biuletyn zdrowia numer 44 grudzien 2017

background image

Przełomowy dla

zdrowia kwas

alfa-liponowy

Jak terapia jedną

substancją chroni

przed licznymi

chorobami i cofa

już istniejące –

pełne instrukcje i

wiedza w pigułce

Numer 44 • grudzień 2017

Łukasz D. King

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-2-

Przedstawiane treści mają charakter

informacyjno-edukacyjny

Wszelkie informacje na tematy przedstawiane w niniejszym biuletynie
odzwierciedlają wiedzę i poglądy autora, a więc NIE stanowią fachowej
porady lekarskiej lub innego stosownego specjalisty.

Mimo dołożenia wszelkich starań, aby informacje były wiarygodne

i sprawdzalne, nie ma gwarancji, że zadziałają tak samo u każdej osoby.
Efekty mogą się różnić.

Autor publikacji nie bierze odpowiedzialności, pośredniej ani bezpo-

średniej, za sposób wykorzystania i interpretowania zawartych tu infor-
macji.

Za podjęcie jakichkolwiek działań i skutków z tego wynikających od-

powiedzialna jest wyłącznie osoba je podejmująca.

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-3-

BIULETYN

ZDROWIA

Lekcje o tym

jak być zdrowym

i wieść lepsze życie

pod redakcją

Łukasza D. Kinga

« lukasz.king@mapazdrowia.pl »

Drogi Czytelniku!

opóki ktoś nie jest naukowcem, dopóki zawodowo nie zaj-
muje się badaniem określonych aspektów związanych ze
zdrowiem, dopóty powinien obkładać usta aresztem, jeśli

chodzi o to, co sam odkrył w dziedzinie zdrowia, bo tak naprawdę – nie
odkrył nic. To, co człowiek taki jak ja – nienaukowiec, lecz z konieczności
pasjonat tematów zdrowotnych – powinien robić, to być listonoszem
rzetelnej wiedzy, jaką zgromadzili ludzie, którzy zawodowo zajmują się
daną tematyką. W prostszych słowach oznacza to, że w „Biuletynie

D

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-4-

Zdrowia” nigdy nie prezentuję wiedzy mojej własnej, bo ona jest zni-
koma; zawsze prezentuję wiedzę, jaką zdobyli naukowcy, należący do
arystokracji umysłowej w określonej dziedzinie. To jest najbardziej od-
powiedzialne podejście, jakie mogę mieć.

Dzisiejszy numer to pigułka najważniejszej wiedzy, jaką zdobyli

specjaliści w stosowaniu kwasu alfa-liponowego. Chcąc przekazać
swoim czytelnikom jak najrzetelniejszą wiedzę, najpierw zebrałem
książki naukowe, jakie napisano na temat tego związku. Jeśli to kogoś
interesuje, na dwie książki i sześć numerów czasopism naukowych wy-
dałem niespełna 1200,00 zł, aby przygotować materiał naukowy do
opracowania tego numeru. A podaję tę kwotę, bo gdy ja wiem, ile ktoś
musiał poświęcić, aby napisać dla mnie jakiś artykuł lub książkę czy co-
kolwiek innego, wtedy podwójnie doceniam wartość tego artykułu, tej
książki lub czegokolwiek innego. Myślę, że to samo może działać w
przypadku tego numeru „Biuletynu Zdrowia”. Zdaję sobie bowiem
sprawę, że jego cena – 39,97 zł za wersję elektroniczną i 49,95 zł za wersję
drukowaną – powierzchownie wydaje się wysoka. Ale gdyby czytelnik
chciał uzyskać przekazywaną w każdym numerze wiedzę takiej samej
jakości, musiałby wydać znacznie więcej.

Dobrze, przechodząc do tematu niniejszego numeru…

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-5-

Kwas alfa-liponowy (ALA) – substancja

jakiej organizm na zabój potrzebuje

Kwas alfa-liponowy – w skrócie ALA i takiego skrótu będę używać

przez resztę numeru – to niezwykła substancja. Piszę ‘niezwykła’, a nie
‘ważna’, bo wszystkie niezbędne organizmowi substancje są tak na-
prawdę ważne. Określenie ‘niezwykła’ pasuje natomiast bardziej, bo
pełni ona więcej funkcji w naszym organizmie, niż się powszechnie są-
dzi. ALA poprawił zdrowie wielu ludzi, wobec których medycyna się
poddała. A z drugiej strony, jest świetną substancją prewencyjną, czyli
dla osób, którym nic nie dolega i które chcą zachować zdrowie jak naj-
dłużej.

ALA jest w każdej komórce ludzkiego ciała

1

. W literaturze określany

jest mianem ‘wszechstronnego, uniwersalnego przeciwutleniacza’

2

. W

odpowiedniej dawce, ALA nie ma absolutnie żadnych niepożądanych
skutków ubocznych. Ma za to szereg korzyści – ponad 30. Ale o nich
więcej za chwilę.

Najpierw odpowiedzmy sobie na pytanie takie…

1

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5155102/

2

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25620240

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-6-

Dlaczego potrzebujemy więcej ALA –

kwestia toksyn i oczyszczania się organizmu

Jeśli chcemy być zdrowi, ALA jest naszym niezastąpionym sprzy-

mierzeń sprzymierzeńcem w dzisiejszym świecie, w jakim żyjemy. Bo
dziś ludzie są narażeni na więcej toksycznych substancji niż byli kiedy-
kolwiek w całej historii swojej ewolucji. Nasi przodkowie nie byli stale
narażeni na tyle toksycznych substancji, na ile jest człowiek współcze-
sny. A skoro nasi przodkowie nie mieli takiego kontaktu z toksynami
środowiskowymi, no to… siłą rzeczy nie wykształciły się w procesie
ewolucji dość wydajne mechanizmy obronne przed tymi toksynami.
Fakt, niektórzy przodkowie żyli blisko aktywnych wulkanów lub radio-
aktywnych obszarów bądź byli narażeni na kontakt z substancjami nisz-
czącymi odporność i inne układy w organizmie. Lecz większość z nich
wynosiła się z takich obszarów. Ci, którzy zostawali, umierali.

Skąd toksyny w środowisku? Oczywiście z industrializacji – roz-

woju gospodarczy kraju polegającej na zwiększeniu udziału przemysłu
i wielkoprzemysłowej techniki w gospodarce narodowej. Nie chodzi o
to, że industrializacja jest zła. Przeciwnie, jest potrzebna i niezbędna.
Chodzi o to, że ludzie – kolokwialnie mówiąc – nie umieją, a raczej nie
chcą po sobie posprzątać. Kadra zarządzająca wielu korporacji niejedno-
krotnie już przyznała, że prawidłowe gospodarowanie odpadami ob-
niża marżę, czyli zysk, jaki na określonym produkcie się wypracowuje.

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-7-

Skoro obniża się zysk, to trzeba podnieść koszty. A wzrost kosztów cza-
sami bywa zabójczy, bo konkurencyjność jest wysoka. Wśród zarządów
wielu korporacji panuje przekonanie, że jeśli nie można sobie pozwolić
na niechlujne zarządzanie odpadami, to tak trzeba robić, bo przecięt-
nego mieszkańca miasta tak naprawdę niewiele obchodzi, w jakim stop-
niu jakaś tam fabryka gdzieś tam zanieczyszcza środowisko.

Wiele toksycznych substancji obecnych w środowisku rozpuszcza

się w tłuszczach. A to oznacza, że one potrafią przenikać wszystkie bio-
logiczne membrany w organizmie człowieka, w tym skórę, której jed-
nym z zadań jest ochrona właśnie przed szkodliwymi czynnikami
zewnętrznymi.

Zmierzam do tego, że dziś komórki organizmu człowieka są w sta-

łym starciu toksyn. Toksyn w postaci toksycznych elektrofili, mutage-
nów i utleniaczy. Wiele z nich pojawia się jako naturalny produkt
uboczny metabolizmu, ale znacznie więcej pochodzi ze środowiska. Or-
ganizm ma ograniczone mechanizmy usuwania tych toksyn. Ogólnie
biorąc, toksykolodzy podzielili owe mechanizmy na trzy szerokie kate-
gorie: enzymy oczyszczające fazy 1, enzymy oczyszczające fazy 2 i en-
zymy oczyszczające fazy 3. W fazie 3 następuje po prostu usunięcie
toksyn z komórek. Ale – żeby ta faza mogła w ogóle zajść, przedtem ko-
niecznie musi zajść faza 1 i 2. Z fazą 1 organizm sobie znakomicie radzi,

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-8-

bo jest równie łatwa co faza 3. Najwięcej problemów sprawia organi-
zmowi faza 2. Tu najczęściej dochodzi do pomyłek, niewydolności i tak
dalej. Słowem, w fazie 2 najczęściej psują się procesy oczyszczające.

Jaką rolę odgrywa tu ALA? Temat jest bardzo złożony i opisanie go

tak jak w książkach naukowych – spowodowałoby niezrozumienie. Do
zrozumienia potrzebne by było wykształcenie medyczne. Dlatego ogra-
niczę się do najprostszego opisania roli ALA w fazie 2 oczyszczania z
toksyn.

Endogennie wytworzony ALA, czyli ten, który organizm sam sobie

wytwarza, nawet jeśli go wytwarza w dużych ilościach, służy w całości
mitochondriom. Pula ALA dostępnego w organizmie, pochodząca z pro-
dukcji własnej, nie trafia do tak zwanego cytozolu. A to zaś oznacza, że
ALA wytwarzany przez organizm nie jest w stanie aktywować genów
odpowiedzialnych za czynność enzymów oczyszczających fazy 2.
Wiem, choć staram się uprościć, to i tak brzmi skomplikowanie. Więc w
skrócie chodzi o to, że tyle ALA, ile organizm wytwarza, to i tak zbyt
mało, aby mechanizmy oczyszczające organizm z toksyn działały prawi-
dłowo. Aby te mechanizmy działały prawidłowo i wydajnie, niezbędne
jest dostarczenie ALA z jedzeniem lub z suplementem diety. To jest dość
istotna informacja, której praktycznie nie da się znaleźć nigdzie w pol-
skim Internecie. Naukowcy bowiem niedawno w zasadzie odkryli, że
faza 2 oczyszczania toksyn wymaga ALA z pożywienia lub suplementu

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-9-

– czyli po prostu z zewnątrz; że produkcja własna nie jest wcale wystar-
czająca, jak sądzono. A tak sądzono i sądzi się do dziś, czego dowodem
jest choćby fakt, że nie ustalono RDA – dziennego zalecanego spożycia
dla ALA.

Mówiąc o naturalnym wytwarzaniu ALA w organizmie…

W młodym wieku, a mam na myśli wiek dziecięcy i nastoletni, wą-

troba i wszystkie inne komórki organizmu człowieka produkują duże
ilości ALA. Im bardziej się starzejemy, nasze organizmy dalej potrzebują
dużych ilości ALA w celu utrzymania zdrowia. Lecz jak na ironię, wła-
śnie z wiekiem – organizm produkuje coraz mniej i mniej tej substancji.

W związku z powyższym, liczba korzyści przyjmowania ALA – nie

jest wcale zaskoczeniem…

Ponad 22 udowodnione korzyści

dla zdrowia ze stosowania ALA

ALA ma liczne korzyści zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu cu-

krzycy.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że u osób chorych na większość cho-

rób przewlekłych, występują szczególnie niskie poziomy ALA w orga-
nizmie. Zwłaszcza dotyczy to cukrzycy, marskości wątroby i wszelkich

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-10-

chorób układu krążenia

3

. Więc nie tylko osoby zdrowe, które chcą

zdrowe pozostać powinny zgłębić tematykę ALA (czyli przeczytać do
końca ten numer „Biuletynu Zdrowia” ), ale przede wszystkim osoby
chorujące na choroby przewlekłe.

Niedobór, czy raczej zbyt małe ilości ALA w organizmie, mogą być

podłożem wielu poważnych chorób. Wystarczy przejrzeć literaturę. Jest
mnóstwo artykułów naukowych, z których wynika na przykład, że ALA
hamuje reprodukcję wirusa AIDS

4

, zapobiega katarakcie

5

, albo chroni

nerki przed wolnymi rodnikami czy nawet… zniszczeniami, jakie powo-
dują antybiotyki

6

. To tylko początek, ale więcej korzyści – poniżej.

Co zasługuje na uwagę, na terenie Europy ALA jest licencjonowany

do leczenia neuropatii cukrzycowej. Wykazano, że poprawia wrażli-
wość komórek na insulinę (gdzie obniżona wrażliwość jest podłożem
cukrzycy), do tego poprawia mikrokrążenie w kończynach i zmniejsza

3

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5155102/

4

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1724477

5

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7750805

6

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7659073

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-11-

objawy neuropatyczne – są to wszystko działania, tak jak poniższe dzia-
łania, potwierdzone naukowo

7,8

.

1) Działa jako silny przeciwutleniacz

Czyli neutralizuje wolne rodniki, a co za tym idzie zmniejsza uszko-

dzenia komórkowe spowodowane nadmiarem procesów utleniania

9,10

.

Dokładniej mówiąc, ALA oczyszcza z kilku różnych reaktywnych form
tlenu, łącznie z tymi, które zwiększają ryzyko chorób serca

11

. Oprócz

tego, jako przeciwutleniacz ALA pomaga zregenerować witaminy C i
E

12

.

Ale i to nie wszystko, jeśli chodzi o właściwości przeciwutleniające.

ALA wspiera aktywność innych przeciwutleniaczy, między innymi glu-
tationu i koenzymu Q10, dwóch najważniejszych związków pod wzglę-
dem spowolnienia procesów starzenia się organizmu

13

.

7

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1884561/

8

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4478382/

9

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16026269

10

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12716823

11

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1884561/

12

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5155102/

13

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17217324

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-12-

Podsumowując tę kwestię, trzeba jeszcze powiedzieć rzecz następu-

jącą. Otóż wielu naukowców uznaje ALA za „idealny przeciwutleniacz”
między innymi dlatego, że bardzo łatwo i szybko się wchłania z układu
pokarmowego do krwi, a co za tym idzie – jest biodostępny do tego, aby
wykonać swoje ważne w organizmie zadania. Tego samego nie można
powiedzieć o bardzo wielu innych substancjach, które są przeciwutle-
niaczami. Na przykład słynny likopen z pomidorów. Rzeczywiście,
mocny przeciwutleniacz, skuteczny, potrzebny. Ale… znikomo się
wchłania i dlatego nie jest zbytnio pomocny. Dopiero po obróbce ter-
micznej likopen zmienia lekko formę i staje się biodostępny. Na ten te-
mat pisałem już w innych numerach „Biuletynu Zdrowia”. W każdym
razie, podobnym przykładów jak likopen jest więcej. ALA natomiast od-
wrotnie – łatwo się wchłania, szybko i przez to skutecznie robi swoją
robotę

2) Wspiera odchudzanie – utratę tłuszczu

Wykazano w badaniu, że u osób z nadwagą lub otyłością, które są

na diecie z ograniczeniem kalorii, ALA przyśpiesza i uskutecznia
zdrową utratę nadmiaru tkanki tłuszczowej

14

.

Ale co interesujące, nawet bez jakiejkolwiek diety – ALA i tak

wspiera w odchudzaniu, bo znacznie poprawia metabolizm glukozy i

14

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25594166

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-13-

tłuszczu. W wyniku tego wsparcia, większa ilość cukrów i tłuszczów z
pożywienia zostanie przemieniona na energię, zamiast być odkładana w
adipocytach, czyli komórkach gromadzących tłuszcz. Poprawa metabo-
lizmu cukrów i tłuszczów równa się także mniejszemu łaknieniu, a więc
osoba powinna jeść mniej

15

.

W kilku innych badaniach wśród osób z nadwagą i otyłością także

potwierdzono, że ALA istotnie przyczynia się do redukcji wagi ciała, w
tym do zmniejszenia obwodu w talii, co oznacza, że zmniejsza otyłość
brzuszną, tę najbardziej szkodliwą dla zdrowia

16,17,18

. A już szczególnie

mocno z ALA korzystają osoby otyłe chorujące również na cukrzycę

19

. U

takich osób ALA istotnie zmniejsza stężenie trójglicerydów – wybitnie
pożądany efekt.

15

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25594166

16

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28239907

17

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28295905

18

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21187189

19

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26276648

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-14-

Warto wiedzieć, że ALA wspomaga odchudzanie nie tylko przez

poprawę metabolizmu węglowodanów i tłuszczów. Innym mechani-
zmem takiego działania ALA jest to, że hamuje produkcję chemeryny,
cząsteczki, która jest powiązana z otyłością i zespołem metabolicznym

20

.

3) Wspiera regenerację mięśni po treningu

Wiadome jest, że trening fizyczny, zwłaszcza intensywny, uszkadza

DNA i komórki mięśni poprzez wywołanie stresu oksydacyjnego. Jest to
efekt pożądany, bo dzięki temu, poprzez regenerację, mięśnie się rozwi-
jają, powiększają i tak dalej. Ale – jeśli nam zależy na przyśpieszonej re-
generacji, bo na przykład trenujemy bardzo często, wówczas warto
rozważyć suplementację ALA.

Wykazano, że ALA zmniejsza stres oksydacyjny w mięśniach u

mężczyzn, którzy wykonują trening uszkadzający włókna mięśniowe,
czyli na przykład trening oporowy – na, jak to mówi młodzież, siłce

21

.

A dla ludzi poważnie zajmujących się treningiem siłowym, ciekawa

informacja: jeśli kreatynę bierzemy z ALA, wówczas zawartość kreatyny
w mięśniach się zwiększa, co sprzyja przyrostom masy mięśniowej

22

.

20

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26721419

21

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19617657

22

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14669930

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-15-

4) Oczyszcza z metali ciężkich

ALA jest znakomitym czynnikiem chelatującym. W prostych sło-

wach oznacza to, że ALA chwyta i wiąże metaliczne substancje, neutra-
lizuje je i przenosi do „oczyszczalni” organizmu (wątroba, pęcherz, jelita
itd.), skąd mogą być łatwo usunięte z organizmu. Jest istotne, by mieć
takie czynniki chelatujące w diecie, bo – co jasne – nadmiar metali cięż-
kich w organizmie, w rozmaitych tkankach, powoduje choroby choćby
przez zwiększony stres oksydacyjny i pogorszenie funkcji danych narzą-
dów. Zobaczmy teraz, jakie metale ciężkie pomaga usunąć ALA.

ALA chelatuje rtęć. I to w dużych ilościach. Dzięki ALA, rtęć jest

usuwana przez pęcherzyk żółciowy.

ALA chelatuje arszenik. Że z rtęcią mamy dość spory kontakt,

choćby przez ryby i wypełnienia amalgamatowe, to raczej każdy wie.
Ale mało kto wie, że wcale niemały mamy kontakt z arszenikiem. Jest w
wodzie, w ryżu, w smogu, w dymu tytoniowym, w pestycydach i wielu
przemysłowych chemikaliach. Już w 1960 roku udowodniono, że arsze-
nik można łatwo i szybko usunąć z krwi, podając ALA

23

.

23

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13829866

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-16-

Z innych metali ciężkich, ALA chelatuje miedź, nadmiar żelaza,

kadm, nadmiar wapnia (tak, tak, nie tylko witamina K2-MK7 tu pomaga

) i ołów.

5) Obniża stany zapalne

Było taki świetny numer „Biuletynu Zdrowia”, zatytułowany Prze-

ciwzapalny tryb życia. Tam opisałem najważniejsze – krytyczne wręcz –
kroki do tego, jak prowadzić tryb życia, aby w organizmie naszym nie
było zbyt wysokiego stanu zapalnego. Dlatego oczywiście, że – jak wy-
tłumaczyłem w tamtym numerze – stan zapalny to podłoże naprawdę
wielu przewlekłych chorób. Dziś dochodzę do wniosku, że w tamtym
numerze powinien obowiązkowo znaleźć się ALA. Po pierwsze oczywi-
ście zapobiega występowaniu nadmiaru stanów zapalnych. Ale – gdy
już takie stany są obecne, to ALA skutecznie im przeciwdziała, tym sa-
mym spowalniając postęp choroby i przyczyniając się do jej zatrzymania
lub cofnięcia. Na przykład, udowodniono takie działanie ALA w
stwardnieniu rozsianym, piekielnie poważnej chorobie

24

, a także w ze-

spole metabolicznym

25

i cukrzycy

26

.

24

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2946928/

25

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15655130

26

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26026207

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-17-

Zwłaszcza osoby z nadwagą i otyłe powinny zwrócić na powyższe

swoją uwagę. Dlatego, że nadmiar tkanki tłuszczowej równa się większe
stężenie markerów zapalenia – przede wszystkim CRP i hs-CRP

27

. ALA

pomaga rozwiązać ten problem.

6) Zapobiega i wspiera leczenie cukrzycy

ALA jest korzystny zarówno w zapobieganiu cukrzycy, jak i w pro-

cesie leczenia tej choroby

28

. Głównie przez to, że poprawia sposób, w jaki

organizm wykorzystuje glukozę pochodzącą ze spożywanych węglowo-
danów

29

.

Na przykład, wykazano w dobrym badaniu, że u pacjentów z cu-

krzycą typu 2 ALA zmniejsza stężenie glukozy we krwi i poprawia
wrażliwość komórek na insulinę

30,31,32

.

27

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26962183

28

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26406389

29

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2756298/

30

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10468203

31

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7575750

32

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21666939

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-18-

Poziom glutation, niezwykle ważnego przeciwutleniacza, jest u cu-

krzyków zwykle obniżony. U cukrzyków – jego poziom jest obniżony.
Wykazano, że przyjmowanie ALA podnosi glutation z powrotem do
zdrowych poziomów, dzięki którym glutation może wykonywać swoją
ważną pracę w organizmie

33

. Z ciekawostek: u mężczyzn z cukrzycą

typu 2, które przez tę chorobę mają problem ze wzwodem, ALA okazuje
się pomocny.

7) Zmniejsza komplikacje związane z cukrzycą

Cukrzyca sama w sobie jest czynnikiem ryzyka rozwoju wielu in-

nych chorób i schorzeń. Oznacza to, że cukrzycy są bardziej narażeni na
kolejne choroby niż osoby bez cukrzycy. A dokładniej, cukrzycy są bar-
dziej narażeni szczególnie na neuropatie i choroby serca. Dlatego przyj-
mowanie ALA w cukrzycy – pomaga nie tylko w samej cukrzycy, ale
obniża ryzyko komplikacji związanych z cukrzycą.



33

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24172699

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-19-

8) Pomaga zwalczyć zespół metaboliczny

ALA reguluje ciśnienie krwi i obniża oporność na insulinę, do tego

obniża stężenie trójglicerydów oraz ilość tkanki tłuszczowej. Są to
wszystko działania, które w rezultacie likwidują zespół metaboliczny

34

.

Zespół metaboliczny charakteryzuje się także tym, że pogorszone

jest funkcjonowanie komórek naczyń krwionośnych, a podniesione jest
stężenie markerów prozapalnych. ALA likwiduje jedno i drugie

35

.

Suma summarum, obniża natężenie zespołu metabolicznego.

9) Pomaga obniżyć ciśnienie tętnicze krwi

ALA zapobiega rozwojowi nadciśnienia poprzez obniżenie po-

ziomu zapalnych cytokin we krwi. W ten sposób zapobiega patologicz-
nym zmianom w komórkach naczyń krwionośnych i normalizuje
ciśnienie

36

.

34

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17302524

35

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15655130

36

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4407629/

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-20-

Wykazano w kilku badaniach klinicznych, że ALA pomaga zaha-

mować nadprodukcję endoteliny-1, głównego czynnika zwężającego na-
czynia krwionośne

37

. A z drugiej strony, ALA dość istotnie zwiększa

produkcję tlenku azotu, głównego czynnika rozszerzającego naczynia
krwionośne. Skutkiem tego jest wpływ na poprawę ciśnienia tętniczego.

10) Zapobiega miażdżycy tętnic

Liczne badania wskazują na potencjał ALA w zapobieganiu i lecze-

niu miażdżycy, czyli utwardzeniu się głównych tętnic organizmu

38

.

Oprócz tego poprawia tak zwaną strukturę naczyń krwionośnych i oczy-
wiście ich funkcje

39,40

. A u osób, u których jest już w tętnicach rozwinięta

płytka miażdżycowa, ALA pomaga zmniejszyć ryzyko z tym związane
– czyli tak zwane obciążenie organizmu płytką miażdżycową.

11) Wpływa ochronnie na mózg

Z uwagi na swoje działanie przeciwutleniające, ALA ziała jako po-

tężny „ochronią” neuronów w mózgu. Na przykład, wspiera regenerację

37

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4407629/

38

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4478382/

39

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1884561/

40

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4407629/

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-21-

neuronów

41

i dzięki temu zmniejsza ryzyko chorób neurodegeneracyj-

nych. U osób zaś chorych na takie choroby, ALA wspiera leczenie.

Na szczurach zrobiono interesujące badanie. Tuż po udarze podano

im ALA. Okazało się, że ALA wykazywał wtedy znacząco ochrony efekt
na delikatne neurony i sprzyjał w kontekście długoterminowym odno-
wieniu się ich (regeneracji)

42

.

Inne ciekawe badanie wykazało, że ALA zmniejsza uszkodzenia

mózgu i zwiększa szanse na przeżycie w przypadku osób po udarze

43

.

Jaki procent takich ludzi wie o tym? No właśnie, znikomy… I wreszcie
ostatni mechanizm, poprzez jaki ALA wpływa korzystne na mózg, na
jego funkcjonowanie, to powodowanie wzrostu glutationu

44

.



41

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4339247/

42

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4339247/

43

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8738270

44

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27935686

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-22-

12) Niezbędny w przypadku Alzheimera

Stres oksydacyjny, stany zapalne i słaby profil lipidowy krwi są ści-

śle powiązane z występowaniem choroby Alzheimera

45

. ALA pomaga w

przypadku wszystkich tych problemów.

Wykazano w badaniu, że jeśli ALA jest podawany codziennie oso-

bom z Alzheimerem (w dodatku do standardowego leczenia), prowadzi
to do stabilizacji funkcji poznawczych

46

. W innym badaniu dowie-

dziono, że osoby z Alzheimerem wraz z demencją ALA spowalnia po-
stęp choroby

47

. A jeśli do tego dodamy jeszcze omegę-3, zwłaszcza w

postaci estrów etylowych, o których pisałem w innych numerach, to
wówczas efekt jest jeszcze lepszy

48

.

13) Pomaga w chorobie Parkinsona

Literatura naukowa opisuje chorobę Parkinsona jako choroba z ob-

niżonymi funkcjami dopaminy i utratą neuronów w mózgu – z powodu

45

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24077434

46

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17982894

47

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17982894

48

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24077434

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-23-

słabej autofagii, zwiększonego stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego i
dysfunkcji mitochondriów

49

.

W badaniach na szczurach wykazano, że ALA obniża właśnie utratę

neuronów dopaminergicznych i wspiera mózg na wielu innych obsza-
rach, które w Parkinsonie zostają uszkodzone. Do tego obniża poziom
cząsteczek prozapalnych

50

.

14) Pomaga w przypadku stwardnienia
rozsianego

Szczególnie silne właściwości przeciwzapalne ALA wykazuje u

osób ze stwardnieniem rozsianym

51

. U osób tych ALA hamuje także ak-

tywność MMP-9 – właściwość niezwykle pożądana u pacjentów ze
stwardnieniem, nie będę się rozpisywać tutaj dlaczego, bo to kwestia dla
biochemików, nie zwykłego Kowalskiego.


49

http://jnnp.bmj.com/content/79/4/368.long

50

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26084861

51

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2946928/

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-24-

15) Chroni oczy i wzrok

Stres oksydacyjny zwiększa się z wiekiem. A to ma negatywny

wpływ na wzrok. ALA, jak wykazano w badaniach, przeciwdziała stre-
sowi oksydacyjnemu w oczach, tym samym chroniąc wrażliwą tkankę
narządu wzroku. Na przykład wykazano, że ALA poprawia wzrok i
zmniejsza inne objawy w przypadku osób z jaskrą

52

. ALA poprawia

także wzrok w przypadku zwyrodnienia plamki żółtej

53

. Inne badania

na zwierzętach pokazały, że ALA zmniejsza ryzyko powstania zaćmy

54

.

16) Zapobiega migrenom

Migreny powiązano z dysfunkcjami mitochondriów

55

i nadmier-

nym stresem oksydacyjnym

56

. ALA pomaga w przypadku obu tych pro-

blemów, niwelując tym samym występowanie migren. U pacjentów, u
których już występują migreny, ALA zmniejsza częstość migren, dłu-
gość i intensywność

57

.

52

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8604540

53

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27840374

54

http://www.altmedrev.com/publications/11/3/232.pdf

55

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24331360

56

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25595415

57

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17355494

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-25-

17) Łagodzi bóle i neuropatie

Neuropatia to stan chorobowy dotyczący nerwów. Uszkodzenie lub

stan zapalny zaburza przewodzenie informacji ruchowych i czuciowych
wzdłuż włókien nerwowych i oprócz bólu wywołuje takie objawy, jak
drętwienie, mrowienie, palenie kończyn, wrażenie osłabienia kończyn.
ALA poprawia jakość życia człowieka, likwidując właśnie te neuropatie.
Taki wpływ wiąże się także z redukcją stanów bólowych. Co ważne, ob-
serwuje się znaczne zmniejszenie bólów

58

. Więc może zamiast następ-

nym razem sięgać po leki przeciwbólowe, lepiej spróbować ALA?
Zdecydowanie są ku temu wszelkie przesłanki. Oprócz tego, że złago-
dzimy bóle, to przy okazji odniesiemy korzyści opisane wyżej i te opi-
sane niżej :-)

18) Może poprawiać jakość nasienia
u mężczyzn

Zrobiono badanie wśród mężczyzn bezpłodnych. Okazał się, że

ALA znacząco zwiększa całkowitą liczbę plemników, stężenie plemni-
ków i ich ruchliwość

59

.

58

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26694149

59

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26051095

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-26-

19) Wzmacnia kości

U kobiet po menopauzie z osteopenią (niską gęstością mineralną ko-

ści) ALA znacząco zwiększa gęstość mineralną kości

60

.

Kilka badań laboratoryjnych pokazało, że ALA hamuje utratę tkanki

kostnej indukowaną przewlekłym stanem zapalnym

61,62,63

. Poza kośćmi,

z ALA skorzystają stawy. Zmniejsza bowiem degenerację chrząstki sta-
wowej.

20) Działa korzystnie na skórę

Zwiększa grubość skóry

64

oraz zmniejsza szorstkość i fotostarzenie

się skóry

65

u osób w średnim i starszym wieku.


60

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23444750

61

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16365401

62

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15940365

63

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26024498

64

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27873449

65

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14616378

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-27-

21) Wspiera leczenie nowotworów

ALA hamuje inicjację i rozwój nowotworów do kolejnych stadiów

66

.

Na przykład, przy dodaniu do diety ALA, komórki nowotworu płuc
mają zmniejszoną zdolność do przetrwania, a komórki raka piersi mają
zmniejszoną zdolność do proliferacji.

22) Pozostałe choroby i schorzenia, przy
których ALA wspiera leczenie

Niedoczynność tarczycy… zakażenia HIV… cystynuria… choroby

wątroby… choroby serca… uszkodzenie trzustki spowodowane syro-
pem glukozowo-fruktozowym… choroba tętnic obwodowych… ostry
zespół wieńcowy… utrata węchu… anemia sierpowata.

Naprawdę lista działań ALA robi wrażenie. Po zapoznaniu się z

pełną literaturą, uznałem, że muszę zrobić na ten temat cały numer „Biu-
letynu Zdrowia”. Wiem, że mogło się do tej pory czytać trochę nudno.
Samo wymienianie na co działa – ale to było konieczne. To może teraz
trochę ciekawszych rzeczy, bardziej praktycznych :-)

66

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26829711

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-28-

Zła forma ALA i dobra forma ALA

– czyli o tym, jaką kupować

Decydując się na stosowanie ALA, musimy wiedzieć, że występuje

on w dwóch enancjomerach, czyli po prostu formach: izomery R oraz
izomery S. Czyli mamy albo kwas R-alfa-liponowy (skrót: R-ALA), albo
kwas S-alfa-liponowy (skrót: S-ALA). Komercyjnie dostępny ALA to
zwykle tak zwana mieszanina racemiczna formy izomerów R i izome-
rów S. Jeśli nie mamy na opakowaniu podanej formy jednej z tych dwóch
form, to najprawdopodobniej jest to właśnie mieszanina. I takiej miesza-
niny, albo co gorsza, samych izomerów S, nie chcemy kupować.

Jak podają liczne prestiżowe książki naukowe, choćby Krause’s Food

& The Nutrition Care Process, wydanie 4, strona 203, bioaktywną formą
jest forma R. Wobec tego kupując ten suplement, koniecznie należy się
upewnić, że na etykiecie lub w nazwie mamy literkę ‘R’, inaczej tracimy
tak naprawdę pieniądze na coś, co nie za bardzo będzie działać.

Ważna uwaga odnośnie do sposobu

przyjmowania suplementu

Jeśli bierzemy suplement ALA (oczywiście w formie izomerów R,

czyli R-ALA) tuż przed lub godzinę-dwie po posiłku, to wtedy ALA
wchłania się gorzej. Dlaczego? A no po prostu dlatego, że spożyte jedze-
nie zmniejsza biodostępność ALA. W związku z powyższym, mądra

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-29-

rada jest taka, żeby ALA brać zwykle na pusty żołądek. W odróżnieniu
na przykład od witaminy D, która jest rozpuszczalna w tłuszczach, czyli
którą należałoby połknąć po zjedzeniu minimum kilkunastu gramów ja-
kiegoś tłuszczu, ALA jest rozpuszczalny zarówno w tłuszczach, jak i wo-
dzie. A więc do prawidłowego wchłaniania się z suplementów,
wystarczy popić zwykłą wodą.

A nie lepiej po prostu jeść więcej
produktów zawierających ALA?

Niestety, choć ALA, oczywiście w formie R-ALA, jest niezbędnie

potrzebny zwłaszcza w średnim i starczym wieku, to jego obecność w
produktach spożywczych jest mała, tak w produktach pochodzenia ro-
ślinnego, jak i zwierzęcego. I ogólnie – ludzie mało spożywają kwasu
ALA, bo te produkty, w których ALA jest, i tak jemy bardzo rzadko i w
małych ilościach. To znaczy, w przypadku produktów roślinnych naj-
więcej ALA jest w szpinaku, brokułach, pomidorach. W przypadku pro-
duktów zwierzęcych, najwięcej ALA jest w podrobach: nerkach, sercu,
wątrobie. Bądźmy szczerzy, któż dziś je takie podroby jak nerki, serca i
wątroby. Jedynie pomidory z tych produktów są jedzone w miarę regu-
larnie przez jakąś część ludzi. Jeśli jemy wymienione produkty w du-
żych ilościach – a przecież są i tacy ludzie – to sprawa jest już nieco
bardziej optymistyczna. Piszę ‘nieco’, gdyż do terapeutycznego działa-
nia – czyli działania opisanego w punktach wcześniej – potrzebne są i

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-30-

tak dawki większe. To znaczy, jedzeniem nie można dostarczyć tyle
ALA, ile potrzeba, aby wywołać korzystny efekt w odniesieniu do po-
szczególnych chorób.

Jak do tematu podejść: osoby zdrowe mogą sobie – prewencyjnie –

kilka razy w roku kupić miesięczne opakowanie ALA. Ja na przykład
biorę w styczniu i lipcu. Osoby zaś chore, chcące wesprzeć leczenie,
mogą regularnie do skutku, jeśli oczywiście lekarz prowadzący leczenie
bądź dietetyk nie widzi przeciwwskazań.

Kto nie może brać ALA – i kiedy

1. Osoby, którym dolega niedobór witaminy B1 związany z naduży-

waniem alkoholu powinny przed rozpoczęciem terapii ALA skonsulto-
wać się z lekarzem, czy nie ma przeciwwskazań.

2. Ponieważ nie ma dostatecznych badań nad wpływem suplemen-

tacji ALA przez kobiety w ciąży, więc należy przed zażywaniem spytać
się lekarza, czy nie ma przeciwwskazań.

3. Osoby stosujące leczenie chemioterapią nie powinny przekraczać

dawek 600 mg na dobę.

Jakie ilości najlepiej brać?

Na to pytanie także odpowiem, zaglądając do znakomitej książki

naukowej Krause’s Food & The Nutrition Care Process. A więc autorzy, po

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-31-

przejrzeniu setek badań, ustalili, że najczęściej badane ilości to 600, 1200
i 1800 mg dziennie przez nawet 2 lata. Jednakże przy dawkach powyżej
600 mg dziennie możliwe są (choć rzadkie) objawy w postaci nudności.
Jestem też zobligowany podać taką informację: przy dawce powyżej 600
mg ALA może negatywnie ingerować w proces leczenia chemioterapią
– jakkolwiek to brzmi ;-) U osób z chorobami serca, zwłaszcza wysokim
ciśnieniem krwi, także nie należy przekraczać dawek 600 mg na dobę.
Ogólnie biorąc zasada brzmi: trzymać się rekomendowanej dziennej
dawki, która jest zawsze podana na opakowaniu – i będzie dobrze. Ta
dawka jest właśnie taka, aby nie występowały żadne ewentualne i moż-
liwe skutki uboczne.

Ale uwaga: jak wskazują liczne książki naukowe, na przykład zna-

komita pozycja z 2016 roku Nutrition Therapy & Pathophysiology, sugero-
wane dziennie dawki dla osób, które nie konsultują ze specjalistami tego,
jakie suplementy zażywają, wynosi 20-200 mg dziennie, nie ma potrzeby
prewencyjnie brać więcej.

I to już wszystko w tym numerze.

W połowie sierpnia tego roku uruchomiliśmy nowość – Klub Ludzi

Zdrowych PRIMVITALNI. Cóż to jest?

W skrócie, gdy zapiszesz się do klubu, drogi Czytelniku, tworzymy

dla Ciebie panel klubowicza – na www.Klub.Primvitalni.pl. Logowanie

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-32-

możliwe oczywiście dopiero po zapisaniu się. Jak to zrobić, o tym zaraz.
Najpierw o tym, dlaczego warto to zrobić…

A no dlatego, że w Klubie dostajesz wszystko najlepsze, co mamy

do zaoferowania, w znacznie lepszej cenie. Między innymi „Biuletyn
Zdrowia”. Na przykład poza klubem drukowana wersja wraz z wersją
elektroniczną kosztują 49,95 zł miesięcznie (jeśli ktoś regularnie czyta).
A w klubie – tylko 23 zł :-) To tylko jeden z w sumie sześciu przywilejów
członkostwa w Klubie Ludzi Zdrowych PRIMVITALNI. Dlatego zanim za-
mówisz sobie już kolejny numer „Biuletynu Zdrowia” z góry, rozważ
proszę zapisanie się do Klubu – tam dostajesz więcej za mniej, po prostu.
No i jaka wygoda! Nie musisz szukać wszystkiego na poczcie e-mail czy
nawet na komputerze. Wszystko masz w swoim panelu klubowicza, do
którego nigdy nie utracisz dostępu. Każdego 1 dnia nowego miesiąca
wystarczy, że się zalogujesz do panelu – i pobierzesz nowy numer. Dru-
kowaną zaś wersję zawsze dostaniesz pocztą. Jak się zapisać do klubu?
Wejdź na:

www.Primvitalni.pl

Jeśli chcesz czytać biuletyn tak jak dotychczas, to…

Numer 44 można zamówić już teraz. W przypadku edycji drukowa-

nej, numer wyślę na adres domowy w pierwszym tygodniu grudnia
2017. W przypadku edycji elektronicznej (do czytania na komputerze),

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-33-

numer wyślę także w pierwszym tygodniu grudnia, lecz na skrzynkę
pocztową e-mail.

Aby zamówić, wykręć poniższy numer. Odbierze któraś z moich ko-

leżanek z obsługi klienta, która akurat urzęduje w biurze.

Zamawianie przez telefon pod numerem:

(22) 123 99 55

Jeśli wszystkie telefony w biurze będą zajęte, odczekaj chwilę i za-

dzwoń ponownie. Dzwoni już tyle osób, że czasem trzeba wykręcić nu-
mer kilka razy. Jeśli nie chcesz dzwonić i wolisz zamówić przez Internet,
nie ma sprawy. Po prostu wejdź na poniższą stronę, wypełnij formularz
i gotowe:

Zamawianie przez Internet na:

www.BiuletynZdrowia.pl/nowy

Ze względu na to, że co miesiąc drukuję ograniczoną ilość nume-

rów, to następny numer zachęcam zamówić jak najprędzej. Tym sposo-
bem rezerwujesz swoją kopię, którą wyślę Ci w pierwszym tygodniu
następnego miesiąca. Jeśli nie czytasz systematycznie wszystkich nume-
rów „Biuletynu Zdrowia”, zajrzyj do archiwum i uzupełnij kolekcję o
braki:

background image

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

-34-

www.BiuletynZdrowia.pl/spis

To wszystko na teraz. Jak zawsze, czekam na telefon od Ciebie lub

na zamówienie złożone przez Internet (patrz powyższy adres).

Dla Ciebie i Twojej rodziny – dużo ciepła i radości!


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
biuletyn zdrowia numer 33 styczen 2017
biuletyn zdrowia numer 36 kwiecien 2017
biuletyn zdrowia numer 41 wrzesien 2017
biuletyn zdrowia numer 34 luty 2017
biuletyn zdrowia numer 20 grudzien 2015
biuletyn zdrowia numer 56 grudzien 2018
biuletyn zdrowia numer 43 listopad 2017
biuletyn zdrowia numer 35 marzec 2017
biuletyn zdrowia numer 27 lipiec 2016
biuletyn zdrowia numer 50 czerwiec 2018
biuletyn zdrowia numer 47 marzec 2018
biuletyn zdrowia numer 26 czerwiec 2016
biuletyn zdrowia numer 45 styczen 2018
biuletyn zdrowia numer 24 kwiecien 2016
biuletyn zdrowia numer 14 czerwiec 2015
biuletyn zdrowia numer 12 kwiecien 2015
biuletyn zdrowia numer 54 październik 2018
biuletyn zdrowia numer 30 pazdziernik 2016

więcej podobnych podstron