Afazja to zaburzenie umiejętności mówienia i rozumienia mowy po udarze mózgu.
Jak radzić sobie w sytuacji, gdy osoba bliska, z którą spędza się 24 godziny na dobę, cierpi na afazję? Z jednej strony - osobę z afazją należy traktować tak, jak dotychczas: jak osobę dorosłą, która ma coś do powiedzenia i która ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia. Z drugiej strony - jak tego dokonać? Oto kilka porad:
Przygotuj kartkę i długopis, usiądź naprzeciwko osoby z afazją, tak, żeby mogła widzieć Twoją twarz. Nie zasłaniaj ust ręką, patrz prosto w oczy.
Słuchanie nagrań i oglądanie telewizji może być pomocne w terapii, ale nie zastąpi rozmowy twarzą w twarz - osoby z afazją zazwyczaj mają trudności z rozumieniem mowy, gdy nie widzą rozmówcy.
Mów powoli i wyraźnie, ale tak, jak się mówi do osoby dorosłej, nie do dziecka. Używaj prostego języka i krótkich zdań.
Używaj pytań, na które można odpowiedzieć TAK lub NIE. Na kartce zapisz te dwa słowa i zachęcaj chorego, żeby wskazywał właściwą odpowiedź. Ta metoda, zwłaszcza na początku, pozwoli Ci zorientować się, czy osoba z afazją rozumie, co do niej mówisz.
2.Zapisuj i pokazuj osobie z afazją słowa-klucze dotyczące tego, co chcesz przekazać. Pisz wyraźnie, dużymi, drukowanymi literami. Możesz też rysować, gestykulować i pokazywać przedmioty związane tematycznie z tym, co chcesz powiedzieć.
Jeżeli osoba z afazją ma trudności z rozumieniem pełnych zdań, spróbuj akcentować pojedyncze słowa. Używaj wyraźnej intonacji - niech pytania brzmią pytająco. Wyraźnie wypowiadaj NIE w przeczeniach.
Podczas rozmowy nie poruszaj zbyt wielu tematów jednocześnie. Jeżeli w rozmowie towarzyszy kilka osób, niech nie mówią jednocześnie i nie wchodzą sobie w słowo.
Nie popędzaj i nie niecierpliw się.
3.Jeśli osoba z afazją chce Ci coś powiedzieć:
Zacznij od ustalenia kluczowych spraw: co się dzieje, o kogo chodzi, czy sprawa ta dotyczy teraźniejszości, czy przeszłości, czy to jest dobra wiadomość, czy zła, itp. W tym celu zadawaj pytania, wypisuj możliwe odpowiedzi i proś o wskazanie odpowiedniej. Zapisuj to, co udało się ustalić.
Co jakiś czas powtarzaj informacje, które udało się zebrać - dajesz w ten sposób możliwość poprawienia własnej wypowiedzi, dopowiedzenia czegoś nowego, a jednocześnie pokazujesz, że zależy Ci na zrozumieniu tego, co Twój bliski chce Ci przekazać. Działa to motywująco na osobę z afazją.
Pamiętaj, że nie zawsze uda się zrozumieć to, co osoba z afazją ma do powiedzenia. Nie ciągnij tematu przez zbyt długi czas - powiedz osobie chorej, że wrócicie do tego tematu kiedy indziej. Może rzeczywiście następnym razem będzie łatwiej.
Nie denerwuj się i nie lekceważ osoby, która do Ciebie mówi. Osoba z afazją, która chce coś powiedzieć, a nie może, i tak jest wystarczająco sfrustrowana. Uzbrój się w cierpliwość.
4. Wypracowanie wspólnych metod porozumiewania się zajmuje dużo czasu i prowadzi poprzez wiele prób i błędów. Jednak warto podjąć ten wysiłek - wzajemna komunikacja jest konieczna dla zdrowego funkcjonowania całej rodziny.
Sarah miała udar niedokrwienny w wieku 18 lat. Ma umiarkowaną afazję ruchową (Broca), z wyraźnymi trudnościami w znajdowaniu słów (tzw. anomia). Czasem mówi pojedynczymi słowami, czasem buduje w miarę płynne zdania. Od czasu do czasu popełnia błędy gramatyczne. Pisze pojedyncze słowa, nie czyta.
6.Na pierwszym filmie, nakręconym dziewięć miesięcy po udarze, widać kilka ważnych szczegółów:
Zdrowy rozmówca mówi powoli, krótkimi zdaniami, wyraźnie oddzielając słowa. Czeka na odpowiedź, czasami coś podpowiada, ale nie wyręcza Sary w mówieniu. Czasem używa zbyt długich zdań - widać wtedy wyraźnie, że dziewczyna się gubi i potrzebuje powtórzenia.
Rozmówca nie ignoruje błędów - kiedy Sarah wskazuje na nogę i mówi "ręka", podpowiada jej słowo "noga".
Sara radzi sobie z trudniejszymi słowami poprzez ich zapisywanie. Notatnik i długopis są w ciągłym użyciu. Podejrzewam, że w domu są rozłożone kartki i długopisy w każdym pomieszczeniu.
Na zakończenie filmu Sarah słyszy pytanie: "Co chciałabyś powiedzieć innym młodym ludziom, którzy mieli udar?" Odpowiada: "Że jest trudno, ale powinni walczyć i dużo mówić".
1. film
7.Drugi film został nakręcony siedem miesięcy później (16 miesięcy po udarze). Poprawa mowy jest zauważalna - Sarah już nie tylko odpowiada na pytania, ale też mówi sama od siebie, wpada w słowo, żartuje, a rozmowa jest o wiele bardziej płynna i naturalna. Gdy nie może przypomnieć sobie słowa, bardzo sprytnie posługuje się gestami.
Najbardziej rzuca się w oczy zmiana w zachowaniu: większa pewność siebie, lepsze samopoczucie, swobodne zachowanie i zmiana w wyglądzie.
2. film
Na drugim filmie Sarah mówi, że zaczęła pracę jako kelnerka i wykłada towar na półki. W pracy nosi plakietkę, na której napisane jest, że ma problemy z mową.
Sarah nadal ma terapię mowy raz w tygodniu.
Nie wybiera się na studia, ale marzy o jakiejś pracy, w której nie trzeba byłoby czytać, pisać i mówić.
8.Afazja - Terapia Intonacją Melodyczną
"Niewielu ludzi powyżej 10 roku życia zalicza 'Happy Birthday' do swoich ulubionych piosenek. Ale Harvey Alter (62 l.) ma szczególny sentyment do tej piosenki. To ona mu pomogła nauczyć się mówić".
9.Bohater artykułu z New York Timesa z 22 kwietnia 2008 roku, Harvey Alter przeszedł udar niedokrwienny, spowodowany zablokowaniem przepływu krwi przez lewą półkulę mózgu. Doznał paraliżu prawej strony ciała, prawy kącik ust opadł i wykrzywił twarz i pojawiła się afazja. Początkowo pan Alter nie był w stanie nic powiedzieć. Po kilku dniach zaczął używać krótkich słów, zwłaszcza słowa "nie", które umożliwiało mu wyrażanie frustracji. Po dwóch latach terapii porozumiewał się za pomocą krótkich słów i tablicy z wyrazami, umiał powiedzieć proste ciągi wyrazowe, np. dni tygodnia lub liczby. Słowa brzmiały jak wypowiadane przez robota, a swobodna komunikacja nadal pozostawała w sferze marzeń.
Pewnego dnia terapeutka poprosiła go, by zaśpiewał. Ta prośba wydała mu się absurdalna. Terapeutka zaczęła śpiewać sama, pan Harvey dołączył po chwili i ze zdumieniem stwierdził, że nawet nieźle mu to wyszło.
10.Terapia Intonacją Melodyczną (Terapia Melodyczna, Melodic Intonation Therapy, MIT) polega na aktywowaniu zdrowej, prawej półkuli mózgu poprzez wystukiwanie rytmów, nucenie i śpiewanie. Najpierw ćwiczy się zdania śpiewane w rytm popularnych melodii, a następnie pracuje nad usunięciem melodii, aby uzyskać normalną intonację. Mimo że opisano ją po raz pierwszy w 1975 roku, nadal jest słabo znana, rzadko używana w rehabilitacji mowy i nie doczekała się zbyt wielu publikacji naukowych.
11.W przypadku pana Altera Terapia Intonacją Melodyczną była tylko jedną z wielu metod stosowanych podczas rehabilitacji mowy, być może nie najważniejszą i nie najskuteczniejszą. Ale to dzięki tej metodzie pojawiła się myśl: O rety, mogę mówić! Po kilku latach terapii Harvey Alter porozumiewa się o wiele swobodniej. Mówi powoli, z lekkim zaśpiewem. Prowadzi grupy wsparcia dla osób z afazją, udziela wywiadów, chętnie śpiewa.