Kantata BWV 186

(na 7 Niedzielę po Trójcy Świętej [Zesłaniu Ducha Świętego])

Ärgre dich, o Seele, nicht – Nie gorsz się o duszo ma

(data I wykonania: 11.07.1723 [Lipsk]; tłumaczenie polskie – Armin Teske)

Erster Teil

Część pierwsza

I. Chorus

Ärgre dich, o Seele, nicht,
Dass das allerhöchste Licht,
Gottes Glanz und Ebenbild,
Sich in Knechtsgestalt verhüllt,
Ärgre dich, o Seele, nicht!

Nie gorsz się, o duszo ma.
Że najwyższa Światłość ta,
Boga blask i Obraz Boży,
W sługi ciele sam się korzy.
Nie gorsz się, o duszo ma!

II. Recitative (Bass)

Die Knechtsgestalt, die Not, der Mangel
Trifft Christi Glieder nicht allein,

Es will ihr Haupt selbst arm und elend sein.
Und ist nicht Reichtum, ist nicht Überfluss
Des Satans Angel,
So man mit Sorgfalt meiden muss?
Wird dir im Gegenteil
Die Last zu viel zu tragen,
Wenn Armut dich beschwert,
Wenn Hunger dich verzehrt,
Und willst sogleich verzagen,
So denkst du nicht an Jesum, an dein Heil.
Hast du wie jenes Volk nicht bald zu essen,
So seufzest du: Ach Herr, wie lange willst du
mein vergessen?

Niedostatek, bieda i ułomne ciało:
To się wszak nie tylko członkom Chrystusa
dostało,
Ten los z wyboru przypadł także Głowie.
A czyż bogactwo, które nie ma miary,
To nie szatana wybieg stary,
Którego unikać trzeba nam troskliwie?
A czy przeciwnie, czy nie służy tobie,
Gdy ciężar za duży niesiesz cierpliwie,
Gdy męczy cię dola twoja uboga.
Gdy głód do drzwi twych puka,
I gdy cię przy tym ogarnia trwoga,
Czyż wtedy Zbawcy, Jezusa nie szukasz?
Czy, jak ów lud, co nie ma już nic do jedzenia.
Nie wzdychasz: Panie, jak długo doznawać będę
Twego zapomnienia?

III. Aria (Bass)

Bist du, der mir helfen soll,
Eilst du nicht, mir beizustehen?
Mein Gemüt ist zweifelsvoll,
Du verwirfst vielleicht mein Flehen;
Doch, o Seele, zweifle nicht,
Lass Vernunft dich nicht bestricken.
Deinen Helfer, Jakobs Licht,
Kannst du in der Schrift erblicken.

Tyś jest, co pomoże mi?
Czy oblicze ku mnie zwrócisz?
Dusza w wątpliwościach tkwi:
Może prośby me odrzucisz?
Odrzuć duszo czcze zwątpienie!
Niech cię nie mami rozum mdły!
Twe wspomożenie, Jakuba olśnienie,
W Piśmie dostrzec możesz ty.

IV. Recitative (Tenor)

Ach, dass ein Christ so sehr
Vor seinen Körper sorgt!
Was ist er mehr?
Ein Bau von Erden,
Der wieder muss zur Erde werden,
Ein Kleid, so nur geborgt.
Er könnte ja das beste Teil erwählen,
So seine Hoffnung nie betrügt:
Das Heil der Seelen,
So in Jesu liegt.
O selig! wer ihn in der Schrift erblickt,
Wie er durch seine Lehren
Auf alle, die ihn hören,
Ein geistlich Manna schickt!
Drum, wenn der Kummer gleich das Herze
nagt und frisst,
So schmeckt und sehet doch, wie freundlich
Jesus ist.

Ach, że chrześcijanin często tak
O ciało swe się stara!
Czymże jest ono wszak?
To tylko ziemia szara,
To z prochu twór, co znów się prochem stanie,
To pożyczone jest ubranie.
A mógłby część lepszą wybrać bez wątpienia,
Która nadziei nie oszuka:
Duszy zbawienia
W Jezusie szukać.
Szczęśliwy, kto w Piśmie dostrzeże Pana!
Bo poprzez Jego naukę nową,
Tym, którzy wierzą Jego słowom,
Duchowa manna jest zesłana!
Dlatego, gdy troska ci odbiera siły,
Przyjdź, zobacz, jak jest Jezus miły.

V. Aria (Tenor)

Mein Heiland lässt sich merken
In seinen Gnadenwerken.
Da er sich kräftig weist,
Den schwachen Geist zu lehren,
Den matten Leib zu nähren,
Dies sättigt Leib und Geist.

Mesjasza w Nim ujrzymy
Przez miłosierdzia czyny.
W Nim jest wspomożenie moje.
On ducha uczy i ożywia;
On ciało moje mdłe odżywia,
I tak je syci obydwoje.

VI. Chorale

Ob sichs anließ, als wollt er nicht,
Lass dich es nicht erschrecken;
Denn wo er ist am besten mit,
Da will ers nicht entdecken.
Sein Wort lass dir gewisser sein,
Und ob dein Herz spräch lauter Nein,
So lass dir doch nicht grauen.

Choć czasem tobie zdaje się,
Że Bóg ci pomóc nie chce,
Niech serce twe nie trwoży się,
On pomoc śle, gdy zechce;
Więc wierzyć Jego Słowu chciej
I wbrew wszystkiemu pewność miej,
Że Bóg cię nie zawiedzie.

Zweiter Teil

Część druga

VII. Recitative (Bass)

Es ist die Welt die große Wüstenei;
Der Himmel wird zu Erz, die Erde wird zu
Eisen,
Wenn Christen durch den Glauben weisen,
Dass Christi Wort ihr größter Reichtum sei;
Der Nahrungssegen scheint
Von ihnen fast zu fliehen,
Ein steter Mangel wird beweint,
Damit sie nur der Welt sich desto mehr
entziehen;
Da findet erst des Heilands Wort,
Der höchste Schatz,
In ihren Herzen Platz:
Ja, jammert ihn des Volkes dort,
So muss auch hier sein Herze brechen
Und über sie den Segen sprechen.

Wszak jest ten świat pustkowiem wielkim.
Niebo spiżem a ziemia żelazem się staje,
Kiedy chrześcijanin swą wiarą przyznaje,
Że Słowo Pana bogactwem mu wszelkim.

Często zazna głodu.
Niedostatku, chłodu.
Lecz to dla niego jest pożytkiem,
Bo łatwiej wzgardzi on światem wszytkiem.

Wtedy dopiero Słowo Boże
Odnaleźć może
Dostęp do serca skruszonego.
A gdy tam Panu będzie żal ludu swojego,
To i tu się też Pan nad ludem zasmuci,
Pobłogosławi, twarz ku niemu zwróci.

VIII. Aria (Soprano)

Die Armen will der Herr umarmen
Mit Gnaden hier und dort;
Er schenket ihnen aus Erbarmen
Den höchsten Schatz, das Lebenswort.

Biednych w objęcia chce wziąć Pan
W swym miłosierdziu tu i tam;
Daje im w swojej miłości
Życia Słowo, skarb wieczności.

IX. Recitative (Alto)

Nun mag die Welt mit ihrer Lust vergehen;
Bricht gleich der Mangel ein,
Doch kann die Seele freudig sein.
Wird durch dies Jammertal der Gang
Zu schwer, zu lang,
In Jesu Wort liegt Heil und Segen.
Es ist ihres Fußes Leuchte und ein Licht auf
ihren Wegen.
Wer gläubig durch die Wüste reist,
Wird durch dies Wort getränkt, gespeist;
Der Heiland öffnet selbst, nach diesem Worte,
Ihm einst des Paradieses Pforte,
Und nach vollbrachtem Lauf
Setzt er den Gläubigen die Krone auf.

Niechaj przemija świat i jego przyjemności:
Nawet wśród głodu i nagości
Doznawać może dusza radości.
A kiedy zdaje się ciemna dolina
Zbyt długa tobie, byś iść nią mógł,
Wybawia cię Słowo Bożego Syna,
Które jest światłem na twoich drogach,
latarnią dla twych stóp.
Kto wierząc wędruje przez pustynne strony,
Ten Słowem będzie nasycony.
I według Słowa, Zbawiciel sam
Uchyli dla nas nieba bram.
I gdy bieg nasz zakończony,
Wierzący od Niego dostaną korony.

X. Aria – Duet (Soprano, Alto)

Lass, Seele, kein Leiden
Von Jesu dich scheiden,
Sei, Seele, getreu!
Dir bleibet die Krone
Aus Gnaden zu Lohne,
Wenn du von Banden des Leibes nun frei.

Nich cię cierpienie ni pokusa
Nie oderwą od Jezusa;
Dochowaj duszo wierności!
W nagrodę łaski korona
Będzie tobie nałożona,
Gdy się uwolnisz z więzów doczesności.

XI. Chorale

Die Hoffnung wart' der rechten Zeit,
Was Gottes Wort zusaget.
Wenn das geschehen soll zur Freud,
Setzt Gott kein g'wisse Tage.
Er weiß wohl, wenn's am besten ist,
Und braucht an uns kein arge List,
Des solln wir ihm vertrauen.

Nadzieja czeka na swój czas,
Tak Słowo nam powiada;
Napełni Pan radością nas,
Choć dni nie zapowiada.
Wie dobrze, kiedy nam co dać;
Nie może podstęp za tym stać,
Wiec Jemu zaufajmy.