuliła się mocniej do Karji i poprosiła, by opiekunka opowiedziała jej o

starym kraju.

Karja przygarnęła do siebie wychowankę, długo chrząkała, żeby pozbyć się

ucisku w gardle, i zaczęła mówić. W prostych słowach odmalowywała niebieskie fiordy i

wysokie aż do nieba góry, opisywała tę zupełnie wyjątkową zieloną barwę, jaka każdej

wiosny pokrywa ziemie na Północy. Mówiła o leciutkich płatkach zastygłej wody, która

co roku otula pola niczym biały puch, o rybach w tamtejszych wodach, dużo

smaczniejszych niż te, które ludzie łowią w ciepłych morzach tutaj na Południu.

- Pewnego dnia tam wyruszymy, Karja. Pewnego dnia wrócimy do domu,

prawda?

Karja nie odpowiadała.

Mocniej tylko przyciskała dziecko do siebie.

Dlaczego musiałeś umrzeć, Arillu, dlaczego mnie opuściłeś? Dlaczego musiałam

utracić i ciebie, i naszego maleńkiego chłopczyka, a mimo to zostałam skazana na to-

warzyszenie twoim braciom?

Karja nigdy nie otrzymała odpowiedzi, nigdy jednak nie przestała zadawać tych

pytań, zwłaszcza w takie długie noce.

Miała teraz siedemnaście lat i puls życia Ludu odczuwała jako własny. Ale jej

serce protestowało, nie chciało bić w tym samym rytmie. Nosiła w sobie coś niespo-

kojnego, jakieś oczekiwanie, nie znajdowała ukojenia nawet w czasie drogi.

Chętnie usuwała się na bok, oddalała od wspólnoty, pośród ludzi nie mogła

pogrążać się w swoich niezwykłych myślach i marzeniach.

Uspokajała się tylko u starej Iny. Kiedy nikt jej nie widział. Ta stara, mądra

kobieta kierowała Ludem z większą siłą niż sam Lino. On posiadał władzę, która mogła

odebrać życie, i dlatego go szanowano. Ina natomiast posiadała moc chroniącą życie i

dlatego kochano ją dużo bardziej. Nikt nie odważył się robić jej wymówek za te

spotkania z Karja - nin. Odwracali po prostu głowy, krzywili nosy, ten i ów przypadkiem

dotykał dłonią rękojeści na biodrze.

Karja - nin szukała u starej pociechy, ale tamta posługiwała się zbyt prostymi

słowami. Wiedziała bardzo dużo, nie potrafiła jednak niczego wyjaśnić. Karja - nin

dostrzegała magię we wszystkim, co czyniła stara, chłonęła w siebie każdy ruch, starała

się poznać każdy najmniejszy składnik, jaki tamta wkładała do swoich wywarów.

Widziała położnice przez wiele dni i nocy walczące o wydanie dziecka na świat, zdarzało

się, że Ina musiała dać za wygraną i zamknąć ich udręczone oczy.

Widziała jednak również wnętrzności mężczyzn wypływające na ziemię po

głębokim cięciu noża, obserwowała, jak Ina łączy rany, czyści je, dając mężczyznom

nowe życie w darze.

Starej Karji także nie podobały się te spotkania. Karja lękała się wiedzy Ludu.

Bała się tej ich gry z życiem i śmiercią. Nie lubiła też ich wiary, nie chciała rozmawiać o

największym duchu, w którego wierzyli, ani o tym, że pewnego dnia wszyscy staną się

jego częścią.

Kar ja pamiętała kościół, wykładane złotem obrazy w ołtarzu z krwawiącą figurą

rozpiętą na krzyżu. On był jej Zbawicielem. Karja - nin poznała legendy o Ukrzyżo-

wanym, o tym, który kiedyś wszystkim swoim wiernym poda w wielkich białych salach

palmowe liście.

Karja - nin nie wierzyła w nic.

Może trochę w ludzi.

Ale po nocy wypełnionej głosami cykad i własnym krzykiem utraciła również tę

część swojej wiary.

Na Południu mrok nadchodzi nagle, noc opada na ziemię niczym z rozwiązanego

nagle worka, zaskakuje ludzi w czasie pracy, zabawy lub wędrówki.

W jednym momencie słońce wysyła jeszcze ostre promienie, w następnym znika

za niewysokimi górami i mrok spada na ludzi.

Karja - nin ze zdumieniem stwierdzała, że nie może się do tego przyzwyczaić, nie

może zaakceptować gwałtowności nocy.

Ciemność wielokrotnie zaskakiwała ją daleko od namiotów albo na jakichś

samotnych dróżkach w okolicy, gdzie wędrowcy rozbili obóz.

Dzisiaj to właśnie Ina wysłała ją w drogę, dziewczyna miała nazbierać

czerwonych ziół O liściach w kształcie serca. Karja - nin szła, rozmyślając o rytuałach,

do których liście miały posłużyć.

Zbliżało się kolejne święto kobiet, kolejne dziewczynki włożą na głowy wianki z

kwiatów i zostaną ubrane w długie suknie, potem mężczyźni zadrasną im skórę na

rękach. Dziewczynki staną się kobietami.

Ona sama wciąż żyła w jakiejś przestrzeni granicznej, nie była niczyją córką,

niczyją narzeczoną. Jej przyjaciółki, te, z którymi bawiła się niekiedy ukradkiem w dzie-

ciństwie, miały już po gromadce dzieci. Żadna nie skończyła jeszcze dwudziestu lat.

Karja - nin przyjmowała swój los ze spokojem.

Nie oglądała się za żadnym z młodych chłopców. Zresztą tylko dwóch jej

rówieśników nie miało jeszcze żon. Tak czasami bywało z mężczyznami, ponieważ im

przypadały inne obowiązki. Plemię potrzebowało także samotnych mężczyzn, mogących

podjąć się zadań, które niechętnie powierza się ojcom rodzin. Wódz Lino też nigdy się

nie ożenił. Wódz nie powinien mieć żony. To by się kładło całunem niepewności na jego

decyzje, tępiłoby ostrość widzenia spraw.

Plemię wiodło bardzo trudne życie. Często w ucieczce, przeganiane przez

wszystkich tych, którzy mieszkają w domach i chatach. Plemię potrzebowało wodza,

który byłby równie szybki i swobodny niczym ptak na niebie, ten ptak, którego obraz

wszyscy nosili jako znak przynależności do grupy.

Karja - nin często widywała tego ptaka w snach.

Stanowił jak gdyby granicę między jednym a drugim jej życiem. Była pewna, że

widziała go już kiedyś, gdy jako dziecko zgubiła się w zimnych górach na Północy.

Ptak. Czarny ptak.

Ptak o lśniących skrzydłach.

Ptak, który w swoim gnieździe gromadzi skarby. Kar - ja widywała go, jak

przecina błękitne niebo, i pragnęła towarzyszyć mu na Północ, tam gdzie mrok podchodzi

do ludzi ostrożnie, wielokrotnie ostrzegając, zanim przesłoni im oczy i ukryje w cieniu

wszystkie ścieżki.

Karja - nin po omacku posuwała się naprzód, miała tylko jedną wolną rękę.

Ziemia była wysuszona od słońca i twarda, dziewczyna wyczuwała stopami, że pokrywa

ją sieć suchych gałązek. Wciąż się potykała, przyciskała do siebie węzełek z cennymi

roślinami. Musiała chodzić po nie daleko, aż na wzgórza, gdzie nawet w najgorętsze dni

panował chłód i jeszcze coś rosło. Spalone słońcem ziemie położone niżej nie pokryły się

w tym roku nawet słabą zielenią. Brakowało deszczu. Nie tylko Lud miał kłopoty.

Osiadli chłopi też narzekali i cierpieli, nie było co włożyć do garnków prócz na wpół

zgniłych ryb. Wędrówka znad morza w głąb kraju trwała długo przy takim gorącu.

Z pewnością niedługo znowu Lud wyruszy w drogę, na poszukiwanie nowych

przestrzeni. Wahali się jednak, wiedzieli, że szczęście im sprzyja, skoro mogą obozować

tak długo w jednym miejscu przez nikogo nie niepokojeni. Kto zaś potrafi przewidzieć,

czy inne okolice okażą się równie łaskawe? Wysoko w górach żyć nie mogli. Nie było

tam nikogo, komu mogliby proponować swoje towary, swoją siłę roboczą albo wyroby

sztuki.

Karja - nin pojęła wkrótce, że trudno jej będzie po ciemku wyjść z lasu. Chodziła

tędy zaledwie kilka razy przedtem, ścieżka wciąż niknęła jej pod stopami. Słyszała teraz

dźwięki lasu dużo wyraźniej niż poprzednio, czyżby uszy starały się zrekompensować jej

utracone wrażenia wzrokowe?

W mroku zamajaczyło potężne drzewo. Pień był ciepły, jakby słońce ukryło w

szorstkiej korze trochę siebie.

Karja - nin usiadła na wystających korzeniach, oparła się o pień i podciągnęła

kolana pod brodę. Noc zapowiadała się bardzo ciemna. Dziewczyna nie odczuwała lęku.

Może się tutaj przespać i wyruszyć w dalszą drogę, kiedy słońce znowu zapłonie

gorącym blaskiem. Od obozu dzieli ją zaledwie parę godzin marszu. Pewnie nikt nawet

nie zauważy, że jej nie ma. Wróci, zanim kobiety zaczną hałasować wiadrami w swojej

codziennej wędrówce do źródła.

Karja - nin zamknęła oczy.

Słyszała trzask łamanych gałązek. Dotarł do niej łopot skrzydeł sowy, po chwili

ptak usiadł gdzieś w pobliżu na lewo od niej.

Domyślała się, że gdyby teraz otworzyła oczy, napotkałaby wśród drzew żółte

spojrzenie.

Była gościem w nocy zwierząt, ale to jej nie przerażało.

Wiedziała, że się nie pomylą, że zwierzęta domyślają się, iż postać pod drzewem

to nie jest ani ranna zdobycz, ani zagrażający im myśliwy. Zostawią ją w spokoju,

odgrodzone od niej nieprzyjemnym obcym zapachem człowieka.

Mimo wszystko cieszyła się, że u prostego skórzanego pasa ma przytroczony nóż.

Woreczek z ziołami ukryła na piersi i zasnęła z nożem w prawej ręce.

On nadszedł tą samą drogą, wiedział, że prędzej czy później ją dogoni.

Wsłuchiwał się w noc, oczy przywykły do ciemności, życie w bliskości natury

wyostrzyło mu zmysły. Należał do odrzuconych, był jednym z tych, których Lud

wykluczył ze swego grona. Złamał Prawa, zhańbił cześć Ludu. Własny ojciec odwrócił

się od niego plecami, własna matka na jego widok patrzyła w inną stronę, tak jak tego

żąda Lud od wszystkich, którzy kochali odrzuconego. Dla nich był martwy, istniał jedy-

nie jako cień.

Żyli we troje, dwóch mężczyzn i młoda kobieta. Nie wolno im było siadać wokół

ogniska, ich imion nie wspominano w długich opowieściach plemiennych: Odeszli i

przestali istnieć, mimo iż niekiedy plemię wyraźnie odczuwało ich fizyczną bliskość.

Niektóre kobiety i dzieci wystawiały czasem po kryjomu trochę jedzenia lub jakby

przypadkiem zapominały o okryciu, kiedy wiadomo było, że odrzuceni mogą je znaleźć.

Mężczyzna przystanął, nasłuchiwał.

Słyszał jedynie łopot skrzydeł sowy w powietrzu.

Jego oczy poszukiwały czegoś innego, cienia lub postaci, nie należącej do tej

nocy.

Dziewczyna zbierała czerwone rośliny, te, z których wyciąg młodzi mężczyźni

wypiją z winem przed swoim tańcem miłości. Ona sama była już za stara, by mieć z nich

pożytek, widocznie zbierała je dla jakiejś młodszej przyjaciółki. Była ładna, lecz urodą

różniła się od innych. Było w niej coś lekkiego, coś świeżego i jasnego, co przypominało

mu obcą kobietę, którą kiedyś widział. Włosy tamtej lśniły w słońcu niczym złoto.

Ta nie miała złotych włosów, jej były niemal równie ciemne jak jego własne.

Miała jednak długie, silne nogi i była chyba tak samo wysoka jak on, gdyby stanęli twa-

rzą w twarz.

Jej piersi wznosiły się pod lekką bluzką, ręce miała opalone na brązowo, ale bez

tej barwy ziemi, która znaczyła kolor skóry jego własnego ludu.

Widywał ją w obozie, trzymała się zawsze z tą obcą Karją. Czuł piekący ból w

sercu, wiedząc, że te dwie kobiety wiodą życie, które należy się jemu. On jednak nigdy

nie będzie już miał prawa nazywać go własnym.

Te obce tam żyły, gdy tymczasem on musiał sypiać na nagiej ziemi i żywić się

zwierzętami, których tamci nawet by nie tknęli.

Został odrzucony.

Nie miał po co żyć.

Nauczył się robić co chciał, nikt go nigdy nie upominał ani nie przywoływał do

porządku. Był znudzony Monia, znudzony jej nieustannym narzekaniem, znudzony tym,

że musi ją dzielić z bratem. W ciągu jednego roku Monia stała się starą kobietą. Ale

nawet głębokie zmarszczki, które poorały jej wiecznie smutną twarz, nie były

dostateczną karą za to, co mu ukradła. Ona była powodem tragicznego losu, jaki go

spotkał. To ona ściągnęła na niego przekleństwo.

Nigdy nie zostanie wystarczająco ukarana.

Nawet gdyby odciął jej wargi i pozbawił ją piersi, nawet gdyby musiała krwawić

po wieki wieków.

Nienawidził jej, nienawidził jej uwodzicielskich kształtów, jej zmysłowych ust,

które go skusiły i zmusiły, by postawił wszystko na jedną kartę.

Postawił i przegrał.

Nigdy sobie tego nie wybaczy. Kobietom też nie.

Nie ma na nie wystarczająco srogiej kary, na te ich zgniłe ciała, tak nieznośnie

pociągające.

Ale dzisiaj w końcu pomści przynajmniej część swego cierpienia.

Kobieta na wzgórzach zapłaci chociaż trochę tego długu.

Lud dowie się, że bezpieczeństwo nie jest pełne, że cienie odrzuconych nie są i

nigdy nie staną się całkiem niewidzialne.

Nie odnalazł jej, dopóki światło dnia nie zaczęło leciutko barwić nieba na

wschodzie. Wtedy bez trudu dostrzegł ubraną na czerwono postać na tle brunatnoszarego

drzewa. Podszedł cichutko, oceniał sytuację. Drżał na całym ciele z oczekiwania i

napięcia, zapach krwi już drażnił jego nos.

Dzikie zwierzę na dwóch nogach. Tyle że dzikich zwierząt nie przepełnia zło.

Bystry wzrok zauważył, że kobieta trzyma w ręce nóż, wiedział jednak, że na

niewiele jej się to zda. Dwoma szybkimi ruchami chwycił ją mocno, jedną ręką wyrwał

jej nóż, a drugą zacisnął na nosie i ustach śpiącej.

Zaczęła się szamotać, kopała tak, że suche kępki trawy i liście rozpryskiwały się

w powietrzu. Napastnik nie poluzował uchwytu, doprowadził do tego, że na krótką

chwilę znalazła się w objęciach śmierci, dopiero wtedy cofnął dwa palce, którymi zatykał

jej nos. Kobieta ze świstem wciągała powietrze, jej oczy były bardziej przerażone niż

oczy baranka, który wyczuwa miejsce ofiary.

Łapczywie chłonął w siebie ten widok. Już od dawna jego kobieta nie patrzyła na

niego z lękiem. Traktowała go pogardliwie, nie bała się śmierci w jego brutalnych

objęciach.

Ale ta tutaj, ta jest śmiertelnie przerażona.

To dawało mu rozkosz nieporównywalną z niczym.

Przyciskał ją coraz mocniej do drzewa, kark i głowę wbijał jej tak bardzo w

szorstką korę, że pozdzierał skórę i krew dziewczyny spływała na bluzkę.

Nie zdjął ręki z jej ust, a w drugiej trzymał nóż, który sprawiał, że dziewczyna

leżała bez ruchu całkiem bezradna.

Podobało mu się to, że nie zamknęła oczu. Z lubością wpatrywał się w nie,

rozrywając jednocześnie jej bezbronne ciało.

Niestety, z jej oczu nie spłynęła ani jedna łza. Żadnego stłumionego szlochu,

najmniejszej próby oporu.

To osłabiło jego podniecenie, zdołał jednak osiągnąć najwyższe szczyty rozkoszy.

Pomagał sobie nożem, cienkim ostrzem dźgał skórę na udach i brzuchu dziewczyny.

Widok krwi go oszałamiał.

Na cóż się zdało to, że Lino wrócił do domu, niosąc w sieci odcięty członek

napastnika? Co jej to pomoże, że Ina dawała jej silne wywary, które opróżniły jej brzuch

w tak gwałtownych skurczach, że o mało całe życie z niej nie wypłynęło?

Jaką radością może być fakt, że Lud potraktował ją, jakby była jego własną córką,

i że poświęcono tak wiele, by pojmać człowieka, który dopuścił się wobec niej okrutnego

przestępstwa?

Ich troska nie dawała Karji - nin najmniejszej radości. Zemsta i pościg, ostateczny

rozrachunek z gwałcicielem nie miały dla niej żadnego znaczenia.

Została unicestwiona.

Nigdy nie wykiełkuje w niej inne życie.

Nawet gdyby kiedyś zdołała zbliżyć się do mężczyzny, to jej ciało wyrzuci

wszystko, co on w niej zasieje.

Ina potwierdziła najbardziej ponure obawy.

Karja - nin pogrążyła się w smutku, który przekraczał wszystkie cierpienia jej

ciała i okrutną utratę dziewictwa.

Gwałciciel zabił w niej kobietę.

Ona, która nigdy przedtem nie myślała, by zostać matką, wypłakiwała teraz oczy

nad dziećmi, których nigdy nie będzie mogła wydać na świat.

ROZDZIAŁ XI

Także tej nocy Ole nie ruszył się od łóżka Kari.

Maryjka położyła się razem z Gjertrud, Karlowi pościelono na sienniku koło

paleniska. Maryjka domyślała się, że on także spał niewiele.

Wszyscy byli potwornie przerażeni krzykiem Kari.

Było w nim coś nierzeczywistego, jakby głos wydobywał się z głębi jej istoty,

której oni nigdy nie poznają. Kari żyła bardzo długo, żadne z nich nie miało pojęcia jak

długo. Znali jej niezwykłe opowieści, w każdym razie różne ich fragmenty. Maryjka

domyślała się, że Ole wie więcej, niż chce powiedzieć.

On z pewnością wie wszystko. Kobiety zawsze tyle opowiadają swoim

mężczyznom. Wprowadzają ich w mniej lub bardziej ważne szczegóły dawnych wyda-

rzeń. Nie proszone przekazują historie utraconych miłości i popełnionych w młodości

grzechów. To nie jest dobrze, myślała Maryjka, spoglądając w półmroku tam, gdzie spał

Karl. Ona mu oszczędzi takich wiadomości. Nie musi znać więcej szczegółów ponad to,

czego się dowie, kiedy będą razem.

Kari widocznie znowu zasnęła, na posłaniu w kącie panował spokój. Ole siedział

niczym jastrząb i nie spuszczał z niej oczu. Maryjka widziała jego skuloną, zmęczoną

postać. Drzemał pewnie przy chorej, nieszczęsny. Odrzucał jednak wszystkie propozycje

odpoczynku, wszelkie argumenty, że byłoby lepiej, gdyby przy Kari czuwała kobieta.

- Robię to dla niej. Tyle jestem jej winien - ucinał ostro. Maryjka pojmowała

jednak, że powód jego uporu jest inny i tylko jeden.

Ole bał się, że Kari mogłaby umrzeć, a on nie będzie trzymał wtedy jej ręki. Bal

się, że ktoś inny mógłby być świadkiem ostatniego tchnienia jego ukochanej. Za wszelką

cenę chciał przy niej trwać.

Maryjka i Gjertrud przyjęły to do wiadomości. Teraz Gjertrud spała. Oddychała

równo i spokojnie, jak wszyscy ludzie, którzy za dnia ciężko pracują. Maryjka nie mogła

zasnąć, mimo że morskie powietrze i wysiłek przy wiosłach przepełniały jej ciało

przyjemnym znużeniem.

A jeśli Kari umrze?

Ta myśl przerażała Maryjkę tak bardzo, że przestawała oddychać.

A jeśli jutro Kari już nie będzie wśród żywych i wszystkie umiejętności zabierze

ze sobą do grobu? Co wtedy Maryjka pocznie?

Żałoba i tęsknota to jedno, Maryjka wiedziała, że trudno to będzie znosić. Czuła

się tak bardzo przywiązana do tej starej kobiety, istniała między nimi zupełnie wyjątkowa

więź.

Ale niemal tak samo bolesna była świadomość, że Kari nie zdoła jej przekazać

wszystkiego, czego nauczyło ją długie życie. O uzdrawianiu i chorobach, o lekarstwach i

kuracjach... i o formułkach, mogących dać człowiekowi rozkosze miłości, a także

pozwolić mu zajrzeć w to, co zakazane.

Chciała posiąść tę wiedzę. Kari nie może wszystkiego ze sobą zabrać!

Dziewczyna o mało nie zaczęła żałować wyjazdu do Lyster, bliska była myśli, że

zupełnie niepotrzebnie traciła tam czas.

Ale walczyła z tym, przyjęła zasadę, by nigdy nie żałować własnych decyzji. Jeśli

popełni się błąd, jeśli człowiek napotka zamknięte drzwi, to z pewnością zawsze otworzą

się nowe, nieoczekiwane możliwości.

- Ale ty nie możesz umrzeć - sama nie zauważyła, że wypowiada te słowa, dopóki

nie usłyszała cichej odpowiedzi Olego.

- Nie. Ona nie umrze. Kryzys minął. Koszmary już jej nie dręczą. Czuję, że jest

silniejsza.

- Naprawdę?

Maryjka także mówiła szeptem, odrzuciła kołdrę i w jednej chwili znalazła się

obok niego.

- Wydaje mi się, że ona wie, iż wróciłaś - powiedział Ole. Maryjka słyszała, że w

jego głosie czai się uśmiech. — Sądzę, że potrafisz jej pomóc, dodać sił. Ona mi opo-

wiadała. ..

Maryjka uświadomiła sobie teraz z całą pewnością, że mimo wszystko jej dłonie

nie utraciły możliwości oddziaływania.

Z wahaniem ujęła kołdrę, okrywającą wyniszczone ciało Kari.

- Myślisz... że trzeba zdjąć z niej ubranie?

- Nie wiem.

- Tak zrobię. Łatwiej mi będzie przekazać jej ciepło - szeptała Maryjka.

Nie zapalili światła, nie podnosili głosów. Żar tlił się jeszcze w palenisku, postać

na sienniku leżała skulona, bez ruchu. Maryjka miała nadzieję, że Karl śpi.

Z tą właśnie częścią jej osobowości nie powinien mieć nic wspólnego.

Wyczuwała pod palcami cienką skórę Kari. Chora leżała na boku, plecami

zwrócona ku ścianie. Maryjka pochyliła się nad nią, siedziała niewygodnie, próbowała

jednak zapomnieć o tym i koncentrować się na tajemniczym cieple.

Nie mogła go w sobie odnaleźć.

Tliło się gdzieś w głębi. Jakby się z nią drażniło, spływało delikatnymi

strumykami do palców, natychmiast jednak cofało się i znowu musiała długo szukać.

Ole zmienił pozycję, ale o nic nie pytał.

Ręce Maryjki błądziły po ciele chorej.

Skóra Kari nie była ciepła, nie była też zimna. Lekko wilgotna, jak wewnętrzna

strona nerwowych dłoni. Maryjka wyczuwała nierówności, małe grudki, jakieś zgru-

bienia. Zdziwiło ją to. Kari nigdy nie mówiła, że była chora na ospę ani że została

zraniona. A jednak duże płaszczyzny skóry na biodrach i brzuchu były dziwnie nierówne,

jakby pokryte bliznami.

- Nie pytaj, Maryjko. Ona ci pewnie sama o tym opowie - rzekł Ole.

Właśnie w tym momencie Kari poruszyła się, odsunęła się jeszcze kawałeczek od

ściany, ku dwojgu ludziom siedzącym na jej łóżku. Kręciła niespokojnie głową w jedną i

w drugą stronę. Wargi napinały się, Ole i Maryjka czekali z przerażeniem, czy znowu

.nie zacznie krzyczeć.

Ale oto chora otworzyła oczy i mimo panującego w izbie półmroku zobaczyli w

nich refleksy światła.

- Czy mogę dostać wody?

Maryjka podskoczyła, bez tchu wyszeptała jakąś odpowiedź, pospiesznie

przyniosła kubek wody, której nabrała wprost z beczki przy drzwiach.

Kari piła. Ole ją podtrzymywał.

Odetchnęła z przyjemnością.

- Dziękuję. Czuję się lepiej...

- Maryjka jest tutaj, moja kochana! Maryjka ma dla nas niespodziankę, dowiesz

się, jak będziesz trochę silniejsza. Śpij, Kari, zbieraj siły. Teraz już wszystko będzie

dobrze!

Wyglądało na to, że go posłuchała. Maryjka też wkrótce wróciła na swoje

posłanie, uspokojona, że Kari wygląda na zdrowszą. Jutro będzie miała lepszy dzień.

Jutro wszyscy będą mieli lepszy dzień.

Kari przywitała się z Karlem, została umyta i uczesana. Siedziała teraz w łóżku,

jej twarz zaczynała odzyskiwać kolory. Wracała do życia niewiarygodnie szybko, jeszcze

tego samego przedpołudnia przekomarzała się z zakochanymi. Maryjka uśmiechała się i

potrząsała głową, Karl był zakłopotany śmiałymi aluzjami starej kobiety. Zrozumiał

jednak natychmiast, że to bardzo pogodna i prosta dusza. Gdy patrzył na żartującą, trudno

mu było uwierzyć, że to ta sama staruszka, która wczoraj była bliska śmierci. To musi

być wyjątkowa kobieta! Szczerze mówiąc, wiele w jej postaci i zachowaniu

przypominało mu Maryjkę. Wydawało mu się nawet czymś nienaturalnym, że to spo-

kojna, pospolita Gjertrud jest matką jego pięknej narzeczonej. Zapominał się nawet i

myślał o Kari jako o swojej przyszłej teściowej. Ale oczywiście Kari była na to za stara.

Jeśli chodzi o wiek, to Maryjka mogła być jej wnuczką, a nawet prawnuczką.

- Więc chcecie się pobrać! I to w takim pośpiechu? Tak, tak, rozumiem, niełatwo

jest czekać do jesieni, jeśli człowiek nie może się powstrzymać, by nie spróbować

owoców.

To onieśmielało Karla.

Maryjka śmiała się.

Z ulgą przyjęła to, że Kari nie zagłębia się za bardzo w ich sprawy, jak się

obawiała. Wyglądało na to, że staruszka nie ma żadnych trosk.

Z pewnością uwierzyła, że Maryjka porzuciła myśli o zemście i krwi,

zrezygnowała z dochodzenia sprawiedliwości. Myślała pewnie, że w gorącym sercu

młodej dziewczyny nie ma miejsca i na to, i na wielką miłość.

Maryjka odetchnęła, cieszyła się, że nie musi niczego wyjaśniać.

Ale kiedy Karl poszedł z Olem zastawić sieci na ryby, Kari wysłała dyskretnie

Gjertrud, by poszukała ziół, które, jak sądziła, powiesiła gdzieś na strychu albo może

umieściła na jakiejś półce...

Potem skinieniem dłoni przywołała do siebie Maryjkę.

Uściskała ją długo i serdecznie.

W jej starym ciele było jeszcze nadspodziewanie dużo siły.

- Maryjko kochana, wplątałaś się w jakieś kłopoty, prawda?

Słowa uwięzły Maryjce w gardle.

- Przecież wszystkiego się domyślam, moje dziecko. Chyba wiem, co się w tobie

dzieje. I zimno mi się robi ze strachu na myśl, co musiałaś przeżyć w ciągu tych

miesięcy, moje dziecko. Wiem, że nie było ci lekko.

- Nie, lekko mi nie było. Ale też nie tak strasznie ciężko!

- Jesteś w nim zakochana?

Kari tak nagle zmieniła temat, że Maryjka znowu nie była w stanie znaleźć

odpowiedzi. Postanowiła być z nią szczera.

- Tak. To znaczy, on mnie obchodzi... potrzebuję go.

- Potrzebujesz go. Tak, tak, to bardzo częsty początek małżeństwa, moje dziecko.

Ale...

- On jest spokojny, sympatyczny, pracowity, czu...

- Z pewnością będzie dobrym ojcem! Kari uśmiechała się porozumiewawczo.

Maryjka patrzyła zdumiona.

- Skąd możesz wiedzieć... przecież on sam nie wie... Kari uśmiechała się coraz

szerzej, w jej oczach płonęła radość.

- Kiedy dwoje młodych tak się śpieszy ze ślubem jak wy... to nie trzeba być

specjalnie przenikliwym, by domyślać się powodów. Nie jesteś pierwsza, moja Maryjko.

Kiedy spodziewasz się porodu?

Maryjka liczyła gorączkowo.

Zostało poczęte w marcu, ale ani Kari, ani Karl, ani nikt inny nie musi przecież

tego wiedzieć.

- Gdzieś koło Bożego Narodzenia, tak myślę...

- No to rzeczywiście czas nagli. Ale to nic, dobrze jest jak jest... Muszę cię tylko

zapytać Maryjko. Jesteś pewna, że tego chcesz?

- Czy chcę? Przecież jestem w ciąży! Kari westchnęła ciężko.

- Tak, tak, ale istnieją różne wyjścia. Wcale nie musisz wychodzić za mąż.

Pomyśl, że to będą więzy na całe życie! Nie ma pewności, że trudniej by ci było żyć

samej z dzieckiem... Inne przed tobą dawały sobie radę!

- Ale nie tutaj, w tej parafii! Księża...

- Ja znam naszego pastora. A proboszcz nie musi o wszystkim wiedzieć. Myślę,

że ma inne zmartwienia, niż jeździć po krańcach parafii i liczyć dzieciaki!

Maryjka nie mogła jej powiedzieć, że Revelin przyjąłby taką możliwość z

największym zachwytem.

Dałaby mu w ten sposób wszystko, czego potrzebuje, Wypędziłby ją z parafii i

zamknął w kryminale. Może na całe życie. Tak właśnie postąpił przecież z jej matką.

Z mężatką jednak nie będzie mógł sobie tak poczynać, Revelin nie odważy się

potraktować jej inaczej niż inne panny młode, które urodziły dziecko trochę „za

wcześnie”...

Maryjka uznała, że lepiej pokornie spuścić oczy.

- Chcę wyjść za mąż - powiedziała cicho.

I wtedy usłyszały, że wraca Gjertrud obładowana woreczkami i garnuszkami,

które znalazła na dobrze zaopatrzonych półkach Kari.

Tego dnia nie miały już okazji, żeby porozmawiać w cztery oczy. Następnego też

nie. Karl i Maryjka musieli zacząć myśleć o powrocie. Ona wprawdzie bardzo by chciała

zostać, Karl upierał się jednak, że zabierze ją z powrotem do Lyster. Dowodził, że

Solveig potrzebuje jej pomocy teraz kiedy tyle wiosennych prac w polu. A Kari przecież

bardzo się poprawiło.

Rzeczywiście, Maryjka musiała to przyznać. Miał rację pod każdym względem, a

ona nie zamierzała lekceważyć jego zdania. Gjertrud też wspomniała, że chętnie

obejrzałaby Lyster. Chciała pojechać z Maryjka, pomóc jej urządzać chatę w małym

gospodarstwie, które Karl wydzierżawił.

- Poza tym jestem ciekawa. Bardzo bym chciała zobaczyć miejsce, w którym

twoja matka przyszła na świat...

Maryjka bez przekonania kiwała głową.

- Gjertrud, wiesz, co ja myślę - wtrąciła się Kari. - Najlepiej będzie, jeśli do

Lyster pojedziesz ty z Karlem i zabierzecie ze sobą to.

Wyciągnęła w stronę Gjertrud jakieś zawiniątko. Coś w nim zachrzęściło cicho

jak pocierające o siebie kawałki metalu. Gjertrud nie rozwinęła gałganków.

- To mój dar dla młodej pary, nie mam nic więcej wartościowego. Z pewnością

dostaniesz za to we wsi kilka talarów, tam nie brak o tej porze roku handlarzy. Kupisz

wszystko, co potrzebne młodej gospodyni, i urządzisz dom najlepiej, jak potrafisz.

Tymczasem ona zostanie ze mną! Ślub odbędzie się za trzy tygodnie, wtedy wrócisz do

domu!

Karla nie bardzo cieszyła myśl, że będzie musiał przeżyć bez Maryjki trzy

tygodnie, skoro jednak stara kobieta tak zdecydowała, zgodził się bez protestu. No i dar,

cokolwiek to było, na pewno się przyda. Młoda para, która zaczyna od uprawiania ugoru,

będzie musiała przez pierwsze lata ciężko pracować i nie dojadać.

Gjertrud popłynęła do Lyster razem z chłopcem, przekonanym, iż to ona będzie

jego prawdziwą teściową. Podniecenie zaróżowiło jej policzki, wyglądała o dziesięć lat

młodziej. Ta kobieta przeżyła niemało, nie skarżyła się jednak na swój los. Wcześnie

doświadczyła, że jedzenie i dach nad głową, ubranie i spokój ducha to nie są rzeczy,

które dostaje się za darmo. A ona miała to wszystko i na dodatek wspaniałych przyjaciół.

I teraz po raz pierwszy w życiu będzie też mieć prawdziwą rodzinę. Od tej chwili świat

musi wierzyć, że Maryjka jest jej córką. Kari ma znajomych, którzy wszystko załatwią,

dokumenty i w ogóle. Pastor nie może żywić najmniejszych wątpliwości, kiedy Maryjka i

Karl staną przed ołtarzem, prosząc o błogosławieństwo.

Poczuła lekkie ukłucie w sercu na myśl o tym, że być może pewnego dnia tamta

Maria dowie się o wszystkim. Otrząsnęła się jednak szybko. Minęło tyle czasu. Gjertrud

przestała już mieć nadzieję, że jeszcze kiedykolwiek zobaczy Randara i Marię. Trwali

teraz gdzieś w głębi jej serca niczym blade wspomnienie dawnego snu. Lata rozmyły ich

rysy, ukoiły żal i tęsknotę.

Gjertrud uśmiechała się do młodego mężczyzny przed sobą, widziała, jak bardzo

się stara i z jakim zapałem macha wiosłami. Opowiadał jej o mijanych po drodze dwo-

rach i górach, przypominał różne wydarzenia z okolicy, którą powoli mijali.

Gjertrud mocno trzymała swój koszyk, w którym wiozła jedzenie i prezenty dla

jego rodziców oraz swoje ubrania. Było tam mydło, igły i nici, parę kawałków materiału,

z którego zamierzała uszyć pościel dla nowożeńców. Czasu miała niewiele. Wesele

zwykle przygotowuje się przez co najmniej pól roku. Jej zostały tylko trzy krótkie

tygodnie!

Miło będzie poznać nowych ludzi. Gjertrud otarła pot z czoła, poprawiła włosy,

wygładziła spódnicę, najlepszą jaką miała. Wtedy poczuła zawiniątko ukryte w

wewnętrznej kieszeni.

Dar Kari.

Szczerze mówiąc, w całym zamieszaniu przed nieoczekiwanym wyjazdem

zupełnie o tym zapomniała.

Wyjęła teraz zawiniątko i podała je młodemu człowiekowi.

- Otwórz, to przecież dla was. Chociaż Kari prosiła mnie, żebym zadbała o

urządzenie domu i w ogóle...

- Chciała zapewnić przyszłość swojej ulubienicy, jak widzę! Myśli pewno, że nie

mam za co kupić ani łyżki, ani miski.

- No, no, nie czuj się urażony, to przecież normalne, żeby dziewczyna dostała

posag, prawda? A ja sama nie mam prawie nic, co mogłabym jej dać...

- To bez znaczenia. Nawet się z tego cieszę. Cieszę się, że Maryjka nie jest

przyzwyczajona do luksusów.

I nie kochałbym jej mniej, gdyby przyszła do mnie w jednej podartej spódnicy,

matko! Najważniejsze, że zostanie moją żoną...

To nieoczekiwane szczere wyznanie miłości wzruszyło Gjertrud. Rozsupłała

palcami gałganek i dotknęła starej, zniszczonej ozdoby. Był to długi kawałek łańcuszka z

przyczepionymi jakimiś figurkami. Pokrywała go warstwa szarozielonej śniedzi, ale tu i

ówdzie lśnił niczym złoto. Gdyby okazało się, że naprawdę jest wykonany ze złota,

mogliby za niego dostać niewiarygodną sumę pieniędzy! A nawet gdyby to był tylko

mosiądz, także można by kupić i tkaniny, i skóry, garnki i narzędzia. Gjertrud odczuła

dziwne podniecenie. Toż to przecież taka sama ozdoba jak ta, którą Maria nosiła na szyi!

A teraz Maryjka...

Ale nie miała czasu się nad tym zastanawiać.

Wsunęła paczuszkę z powrotem do kieszeni.

Maryjka trochę się bała zostać sama w domu z dwojgiem starych ludzi, wciąż

jeszcze niepokoiła się, że Kari rozumie więcej, niż chce okazać. Zarazem jednak miło

było spędzać dni na szczerych rozmowach, przeszukiwać półki, na których Kari

przechowywała zioła, a wieczorami słuchać niezwykłych opowieści Olego.

Było dużo śmiechu, cenili każdą chwilę tych miłych godzin. Ole znowu się

wyprostował, nie kulał też tak wyraźnie. Trzeciego dnia Kari wstała z łóżka i z zapałem

towarzyszyła Maryjce na dwór, żeby zobaczyć, co się jeszcze da zrobić z zapomnianym

tej wiosny ogrodem.

Ani jeden kawałek ziemi, ani jedna grządka nie została skopana, a tu już szybkimi

krokami zbliżał się maj.

Większość ludzi od dawna wszystko ziarno miała w ziemi, w każdym razie na

nasłonecznionych zboczach od strony fiordu. Olemu też pozostało niewiele czasu, by

zadbać o małe sadzonki, które powinny wyrosnąć na duże, soczyste kapusty i cebule.

Jeśli Bóg zechce.

Maryjka wchłaniała słowa Kari, starała się je zapamiętać, zgromadzić jak

najwięcej wiedzy. To wszystko było takie podniecające. Podniecające i pożyteczne, a

także niezwykle ważne. Kari opowiadała proste historie, nie używała żadnych trudnych

słów, a nazwy roślin w większości wymyśliła sama. Niektóre z nich brzmiały, zdaniem

Maryjki, dziwnie obco.

Zapytała o nie.

Kari odstawiła na bok lekką motykę, za pomocą której starała się odgarnąć ziemię

z jakichś korzeni.

- Wiesz, że ja zwiedziłam szmat świata. Ale podobnie jak większość ludzi mam

swoje tajemnice, których ujawnienie nikomu się na nic nie zda. Nie pytaj mnie zbyt

wiele, Maryjko, skąd i dlaczego różne rzeczy wiem. Jeśli nie będziesz pytać, łatwiej mi

będzie kiedyś o tym opowiedzieć.

Maryjka obiecała.

Jeszcze tego samego wieczoru Kari zaczęła mówić. Siedziały przy dużym stole

nad rozłożonymi sztukami materiału przeznaczonego na poszwy i poszewki. Ole

naprawiał drewniane grabie. Maryjka zebrała wiórki, dzięki nim łatwiej rozpalić ogień.

- Odeszłam od Ludu, kiedy miałam prawie trzydzieści lat - powiedziała Kari.

Ole i Maryjka zamarli w bezruchu, spoglądali na nią zaskoczeni. Kari mówiła

cicho, lecz głos brzmiał pewnie i zdawało się, że słów, które wypowiada, używała już

setki razy.

- Nie wiedziałam, dokąd iść, ale wciąż miałam w głowie marzenie Karji. I

pamiętałam wysokie góry oraz wąskie doliny. Miałam nadzieję, że odnajdę jakieś wspo-

mnienia. Nie oczekiwałam, że uda mi się znaleźć matkę. Istniał chyba jakiś powód tego,

że zostałam znaleziona sama w górach. Ale myślałam, że jakiś wuj, kuzynowie, może

nawet rodzeństwo... Im dłużej podróżowałam, tym silniejsza stawała się moja nadzieja.

Wracałam do domu.

Umilkła na chwilę.

- Muszę wam chyba opowiedzieć najpierw trochę o życiu wśród Ludu - rzekła

zamyślona.

Teraz jednak słowa padały jakby niechętnie, głos nie brzmiał już tak czysto.

Ole i Maryjka słuchali, nie mieli odwagi przerwać, bali się nawet skrzywić,

spojrzeć nie tak jak trzeba, by jej nie spłoszyć. Odmalowywała przed ich oczyma życie,

od którego włos się jeżył na głowie. Teraz rozumieli, skąd się brał jej nieprzytomny

krzyk.

Był to krzyk utraconego dzieciństwa.

Krzyk kobiety, która nigdy nie poczuje ruchów dziecka.

Maryjka płakała cicho nad losem Kari. I może również trochę nad własnym, bo

ona także została pozbawiona rodziców, ona również tęskniła za więzami krwi.

Ole doświadczył tego samego, ale on tak bardzo nie cierpiał. Nie nosił w sobie

wiecznej tęsknoty kobiet do ziemi, do urodzajnej, bezpiecznej ziemi.

Kari opowiadała o dziecku, które nazwano Karja - nin. Opowiadała o dorastaniu,

o cierpieniach młodej dziewczyny, która zawsze była sama, do nikogo nie przynależna.

Mówiła im trochę o historii Ludu, o tej bardzo surowej, a mimo to bardzo

opiekuńczej społeczności, która chroniła wszystko co własne, a granice, którymi odgra-

dzała się od obcych, były trwałe i niebezpiecznie je przekraczać. Opowiedziała o mądrej

Inie tak obrazowo, że niemal ją przed sobą widzieli. Uśmiechali się od czasu do czasu,

bowiem w historii Kari była również radość.

Kiedy jednak doszła do brutalnego napadu i czasu, który po nim nastąpił, nie było

już w opowieści miejsca na uśmiech. Ze zgrozą uświadamiali sobie, jakie straszne

cierpienia potrafi człowiek znieść, a mimo to zachować współczucie dla innych. Podziw,

jaki żywili dla Kari, nabrał teraz nowego wymiaru.

- No i w końcu znalazłam się w czarnej łodzi, w drodze do miejsca, w którym, jak

sądziłam, mogły się znajdować moje korzenie. Nigdy nie przypuszczałam, że ten ponury

włóczęga, właściciel łodzi, może się stać szczęściem mego życia... To musiało być jakieś

czterdzieści lat temu, prawda, Ole?

- Tak, upłynęło od tamtej pory życie całego pokolenia. Muszę przyznać, że nie

pamiętam wszystkiego zbyt dobrze...

- A ja pamiętam. Wędrowałam na własnych nogach ponad rok. Robiło się coraz

zimniej, ale Karja opowiadała, że tak właśnie będzie. Dotarłam do morza i znalazłam

statek, którego kapitan zgodził się wziąć mnie na pokład. Podróż była straszna...

Pracowałam przez dwadzieścia godzin na dobę dla bezustannie pijanego szypra, w końcu

jednak mogłam postawić stopę na norweskiej ziemi. Ale to zbieg okoliczności, że akurat

tutaj trafiłam i że ty, Ole, pomogłeś mi znaleźć miejsce do życia.

- Odszukałaś jakichś krewnych?

- Nie, jeszcze nie. Nie wiedziałam, od czego zacząć. To było dawno temu... Nikt z

tych, którzy pamiętali mnie jako dziecko, już nie żył. Nikt, kto mógłby opowiedzieć o

zaginionej dziewczynce. Nie wiem, gdzie mieszkali rodzice, pamiętałam tylko wysokie

góry i fiord.

Coś jednak sprawiło, że chciałam zostać właśnie tu, coś niezwykle mnie

pociągało i nakłaniało do zakończenia wędrówki. Myślę, że to ta woda, zieleniąca się

wiosną... Maryjka odgryzła nitkę. Słuchając opowiadania Kari, wciąż szyła.

- Więc nawet nie ma pewności, że masz na imię Kari, prawda?

- Nie pamiętam innego imienia niż Karja - nin, czyli mała Karja. Tak mnie

nazwali, bo to przypominało imię, które dziecko powtarzało. A może dlatego, że to wła-

śnie Karja się mną zajęła...?

Maryjka westchnęła.

- To już pewnie nikogo nie odnajdziesz, niestety. Jeśli nie masz żadnej pamiątki,

żadnego punktu zaczepienia...

- Mam coś, to znaczy miałam. Tamtego dnia Karja znalazła na mojej szyi ozdobę.

Nosiłam ją zawsze, ukrywając starannie. Wyobrażałam sobie, że to dziedzictwo po

ukochanej matce. Teraz już tego nie mam - oznajmiła. - Nigdy nie miałam córki, której

mogłabym przekazać pamiątkę. Dla mnie zaś to już od dawna jedynie symbol smutku i

pozbawionej sensu legendy. Ty, Maryjko, jesteś dla mnie jak córka. Ty odziedziczysz

wszystko, co ma jakąkolwiek wartość. A tę ozdobę zabrała Gjertrud, kupi ci za nią posag.

- Więc to była twoja ozdoba? W takim razie nie powinnaś...

- Oczywiście, że powinnam. W końcu na coś się to przyda. Szczerze mówiąc,

odczuwam ulgę na myśl, że już tego nie mam. Łatwiej mi będzie zapomnieć o bez-

nadziejnych marzeniach, przestanę fantazjować na temat, kim mogłabym być...

- Mogłabyś być? Kim więcej mogłabyś być, niż właśnie sobą?

Karja uśmiechnęła się na te pełne pociechy słowa dziewczyny. Zawierały one

bardzo prostą prawdę.

- Czy zgodzisz się, Maryjko, bym trzymała twoje dziecko do chrztu?

Kari znowu nieoczekiwanie zmieniła temat. Taki miała zwyczaj.

Maryjka wiedziała, że trzymanie dziecka do chrztu to obowiązek i zaszczyt

Gjertrud, ale odebrała jej to prawo bez najmniejszych skrupułów.

- Oczywiście, że pozwolę, Kari. On nie mógłby mieć lepszej matki chrzestnej!

- Albo ona - wtrącił Ole, szturchając Maryjkę przyjaźnie w bok.

ROZDZIAŁ XII

Stary kościół w Urnes, dzień świętego Halvarda, 1704

- Tak więc w obliczu Boga i ludzi jesteście prawowitym małżeństwem, macie żyć

ze sobą nawzajem i z Panem w świętej zgodzie aż do ostatniego dnia.

- Amen - odrzekli zebrani.

Słowa krążyły pod wysokimi belkami sklepienia i nad postaciami przerażających

demonów ustawionych wzdłuż ścian starego drewnianego kościółka. Pachniało smołą i

wiosennym powietrzem oraz tysiącami wypalonych w tym wnętrzu świec. Orszak

weselny był niewielki. Oprócz narzeczonych przyszła matka panny młodej i jakaś starsza

para, mężczyzna i kobieta, pełniący obowiązki świadków. Byli też rodzice pana młodego,

znacznie młodsi od tamtych. I jakiś ciemnowłosy mężczyzna, prawdopodobnie ich

świadek. A może dzwonnik?

Pan młody osiągnął wiek dojrzały, ale narzeczona była za młoda i w stosunku do

niej władze musiały wyrazić zgodę na małżeństwo. Pastor przyglądał się uważnie jej

prostej niebieskiej sukience, nie znalazł żadnej wypukłości na brzuchu, ale też trudno

byłoby cokolwiek zauważyć pod suto zmarszczonym materiałem. Twarz panny młodej

ledwie było widać spod wielkiego haftowanego szala, który okrywał włosy, jak przystoi

w kościele.

Młodzi mieli rozradowane twarze.

Pastor na ich widok odczuł pełne wzruszenia zadowolenie.

Pragnął jak najprędzej wrócić do swojej siedziby, gdzie mógł odpoczywać na

starej kanapie, wzmocniwszy się kilkoma kroplami nalewki. Stał na czele upadającej

parafii. Odbywało się w niej cztery razy więcej pogrzebów niż ślubów i coraz mniej

dzieci przynoszono przed ołtarz starego kościoła.

Pastor się jednak nie uskarżał. Najlepiej czuł się we własnym towarzystwie. W

gruncie rzeczy ludzie mało go obchodzili.

Ze ściany za ołtarzem spoglądała na zgromadzonych maska starego boga Odyna.

Pastor wiedział, że ona się tam znajduje, ale nie chciał jej usuwać.

Wkrótce malowidło i tak odpadnie. Pewnego dnia zniknie samo z siebie.

W końcu nadszedł czas na życzenia szczęścia i toasty, ale przed kościołem nie

witali nowożeńców muzykanci. Skromny orszak piechotą wrócił do chaty Olego i Kari.

Tam czekał na wszystkich nakryty długi stół, ustawiony przed domem na trawniku.

Na grządkach z ziołami pojawiały się już pierwsze kwiatki. Arcydzięgiel, wrotycz

i prawoślaz lekarski opierały się o naturalny mur z szarego kamienia. Rośliny wydzielały

intensywny zapach. Na jednej grządce rosły pospołu przytulię i tymianek, naparstnica i

miodunka. Jasnozielone listki nagietków wyrastały z wiotkich łodyżek, czosnek

wystawiał z ziemi pierzaste wąsy.

Maryjka znała nazwy większości roślin, zarówno nazwy Kari, jak i te, których

używała Gjertrud.

Na włosach pod pięknym szalem upięła wianek z tymianku, lawendy i lubczyku.

Jej błękitna sukienka miała spore wycięcie pod szyją, co się Maryjce specjalnie nie

podobało. Zwykle nosiła sukienki i bluzki zapięte wysoko i teraz czuła się jakby nie do

końca ubrana. Karl już w drodze z kościoła pożądliwie zaglądał w dekolt narzeczonej,

nie odważył się jednak jej dotknąć, zanim nie usiadła przy stole jako jego prawowita

małżonka. Wtedy też włożono jej na głowę piękny czepek odziedziczony po matce.

Gjertrud zabrała go ze sobą, kiedy jechały do Kari.

Maryjka i Gjertrud zniknęły w chacie, a tymczasem Kari i matka Karla wyniosły z

piwnicy chłodne piwo. Na stołach ustawiono też świeżą wodę z pobliskiego źródła.

Jedzenie było proste. Rodzice Karla przywieźli ze sobą wędzoną wieprzową szynkę i

spory kawał baraniego udźca, co bardzo urozmaiciło weselną ucztę.

Gjertrud miała łzy w oczach, kiedy ostrym nożem musiała skrócić trochę włosy

Maryjki, tak by mieściły się pod czepkiem. Taki był obyczaj, większość nowo

poślubionych dziewcząt go przestrzegała. Wiele dziewic zalewało się łzami, widząc, jak

ich piękne włosy, panieńska duma, spadają na podłogę. Maryjka jednak miała bujną

czuprynę i nawet do twarzy jej było w nieco krótszej fryzurze. Teraz włosy sięgały jej

ledwie do ramion.

Zebrała czarne loki z podłogi i włożyła do niedużego woreczka.

- Wplotę je w pierwszą kołdrę, jaką zrobię dla swojego męża - uśmiechnęła się.

Gjertrud przyjęła to z zadowoleniem.

- Moja kochana Mała Maryjka... pomyśleć, że jesteś mężatką. I wkrótce

zostaniesz matką - dodała szeptem.

- Cii! On jeszcze o niczym nie wie. Powiem mu dziś wieczorem.

- Nie zakładałabym się o to, że niczego nie odgadł. Wiesz, zrobiłaś się wyraźnie

pełniejsza w talii...

- Ech, mam jeszcze dużo czasu...

Ale nie tak dużo, jak wam się wydaje, dodała w myśli.

Niemal zapomniała o dziecku w tych gorączkowych dniach i tygodniach. Historie

opowiadane przez Kari, praca nad ich zapisywaniem zabierały mnóstwo czasu. Maryjka

powypisywała też małe papierowe nalepki, które przykleiła do wszystkich naczyń z

lekarstwami Kari. Te naczynka były zrobione z drzewa lub ze starannie ukształtowanej,

mocno wysuszonej skóry. Miały drewniane pokrywki albo zakrywało się je po prostu

szmatką mocno obwiązaną sznurkiem.

- Musimy wracać do tamtych. Pamiętaj, by najpierw częstować wszystkim ojca

Karla!

- Skąd oni biorą te wszystkie reguły?

Maryjka była przejęta, wiedziała jednak, że jej ślub jest niemal całkiem odarty z

wszelkich tradycyjnych wspaniałości, więc chętnie stosowała się do zasad, które nie

wymagają głębokich posażnych skrzyń ani w ogóle bogactwa. Przypomniała sobie

wesele Sunnivy i Bjornara i uświadomiła sobie nagle, że bardzo tęskni za siostrą. Musi

pamiętać, by się za nią dzisiejszego wieczora pomodlić, prosić Boga, by ją znowu jak

najprędzej pobłogosławił, dał jej dziecko mające siły do życia.

Kiedy wyszła na słońce bez szala, majowy dzień nie wydawał się już taki ciepły.

Towarzystwo czekało przy stole.

Pan młody wstał, gdy młoda żona ukazała się w drzwiach chaty.

Wszyscy uśmiechali się i z uznaniem kiwali głowami, patrząc na piękną, młodą

dziewczynę, która po raz pierwszy włożyła czepek mężatki.

Wyglądała w nim jeszcze młodziej!

Karl wyszedł jej na spotkanie, podał jej rękę.

Nagle Kari jęknęła, jakby ją coś zabolało.

Zaczęła kaszleć, krztusiła się, rozpryskując na wszystkie strony wodę, której

właśnie nabrała do ust. Przestraszony Ole zaczął ją stukać w plecy.

Kari opanowała się jednak szybko, ale twarz miała wciąż trupiobladą. Zebrani

przestali się interesować młodą parą, zresztą Maryjka natychmiast znalazła się u boku

staruszki.

Zatroskana ściskała jej ręce, głaskała ramiona.

- Kari, co ci jest? Czy jesteś chora?

- N - nie... nie, nie chora... nic, nic mi nie jest. Maryjka widziała jednak, że oczy

tamtej nadal są zmienione, że ich dziwny blask, który tak strasznie przeraził Olego, nie

gaśnie. Kari sprawiała wrażenie zakłopotanej, trochę oszołomionej. Odsunęła wszystkich

od siebie i poprosiła Karla, by jak najszybciej poprowadził młodą żonę do stołu, trzeba

wznieść toast za ich zdrowie i powodzenie oraz za zgodę w rodzinie.

Tak się też stało.

Ale w czasie posiłku Maryjka wielokrotnie czuła na sobie spojrzenie Kari. Kiedy

kierowała na nią wzrok, stara uśmiechała się przyjaźnie, już uspokojona, ale nadal coś

dziwnego płonęło w jej oczach i sprawiało, że Maryjka nie mogła odzyskać równowagi.

Kari była jak odmieniona.

Jedli mięso i pili piwo, próbowali ryb Olego. Nieduża osełka masła została

równiutko rozsmarowana na cienkich kromkach chleba. Gjertrud wyniosła z piwnicy

swoje specjalne pszenne ciasta z orzechami, a Kari częstowała naparem z rumianku,

tymianku, słodkiej żywicy i arcydzięgla, osłodzonym pachnącym miodem.

Mężczyźni woleli jednak coś mocniejszego.

Oczy Karla stawały się zuchwałe, nie spuszczał wzroku z głębokiego dekoltu

Maryjki i zaczepiał ją coraz śmielej. Wódka i jedzenie oraz ciepłe promienie słońca

sprawiały, że wszyscy byli radośni i zadowoleni. Jakiś motyl przeleciał ponad stołem,

musnął włosy Kari i poleciał dalej nad grządki porośnięte kępkami młodej trybuły.

Maryjka wiedziała, że w księżycowe noce te roślinki błyszczą niczym gwiezdny pył.

Głowę miała ciężką od mocnego alkoholu, czuła się przyjemnie rozluźniona.

Wkrótce Ole wstanie i wypowie ostatnie błogosławieństwa nad głowami młodej pary.

Nie będzie tańców ani zabawy, żadnego hucznego odprowadzania panny młodej do łoża.

Musieli przed nocą wrócić do Lyster. Łodzie czekały już gotowe.

- Nie możesz odjechać, dopóki cię o coś nie zapytam - rzekła Kari cicho, gdy

Maryjka ujęła ją pod ramię, by pomóc jej wejść do chaty. Dziewczyna przestraszyła się,

coś się w niej burzyło, nie chciała widzieć, że Kari znowu robi się blada, nie, nie dzisiaj!

Nie w dniu ślubu, kiedy Maryjka musi od niej odjechać!

- O co chodzi, Kari? Czy ty się dzisiaj gorzej czujesz? Może nie powinnam

jechać...

- Oczywiście, że powinnaś, moje dziecko. Karl przecież na ciebie czeka. To

najważniejsza chwila w jego życiu, dzisiejszego wieczora poprowadzi cię po raz pierw-

szy do łoża, które sam dla was zrobił. A poza tym... ja nie jestem chora. Chodzi o to, że

myślałam... myślałam, że Gjertrud sprzedała ozdobę. Że właśnie za te pieniądze kupiła ci

wyprawę...

- Ozdobę?

- Tak, ozdobę, o której ci mówiłam, tę, którą dałam Gjertrud. Ale widzę, że nosisz

ją na szyi! Dziecko kochane, nie bardzo mi się to podoba...

- Ależ to nie jest twoja ozdoba! Ona jest moja! Odziedziczyłam ją po swojej

mamie! Miałam ją przez całe życie, tata ją zreperował, dołożył ogniwek i...

Maryjka mówiła pospiesznie i dopiero teraz, gdy słyszała własne słowa, docierało

do niej znaczenie tego wszystkiego. Zbladła co najmniej tak samo jak Kari. Oparła się o

krawędź zimnego pieca. Umilkła.

- Co ty mówisz? - wykrztusiła Kari z trudem. Zatoczyła się lekko, szybko jednak

odzyskała równowagę. Oczy obu kobiet spotkały się nad zimnym sagankiem z resztkami

weselnego rosołu.

- Ta sama ozdoba... twoja matka... moja matka... Palce Maryjki ujęły ciepły metal.

Poprzedniego dnia wyczyściła i wypolerowała wszystko, łańcuszek z dziwnymi

figurkami i pozostałe, dołączone przez Randara ogniwka, dzięki którym łańcuszek był

dostatecznie długi, by mogła go zapiąć na szyi. Pusta mała półkula wyglądała niczym

dzwoneczek pozbawiony serca.

Maryjka odpięła zameczek. Ozdoba spoczywała ciężko w jej dłoni. Ostatnio nie

nosiła jej zbyt często, zwłaszcza od czasu, gdy metal przymarzł jej do skóry podczas

długiej wędrówki przez zamarznięty fiord.

- Miałam to zawsze - wyszeptała.

Oczy Kari błagały, by mówiła dalej. Ożywione głosy na zewnątrz przestały do

nich docierać.

- To należało do mojej matki. To jedna z tych niewielu rzeczy, jakie zdołała stąd

zabrać, kiedy Revelin ją wypędził. Gjertrud pozwoliła mi to nosić od czasu, kiedy byłam

całkiem mała. Zawsze to miałam na szyi. Gjertrud mówiła, że to mi będzie przypominać

mamę...

- Czyli Gjertrud wie, skąd to pochodzi? - Kari sprawiała wrażenie, jakby w każdej

chwili miała zemdleć. Maryjka potrząsnęła głową.

- Sądzę, że nie. Nigdy nic nie mówiła. Myślę, że mama dostała to od Mogensa

albo może od swojej matki Liv...

Kari z wysiłkiem wciągała powietrze. Maryjka spoglądała na nią przestraszona. O

co tu chodzi? Twarz Kari była taka blada, zapadnięta. Maryjka kuliła się ze strachu.

- Może my mimo wszystko jesteśmy tej samej krwi, Maryjko, moja kochana... -

jęknęła stara. - Czuję, że coś łączy nas obie bardzo mocno. I jakie to dziwne, że w tej

samej chwili, kiedy oddałam ostatnią rzecz łączącą mnie z przeszłością, druga jej część

wróciła do mnie w ten sposób. Szkoda, że prosiłam Gjertrud, żeby sprzedała... Przecież

można by połączyć znowu ogniwka...

Maryjka zamknęła oczy.

Ozdoba pewnie wciąż jeszcze znajduje się we wsi.

Musi poprosić Gjertrud, by spróbowała ją odkupić, niezależnie od tego, ile to

będzie kosztowało. Musi się znaleźć jakaś rada, muszą być pieniądze! Lekko dotknęła

ramienia Kari.

- Teraz wiemy trochę więcej, Kari. A moja mama przecież nie umarła. Nie wiem,

czy to możliwe, ale pewnego dnia znajdziemy jakiś sposób, żeby nawiązać z nią kontakt.

Może ona nam wyjaśni, ona z pewnością zna odpowiedź.

- Odpowiedź... - powtórzyła Kari niczym echo. Stara kobieta wyglądała na bardzo

zmęczoną. Maryjka pomogła jej położyć się do łóżka.

- Pamiętaj o tym, Kari, pewnego dnia otrzymamy odpowiedź. To nie musi trwać

długo. Wystarczy, żebyś...

Umilkła, strasznie trudno było błagać starą, by pozostała przy życiu.

- Zobaczymy się na świętego Jana, Kari, wtedy twoje zioła i smarowidła, o

których mówiłaś, będą gotowe...

Kari poklepała ją po policzku, jakby Maryjka była małym dzieckiem, któremu

obiecano słodycze.

- Wszystko zrobię, dziecinko. Mam teraz tyle do przemyślenia...

Maryjka nie zamknęła za sobą drzwi, by leżąca w łóżku Kari mogła widzieć

światło i czuć zapachy kwiatów oraz lasu.

Ole przeniósł wszystkie rzeczy do łodzi. Gjertrud też miała z nimi popłynąć.

Obiecała, że pójdzie do Nes i sprowadzi krowę, którą Karl kupił. Nowożeńcy będą mogli

swój pierwszy wieczór spędzić w spokoju.

Orszak weselny dwiema łodziami wyruszył z Urnes i kierował się do Lyster bez

wielkiej parady. Maryjce było trochę przykro, że nie siedzi na wysoko ułożonych

pięknych poduszkach ze ślubną koroną na głowie, otoczona muzykantami i w ogóle...

Wiedziała jednak, że jest ubogą dziewczyną. Karl też jest tylko synem komornika,

chociaż dwaj jego wujowie posiadają ziemię.

Podróż dobiegła kresu, wszyscy się żegnali, Ole długo obejmował Maryjkę.

W końcu wszystko minęło, choć dzień miał jeszcze trwać długo.

- Chodź, pokażę ci nasz dom - rzekł Karl, bardzo przejęty powagą chwili.

Przed wejściem leżały świeże gałązki jałowca.

Maryjka uznała, że domek jest bardzo ładny. Tylko maleńki... W porównaniu z

nim nawet chata Olego i Kari wydawała się przestronna.

Dom miał jedną izbę. Nawet nie przedzieloną na dwoje żadną zasłoną.

Wzdłuż jednej ściany stała ława. Przy niej stół. W rogu znajdowała się stara szafa,

w kącie przy drzwiach zaś świeżo wymurowany piec z rurą odprowadzającą dym do

komina. Karl z dumą pokazywał żonie metalowe urządzenie, za pomocą którego można

regulować ciąg w piecu. Na kuchennej płycie stały dwa pięknie wyszorowane piaskiem

żelazne saganki, jeden większy, drugi mniejszy. Na ścianie wisiały białe warząchwie i

chochle oraz dwie mniejsze łyżki. Nie miały zbyt wyszukanych ozdób, ale wystarczą i

takie. Karl był dumny niczym kogut, bo wiele rzeczy zrobił i przygotował sam.

- Jak ci się podoba łóżko? - dopytywał się, prowadząc ją przez małą izbę ku

szerokiemu posłaniu.

Maryjka zwróciła uwagę na szpary pomiędzy balami tuż nad łóżkiem. Uff, zimą

będzie tu okropnie wiać! Musiała jednak przyznać, że łoże prezentuje się wspaniale.

Zostało zrobione z szerokich sosnowych desek, miało siennik wypełniony świeżą słomą.

Posłanie wyglądało na miękkie, uginało się pod jej dłonią, wiedziała jednak, że wkrótce

stanie się twarde i niewygodne.

Karl ozdobił deski oparcia rozpalonym żelazem. Niewielkie wzorki złożone z

kropek i nierównych kresek. Maryjka musiała przypomnieć sobie piękne rzeźby Randara,

uśmiechała się jednak i chwaliła pracę męża, jak tylko mogła.

- Trafił mi się bardzo zdolny mężczyzna - powiedziała, całując go w policzek.

On nie puszczał jej, nie chciał, żeby odeszła. Maryjka czuła, jak bardzo jest

podniecony, ale ze śmiechem wymknęła mu się z objęć. Wyglądał na zakłopotanego,

chyba było mu przykro.

- Będziemy mieli na to dość czasu, mój kochany. Całą noc! Najpierw muszę

obejrzeć resztę gospodarstwa.

Karl zapomniał o rozczarowaniu, z wielkim zapałem pokazywał jej obejście.

Weszli do niskiej obórki. Wciąż jeszcze była pusta, ale Karl przygotował miejsce

dla krowy. W małej zagrodzie w głębi mogli trzymać parę kur. Owce i kozy również

miały wydzielone dla siebie pomieszczenie na lewo od wejścia. Ulokuje się tam osiem do

dziesięciu zwierząt. Była jeszcze w kącie wygrodzona stajenka dla barana.

Na niskim strychu nad obórką można składać siano.

Pod dachem znajdowały się też beczki na wodę i miejsce, w którym można

przechowywać liście suszone na paszę. Zdaniem Maryjki wszystko było bardzo małe.

Nigdy nie zmieści się tu więcej paszy niż dla dwóch, trzech owiec. A gdzie ulokować

zapasy dla krowy? Przypominała sobie przestronny strych w Meisterplassen i wysokie

stosy suszonych liści, w których jako dziecko tak lubiła się bawić w chowanego. Każdej

jesieni zbierano ich mnóstwo, ale zanim słabe źdźbła trawy zdołały się wiosną znowu

wychylić z ziemi, zwykle zwierzęta zdążyły zjeść wszystko.

Nieśmiało próbowała podzielić się tymi zmartwieniami z Karlem, ale on poklepał

ją tylko po plecach i zapewnił, że wszystko będzie dobrze. Zwierzęta są przyzwyczajone,

że w zimie nie dostają zbyt wiele jedzenia. Zresztą nie muszą ich też trzymać dużo. Karl

zamierzał kupić sześć owiec, wuj mu je obiecał. Zapłaci się wełną i dodatkową pracą w

gospodarstwie wuja.

Teraz pokazywał jej resztę posiadłości. Nie trzeba było wiele czasu, by okrążyć

pola i zagrodę. Maryjka niepokoiła się, że również poletka są małe i zaniedbane. Karl

jednak wymachiwał rękami, czuł się gospodarzem, jakby posiadał na własność te

zarośnięte chwastami działki.

- Boisz się, Maryjko, czy starczy nam paszy? A czy nie widzisz, jaka piękna trawa

tutaj rośnie, chociaż nikt tego nie uprawiał od czterech lat? Wystarczy dla owiec i dla

krowy, i jeszcze zostanie. Jeśli się tylko postaramy w czasie sianokosów i szczęście nam

dopisze we żniwa, to możemy bez lęku oczekiwać następnej zimy. Krowę musimy

przecież mieć, prawda? Tak byś mogła ubijać masło i sprzedawać sery właścicielowi

naszej ziemi. Zapłaci nawet więcej niż innym, kiedy ty sama pójdziesz do niego ze

smakołykami, ty, najładniejsza ze wszystkich gospodyń w okolicy!

Ujął ją wpół i zakręcił w kółko, Maryjka bała się jego gwałtownych pieszczot,

trzymała się za brzuch i krzyczała na niego półżartem.

Karl pokazał jej też zagajnik, który należał do gospodarstwa. Mieli prawo

wycinać tam drzewo na własny użytek. Poprowadził ją granicznymi ścieżkami aż do

źródła, skąd mogli czerpać wodę. Na szczęście znajdowało się niedaleko domu, Maryjka

oszczędzi dzięki temu wiele wysiłku.

- Chodź, żono, już wieczór. Wejdźmy do domu i sprawdźmy, czy w piecu jest

dobry ciąg. Chętnie bym zjadł miskę gorącej zupy na kolację, to będzie pierwszy posiłek,

jaki przygotujesz swojemu mężowi.

Spełniła jego życzenie.

A potem spełniła jeszcze wiele innych jego życzeń...

Gdy później leżeli spokojni i zadowoleni w swoim nowym łożu, Maryjka

delikatnie przesunęła palcem po jego twarzy i powiedziała:

- W tym roku zostaniesz ojcem.

Zareagował tak spokojnie, że to ją niemal rozczarowało. Westchnął tylko, jego

oczy lśniły radośnie w półmroku.

- Domyślałem się tego. Kiedy...?

- Myślę, że jakoś na Boże Narodzenie. A może nawet troszkę wcześniej. Nie

miałam okresu od czasu, kiedy... byliśmy ze sobą po raz pierwszy...

Zaczął mozolnie liczyć na palcach, na jej palcach.

- Siedem, osiem, dziewięć. Dziewięć miesięcy od końca marca, to wypadnie pod

koniec świątecznego miesiąca!

Pozwoliła mu w to wierzyć. Mimo wszystko niełatwo jest przecież stwierdzić, że

dziecko przebywało trochę za krótko w brzuchu matki. Maryjka miała nadzieję, że ma-

leństwo przyjdzie na świat nieduże, tak by można było sądzić, iż urodziło się nieco przed

czasem. Tymczasem ona znajdzie jakieś przekonujące powody, żeby wyjaśnić, dlaczego

stało się to o miesiąc za wcześnie™ Żeby tylko nie miało rysów Justitiana! Po raz chyba

tysięczny przypominała sobie twarz syna pastora, porównywała z twarzą Karla. Kolorem

włosów nie bardzo się różnili. Oczy też obaj mają jasne, podobnie zresztą jak ona. Karl

był nieco silniejszej budowy, bardziej krępy, miał duże ręce, gdy tymczasem dłonie

Justitiana były wąskie i delikatne. Ale takie sprawy nie mają znaczenia. Karl odziedziczył

nos po swoich przodkach, duży i garbaty, dziecko z pewnością wolałoby takiego nie

mieć... Justitian był dość pospolity. Jedyne, co zwracało uwagę w jego urodzie, to

pozbawione miękkich płatków małżowiny uszne. No i ogólnie był znacznie przy-

stojniejszym młodym mężczyzną niż jej mąż, Karl.

Znowu się czule objęli, czuli zmęczenie po długim dniu. Mimo to on raz jeszcze

ożywił się w jej ramionach, a Maryjka nie mogła go odepchnąć. Stał się teraz

delikatniejszy, dużo bardziej ostrożny. Dotykał jej piersi z lekkim wahaniem, wchodził w

nią powolnymi, niepewnymi ruchami, jakby się bał, że obudzi dziecko.

Maryjka obejmowała go mocno, jej ciało należało do niego, zanim jednak Karl

osiągnął najwyższą rozkosz, Maryjka zasnęła w jego objęciach.

ROZDZIAŁ XIII

Jesień, 1704

Młoda kobieta z trudem wlokła się przez podwórze. Dźwigała na nosidłach dwa

ciężkie wiadra z wodą, mamrocząc ciche przekleństwa, wciągnęła je do małej chatki,

wiadra stuknęły głucho o futrynę, a woda rozprysnęła się na boki.

Kobieta miała na sobie niebieską suknię, rozciętą z przodu tak, by materiał nie

uciskał wielkiego brzucha. Na to włożyła drugą suknię bez rękawów, podobną do

fartucha, obszerną, okrywającą brzemienną postać.

Z hałasem odstawiła wiadra, posłała parę ostrych słów za kotem, który uznał, że

najlepsze miejsce dla odpoczynku znajduje się na środku stołu.

Ciężko opadła na pieniek stojący przy drzwiach. Zasłoniła twarz rękami. O mało

nie wybuchnęła płaczem.

Ale płacz i rozczulanie się nad sobą nie było w stylu Marji Oppdal. Należała do

osób, które w trudnych chwilach raczej klną i wymyślają, kopią z rozmachem to, co staje

im na drodze. Ciąża nie odebrała jej sił ani energii. Karlowi nieustannie imponowało

tempo, w jakim żyła. A ponieważ skarżyła się tak rzadko, bez wahania składał na nią

coraz więcej obowiązków w ich małej zagrodzie. On sam chodził po okolicy, sprzedając

swoje silne ręce tym, którzy gotowi byli zapłacić najwięcej. Był to bardzo pracowity

mężczyzna, znany z tego, że pierwszy wstawał od stołu i krzepkimi dłońmi ujmował kosę

lub piłę. Często też słyszał pełne szacunku uwagi ze strony dużo od siebie starszych

chłopów. Widział podziw w ich spojrzeniach. To miało dla niego wielkie znaczenie. Na-

reszcie czuł się prawdziwym mężczyzną. Sam się sobie dziwił czasami, kiedy

wspominał, że jeszcze niedawno był nieśmiałym, z pozoru ociężałym parobkiem o roz-

bieganym spojrzeniu i zbyt długich rękach. Teraz jest dzierżawcą, mężem, a wkrótce

zostanie ojcem.

Maryjka wiedziała, że Karl pragnie syna.

Mówili wyłącznie „on” o maleństwie, które nosiła pod sercem. Tylko czy to było

maleństwo? Brzuch Maryjki stawał się okropnie wielki. A może tak tylko wyglądał,

ponieważ jak każda młoda dziewczyna miała bardzo wąskie biodra? Ole powiedział, że

jest podobna do swojej babki, Liv. Ona też była mała i drobna. I strasznie, strasznie

młoda, kiedy urodziła mamę.

Maryjka niezadowolona wyjrzała przez otwór okienny. W papierach, których

wymagał pastor przed ślubem, dołożono jej parę lat. Teraz czuła, jakby naprawdę była o

wiele starsza. Leciutki wiatr igrał w koronach drzew wokół chaty. Brązowe i żółte liście,

wirując jak w tańcu, spadały na ziemię, Maryjka słyszała ich szelest. Porywisty wiatr

przypominał o nieuchronnie nadchodzącej zimie.

Lato było marne. Takie wietrzne dni należały do najładniejszych. Od początku

czerwca padało nieprzerwanie. Zimny, siąpliwy deszcz, na zmiany z ulewami. Słońce

pojawiało się jedynie czasami, niczym pozdrowienie z lepszego świata, i grzało dzień lub

dwa. A kiedy wydawało się, że może mimo wszystko uda się zebrać trochę ziarna, niebo

otwierało się na nowo, ciskając strumienie zimnej wody na ludzi, zwierzęta i rośliny.

Zebrane w kopy siano stało od czerwca do sierpnia i było bardziej mokre niż w

chwili, gdy je skoszono. Ta odrobina paszy, jaką udało się zgromadzić, nie miała

żadnych wartości odżywczych, wszystko zostało wypłukane przez deszcz. Owce wróciły

z górskich pastwisk wychudzone, już koło świętego Jana w górach zaczął padać śnieg.

Maryjka nie była w stanie martwić się o zimę, nie teraz. Postanowiła znaleźć

sobie coś, co może uczyni życie trochę bardziej znośnym. Rozejrzała się po izbie. Widok

był smutny i szarobury, gdziekolwiek spojrzała. Żółty bukiet z suszonych kwiatów pod

sufitem stanowił jedyną barwną plamę. Zajrzała do szafy, w której przechowywali

jedzenie.

Może powinna ugotować Karlowi coś wyjątkowego na dzisiejszą kolację? Tego

dnia również pracował bardzo ciężko, tym razem na własnej ziemi. Było jednak mokro i

zimno, więc często zaglądał do domu równie przygnębiony jak ona. Ten wieczny deszcz

pozbawił ich pierwsze lato wszelkiego blasku.

Nawet zwierzęta się skarżyły.

Krowa stała w obórce i patrzyła na ludzi wielkimi smutnymi oczyma. Z jednego

płynęło coś jakby łzy. Maryjka przemywała oko naparem z rzepiku i kwiatów czarnego

bzu. Miała wrażenie, że zwierzę jest jej wdzięczne za te zabiegi, więc zapisała sobie, że

zioła działają na zwierzęta tak samo dobrze jak na ludzi. Pogładziła krowę, poczuła pod

grubą czerwonobrunatną skórą ruchy. Za jakiś miesiąc przyjdzie na świat cielę. Maryjka

uśmiechała się z goryczą, przemawiając do krowy:

- Jedziemy obie na tym samym wózku. Rozumiem, jak się czujesz, moja Lito,

rozumiem cię lepiej, niż myślisz...

Krowa zaryczała cicho, łagodnie, jakby w odpowiedzi. Maryjka wierzyła, że tak

jest naprawdę.

Na szczęście Karl nie zadawał trudnych pytań, jak się obawiała. Nigdy nie

powiedział niczego, co by świadczyło, że uważa, iż dziecko przyjdzie za wcześnie. Ma-

ryjka widywała kobiety tuż przed rozwiązaniem, które jednak nawet w połowie nie były

takie grube jak ona teraz. A przecież pozostało jeszcze ponad miesiąc do wyznaczonej

przez Karla daty. Jej własny termin był wprawdzie znacznie bliższy, ale mimo wszystko

ten brzuch wydawał się zbyt wielki.

Maryjka przygotowywała się na to, że będzie musiała sama poradzić sobie z

porodem. Nie może przecież posyłać po Kari na wiele tygodni przed terminem! Najwyżej

spróbuje wezwać tutejszą babkę, jeśli się to okaże konieczne. Najchętniej jednak by tego

nie robiła, doświadczone kobiety wiele widzą. Akuszerka mogłaby się zorientować, że

dziecko wcale nie przyszło na świat tak wcześnie, jak matka twierdzi. A ponieważ jest

taka gruba, to i tak trudno będzie przekonać inne kobiety o przedwczesnym porodzie.

Maryjka postanowiła, że nie wpuści za próg żadnej znachorki ani babki, wymyśli coś, by

nikomu przez co najmniej miesiąc albo nawet dwa nie pokazywać malca. Potem będzie

mogła już się dziwić, jak szybko dziecko rośnie, jakie to ona sama ma tłuste mleko... Karl

z pewnością nigdy jeszcze nie widział noworodka, więc uzna, że jest malutki, nawet

gdyby ważył ze dwadzieścia funtów...

Maryjka westchnęła głęboko, czuła ból w piersiach. Ale nie większy niż w czasie

ostatnich dziesięciu, czternastu dni. Bardzo by już chciała mieć to wszystko za sobą. Tę-

skniła za tym, by móc poruszać się lekko i swobodnie jak dawniej. Szczerze mówiąc,

bardzo też tęskniła za gorącymi objęciami Karla. On jednak nie ważył się jej dotknąć od

tamtej nocy, kiedy obudzili się i zobaczyli na prześcieradle wielką plamę krwi. Maryjka

się nie bała, lecz Karl był śmiertelnie przerażony. Uspokoił się trochę, widząc, że żona

pracuje ciężko od wczesnego ranka do późnego wieczora.

- Dziecko da sobie radę. Nic nie jest ani mnie, ani jemu - uspokajała go, a Karl jej

wierzył.

Dziś na kolację będą naleśniki ze słoniną.

Karl wykrzykiwał radośnie na widok tego luksusu, zauważył jednak, że za tę

samą cenę mogliby mieć dwadzieścia talerzy kaszy. I krzywił się trochę, że Maryjka nie

oszczędza jajek. Uśmiechał się mimo to, jadł z apetytem i mlaskał, a po kolacji nadal był

bardzo zadowolony. Maryjce podobały się te jego cechy, to połączenie rzeczowości z

niemal dziecinną zdolnością do cieszenia się każdą chwilą.

- Hjelmhaug i Kvam stracili co najmniej połowę swoich owiec. Po opadach

śniegu dzisiaj w nocy nie ma już nadziei, że je jeszcze odnajdą - powiedział nagle.

Maryjka poczuła, że naleśniki ciążą jej w żołądku. Wciąż czuła na języku pyszny

smak jajek i słoniny. Dobre samopoczucie ulotniło się jednak na myśl o szkodach, jakie

wieś poniosła tego lata. Nie miała odwagi myśleć o zimie. Na pewno nastanie głód.

Mogła tylko mieć nadzieję, że właśnie jej dziecko będzie jeszcze wśród żywych, kiedy

nadejdzie wiosna.

Karl najwyraźniej myślał o tym samym.

- Mamy szczęście, że udało nam się zdobyć krowę i trzy owce. Nie mówiąc już o

kurach! Gdyby nie to, moglibyśmy tylko marzyć o naleśnikach.

- Tak, dobrze będzie mieć mleko. Żeby się tylko Lita szczęśliwie ocieliła. Dzisiaj

czuła się chyba lepiej.

Przemyłam jej oko i myślę, że to pomogło. Jadła sitowie, którego nacięłam.

- Moja zdolna żona! Jesteś mądra jak sam pastor!

Maryjka posłała mu wściekłe spojrzenie, choć przecież nie mógł wiedzieć, jak

bardzo nie lubi takich komplementów. Poza tym na ogół to właśnie pastorzy często

podejmowali się leczenia i ludzi, i zwierząt. Tylko nie Revelin. On nienawidzi

wszystkiego, co ma jakikolwiek związek z lekarstwami, kurowaniem i receptami.

Przestrzega ludzi przed tego rodzaju sprawami, upomina, by nie okazywali braku wiary

w swego Wielkiego Lekarza.

Maryjka zebrała talerze, wytarła do czysta noże z tłuszczu ściereczką, której

używała do smarowania ciężkich żelaznych saganków, by nie rdzewiały.

Na dworze zaczynało zmierzchać. Wiatr jednak nie ustawał.

Wraz z nocą powrócił deszcz, rozpoczęło się znowu nieustanne stukanie o

drewniany dach obórki.

Maryjka nie zapaliła lampy, siedzieli w słabym blasku ogniska, nie podejmując

żadnej pracy. Maryjka zaczęła niedawno drzeć na kawałki jakąś starą bieliznę i przeście-

radła. Zamierzała zrobić z tego ubranka dla maleństwa. Ale ta praca jej nie pociągała.

Położyli się do łóżka. Stukot deszczu bywa bardzo przyjemny, ale teraz to

powracające od wielu miesięcy monotonne bębnienie nie dawało im spać. Maryjka na

myśl o ciepłych promieniach słońca ogrzewających skórę robiła się chora. Była blada,

wyczerpana, pod oczami miała głębokie sine cienie.

Nie zgromadziła sił na spotkanie z zimą.

Nie miała żadnych przyjemnych wspomnień o nagrzanej słońcem ziemi ani

pachnącym, miękkim, suszącym się w upale sianie. Tylko deszcz, deszcz, deszcz, który

wkrótce przemieni się w śnieg.

Mimo to tęskniła za ciszą, jaką śnieg przynosi.

Ocknęła się nagle z uczuciem, że jest w łóżku sama.

Na dworze padało, nic nie uległo zmianie. Tylko Karl wstawał najwyraźniej w

pośpiechu. Spodnie wisiały na kołku przy łóżku. Wyszedł na dwór jedynie w kalesonach

i koszuli.

Maryjka zerwała się na równe nogi i szczelnie otuliła wełnianą chustką.

Chciała trochę zaczekać na wypadek, gdyby Karl wyszedł tylko za potrzebą po

niezwykle obfitej kolacji.

Ale on nie wracał. Wkrótce uświadomiła sobie dlaczego. Poprzez smutny śpiew

deszczu dotarł do niej żałosny jęk. Jakby człowieka wijącego się w bólach lub echo

czyichś wołań o pomoc, dochodzące z oddali. Ale to nie człowiek...

To Lita!

Maryjka natychmiast pobiegła do obórki, lampę, którą niosła w ręce, zgasił wiatr.

Szarpał też jej ciężkie ciało, kiedy próbowała przejść przez podwórze, zdołała jednak

utrzymać się na nogach i dotarła w końcu do obory.

Wewnątrz paliło się światło.

Karl odwrócił się ku niej, gdy usłyszał, że stanęła w progu.

- Cielę się zbliża, Maryjko. Wydaje mi się... że nie jest całkiem dobrze...

Maryjka znowu zapaliła swoją lampę, w pomieszczeniu zrobiło się jasno.

- Biedna Lita...

Krowa stała, dygocząc na całym ciele. Raz po raz wstrząsały nią silne dreszcze.

- To przecież jeszcze za wcześnie, prawda?

- Tak, co najmniej trzy tygodnie. Ale może się ułoży...

Maryjka kiwała głową. Błagalne spojrzenie Lity raniło jej serce. Widziała, że

zwierzę cierpi. Coś było nie tak jak trzeba. Maryjka wielokrotnie przedtem widywała

cielące się krowy, na ogół to niezbyt skomplikowane misterium. Zwierzęta musiały co

prawda walczyć, kosztowało je to mnóstwo wysiłku, tak samo jak rodzące kobiety,

zwykle jednak wszystko kończyło się dobrze.

- Jak cielak jest ułożony? Karl potrząsnął głową.

- Szczerze mówiąc, nie wiem. Trudno to wyczuć... Dotykam czegoś, to muszą być

tylne nogi...

Maryjka zmarszczyła czoło. Jeśli tylne nogi wychodzą najpierw, to małe może się

zaprzeć. A teraz było już za późno, żeby je odwrócić. Silne skurcze macicy wypychały

cielę, które tkwiło uwięzione jak w kleszczach.

- Muszę wrócić do izby, mam chyba środki. Spróbuję, czy nie pomoże tu to samo,

co pomaga kobietom - wyjaśniła Maryjka. Pogłaskała kark Lity, poczuła, że zwierzę jest

zlane zimnym potem. Lita jęknęła znowu. A potem, kiedy Maryjka wychodziła, wydała z

siebie żałosny, pełen przerażenia ryk. Nogi jej drżały. - Opiekuj się nią, Karl. Daj jej

wody, ile zechce. I podłóż jej trochę miękkiej słomy.

Walcząc z wiatrem wróciła do domu. Przetrząsała półki i skrzynie w

poszukiwaniu odpowiednich ziół. Kari wiele opowiadała jej o porodach, wymieniała co

najmniej tuzin różnych mieszanek i herbat, które pomagają w takich sytuacjach.

- Co my tu mamy... potrzebujemy chyba... Maryjka mamrotała do siebie pod

nosem, wąchała garnuszki, bo było za ciemno, by mogła odczytywać napisy na małych

karteczkach. Wybrała cztery różne pojemniki, z każdego wyjęła solidną garść ziół. Dwa

razy tyle niż potrzeba dla ludzi.

Zagotowała wodę, wzięła też trochę kropli, w które Kari ją zaopatrzyła w związku

ze zbliżającym się porodem. Mają jakoby uspokajać skurcze...

Wymieszała wszystko w dużej misce. Spróbowała wywaru. Był gorzki. Lita

będzie pewnie protestować, trzeba jednak wlać jej napój do gardła. Może Karl zdoła ją

przytrzymać.

, Już miała wychodzić, gdy nagle usłyszała, że mąż tupie za drzwiami. Woda

spływała mu z włosów po twarzy. Był brudny i wyglądał dziwnie, stojąc tak w starych

kalesonach poplamionych gnojem i krwią. Patrzył na nią przerażony.

- Ona zdechła, Maryjko! Po prostu skuliła się i padła!

- Nie! To nie może być prawda!

- Tak! Tak! Och, Maryjko, musisz iść, musisz sprawdzić, może zdołasz ją jeszcze

ocucić... Boże drogi, co my zrobimy bez mleka!

Maryjka nie zważając na nic wypadła na dwór i co tchu pobiegła. Serce tłukło jej

się w piersi, była bliska płaczu. Zatrzymała się w progu, patrząc na martwą Lite, leżącą

na podłodze obory. To nie może być prawda!

Położyła dłoń na karku krowy. Starała się wyczuć, poszukiwała.

Tutaj! Słabe nierówne uderzenia pulsu.

Jeszcze jedno.

- Życie jeszcze się w niej tli. Ale wszystko zmierza w jednym kierunku -

powiedziała głośno. - Lita tego nie przeżyje, nieszczęsne, wierne zwierzę.

Karl patrzył zrozpaczony.

- Cielę... Stracimy również cielaka.

Maryjka słyszała w jego głosie nie tylko żal za utraconymi pieniędzmi. Karl

kochał to zwierzę. Przez całe lato przyjmował wszystkie ponure przewidywania do-

tyczące zimy z wielkim spokojem. Nie widział wielkiego niebezpieczeństwa, bo przecież

mieli Lite. A mleko utrzyma życie i w nich, i w ich dziecku. Muszą tylko mieć pod

dostatkiem paszy. O to właśnie Maryjka walczyła przez całe lato.

Krowa zadrżała lekko po raz ostatni pod pieszczotami jej rąk. Kobieta

przemawiała do nieszczęsnego zwierzęcia, dziękowała mu. Głaskała miękką skórę wokół

pyska. Dotykała zamkniętych teraz powiek. W obórce unosił się ostry zapach potu i

strachu. Owce pobekiwały niespokojnie.

Jak we śnie Maryjka podeszła do ściany, gdzie wisiał ukryty między dwiema

belkami rzeźnicki nóż. Była jakby nieobecna, kiedy nakazywała Karlowi, by przyniósł

drugi nóż, trochę mniejszy i ostrzejszy.

Zdecydowanym ruchem przecięła gardło krowy. Tylne nogi drgnęły gwałtownie,

Maryjka wiedziała, że nastąpi taka reakcja. Z rany buchnęła krew, kobieta zbierała ją do

wiadra. To bardzo wartościowe pożywienie, przyda się ludziom.

Maryjka oparła się o wzdęty bok zwierzęcia. Wewnątrz coś jeszcze pulsowało.

Cielę walczyło o życie, teraz, kiedy strumień matczynej krwi został zatrzymany

przez śmierć.

Kobiecie najpierw trochę drżała ręka, kiedy jednak zdecydowała się wykonać

cięcie, zrobiła to pewnie i mocno.

Dwa płaty mięśni odsunęły się od siebie. Prawie nie było żadnej krwi. W stronę

Maryjki wytoczył się duży balon, gotów w każdej chwili pęknąć.

Białe i niebieskie żyły. Mięśnie. Czerwone mięso szczerzyło się do niej.

Zdecydowanie wykonała jeszcze jedno cięcie, tym razem niezbyt głębokie.

Buchnęła woda. Maryjka wsunęła jedną rękę do środka, próbując wydobyć cielę.

W drugiej wciąż trzymała nóż, krótkimi cięciami starała się uwolnić maleństwo.

W końcu cielę z plaskiem wylądowało na podłodze obórki.

Ledwie poruszało nogami.

Maryjka wycierała mały pyszczek spódnicą, uderzała zwierzątko po bokach,

nacierała chude piersi. Nóżki były takie cieniutkie, takie żałosne.

Przecięła pępowinę, stwierdziła, że to mała jałóweczka. Potem uniosła nowo

narodzone zwierzątko w górę, próbowała nim potrząsać, rozpaczliwie masowała miejsce,

gdzie kryło się maleńkie zwierzęce serduszko.

Ale cielątko nie wciągnęło w piersi ani krzty dającego życie powietrza.

Ono również zgasło.

Maryjka opadła na zalaną krwią i wodami płodowymi podłogę przy boku martwej

jałóweczki. Zanosiła się płaczem.

Karl był w szoku, zdumiony odwagą i dzielnością swojej żony, która teraz

siedziała zrozpaczona i przerażona tym, co się stało.

- Powinnam była sobie z tym poradzić! Powinnam była sobie poradzić! Och,

dlaczego nie działałam szybciej, dlaczego...

Podszedł do niej, objął ją, chciał pomóc jej wstać, wyprowadzić stąd. Jak najdalej

od bólu i krwi, od całej tej grozy.

Maryjka skarżyła się cicho i tak żałośnie, że Karla zdjął zimny dreszcz. To nie

była jego Maryjka, nie ta silna, zręczna, opanowana Maryjka. Widok załamanej żony

doprowadzał go do utraty zmysłów.

- Moja ukochana... Maryjko najdroższa... Nie powinienem był pozwolić ci na to,

powinienem był odebrać ci nóż, powinienem...

Na wpół ją niósł, na wpół wyciągał z zalanej krwią obórki. Ujął ją pod pachy,

poczuł, że nie jest taka ciężka, jakby na to wskazywał ogromny brzuch. Była napięta i

rozdygotana, wspierała się o niego, a gdy w końcu udało mu się ułożyć ją w łóżku,

przywarła do jego rąk i nie chciała go puścić.

- Zaraz do ciebie wrócę - powiedział ostrym głosem. - Muszę tylko wyciągnąć

wnętrzności z krowy, trzeba uratować mięso.

Skinęła głową, była zadowolona, że Karl mimo nieszczęścia potrafi myśleć

przytomnie. Sama też się opanowała, odzyskała trochę kontroli nad sobą. Nadal jednak

czuła ból w sercu, a porażka, jakiej doznała, wydawała się tak nieznośna, że Maryjka

mogłaby wyć.

Lita nie żyje, cielak też nie. Dlaczego nie potrafiła ich uratować?

I gdzieś w głębi duszy pojawiła się straszna myśl, że ze sobą też sobie nie poradzi.

Że poród, który już niedługo nadejdzie, może również ją zabić.

Maryjka nie chciała umierać.

Tylu rzeczy jeszcze nie zrobiła.

Gdyby teraz umarła, a dziecko razem z nią...

Kto by się wtedy zatroszczył o porachunki z Revelinem?

- Ja muszę żyć - szepnęła w stronę pustej izby. - Muszę sobie poradzić, muszę.

Będziemy żyć, i ja, i moje dziecko. Moje dziecko!

Nie Justitiana i nie Karla. Moje.

Mam nadzieję, że to będzie dziewczynka. Mężczyźni są tacy słabi, myślała

Maryjka.

W trzy dni później przyszła kolej na nią.

Przez ostatnie doby stała przy stole i przygotowywała mięso, krajała i układała do

wędzenia, soliła i mełła na kleistą masę. Mieszała krew z mąką i kawałkami słoniny,

gotowała wielkie, czarne krwawe kiszki. Wnętrzności zostały oczyszczone, serce ułożono

w słonej wodzie. Maryjka nabrała odporności i powoli uwalniała się od niechęci wobec

zjadania nieszczęsnego zwierzęcia. Głupie uczucia i śmieszne sentymenty znikną z

pewnością, kiedy żołądek zimą zacznie się domagać swoich praw, myślała trzeźwo.

Potrzebowali wszystkiego co jadalne na czekającą ich zimę. Może i tak byliby

zmuszeni zaszlachtować Lite? A przynajmniej cielę... Teraz oba zwierzęta leżały w du-

żych beczkach, starannie posolone.

Zdobycie ziarna było prawie niemożliwe. Karl zdołał kupić jedną jedyną beczkę,

poza tym mieli trochę ziarna siewnego. Zresztą i jedno, i drugie marnej jakości.

Mieli też trochę ryb i zapas kapusty.

Karl dostał od swego wuja wędzoną szynkę, a w skórzanym woreczku pod

siennikiem leżało kilka lśniących monet.

Naprawdę nie należeli do najbiedniejszych. A skoro krowa padła, starczy paszy,

by utrzymać przy życiu owce.

Na kolację zjedli świeżą kaszankę i popili wodą.

Dopiero kiedy Karl skończył jedzenie, Maryjka powiedziała mu, na co się zanosi.

Zerwał się na równe nogi, niemal ze złością. Przede wszystkim jednak

przerażony.

- Już teraz? I czujesz się źle od rana? Ale dlaczego nic nie powiedziałaś, dlaczego

nie poprosiłaś, żebym kogoś przyprowadził? A jeżeli... jeżeli... muszę sprowadzić... och,

Boże drogi, to się dobrze nie skończy!

- Uspokój się. Mamy czas. Dziecka nie rodzi się tak z chwili na chwilę! Poród

zaczął się za wcześnie, to chyba przez ten wysiłek w oborze... Zmęczyłam się bardziej,

niż myślałam.

Przemawiała do niego, jakby miał cztery lata, on jednak nie chciał się uspokoić.

Patrzył na nią coraz bardziej przerażony, dręczyły go wyrzuty sumienia.

Biegał tam i z powrotem, obejmował ją, szukał czapki.

- Musisz się uspokoić. Damy sobie przecież radę ty i ja, prawda?

- Nie! Nie! Muszę sprowadzić Kari albo Gjertrud, czy wystarczy czasu?

- Nie wiem - odparła szczerze. A on zdenerwowany przestępował z nogi na nogę.

Patrząc na niego musiała się uśmiechać, po prostu zupełnie stracił głowę.

- Ale... ale... nie możemy przecież... może sprowadzę moją matkę?

Maryjka nie miała nic przeciwko tej cichej starej kobiecie, która sprawiała

sympatyczne wrażenie. Urodziła jedenaścioro dzieci i pewnie wiele o tym wie. Maryjka

jednak nie chciała widzieć jej zdumienia, że dziecko urodziło się wprawdzie za wcześnie,

ale jest tak pięknie rozwinięte i najwyraźniej donoszone.

- Jeśli to się okaże konieczne, to ją sprowadzisz - rzekła stanowczo. - To przecież

nie tak daleko, jeśli będziemy jej potrzebować, zdąży na pewno...

- Maryjko, ale ja nigdy nie odbierałem porodu. Nie możesz wymagać ode mnie za

wiele! Ja nigdy... nigdy...

- Zostaw to mnie! - ucięła Maryjka ostro. Karl był blady. Pocił się nieustannie.

- Nasze dziecko... pomyśl, że może się z nim stać to, co stało się z cielęciem...

Może się niewłaściwie ułożyć i w ogóle...

Maryjka przytuliła go mocno do siebie. Poczuła kolejny skurcz. Brzuch zrobił się

twardy. Przyjmowała te nieznane doznania z napięciem i ciekawością.

Przestała się bać, może dlatego, że on był taki bezradny? Musiała być teraz silna

za dwoje.

- Nie bądź takim mazgajem, Karl. To nic, że poród zaczął się kilka tygodni za

wcześnie. Słyszałam o dzieciach, które przyszły na świat jeszcze wcześniej, a mimo to

przeżyły - przekonywała go, próbując opanować drżenie głosu.

Bogu dzięki, że to kłamstwo. Gdyby poród rzeczywiście zaczął się przed czasem,

odchodziłaby teraz od zmysłów ze strachu o dziecko. Ale ono zamierzało się urodzić w

normalnym czasie, było poza tym wielkie, musi być więc także silne niczym

niedźwiadek. Karl będzie się denerwował jeszcze przez parę godzin, ale z pewnością

zapomni o całym strachu, gdy tylko zobaczy, że dziecko jest zdrowe i całe.

Krzątała się po izbie, skurcze nadchodziły i powoli ustępowały. Pod wieczór bóle

się nasiliły i uznała, że najlepiej będzie się położyć.

Nie bała się wcale. Wiedziała przecież, że będzie bolało.

Wkrótce zauważyła, że oddycha znacznie szybciej, a nawet zaczyna dyszeć.

Pozwoliła, by ciało decydowało o sobie. Poczuła nowe, ostre skurcze w dole brzucha.

I oto pojawiło się dziecko.

Absolutnie cicho i bez wysiłku.

Karl stal przy łóżku i zagryzał wargi do krwi.

Maryjka zauważyła, że nie wygląda na całkiem przytomnego.

Ale gdy maleństwo leżące między jej nogami wydało z siebie głośny wrzask, w

Karla również wstąpiło życie. Chwycił dziecko i stał przerażony, by nie ścisnąć za

mocno. Zrozumiał jednak szybko, że musi pewnie obejmować miotającego się

noworodka. Pępowina zwisała niczym linka, Karl zdołał po dłuższym wysiłku ją prze-

wiązać i odciął tak, jak go wcześniej Maryjka nauczyła.

Wtedy ona poczuła nowy, gwałtowny skurcz. Nadszedł tak nieoczekiwanie, że

krzyknęła głośno, skuliła się i znowu musiała zacząć przeć. Buchnął z niej strumień

jasnoczerwonej krwi.

Karl niepewnie trzymał wrzeszczące maleństwo, poczuł, że pokój zaczyna wokół

niego wirować. Intensywność wydarzeń przerażała go ponad wszelkie wyobrażenie. To

był zupełnie nieznany teren, całkowicie obcy dla młodego mężczyzny.

Maryjka dyszała i jęczała jak nigdy przedtem.

- Zaraz urodzę jeszcze jedno! - wysyczała przez zaciśnięte zęby.

Karl nie pojmował, jakim sposobem może być taka opanowana.

Dziecko w jego objęciach umilkło. W okamgnieniu dostrzegł, że to dziewczynka.

Drobne ciałko napięło się trochę, po czym mała buzia chwyciła własną rączkę i zaczęła z

wysiłkiem ssać.

Kobieta na posłaniu wydała z siebie kolejny, przeciągły krzyk i jeszcze jedno

maleńkie ciałko spoczęło na prześcieradle między jej nogami.

To dziecko nie krzyczało. Ku swemu przerażeniu Karl stwierdził, że Maryjka

bezwładnie opadła na posłanie.

Zemdlała.

Stał jak skamieniały, potem jednak wiedziony jakimś pierwotnym instynktem

położył maleńką dziewczynkę na wilgotnym brzuchu matki, sam zaś złapał drugie z

bliźniąt i zaczął nim potrząsać gorączkowo. To chłopczyk, dużo mniejszy od

siostrzyczki.

Ciało chłopczyka było niebieskosine, wargi prawie czarne. Fakt, że to syn,

napełniał Karla radością mimo całej grozy sytuacji.

Maryjka leżała jak martwa, lecz oddychała wyraźnie i dość miarowo. Zauważył,

że spomiędzy jej nóg sączy się krew. Dziecko poruszyło się nareszcie, leciutko uchyliło

oczka.

Teraz on mi umrze, pomyślał Karl przerażony. Wygląda tak samo jak tamto

cielątko. Ale jakby pod wpływem cudu maleńkie usteczka otworzyły się, piersi dziecka

drgnęły i ze świstem wciągnęły powietrze.

Maleństwo zakwiliło.

Karl stał pochylony nad łóżkiem i tulił do siebie synka. Nie odważył się go

położyć, jedną ręką przeciął pępowinę. I wtedy Maryjka odzyskała przytomność.

Leżała bez ruchu, ale oczy miała otwarte. Uśmiechała się.

- Poradziłeś sobie, Karl.

Te proste słowa napełniły go niesłychaną dumą.

Maryjka drżała na całym ciele, kiedy podniosła się i wstała z łóżka. Sama usunęła

łożysko, wrzuciła do pieca zakrwawione szmaty. Wyjęła czyste prześcieradło i małe

ubranka.

Karl zagotował wody, maleństwa mogły zakosztować pierwszej kąpieli.

Dziewczynka niemal przez cały czas krzyczała, chłopczyk natomiast leżał dziwnie

spokojny. Wkrótce każde dostało swoją pierś i oboje ssali z przejęciem. Maryjka poczuła

dotyk maleńkich usteczek i wzruszenie zalało jej serce.

Udało się.

Najgorsze mają za sobą.

Była zmęczona i oszołomiona, czuła się dziwnie. Cichutkie mlaskanie dzieci

trafiało do jakiegoś miejsca w jej sercu, o którym dotychczas nic nie wiedziała.

Karl był tak wzruszająco przejęty, ani na sekundę nie odchodził od dzieci.

Musiała mu przypomnieć, że trzeba obrządzić owce.

Kiedy została sama, odsunęła kołdrę na bok.

Dokładnie oglądała maleńkie rączki i nóżki. Porównywała, szukała znaków, które

mogłyby ujawnić, kto naprawdę jest ojcem dzieci.

Chłopczyk był nieduży i chudziutki. Wydawało się, że na pleckach ma za dużo

skóry. Dokoła główki sterczało parę kosmyków, równie ciemnych jak włosy matki.

Dziewczynka miała takie same, na dodatek Maryjka stwierdziła, że z buzi mała też jest

do niej podobna. Córeczka była większa, pełniejsza i w ogóle sprawiała wrażenie lepiej

zbudowanej. Gniewne małe oczka mogą przypominać głębokie studnie, kiedy mała

będzie zadowolona. Była zdecydowanie córką swojej matki.

Chłopczyk miał oczka jaśniejsze.

I nieduże uszka.

Jego małżowiny były pozbawione miękkich płatków.

ROZDZIAŁ XIV

Dzieci już prawie wcale nie płakały.

Skończyły pięć tygodni, zima zdążyła im pokazać, w jakim ponurym świecie się

urodziły. Zbliżało się Boże Narodzenie, ale ani Maryjka, ani Karl nie czynili zbyt wiele

przygotowań.

Głód od dawna czaił się za rogiem.

Mała chata tonęła w śniegu.

Sądzono, że może po takim mokrym lecie źródła się wyczerpały, ale nie, Pan na

niebiesiech miał widać wciąż co zrzucać na ludzi. Maryjka myślała o tym z goryczą.

Ona sama była w znakomitej formie. Po porodzie czuła się znacznie lepiej niż

przedtem. Wszystko zagoiło się jak trzeba, nic jej nie dokuczało, zdawała sobie sprawę,

że naprawdę dopisało jej szczęście.

Dzieci jednak słabły z dnia na dzień.

Marja wiedziała, że to z jej winy, w piersiach miała coraz mniej mleka.

Pozwalała im ssać tak, że brodawki zaczynały krwawić. Z początku maleństwa

dawały się oszukać, po kilku dniach jednak dziewczynka wypluwała pustą pierś i wrze-

szczała wniebogłosy. Chłopiec przestawał po prostu ssać i odwracał buzię zrezygnowany,

z żałosną minką.

Aż do tej chwili udawało im się utrzymać dzieci przy życiu, bo dokarmiali je

cieniutką zupą z mąki. One jednak źle znosiły takie pożywienie, dziewczynka i tak była

wciąż głodna, a chłopczyk cierpiał na nieustanną biegunkę.

Karl robił się z dnia na dzień bledszy. W dniu, kiedy wrócił z pustymi rękami od

wuja, którego poszedł prosić o odrobinę mleka dla dzieci, szalał z bezsilnego gniewu.

Maryjka nie była w stanie spojrzeć na bliźnięta, by nie odczuwać paraliżującego lęku.

W końcu Karl zdecydował się sprowadzić Kari i Gjertrud.

Przywiozły ze sobą bańkę mleka, Kari mieszała je z przegotowaną wodą i

dodawała jakichś kropli z buteleczki. Gjertrud miała dla wnuków maleńkie ubranka i

ciepłą, utkaną z najpiękniejszej wełny kołderkę. Na brzegach wyhaftowała śliczne

ptaszki.

- Moje małe robaczki będą miały coś ładnego przed oczkami.

Maryjka zaciskała zęby i myślała, że to pewnie pociecha dla maleństw, które

prawdopodobnie nie zobaczą prawdziwych ptaków pod ciepłym niebem. Kilka razy

zamierzała sama je ochrzcić, bo bała się, że umrą bez sakramentu.

Teraz jednak pod troskliwą opieką obu starszych kobiet dzieci odżyły. Karl też się

uspokoił i mógł nawet wyruszyć do lasu wycinać drzewo, co od dawna zapowiadał. Na

wiosnę zamierzał powiększyć chatę. I nie przyjmował do wiadomości, że dodatkowe

miejsce dla dzieci mogłoby się okazać niepotrzebne.

Kobiety większość czasu spędzały z dziećmi. Maryjka z przyjemnością

stwierdzała, że Kari jest silniejsza i prawie zdrowa, chorobliwy blask oczu zniknął.

- Wyglądasz naprawdę dużo lepiej - uśmiechała się do niej.

- I czuję się dobrze. Odzyskałam spokój - odpowiedziała Kari, spoglądając na

połyskujący naszyjnik Maryjki. Gjertrud ze smutkiem kręciła głową.

- Nie powinnam była sprzedawać tamtej części.

- Gjertrud, co ty! Nie mogłaś przecież wiedzieć! - uspokajała ją Maryjka. - My

same nie wiedziałyśmy. Szkoda tylko, że nie udało ci się go odkupić.

- Jedzenie jest ważniejsze - odparła Kari szorstko. - A jeśli ludzie z Dosen cieszą

się tą ozdobą, to proszę bardzo, niech im służy. Ja czuję się teraz szczęśliwsza.

- A ja wolałabym odzyskać łańcuszek - rzekła Maryjka cicho. - Chciałabym się

przekonać, czy obie części do siebie pasują.

Kari milczała przez jakiś czas, spoglądała to na jedną, to na drugą.

- Jeśli tak się stanie, to proszę, żeby to mógł być podarunek ode mnie dla tej

malutkiej.

Kari trzymała w ramionach dziewczynkę.

Gjertrud spojrzała na Maryjkę z wyrzutem. Najwyższy czas zanieść dzieci do

kościoła! Pytanie tylko, kto je poniesie.

One obie są mi jak matki, myślała Maryjka. Jakie to dziwne, ja, która przez całe

życie tęskniłam za matką, nieoczekiwanie mam dwie. Nie, mam przecież trzy. Maria...

gdyby ona tu była, wszystko ułożyłoby się samo, a tak muszę wybierać.

Pierworodną dziewczynkę powinna zanieść do kościoła matka Karla. Tak

nakazuje obyczaj. Drugie dziecko matka Maryjki. Tymczasem ona urodziła dwoje dzieci

równocześnie.

- Sama zaniosę dzieci do kościoła - oznajmiła w końcu. - A wy obie będziecie

matkami chrzestnymi.

Kari i Gjertrud patrzyły na nią zaskoczone, ale przecież wiedziały, że Maryjka

zawsze znajduje niezwykłe rozwiązania. A im dłużej się nad tą sprawą zastanawiały, tym

lepsza wydawała im się ta niekonwencjonalna propozycja.

- Revelin nie będzie zadowolony. On nie lubi takich pomysłów!

- Niedługo będzie miał inne zmartwienia - warknęła Maryjka cicho.

Kari przestraszyła się.

- Młodej matce nie przystoją takie ostre słowa!

Kari i Gjertrud pobyły kilka dni i zaczęły myśleć o powrocie do domu. Nie

zabrały dość zapasów, by zostać na dłużej. Już i tak miały wyrzuty sumienia, że go-

ścinność Maryjki i Karla poczyniła poważne spustoszenia w ich spiżarni. Obiecały, że

przyślą młodym mąki i chleba. W tym roku jednak fiord nie zamarzał, padające na

zmianę deszcze i śniegi czyniły wszelkie drogi nieprzejezdnymi. Łodzie z trudem

przebijały się przez gęstą od drobnego lodu i śniegu wodę.

Ole nigdzie nie wyprawiał się tej zimy, po raz pierwszy od bardzo dawna jego

łódź zimowała na lądzie. Zaziębił się jesienią i nie podjął jak co roku przed świętami

wyprawy z piwem i innymi towarami. Postarzał się dosłownie z dnia na dzień. Kari

tęskniła do niego.

- A więc spotkamy się przed świętami... Dbaj teraz o siebie i o dzieci, kochana.

Poradzicie sobie, pij tylko dużo tej herbaty, którą ci przygotowałam.

Maryjka kiwała głową, obiecywała. Niesmaczny napój miał sprawić, że pokarm

popłynie jej obficie z obu piersi. Nie miała serca powiedzieć Kari, że od wielu tygodni

pije już napary ziołowe, ale bez rezultatu. Wątpiła, czy ta mieszanka potrafi zdziałać cud.

Młoda kobieta krzywiła się, ale była gotowa spróbować wszystkiego. Lęk przed

zagłodzeniem dzieci na śmierć znacznie w obecności Kari osłabł, ale teraz wracał ze

zdwojoną siłą. Za wszelką cenę muszą zdobyć mleko.

Pewnej niedzieli w grudniu Maryjka zostawiła dzieci pod opieką Karla i

wyruszyła szukać mleka.

Wiedziała, w których gospodarstwach są krowy. Nie chciała chodzić do

najbiedniejszych ani do tych, którzy mają gromadę własnych dzieci. Mimo wszystko

rozumiała, że tam jej odmówią. Czasy nastały naprawdę takie ciężkie, że odrobina mleka

mogła decydować o życiu lub śmierci. A jaka matka zdecyduje się oddać mleko obcym

dzieciom, skoro dla własnych brakuje jedzenia?

Pozostawały tylko cztery gospodarstwa, do których mogła się zwrócić:

Flahammar, Stoi, Dosen oraz plebania.

Dziewczyna kuchenna we Flahammar wlała jej odrobinę drogocennego płynu do

bańki, wyraźnie jednak dała do zrozumienia, że to się nie może powtarzać. Gospodyni na

Stoi skrzywiła się na prośbę, ale kazała nalać mleka, kiedy Maryjka zaproponowała jej

pięknie tkaną krajkę w zamian.

- Dzisiaj ci dam, ale więcej nie przychodź, sami potrzebujemy mleka. Niedługo

święta, mamy wiele gąb do nakarmienia.

Maryjka dziękowała, ale w duchu przeklinała skąpą babę.

Wróciła do domu z mlekiem na dwa, trzy dni. Jeśli się nie skwasi, oczywiście.

Sama też cieszyła się na choćby parę kropel. Tęsknota za Litą objawiała się na różne

sposoby.

Przez kilka dni dzieci chętnie jadły mieszane z wodą mleko. Maryjka spostrzegła,

że nie rzucają się już z takim zapałem na jej piersi. Wiedziała, że jeszcze trochę i żadne

nie wyssie z nich już ani kropli.

Ponownie wyruszyła w drogę.

Tym razem skierowała się do Dosen.

Poprosiła o rozmowę z samym właścicielem.

Był to wielki, barczysty chłop, cuchnęło od niego piwem.

Maryjka przedłożyła mu swoją prośbę.

- Zrobiliście dobry interes z moją matką. Ozdoba, którą wam sprzedała, była

warta o wiele więcej... choć to tylko połowa naszyjnika. Może więc moglibyście mi

dawać trochę mleka, powiedzmy raz na tydzień? Moje dzieci pomrą z głodu...

Roześmiał jej się w twarz.

- Ty bezczelna babo! Twoja matka dostała sowitą zapłatę za ten zniszczony

naszyjnik. Kupiłem go od niej, bo winien byłem przysługę Karlowi Oppdal. Ale teraz

jesteśmy kwita, radźcie sobie sami! Tej zimy wielu będzie miało podobne interesy jak ty.

Nie mogę pomagać wszystkim! Nie mogę pozwolić, by codziennie przychodziły tu jakieś

matki głodujących dzieci!

Maryjka nie mogła zrozumieć, że kuzynka tego człowieka tak dobrze kiedyś o

nim mówiła. Zresztą ciekawe, czy ta dziewczyna jeszcze tu jest. Nie miała odwagi za-

pytać, później jakoś się dowie.

Wstała z uniesioną głową. Zarzuciła chustkę na ramiona takim wyniosłym

ruchem, jakby chciała mu pokazać, że nie jest pokorną żebraczką.

- Zaczekaj! Co ty tam masz? To znaczy na szyi... Maryjka przesunęła dłonią,

stwierdziła, że łańcuszek wysunął się spod bluzki.

A więc karczmarz chciałby go mieć!

- Czy to nie... A to przeklęta baba! Sprzedała mi tylko kawałek naszyjnika!

- To prawda. Druga część należy do mnie.

- Jakim sposobem zdobyłaś tę ozdobę czarownicy? - syknął groźnie.

Oczy płonęły mu wcale nie z nadmiaru wypitego piwa.

- Czarownicy?

- No tak, starej Anny. Anny, która umarła w więziennej piwnicy wieczorem, choć

następnego dnia miała zostać ścięta. Nie słyszałaś tej starej historii?

- Nie. Opowiedz!

Maryjka z podniecenia nie mogła oddychać. Karczmarz widział, co się z nią

dzieje.

- Opowiem, jeśli obiecasz, że sprzedasz mi swoją część.

- Nie! To moje! Wszystko, co mam po...

Nie dokończyła zdania, lepiej przemilczeć, po kim ma tę ozdobę. Na wypadek,

gdyby historia, którą zna gospodarz, ujawniała zbyt wiele.

- Bardzo bym chciał wiedzieć, skąd ty to masz. Bardzo... ale domyślam się, że mi

tego nie powiesz!

W jego oczach dostrzegała teraz respekt. To dodawało Maryjce odwagi. Wróciła

do izby i usiadła nieproszona.

- Opowiedz, gospodarzu!

- A sprzedasz naszyjnik? - Tak.

Szeroki uśmiech rozjaśnił jego okrągłą twarz. Usiadł wygodnie na stołku i ręce

splótł na brzuchu.

Była to zupełnie niewiarygodna historia.

O czarownicy Annie, która jakieś czterdzieści lat temu została skazana na ścięcie.

O pastorze, który wyłudził od czarownicy jej skarb. Ludzie odnaleźli część skarbu ukrytą

pod kamieniami, wkrótce jednak zaczęły się rozchodzić pogłoski o srebrnych monetach i

jakimś niezwykłym naszyjniku. Powiadano, że to właśnie ów naszyjnik dawał wiedźmie

jej wyjątkową siłę. Plotki rozchodziły się z Jostedalen, gdzie znajdował się dom Anny,

podawano je sobie z ust do ust. W końcu historia została tak zmieniona, że trudno ją było

rozpoznać. Czarownicę zresztą też. Naszyjnik jednak był opisywany nadzwyczaj

dokładnie, karczmarz nie miał najmniejszego problemu z rozpoznaniem go, kiedy

Gjertrud przyniosła kawałek w brudnym gałganku.

- Ja bardzo lubię takie stare mistyczne historie - powiedział, pochylając się nad

stołem ku Maryjce. - Lubię czarownice, magię, czarne sztuczki i wszelkie takie taje-

mnice. Może i my moglibyśmy mieć jakąś wspólną tajemnicę, Marjo Oppdal?

Oblizywał się obleśnie, z obrzydzeniem zauważyła, że jego wzrok ślizga się po

niej... Wstała. Popatrzyła na niego z góry.

- Kim była ta czarownica? - zapytała zdecydowanie. Gospodarz zwlekał, chciał

się z nią drażnić.

W końcu jednak powiedział:

- To Anna z Jostedalen. Anna Lundestad. Urodzona pod koniec szesnastego

wieku. Była stara jak nieszczęście, kiedy ją nareszcie dopadli. Ale i tak zdołała umknąć i

psom, i pościgowi, choć szło za nią mnóstwo chłopa. Uciekła aż do naszej parafii, ale tu

nastał na nią koniec. Szkoda tylko, że uniknęła katowskiego topora! To by było naprawdę

wielkie wydarzenie, ludzie opowiadaliby sobie o tym przez dziesiątki lat. Wielu miało z

nią porachunki, ale ja już tego nie pamiętam, to się działo w latach sześćdziesiątych

zeszłego wieku...

- Czy ona miała dzieci? - zapytała Maryjka szeptem.

- Nie wiem. A zresztą, chyba tak, słyszałem, że miała rodzinę. Kiedyś była

mężatką, ale mąż wcześnie umarł. Mieli jedno dziecko... Ono podobno zaginęło. Ludzie

gadali, że orzeł je porwał, w każdym razie przepadło. Wiedźma nie miała dziedzica -

zakończył karczmarz.

Podobało mu się, że Marja nie może oderwać oczu od jego ust i że całą sobą

okazuje, jak bardzo jest zainteresowana tą historią.

- Widzę, że ty też lubisz takie stare opowieści. Chyba jesteśmy z tej samej gliny,

ty i ja...

Wstał i podszedł do niej. Maryjka nie ruszyła się z miejsca, ale bez słów ostrzegła

go, by się nie zbliżał.

- Nie zapominaj, że obiecałaś mi oddać naszyjnik! Nie należysz chyba do takich,

które cofają dane słowo, Marjo Oppdal?

Patrzył na nią wąskimi jak szparki oczyma.

- Nie. Ja dotrzymuję słowa. Ale nigdy nie obiecywałam, że oddam naszyjnik. I

nigdy się też nie dowiesz, skąd go mam.

Mężczyzna uśmiechał się.

- Jak powiedziałem, lubię tajemnice - szepnął.

- Bardzo dobrze. W takim razie sprzedam ci naszyjnik za jedną z twoich krów.

Chłop roześmiał się znowu tym swoim szyderczym śmiechem, który sprawiał, że

Maryjka zaczynała się źle czuć.

- Za krowę? Co ty sobie myślisz, głupia babo! Nie wyobrażasz sobie chyba, że

dam ci krowę za kawałek mosiądzu?

- Dasz! Bo podzielony naszyjnik ściągnie na ciebie nieszczęście. Jeśli

zdobędziesz obie części, jego siła będzie wspierać ciebie, a nie mnie.

- Zdawało mi się, że nic nie wiesz o tym naszyjniku - wtrącił podejrzliwie.

Maryjka przywołała na pomoc całą swoją sztukę aktorską, dramatycznym gestem

odrzuciła w tył piękne włosy i patrzyła mu prosto w oczy. Podeszła bardzo blisko i

powiedziała cicho:

- Wiem więcej, niż możesz przypuszczać, gospodarzu. Może nawet opłaci ci się

żyć ze mną w przyjaźni...

Karczmarz z przerażeniem stwierdził, że widzi oto pośrodku własnej izby jedną z

czarownic, o jakich dotychczas tylko śnił nocami. Wyczuwał niezwykłą siłę tej kobiety,

kiedy szła ku niemu. Patrzył jak zahipnotyzowany, nietrudno było uwierzyć w jej słowa.

- W porządku - bąknął pod nosem. - Dostaniesz krowę, ale pod warunkiem, że

sam zdejmę tę ozdobę z twojej szyi.

Zgodziła się na to. Cóż to ma za znaczenie, naszyjnik był zniszczony i nic nie

znaczący w porównaniu z tym dziedzictwem po matce, jakie zamierzała odzyskać, kiedy

dokona już rozrachunku z pastorem. Natomiast informacje, jakie zdobyła od karczmarza,

mają większe znaczenie, niż ozdoba kiedykolwiek miała również dla Kari. Maryjka

cieszyła się, że przekaże jej rozwiązanie zagadki.

Karczmarz mocował się z zapięciem, które zaplątało się we włosy Maryjki.

Łaskotał ją w kark, ale nie powiedziała ani słowa. Nawet wówczas, kiedy z obrzydze-

niem poczuła jego wilgotne wargi na swojej skórze. Zanim zdążyła się odwrócić, by

wymierzyć mu policzek, odskoczył z naszyjnikiem w ręce.

- Zegnaj, Marjo Oppdal. I dbaj dobrze o krowę. Maryjka wyszła bez słowa

pożegnania.

Matka Karla też wiedziała co nieco o dawnych sprawach i mogła uzupełnić

opowiadanie karczmarza. Wkrótce Maryjka miała już pełny obraz. Teraz, kiedy poznała

tę fantastyczną historię, brakowało jej ozdoby. Ale jedno spojrzenie na syte i zadowolone

dzieci sprawiało, że przestawała żałować. Dzieci rosły jak na drożdżach, z każdym dniem

stawały się większe. Krowa dawała pod dostatkiem pysznego mleka, pół wiadra dziennie.

Wystarczało dla dzieci i do kaszy, od czasu do czasu Maryjka ubijała też osełkę masła.

Nigdy bowiem nie dawała maleństwom śmietany, wiedziała, że to by im zaszkodziło. Na

początku podawała im mleko przez zwinięty w rulon gałganek, który wciąż musiała

zanurzać w kubku z mlekiem. W ten sposób karmiła dzieci do syta. Z czasem zaczęła

podawać im po kilka kropli na łyżce. Dziewczynka natychmiast pojęła, jak szybko dzięki

temu pożywny napój spływa do buzi, i piła bez kłopotu. Chłopczyk natomiast krztusił się

i kaszlał, robił się wtedy siny. Zresztą ze szmatki też ssał z trudem. Maryjka kręciła

smutno głową, patrząc na to dziecko, które spoglądało na nią, jakby przerażone, że

znowu zacznie je karmić łyżką.

- Czy ty nie rozumiesz, co jest dla ciebie dobre? - wzdychała. Mała córeczka też

zdawała się ze zdumieniem kręcić główką i Maryjka musiała się śmiać. Każde z dzieci

miało swój charakter. Toż to już prawdziwi ludzie!

Kari przeżyje swój wielki dzień, kiedy weźmie dzieci na ręce i zaniesie je do

kościoła. Nie mówiąc już o tym, jak się ucieszy, kiedy Maryjka opowie jej tę najbardziej

tajemniczą historię jej życia.

Stanie się to w trzeci dzień świąt Bożego Narodzenia.

Tego dnia wiele dzieci będzie ochrzczonych.

Pastor Revelin zadba pewnie, by bliźnięta Oppdalów jako ostatnie dotarły przed

ołtarz Pana. Dla Maryjki nie miało to jednak znaczenia.

Dokładnie w tym momencie, kiedy Karl wsiadał do łodzi, by wyruszyć po matkę

Maryjki, Ole Seiderstad zasłonił ostrożnie twarz swojej ukochanej.

Gjertrud szeptała coś cichutko, pewnie modlitwy za zmarłych.

Wszystko stało się tak nagle.

Po południu Kari położyła się, żeby trochę odpocząć.

W jakiś czas potem wezwała oboje do siebie i powiedziała po prostu:

- Za chwilę umrę.

Zaczęli protestować, spoglądali na siebie wystraszeni, nie wiedzieli, co począć.

Kari nie wyglądała na chorą, czoło nie było gorące, oczy nie błyszczały.

- Czuję, że nadchodzi mój koniec. Czuję się... taka lekka, niemal radosna. Smutno

mi tylko, że muszę was opuścić. Proszę was, nie płaczcie!

Starali się więc uśmiechać do niej.

Kari pożegnała się z obojgiem. Wydała dyspozycje, jak chce być pochowana.

Powiedziała Gjertrud, że wszystko, co posiadała, powinna dostać Maryjka, prosiła, by

Ole załatwił u pastora pozwolenie na grób koło kościoła, jeśli to możliwe.

- Jak najbliżej fiordu - mówiła z uśmiechem. Potem uśmiech zbladł, na twarzy

Kari pojawił się wyraz bólu.

- Dzieci Maryjki... już ich nie zobaczę. W każdym razie na tym świecie. Musicie

im o mnie opowiedzieć - wyszeptała.

Ole wiedział, że największy ból sprawiała Kari bezdzietność. On sam nie cierpiał

na myśl o tym, że jego śmierć będzie też końcem rodu, ale ona pragnęła potomstwa.

Wkrótce Kari odpłynęła w pustkę, choć dwoje jej przyjaciół nie chciało przyjąć

do wiadomości, że to już koniec.

Nie wierzyli, dopóki nie rozległ się znowu ów dziwny, dziecięcy głosik, który już

kiedyś słyszeli... wówczas w rozpaczliwym krzyku.

Teraz docierało do nich coś, co przypominało raczej radosne gaworzenie.

Gjertrud żegnała się. Ole nie wiedział, co robić, siedział po prostu i ściskał

pokrytą zmarszczkami dłoń, która tylekroć głaskała go po włosach.

- Mama... mama... Mama Anna!

Słyszeli jedynie szept, ale słowa brzmiały bardzo wyraźnie.

Kari raz jeszcze utkwiła wzrok w dwojgu siedzących przy łóżku ludziach.

- Widziałam ją... mamę... ona na mnie czeka, wciąż mnie szukała... idę do niej.

Zamrugała parę razy, nie uroniła ani jednej łzy. I po chwili zgasła.

Ole nie potrafił płakać. Najchętniej uciekłby teraz na brzeg, do łodzi, Gjertrud

natomiast padła na kolana przy łóżku i szlochała. Ta na ogół taka spokojna osoba teraz

nie potrafiła się opanować. Ole z trudem przełykał ślinę, on również ukląkł przy łóżku,

objął ramionami obie kobiety, poczuł, że Kari jest już całkiem zimna.

- Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego i naznaczam cię tym

krzyżem na znak zjednoczenia...

Maryjce nie podobało się określenie „grzeszny synu człowieczy”, uznała jednak,

że lepiej nic nie mówić. Dzieci powinny być przecież ochrzczone.

Podawała je stara matka Karla. Chłopiec otrzymał imię Karl Martin po swoim

ojcu i dziadku. Dziewczynkę zgodnie z życzeniem Maryjki nazwano Kari Amelia. Dzięki

temu pamięć po Kari będzie nadal żyć, Amelia zaś to ładne imię, przyjemnie je

wymawiać. Maryjce przywodziło ono na myśl miód i wschód słońca, i wszystko, co

piękne.

Widok Karla wracającego do domu samotnie w pustej łodzi był dla niej bolesnym

ciosem. Na wieść o śmierci Kari coś w niej pękło.

Rozpaczała i robiła sobie wyrzuty, że nie było jej przy łożu konającej staruszki.

Cierpiała też bardzo, że nie mogła jej opowiedzieć historii naszyjnika. Opowiedziała za

to Olemu.

On też przyjechał na chrzciny, ubrany na czarno, dziwnie mały, z siwą brodą. Ze

zdumieniem słuchał jej relacji, na koniec złożył dłonie i zamknął oczy. Nigdy przedtem

nie przeżył takiego religijnego uniesienia.

- Ona ją odnalazła, Maryjko. Nie skonała nie wiedząc, kim jest. Zobaczyła

matkę... - Ole popatrzył na Maryjkę, jakby prosił o wybaczenie. - Ktoś na nią czekał... po

tamtej stronie.

Brzmiało to tak, jakby zapewniał, że Ziemia jest okrągła...

Maryjka pojmowała, że Ole nie umie sobie poradzić z przekonaniami, na których

opierał całe swoje życie, że teraz się to wszystko rozsypuje. Chciała go pocieszać, tłu-

maczyć, próbowała budować pomost pomiędzy wiarą a zwątpieniem Olego. I dopiero w

tym momencie uświadomiła sobie, jaki on naprawdę jest zmęczony. Jaki stary.

Wiedziała, że i on wkrótce podąży w ślad za swoją Kari. To dlatego nie płakał na

pogrzebie. Ale dzisiaj, w tym radosnym dniu, stoi przed nią z pochyloną głową, prze-

słania ręką oczy.

Dziecko w jego ramionach machało rączkami i chwyciło miękką brodę.

Pociągnęło mocno.

Uniósł małą dziewczynkę do swojej twarzy.

Maryjka nie słyszała żadnego dźwięku, widziała jednak, że Ole wymawia szeptem

imię maleństwa.

Fala wzruszenia podeszła jej do gardła, ledwie była w stanie oddychać. Żałowała,

że nie powiedziała mu tego wcześniej, miała przecież tyle okazji. Ole... Czy on wie, ile

dla niej zawsze znaczył?

Nie mogła teraz odszukać jego wzroku.

- Jaki on podobny do ojca! - zawołała gospodyni z Hov, kiedy wynieśli dzieci z

kościoła. Odsunęła nieco okrycie ze skóry, w które maleństwa były poowijane, i

napotkała gniewne spojrzenie niebieskich oczu.

Maryjka potwierdziła skinieniem, a Karl napuszył się niczym kogut.

Revelin zamknął czarną księgę i zgasił świece na ołtarzu. Stał na schodach pod

wysokim portalem i wpatrywał się w swoje owieczki rozproszone po cmentarzu wokół

kościoła.

Pod pachą niósł dary od rodziców chrzczonych dzisiaj dzieci. Jeden z darów to

farbowana na niebiesko wełna od Maryjki. Na krótką chwilkę młoda matka spojrzała w

bezbarwne oczy proboszcza. On wolno skubał włóczkę palcami, rozciągał nić. Źle

uprzędziona... Podszedł do Oppdalów.

Maryjka nie spuszczała z niego oczu, ale on także nie odwrócił wzroku. Krzywy

uśmiech trwał jak przylepiony do warg i Maryjka przysięgła sobie, że kiedyś go stamtąd

zetrze własną krwią pastora.

- Strzeż się, Marja Mariasdatter - powiedział cicho Revelin, wyciągając chudy

palec w stronę zawiniątka, które trzymała w objęciach. Gwałtownie przytuliła do siebie

dziecko, jakby pastor był zarażony. - Płynie w tobie zła krew, Marja Mariasdatter. Strzeż

się tedy, bym nie musiał wypełnić mego pasterskiego obowiązku wobec tych owieczek

Pana... Ty znasz moją władzę, kobieto!

Przyciskała dziecko do piersi, ale nie czuła strachu. O ile dobrze zrozumiała,

pastor groził, że odbierze jej dzieci. Był jakiś żar w jego bezkrwistej twarzy, który

sprawiał, że Maryjka wysoko uniosła głowę, choć tamten mówił o swojej władzy.

- Chodzi o to, że twoją władzę, pastorze, już poznałam - syknęła. - Ty natomiast

nie znasz mojej...