Sztuka wojenna,
strategia, myśl
strategiczna

Dr Artur Gruszczak
Uniwersytet Jagielloński

Definicje

Sztuka wojenna - teoria i praktyka zbrojnych

działań wojennych
Strategia - nauka i sztuka wykorzystania

politycznego, ekonomicznego, psychologicznego

i militarnego potencjału danego kraju lub grupy

krajów w celu wypracowania maksymalnego

poparcia dla przyjętej polityki podczas pokoju

lub wojny
Taktyka - metoda postępowania, umiejętność

używania sił i środków pozostających w

dyspozycji dla osiągnięcia zamierzonych celów

Strategia



strategia - wypracowanie reguł i zasad przygotowania oraz

skutecznego rozstrzygnięcia wojny; zmuszenia przeciwnika

środkami militarnymi do spełnienia naszej woli.



Po II wojnie światowej obszar pojęciowy strategii

wykroczył dalece poza sferę wojenną. Pojęcie strategii

zaczęto wyprowadzać z relacji polityka - środki polityczne,

obejmując pozamilitarne dziedziny aktywności państwa w

kontekście jego bezpieczeństwa.



Strategia to sztuka wykorzystania siły dla osiągnięcia

celów nakreślonych przez politykę (Beaufre)



Strategia to całokształt planów wykorzystania potencjału

przymusu zbrojnego – w połączeniu z instrumentami

gospodarczymi, dyplomatycznymi i psychologicznymi – w

celu wsparcia polityki zagranicznej państwa (Osgood).

Prekursorzy sztuki wojennej



Sun-Zu ( 孫孫 - Sun Tsu, Sun Zi) - VI/V w pne (500
p.n.e. a 420 p.n.e.)



„Sztuka wojny” (ok. 450 r. pne)

Prekursorzy sztuki
wojennej



Sun Zu
Wojna to ostateczność, dobra armia powinna

osiągnąć zwycięstwo, zrealizować założony cel

strategiczny, zanim dojdzie do walki



Wojna nie może polegać na niszczeniu, jest

działaniem politycznym

Prekursorzy sztuki wojennej



Sun-Zu

„Osiągnąć sto zwycięstw w stu bitwach nie jest szczytem osiągnięć.

Najwyższym osiągnięciem jest pokonać wroga bez walki.

Dlatego sprawą najwyższej wagi w wojnie jest rozbicie strategii

wroga.”

„Najwyższą sztuką jest zwyciężyć armię wroga bez wydania bitwy.

Zająć miasta wroga bez oblegania i zająć tereny jego państwa bez

inwazji”

„Poznaj dobrze wroga i poznaj dobrze siebie, a w stu bitwach nie

doznasz klęski”.

Prekursorzy sztuki wojennej



Sun-Zu

Celem wojny jest zwycięstwo. Jeśli szybko nie zwyciężymy,
broń się stępi a morale wojska podupadnie. Kiedy broń się
stępi a morale wojska podupadnie, kiedy skończą się zapasy i
sił zabraknie, obcy władcy skorzystają z okazji i powstaną
przeciwko nam.
Pięć zasad prowadzenia wojny: 1) czynnik moralny; 2) teren;
3) pogoda; 4) dowodzenie; 5) taktyka

Pięć sposobów na zwycięstwo:

Wiedzieć kiedy walczyć, a kiedy nie walczyć
Umieć wykorzystać różnicę w liczebności wojsk obu stron
Sprawić, by od szeregowca po władcę wszyscy mieli

wspólny cel

Być gotowym, aby zaatakować nieprzygotowanego wroga
Posiadać generała, który jest zdolny, oraz władcę, który się

nie wtrąca.
Wojna jest sztuką zwodzenia, prowokacji, szybkich reakcji
oraz wykorzystywania słabości wodza

Prekursorzy sztuki
wojennej

Ksenofont

„Anabaza, czyli odwrót dziesięciu tysięcy ” (Wyprawa

Cyrusa, ok. 380 r. pne))



Relacje między strategią a taktyką:
„Taktyka jest zaiste bardzo małą tylko cząstką

strategii. Ale i na taktyce znać się jest dobrze; wiele

się bowiem różni wojska ustawienie w szyku bojowym

od stojącego bezładnie”

Znaczenie zaskoczenia i inicjatywy, rola dowódcy,

zasada ekonomii sił
"Jeśli jesteście słabi, bądźcie by zwyciężyć, dość

zręczni i stańcie się silniejsi w punkcie, gdzie

nieprzyjaciel uważa się za najsilniejszego”.

Prekursorzy sztuki
wojennej

Gajusz Juliusz Cezar
Wojna galijska (De bello gallico, ok. 50 r. pne)

Liczy

się

szybkość

działania,

zdolność

zaskoczenia

przeciwnika, umiejętność wykorzystania przewagi technicznej

"Ani burzliwy czas zimowy, ani powolność innych, ani brak

odpowiedniego uzbrojenia nie zatrzyma mnie w dążeniu do

celu. Uważam, że rzeczą przede wszystkim dla mnie korzystną

jest szybkość działania... Ruszajmy, póki Pompejusz żywi

mniemanie, że i ja spoczywam na leżach zimowych albo zajęty

jestem jako konsul urządzaniem uroczystych pochodów i

składaniem ofiar. Stwierdzam, co dobrze zresztą wiecie, że

zaskoczenie jest w wojnach niezmiernie skutecznym środkiem

działania".

Prekursorzy sztuki
wojennej

Niccoló Macchiavelli
O sztuce wojennej (Dell’arte della guerra, 1521)

o

Bezpośrednim celem walki zbrojnej jest zdecydowane pobicie

przeciwnika w generalnej bitwie, aż do całkowitego jego rozgromienia.

o

Dążenie do rozproszenia sił przeciwnika.

o

Krytyka wojsk najemnych.

o

Kluczowa rola wodza (księcia).
„Książę nie powinien mieć innej troski ani innej mysli, ani poświęcać

się innemu rzemiosłu, jak tylko sprawom wojennym, tudzież

organizacji i dyscyplinie wojskowej, gdyż dla tego, kto rozkazuje, jest

to jedyne odpowiednie zajęcie, a ma ono taką zaletę, że nie tylko

podtrzymuje tych, którzy urodzili się książętami, lecz częstokroć ludzi

prywatnych wynosi do tej godności; przeciwnie zaś wydaje się, że

książęta, którzy myśleli więcej o delikatności niż o orężu, tracili swe

państwo.”
„Książę powinien spośród nich wziąć za wzór lisa i lwa, albowiem lew

nie umie unikać sideł, a lis bronić się przed wilkami. Trzeba przeto być

lisem,

by wiedzieć, co sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków.”

Prekursorzy sztuki
wojennej

Niccoló Macchiavelli
Książę (Il Principe, 1516)



„Zaprawdę żądza podbojów jest rzeczą bardzo naturalną i
powszechną i zawsze, gdy je ludzie czynią z powodzeniem,
zyskują pochwały, a nie naganę, lecz gdy chcą je czynić na
wszelki sposób, wbrew możliwości, zasługują na naganę i
popełniają”



„Najważniejszą podstawą wszystkich państw tak nowych,
jak starych i mieszanych są dobre prawa i dobre wojsko”



„książę nie powinien mieć innej troski ani innej myśli, ani
poświęcać się innemu rzemiosłu, jak tylko sprawom
wojennym tudzież organizacji i dyscyplinie wojskowej”

Prekursorzy sztuki
wojennej

Thomas Hobbes
Lewiatan (1651)



stan natury (homo homini lupus est, bellum omnium contra omnes)



Źródłem powszechnej przemocy są jednostki, które podlegają
wyłącznie prawu życia, wyrażającemu się w namiętnościach i w sile;



jednostki przez nic nie są ograniczone, gdyż człowiek z natury jest
istotą wolną (in bello jus esse omnibus in omnia)



państwa nie są związane żadnymi normami moralnymi ani środkami
przymusu. "W państwach i wspólnotach niezależnych wzajem od
siebie, każda taka wspólnota - choć nie każdy człowiek - ma
całkowitą swobodę czynienia tego, co uważa za słuszne dla
własnego dobra„



Ponieważ człowiekiem kieruje instynkt samozachowawczy, który
wyraża się w lęku przed śmiercią i przed innymi ludźmi, pokój może
być osiągnięty tylko wówczas, gdy wszyscy wyrzekną się swych
praw do wszystkiego.

Nowożytni przedstawiciele sztuki
wojennej

Raimondo de Montecúccoli
Pamiętniki wojenne

•

O sile i prestiżu państwa decyduje jedynie potęga jego armii.

•

Decydujące znaczenie bitwy w działaniach wojennych. Siłę

stanowi armia zawodowa, odpowiednio wyszkolona i uzbrojona

•

Decydującym czynnikiem zwycięstwa jest walka zbrojna.

•

Trzy podstawy zwycięstwa: 1) podstawy materialne; 2)

dyspozycje, czyli właściwe dowodzenie; 3) waleczność i

umiejętność działania wojska.

"...Kto myśli, że bez starcia z nieprzyjacielem na polu walki może

zdobywać jego miasta i prowincje, ten buduje w powietrzu

twierdze, a na chmurach urządza fortyfikacje".

"... Kto chce zdobyć świat bez walki, ten się karmi wiatrem i za

wiatrem goni".

Nowożytni przedstawiciele sztuki
wojennej

Henry Lloyd
„Historia wojny siedmioletniej” (1766)

Wojna składa się z dwóch stron: materialnej i kombinacyjnej. Pierwsza daje

się ująć w reguły, druga polega na szybkim i skutecznym dostosowaniu

zasad do pojawiających się różnorodnych sytuacji. Zwyciężyć może tylko ta

armia, która jest ruchliwa na polu walki Uważał, że ogromne znaczenie ma

właściwa kalkulacja przestrzeni i czasu, a także wykorzystanie terenu.

Jako pierwszy teoretyk nauki wojennej Lloyd uważał, że nauka wojenna

opiera się na stałych zasadach i tylko ich zastosowanie podlega pewnym

zmianom. nauka wojenna powinna się zajmować tylko przygotowaniem

armii do wojny, nie zaś jej prowadzeniem. Prowadzenie wojny nie podlega

żadnym kryteriom nauki zależy od umiejętności dowódcy.
"Wielu zna zasady poezji i krasomówstwa, ale niewielu tylko może napisać

utwór poetycki, a choćby nawet napisał, to jeśli nie jest geniuszem - utwór

wypadnie zimny i bezbarwny. Tak ma się sprawa i ze sztuką wojenną; wielu

zna jej zasady, ale gdy dochodzi do zastosowania ich na polu walki, niewielu

tylko daje sobie z tym radę. Może to uczynić jedynie geniusz".

Klasycy sztuki wojennej

Karl von Clausewitz
O wojnie (Vom Kriege, 1832-37)

Klasycy sztuki wojennej

Karl von Clausewitz
„O wojnie”, „Strategia 1804 roku”
Dokonał podziału sztuki wojennej na strategię i taktykę.
Obrazowo określił strategię jako naukę wykorzystania
bitew dla celów wojny.
„Taktyka uczy wykorzystywania sił wojskowych w bitwie;
strategia uczy zaś wykorzystywania bitew dla osiągnięcia
celu wojny".
W strategii należy zmierzać do trzech celów głównych: 1)
pokonanie i zniszczenie sił zbrojnych przeciwnika; 2)
opanowania biernych sił zbrojnych nieprzyjaciela i innych
rezerw nieprzyjacielskiej armii; 3) pozyskanie opinii
publicznej.

Klasycy sztuki wojennej

Karl von Clausewitz
„O wojnie”
Każdą wojnę należy przede wszystkim ujmować

według prawdopodobieństwa jej charakteru i jej

głównych zarysów, tak jak one wypływają z

politycznych wielkości i stosunków. Niemniej wojna

winna być prowadzona z największym lub możliwie

jak największym wysiłkiem.
"Wojna nie jest nigdy skierowana wyłącznie

przeciwko materii, lecz zawsze równocześnie

przeciwko siłom duchowym, ożywiającym tę materię,

a obu tych elementów rozdzielić od siebie nie

sposób".

Klasycy sztuki wojennej

Karl von Clausewitz
„O wojnie”, „Strategia 1804 roku”

Celem działań wojennych jest obezwładnienie wroga,

jego rozbrojenie: doprowadzenie jego sił zbrojnych do

stanu, w którym nie będą one zdolne do walki.



„Punkt ciężkości” (Schwerpunkt) , wynikający z cech

składowych charakterystyki przeciwnika ośrodek siły i

ruchu, od którego zależy całość zdarzeń wojennych



„Wojenna mgła”, czyli niepewność wynikająca

z niedostatku wiedzy o sytuacji na polu walki.



„Tarcie” wynikające z braku metodyzmu w

przygotowaniu i prowadzeniu działań wojennych

Klasycy sztuki wojennej

Antoine-Henri Jomini
„Zarys sztuki wojennej” (1838)



Istnieje niewielka ilość podstawowych zasad wojny, jak

również niewiele praktycznych reguł ich stosowania. Te

zasady i reguły odnoszą się tylko do strategii. Taktyki nie

można podporządkować ścisłym regułom.



Zasad sztuki wojennej jest stosunkowo niewiele, ale

obowiązują one we wszystkich okolicznościach.



Najważniejsze z nich: zasada kierowania głównej siły

armii na decydujące punkty teatru wojny lub pola bitwy;

zasada działania w taki sposób, żeby wszystkie wojska

razem weszły do walki.



Wszystkie sukcesy lub klęski są wynikiem stosowania lub

zaniedbywania tych zasad.

Klasycy sztuki wojennej

Helmut Karl Bernhard von Moltke (Helmut von
Moltke starszy)

•

Polityka ma lub powinna mieć decydujący wpływ na
początek i zakończenie wojny.

•

Strategia jest pomocna polityce, służy jej celom, ale w
realizacji jest zupełnie niezależna od niej.
„Pierwszym obowiązkiem strategii jest przygotowanie
środków walki”.

•

Krytykował Clausewitza: "Jak można w ogóle napisać
książkę o strategii?, przecież strategia to po prostu
stosowanie zdrowego rozsądku, a tego nikogo nie można
nauczyć”.

Klasycy sztuki wojennej

Helmut von Moltke (starszy)

•

Twórca nowoczesnej operacji wojskowej.

•

Konieczność powiązania trzech zasadniczych
czynników operacyjnych: siły, czasu i obszaru.

•

Zasada koncentracji sił i środków i uderzenia
na główne siły przeciwnika na jego terytorium
w rozstrzygającej bitwie.
"Maszerować osobno, uderzać razem",

Klasycy sztuki wojennej

Ferdinand Foch
„O prowadzeniu wojny”

•

Zwolennik rozstrzygnięcia wojny w walnej bitwie.

•

W sztuce wojennej istnieją wieczne i niezmienne zasady,

takie jak: 1) zasada ekonomii sił; 2) swobodnego działania;

3) swobodnego rozporządzania siłami; 4) starannego

zabezpieczenia operacji.

„Bitwa zwycięska to bitwa, której nie uznaliśmy za

przegraną.”

„Wojna w okopach to w gruncie rzeczy z obu stron objaw

bezsilności”

Sztuka wojenna ery
nuklearnej



Strategia nuklearna

Bernard Brodie – „w erze nuklearnej mocarstwa będą unikać

wojny nie dlatego, że nie będą w stanie jej prowadzić, ale

dlatego, że nie będą mogły w niej zwyciężyć”.

Decydujący element strategii w erze nuklearnej - odstraszanie.
Odstraszanie - wg Beaufre'a to klucz również do współczesnej

strategii.

Powstrzymywanie

wrogiego

państwa

przed

powzięciem decyzji o użyciu swej broni lub, bardziej ogólnie, od

działania albo reagowania na działanie w określonej sytuacji.
Odstraszanie osiąga się dzięki posiadaniu ogółu środków

stanowiących wystarczającą groźbę, za pomocą których dąży

się do uzyskania efektu psychologicznego.

Sztuka wojenna ery
nuklearnej



Strategia nuklearna

Basil Liddell Hart - Strategia pośrednia
Stworzenie sytuacji zniechęcającej przeciwnika do

agresji, lub też zaniechania oporu w wyniku

zastosowania metod innych niż walka. Efekt

istnienia broni atomowej i równowagi strachu;

polega na umiejętności najlepszego wykorzystania

wąskiego zakresu swobody działania nie objętego

odstraszaniem, jakie wywołuje broń atomowa, i

sztukę odnoszenia ważnych decydujących sukcesów,

mimo nadmiernego niekiedy ograniczenia środków

wojskowych, które mogą być w niej użyte.

Sztuka wojenna ery
nuklearnej



Strategia nuklearna

Andre Beaufre: Cztery poziomy strategii w erze nuklearnej



pokój całkowity, który istnieje już tylko między sojusznikami

i między państwami neutralnymi



zimna wojna, forma niemilitarnej walki między

przeciwstawnymi państwami, która stała się bardziej

gwałtowna wskutek odstraszania jądrowego i napięcia

ideologicznego



poziom klasyczny, będący dawną formą walki zbrojnej,

bardziej wyjątkowy i bardziej ograniczony niż poprzednio



poziom jądrowy, nowy i dominujący czynnik równowagi

międzynarodowej i forma walki zbrojnej, możliwej, lecz

równocześnie nie do przyjęcia z moralnego punktu widzenia

Strategia



Strategia w dwóch rozumieniach:
1) węższe, ograniczone do kwestii wojskowych
2) szersze, jako uniwersalna wizja
długofalowych działań państwa; określana
jako wielka strategia (Liddell Hart, Luttwak),
strategia narodowa (USA), strategia ogólna
(Ruge), polistrategia (Kukułka), strategia
totalna (Beaufre), strategia państwowa
(Kuźniar)

Strategia



Podział strategii:
1) totalna - podporządkowana bezpośrednio polityce,

mająca za zadanie opracowanie zasad prowadzenia

wojny totalnej; określenie właściwego zadania i

łączenie różnych strategii ogólnych - politycznej,

ekonomicznej, dyplomatycznej i wojskowej.
2) ogólna (polityczna, ekonomiczna, dyplomatyczna,

wojskowa) ma za zadanie rozdzielać i łączyć zadania

dotyczące przedsięwzięć podejmowanych na różnych

odcinkach działalności rozważanej dziedziny
3) szczegółowa (np. operacyjna, logistyczna,

genetyczna) - nie tylko uzgadnianie celów

wybranych przez strategię ogólną z możliwościami

określonymi przez taktykę i technikę, ale także

nadawanie kierunku rozwojowi taktyki i techniki w

celu przystosowania ich do potrzeb.

Strategia bezpieczeństwa
narodowego USA



2002



USA dysponują bezprecedensową siłą i wpływami

w świecie i muszą ją wykorzystać w służbie

wolności



Ameryka wyszła zwycięsko z XX-wiecznej

konfrontacji z totalitaryzmami



Ameryka jest w stanie wojny z terroryzmem.



zagrożenie pochodzi ze strony państw zbójeckich



groźba użycia BMR, niezbędne działania

nieproliferacyjne



USA nie zawahają się przed działaniami

indywidualnymi w razie konieczności dla

wykonania prawa do samoobrony poprzez działania

uprzedzające przeciwko terorrystom

Strategia bezpieczeństwa
narodowego USA



2006



strategia czasu wojny – wojny z terroryzmem



zagrożenie ze strony państw bandyckich i państw w

stanie rozkładu



obrona ludzkiej godności w warunkach demokracji i

poszanowania wolności



wzmocnienie sojuszów w walce z globalnym

terroryzmem oraz w celu zapobieżenia ataków na USA

i ich przyjaciół, w szczególności przy użyciu WMD



popieranie gospodarki rynkowej oraz globalnego

wolnego handlu



rozwój współpracy z innymi ośrodkami władzy

światowej



transformacja instytucji bezpieczeństwa narodowego

USA w celu stawienia czoła wyzwaniom XXI w.

Europejska Strategia
Bezpieczeństwa



ESS (strategia Solany) - przyjęta przez Radę Europejską 12 grudnia

2003 r. „Bezpieczna Europa w lepszym świecie”



„Nigdy dotąd Europa nie była tak dostatnia, bezpieczna

i wolna.” Stało się to dzięki utworzeniu Unii

Europejskiej, która dokonała gruntownego

przeobrażenia stosunków między państwami oraz ich

obywatelami. Innym czynnikiem było poparcie USA dla

procesu integracji oraz obrona terytorium państw

zachodnioeuropejskich w ramach NATO.



Po zakończeniu zimnej wojny Stany Zjednoczonej

uzyskały dominującą pozycję, ale w wymiarze

militarnym. Nie zdołały zapobiec odnowieniu

istniejących i wybuchowi nowych konfliktów, które

pojawiły się we wszystkich częściach świata.



„Żadne państwo w pojedynkę nie jest zdolne stawić

czoła złożonym problemom dnia dzisiejszego”.

Europejska Strategia
Bezpieczeństwa



Unia Europejska jest aktorem globalnym. Musi być gotowa do

ponoszenia odpowiedzialności za bezpieczeństwo całego świata.



Nowe środowisko bezpieczeństwa:



konflikty regionalne



ubóstwo



korupcja i złe rządzenie



zmiany klimatyczne



problemy energetyczne



Nowe zagrożenia:



terroryzm



fundamentalizm religijny



rozprzestrzenianie broni masowego rażenia



„upadłe państwa”



przestępczość zorganizowana

Strategia bezpieczeństwa

narodowego RP



2003



„Sytuacja międzynarodowa ulega dynamicznym

zmianom. Pojawiają się nowe wyzwania i

zagrożenia, których skalę uświadomiły tragiczne

wydarzenia w USA z września 2001 roku”.



Pojawiły się wszakże nowe wyzwania globalne.

Są związane przede wszystkim z napięciami i

niestabilnością wywoływanymi przez terroryzm

międzynarodowy i proliferację broni masowego

rażenia, a także nieprzewidywalną politykę

reżimów autorytarnych i zjawisko „państw w

stanie rozkładu", które w dużej mierze zaostrza

groźbę terroryzmu międzynarodowego i

rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

Strategia bezpieczeństwa

narodowego RP



Polska jako członek wspólnoty euroatlantyckiej jest

wystawiona bezpośrednio na wynikające z tego

zagrożenia.



Nasze bezpieczeństwo w coraz większym stopniu

zależy bowiem od skutków procesów globalizacji i

fragmentacji postępujących we współczesnym świecie.

Istota zmian w naszym środowisku bezpieczeństwa

polega zatem na przesuwaniu się punktu ciężkości z

zagrożeń klasycznych (inwazja zbrojna), których

znaczenie się zmniejsza, na zagrożenia nietypowe,

których źródłem stają się także trudne do

zidentyfikowania podmioty pozapaństwowe.



Jako członek NATO Polska wiernym sojusznikiem USA.

Jednocześnie zwolennikiem transformacji Sojuszu,

kontynuacji dialogu politycznego na temat przyszłości

Sojuszu i jego celów strategicznych, rozbudowy

zdolności w dziedzinie sił szybkiego reagowania oraz

kontynuowania polityki "otwartych drzwi".

Strategia bezpieczeństwa narodowego
RP



2007



W pierwszej dekadzie nowego stulecia Rzeczpospolita Polska jest
krajem bezpiecznym.



Członkostwo w NATO i UE oraz sojusz ze Stanami Zjednoczonymi
zapewniły Polsce wysoki poziom bezpieczeństwa i stały się jednym z
podstawowych gwarantów jej rozwoju wewnętrznego i pozycji
międzynarodowej.



W wymiarze globalnym kluczową rolę odgrywają Stany Zjednoczone,
które są gwarantem bezpieczeństwa międzynarodowego. Ich pozycja
uległa jednak pewnemu osłabieniu na skutek trudności związanych z
operacją w Iraku i wojną z terroryzmem.



Wzrasta znaczenie ekonomicznego wymiaru bezpieczeństwa,
zwłaszcza bezpieczeństwa energetycznego.



Podkreślenie znaczenia wymiaru wewnętrznego polityki RP w
kontekście strategii bezpieczeństwa.

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Koncepcja bezpieczeństwa narodowego FR

(2000):



Cele – zapewnienie bezpieczeństwa obyuwateli,

poprawa poziomu zycia; umocnienie

demokracji; nienaruszalność konstytucji,

terytorium i suwerenności; ochrona przed

terroryzmem



Zagrożenia – stan gospodarki, nieprawidłowości

organizacji władzy państwowej i społeczeństwa;

polaryzacja społeczna; kryminalizacja

stosunków społecznych oraz wzrost

przestępczości zorganizowanej; zaostrzenie

konfliktów narodowościowych i etnicznych

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Koncepcja bezpieczeństwa narodowego FR (2000):



Zadania:



prognozowanie i wykrywanie zewnętrznych i wewnętrznych

zagrożeń;



zapobieganie i neutralizowanie tych zagrożeń



zapewnienie suwerenności i integralności terytorialnej oraz

granic i terenów pogranicza;



przełamanie zalezności technologicznej od czynników

zewnętrznych



zapewnienie równoprawnej i wzajemnie korzystnej współpracy

z czołowymi państwami świata



wzmocnienie reżimu nieproliferacji oraz środków kontroli

zbrojeń



efektywne działania w wykrywaniu i przerwaniu działaności

rozpoznawczej i wywrotowej innych państw

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Koncepcja bezpieczeństwa narodowego FR (2000):



Zadania:



prognozowanie i wykrywanie zewnętrznych i wewnętrznych

zagrożeń;



zapobieganie i neutralizowanie tych zagrożeń



zapewnienie suwerenności i integralności terytorialnej oraz

granic i terenów pogranicza;



przełamanie zalezności technologicznej od czynników

zewnętrznych



zapewnienie równoprawnej i wzajemnie korzystnej współpracy

z czołowymi państwami świata



wzmocnienie reżimu nieproliferacji oraz środków kontroli

zbrojeń



efektywne działania w wykrywaniu i przerwaniu działaności

rozpoznawczej i wywrotowej innych państw

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Doktryna wojskowa FR (październik 2003):



Zagrożenia: ignorowanie interesów Rosji na

płaszczyznie bezpieczeństwa międzynarodowego;

rozszerzanie bloków i sojuszy wojskowych;

terroryzm wewnętrzny i międzynarodowy.



„Rosja zachowuje sobie prawo do zbrojnego

uderzenia w dowolnym miejscu na świecie, jeśli

wymaga tego obrona kraju”. Wyraża gotowość

utrzymywania baz wojskowych za granicą.



Możliwość użycia rosyjskich sił zbrojnych za

granicą, w konfliktach przygranicznych, jeżeli są

naruszane normy prawa międzynarodowego,

podpadające pod definicję agresji w odniesieniu do

obywateli rosyjskich

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Strategia bezpieczeństwa narodowego FR (maj 2009)



Istnieją mocne przesłanki dla skutecznego zapobiegania
wewnętrznym i



zewnętrznym zagrożeniom dla bezpieczeństwa narodowego,
dynamicznego rozwoju i przekształcenia Federacji Rosyjskiej w
jedno z głównych mocarstw pod względem poziomu postępu
technicznego, jakości życia ludności i wpływu na światowe procesy.



W warunkach globalizacji, stwarzającej nowe zagrożenia i ryzyka dla
rozwoju jednostki i państwa, Rosja jako gwarant pomyślnego
rozwoju narodowego przechodzi do nowej polityki państwowej w
dziedzinie bezpieczeństwa narodowego.



Główne zadanie strategii polega na „stworzeniu i utrzymaniu przez
siły zapewnienia bezpieczeństwa narodowego wewnętrznych i
zewnętrznych warunków sprzyjających realizacji strategicznych
priorytetów narodowych”.

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Siły i środki zapewnienia bezpieczeństwa narodowego koncentrują swoje
wysiłki i zasoby na zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego w sferach
wewnątrzpolitycznej, ekonomicznej i społecznej, w sferze nauki i edukacji,
w sferach międzynarodowej, duchowej, informacyjnej, militarnej, obronno-
przemysłowej i ekologicznej, a także w sferze bezpieczeństwa
społecznego.



W wyniku umocnienia się nowych ośrodków wzrostu ekonomicznego i
wpływu politycznego powstaje jakościowo nowa sytuacja geopolityczna.
Kształtuje się tendencja do poszukiwania rozwiązań istniejących
problemów i regulowania sytuacji kryzysowych na podstawie regionalnej
bez udziału sił spoza regionu.



Przejście od konfrontacji bloków do zasad dyplomacji wielosektorowej, a
także potencjał zasobów Rosji i pragmatyczna polityka jego
wykorzystywania rozszerzyły możliwości Federacji Rosyjskiej w zakresie
wzmocnienia jej wpływów na arenie światowej.



Istniejąca obecnie architektura bezpieczeństwa w Europie nie jest
dostosowana do wymogów współczesnych zagrożeń

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Ustawa o obronie, znowelizowana w październiku 2009 r.



W celach obrony interesów Federacji Rosyjskiej i jej obywateli,
utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa siły
zbrojne Rosji mogą być wykorzystywane poza granicami Federacji
Rosyjskiej do następujących zadań operacyjnych:
1) odparcie zbrojnego ataku na formacje sił zbrojnych Rosji, inne
oddziały wojskowe bądź organy dyslokowane poza terytorium
Federacji Rosyjskiej;
2) odparcie bądź zapobieżenie zbrojnemu atakowi na inne
państwo, które zwróciło się do Federacji Rosyjskiej ze stosowną
prośbą;
3) ochrona obywateli Federacji Rosyjskiej poza granicami
Federacji Rosyjskiej przed zbrojnym atakiem na nich;
4) walka z piractwem i zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi.

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej (luty 2010)



Podstawowe zagrożenia dla bezpieczeństwa Rosji: dążenie Sojuszu
Północnoatlantyckiego do przyjęcia funkcji globalnych, wzmocnienie
potencjału militarnego NATO i możliwość jego rozszerzenia,
roszczenia terytorialne pod adresem Federacji Rosyjskiej i jej
sojuszników oraz próby ingerencji w ich sprawy wewnętrzne, próby
ignorowania interesów Rosji na arenie międzynarodowej,
potencjalne konflikty w pobliżu granic Rosji i jej sojuszników,
destabilizacja sytuacji politycznej w krajach sąsiadujących z Rosją,
jak też rozmieszczanie na ich terytoriach obcych wojsk.



Konieczność budowy nowoczesnych sił zbrojnych.



Rozwój współpracy polityczno-wojskowej z Białorusią i innymi
sygnatariuszami Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym

Strategia bezpieczeństwa Federacji
Rosyjskiej



Zagrożeniem dla Rosji może być jednostronne użycie siły w
stosunkach międzynarodowych



Prawo do użycia broni jądrowej przez Rosję w odpowiedzi
na atak nuklearny na jej terytorium lub terytorium jej
sojuszników, ale też w przypadku wykorzystania broni
konwencjonalnej w sposób „zagrażający istnieniu państwa”.



Katalog zagrożeń: proliferacja broni masowego rażenia,
cyberterroryzm, ksenofobia, separatyzm, problemy
demograficzne, działalność zorganizowanych grup
przestępczych, konflikty surowcowe, pandemie



Hierarchia zagrożeń: działalność wywiadowcza służb
obcych państw, polityka NATO, niski standard życia
mieszkańców, korupcja i przestępczość

Strategia bezpieczeństwa Wielkiej
Brytanii



A Strong Britain in an Age of Uncertainty: The National
Security Strategy (październik 2010)



Wielka Brytania jest dziś najbezpieczniejsza, a zarazem najbardziej
narażona na zagrożenia w swej długiej historii. Bezpieczeństwo
wynika z braku zagrożenia atakiem konwencjonalnym na jej
terytorium przez wrogie siły. Zagrożenia są następstwem
wyjątkowej otwartości brytyjskiego społeczeństwa oraz jego
bezprecedensowego usieciowienia



Katalog zagrożeń: terroryzm, atak cybernetyczny, WMD,
proliferacja broni jądrowej, klęski naturalne i żywiołowe, rosnące
uzależnienie od zewnętrznych surowców energetycznych
zlokalizowanych w niestabilnych częściach świata, skutki zmian
klimatu i ich wpływ na dostawy żywności i wody



Szczególne zagrożenia wiążą się z obecnością wojskową w
Afganistanie

Strategia bezpieczeństwa Wielkiej
Brytanii



W celu ochrony interesów wewnątrz kraju, Wielka Brytania musi rozszerzać
swej wpływy za granicą. W sytuacji przesunięć globalnej układu sił coraz
trudniej tego dokonać.



Interes narodowy wymaga dalszego, pełnego i aktywnego zaangażowania w
sprawy światowe. Wymaga zdolności gospodarki do konkurowania z
najsilniejszymi. Cały wysiłek rządu musi skupiać się na promocji handlu
będącego siłą napędową gospodarki.



Interes narodowy wymaga, by bronić wartości : praworządności, demokracji,
wolności słowa, tolerancji i praw człowieka. Wielka Brytania będzie
bezpieczniejsza, jeśli jej wartości będą przestrzegane na świecie.



Realizacja interesu narodowego wymaga rozszerzenia wpływów dzięki
wykorzystaniu wyjątkowej sieci sojuszów i powiązań, głównie z USA, ale
także z UE i NATO, a także pozycji stałego członka Rady Bezpieczeństwa
ONZ.



Konieczność utrzymania zdolności do działania poza granicami państwa oraz
współpracy z sojusznikami, dla utrzymania niezbędnej strategicznej
obecności.

Strategia ChRL

Qiao Liang, Wang Xiangsui
Wojna bez ograniczeń (1999)



Pierwszą zasadą wojny bez ograniczeń jest: Nie ma reguł, wszystko jest
dozwolone



Nie ma formuły wojny, nikt nie jest w stanie użyć jakiejkolwiek metody, by
wygrać całą wojnę



Istnieją reguły wojny, jednak są one skomplikowane i ulotne, są jak cień,
który towarzyszy wschodowi słońca victorii



Wojna wskutek przemian technologicznych i ekspansji rynku będzie
przybierała coraz bardziej nietypowe formy



Armia to gigantyczny dinozaur



Nowa koncepcja broni „niebojowych” – pozostających w ścisłym związku z
życiem codziennym ludzi (np. porównanie nalotu dywanowego na Drezno
w 1945 r. z „digital tsunami”)



Protagoniści nowych wojen: hakerzy, finansiści, intelektualiści owładnięci
ideami, przywódcy religijni

Strategia ChRL



Założenia obrony narodowej ChRL w 2008 r.



Pokój i rozwój na świecie (światowa harmonia - da tong shi jie) stoją w obliczu
wielu trudności i wyzwań. Zmagania o strategiczne zasoby, strategiczne
lokalizacje i dominację strategiczną uległy nasileniu. Utrzymują się tendencje
hegemoniczne i polityka siły, rozprzestrzeniają się regionalne zawirowania,
ciągle powstają lokalne konflikty i wojny W aspekcie rozwoju gospodarczego na
świecie, coraz poważniejsze są kwestie takie jak zaopatrzenie w żywność i
energię podkreślając głębokie sprzeczności globalizacji.



Coraz bardziej widoczne są takie niepokojące zjawiska jak terroryzm, klęski
naturalne, zmiany klimatyczne, epidemie, przestępczość transgraniczna i
piractwo.



Mocarstwa dążą do ujednolicenia ich bezpieczeństwa i strategii wojskowej,
zwiększając inwestycje w obronę, przyspieszając transformację sił zbrojnych
oraz rozwój zaawansowanych technologii wojskowych, broni i sprzętu.



Priorytetami w ich wysiłkach na rzecz wzmocnienia swych sił zbrojnych stał się
rozwój strategicznych sił nuklearnych, astronautyki wojskowej, systemów
obrony przeciwrakietowej, a także globalnego i bojowego rozpoznania i
wywiadu

Strategia ChRL



Chiny wciąż zmagają się z długotrwałymi, skomplikowanymi i różnorodnymi
zagrożeniami i wyzwaniami dla ich bezpieczeństwa. Kwestie bezpieczeństwa istnienia i
rozwoju, tradycyjne i niekonwencjonalne zagrożenia dla bezpieczeństwa krajowego i
międzynarodowego bezpieczeństwa przeplatają się i wzajemnie oddziaływają. Chiny
stoją w obliczu przewagi krajów rozwiniętych w zakresie gospodarki, nauki i techniki,
jak i spraw wojskowych. Muszą również stawić czoła manewrom strategicznym i
powstrzymywaniu z zewnątrz, mając jednocześnie do czynienia z zakłóceniami i
sabotażem prowadzonymi przez separatystyczne i wrogie siły wewnętrzne.



Trzy etapy strategii stopniowego rozwoju i modernizacji obrony narodowej i sił
zbrojnych :
1) informatyzacja w ramach „chińskiej RMA”
2) całościowe planowanie rozwoju gospodarczego i rozbudowy obrony narodowej
3) pogłębienie reformy obrony narodowej i sił zbrojnych.



Przyjęcie wojskowej strategii aktywnej obrony (zizi fangju ) w oparciu o zasadę
uruchomienia operacji obronnych, samoobronę i uderzenie na przeciwnika dopiero po
rozpoczęciu przezeń ataku (zasada jizhan). Niewykluczone uderzenie wyprzedzające
(ziwei huanzi)



Duże znaczenie MOOTW



Zasada „wojny ludowej” (levée en masse)

Strategia jihadu



Abu Mus’ab al-Suri (Mustafa Setmariam Nasri) - obywatel
Hiszpanii pochodzenia syryjskiego, ideolog „al-Kaidy 2.0”
„Wezwanie do światowego islamskiego oporu” (2004)



Celem islamskiego oporu wobec niewiernych jest „szerzenie
dżihadyzmu w odpowiedzi na zło światowego porządku”



Rewolucja komunikacyjna, globalne kanały satelitarne i internet
stworzyły możliwości światowego jihadu



System, nie organizacja (nizam, la tanzim)



Zdecentralizowana, niehierarchiczna sieciowa struktura bojowa



deterytorializacja



Znikające pole bitwy, uderzenie w każdym gotowym momencie



Zindywidualizowany terror

Podsumowanie – modele strategiczne



Sun Tzu – strategia pośrednia, strategia pozasiłowych rozstrzygnięć,
strategia informacji i dezinformacji



Tukidydes – polityka wojny, strategia państwowa



Gajusz Juliusz Cezar – odstraszanie, wojna błyskawiczna, manewrowa



Clausewitz – fizyka i gramatyka wojny, strategia masy i energii,
przesuwanie punktu ciężkości poza obszar osnuty mgłą wojny



Jomini – matematyka wojny



Von Moltke (starszy) – strategia walki, koncentracja sił i środków



Ludendorf – strategia wojny totalnej



Lawrence – strategia podjazdowa



Mao – wojna rewolucyjna (insurekcyjna), strategia długiego marszu



Beaufre, Brodie – odstraszanie nuklearne, strategia totalna



Liddell Hart – neo-Sun Tzu, wytrącenie z równowagi, działania
pośrednie