Autyzm

Człowiek jest istotą społeczną, dlatego tylko wśród ludzi, poprzez ich oddziaływania i wzajemną współpracę może następować jego prawidłowy rozwój. Są niestety jednak tacy, którzy izolują się od świata zewnętrznego, nie dbają o relacje z innymi najbezpieczniej czują się w świecie przedmiotów niż w świecie otaczających je osób. Często mają skłonność do agresji, przestrzegania rytuałów w codziennych czynnościach. Ich choroba zwie się autyzmem.

Co to jest? Wg E. Bleulera

Slajd 1 Definicja

Autyzm (zespół Kannera) to objaw psychopatologiczny, polega na przewadze zainteresowania chorego swoimi przeżyciami wewnętrznymi jak również na postępującej utracie kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym.

Jest to choroba neurologiczna, w której istotną rolę odgrywa funkcjonowanie mózgu.

Slajd 2

Stwierdzono, że 1 na 2500 osób,
w tym 4 chłopców na 1 dziewczynkę cierpi na zaburzenia rozwojowe zwane autyzmem. Jakość rzeczywistości odbieranej przez dziecko odzwierciedla się więc na poziomie jego zachowań.

Wśród wielu specjalistów rozpowszechnione jest błędne przekonanie jakoby autyzm dotyczył jedynie wieku dziecięcego, tak więc nie biorą oni pod uwagę tej diagnozy gdy mają do czynienia z dorosłymi. Należy pamiętać że nazwa "dziecięcy", nie odnosi się do tego że autyzm dotyka tylko dzieci, tylko odnosi się do okresu życia kiedy obserwujemy pierwsze objawy.

Obecne badania sugerują, iż mniej więcej jedno dziecko na tysiąc cierpi na autyzm klasyczny a jedno na 250 cierpi na zaburzenia należące do spektrum autystycznego, czyli łagodniejsze formy autyzmu. 

Slajd 3 Historia

Aż do połowy dwudziestego wieku nie istniała nazwa choroby.

W roku 1943 dr Leo Kanner z Johns Hopkins Hospital po raz pierwszy wyodrębnił i scharakteryzował grupę dzieci których objawy nie mieściły się we wcześniej znanych kryteriach diagnostycznych takich jak psychozy dziecięce czy niedorozwój umysłowy. Badając grupę jedenaściorga dzieci wprowadził termin wczesny autyzm dziecięcy.

W tym samym czasie niemiecki naukowiec, Dr Hans Asperger, opisał łagodniejszą postać choroby, znaną później pod nazwą zespołu Aspergera.

Zespół Retta opisał jako pierwszy austriacki pediatra, Andreas Rett (1924-1997) wiosną 1965 roku. W poczekalni swojego gabinetu zobaczył dwie matki z dziećmi, które - mimo że były niespokrewnione - zachowywały się bliźniaczo podobnie: siedząc na kolanach matek w charakterystyczny sposób zaplatały palce dłoni. 

Jest to choroba neurologiczna uwarunkowana genetycznie, zaliczana dospektrum autystycznego. Jedna z najczęstszych przyczyn obniżenia poziomu rozwoju intelektualnego u dziewczynek. Choroba ta pojawia się u dziewczynek z częstotliwością od 1:10.000 do 1:23.000 żywych urodzeń. Dla większości mężczyzn jest wadą letalną i prowadzi do śmierci na etapie rozwoju płodowego, a jeżeli dziecko się urodzi jest bardzo upośledzone i umiera w niedługi czas po urodzeniu.

Wszystkie te zaburzenia cechują się upośledzeniem w zakresie komunikacji, współżycia społecznego oraz ograniczonymi, powtarzalnymi i stereotypowymi wzorcami zachowań.

Slajd 4

Mimo wieloletnich badań, prowadzonych analiz porównawczych i dużego zaangażowania badaczy, nie znana jest żadna konkretna i pojedyncza przyczyna autyzmu.

Teorie na temat przyczyn autyzmu:

1. Przyczyny chemiczne i biochemiczne. 
   
   E. R. Ritvo uważa, że przyczyna autyzmu jest bezpośrednio związana ze zmianami poziomu serotoniny, która występuje we wszystkich odcinkach mózgu oraz we krwi - w trombocytach. 40% dzieci autystycznych ma podwyższony poziom serotoniny we krwi. Zaburzenia te mogą prowadzić do zaburzeń komunikacji i interakcji społecznych, które są konsekwencją zaburzeń systemu równowagi i mechanizmu westybularnego. A niedobór melatoniny (hormonu wytwarzanego przez szyszynkę) powoduje dodatkowo zaburzenia snu..
   Dr B. Rimland wskazuje, że przyczyn autyzmu należy upatrywać w określonych środkach spożywczych (głównie pszenica-mąka, mleko, cukier, sól), konserwantach, sztucznych barwnikach, polepszaczach smaku, które wywołują reakcje alergiczne w układzie nerwowym dziecka prowadzące do zapaleń mózgu i w konsekwencji do wystąpienia jego dysfunkcji. 

Slajd 5

2. Poglądy genetyczne
   
   Asperger jako pierwszy wskazywał na genetyczne podłoże występowania autyzmu. Uważał on, że psychopatia autystyczna jest ekstremalnym wariantem męskiego charakteru, męskiej inteligencji.
   Nissen, niemiecki lekarz, twierdzi, że biogenetyczna dyspozycja w zetknięciu z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi prowadzi do wystąpienia objawów autyzmu.
   Folstein, Rutter na podstawie badań stwierdzili występowanie autyzmu u wszystkich badanych par bliźniąt jednojajowych.
   
   Wśród czynników genetycznych i dziedzicznych wymienia się dodatkowo:

• uszkodzenie genów w obrębie chromosomów: 2,3,15,16,17,X oraz 7, który jest odpowiedzialny za wiele poważnych schorzeń min. nowotworów. W myśl tej teorii - genetyczna jest skłonność do uszkodzenia układu nerwowego, 
   

• Zespół Kruchego Chromosomu X, teoria - ojciec nosicielem genu wywołującego autyzm, 
   

• wpływ testosteronu na uszkodzenie lewej półkuli mózgu - dysleksja. 

Slajd 6
 

3. Poglądy psychologiczne i psychoanalityczne
   
   Najbardziej znana i bardzo kontrowersyjna, jest teoria Bruno Bettelheima. Uważa on, że autyzm spowodowany jest zaburzoną relacją rodziców z dzieckiem, głównie zimnej i niedostępnej matki, która w niedostatecznym stopniu stymulowała rozwój dziecka, prowadząc do zakłócenia kontaktu dziecka ze światem zewnętrznym. Skutkiem blokady wymiany informacji pomiędzy dzieckiem, a środowiskiem i na odwrót, jest otoczenie się dziecka murem - „pusta forteca”, a jego jedyną podejmowaną aktywnością autostymulacja. Jako jedynie słuszną metodę terapeutyczną zalecał przekształcenie dotychczasowego środowiska dziecka, a przede wszystkim odizolowanie od rodziców, jako jednostek patologicznych i nieodpowiedzialnych.
   Podobnie S. Gracia źródła autyzmu upatrywał w nieprawidłowych kontaktach matki z dzieckiem między 6 miesiącem, a 3 rokiem życia.
   A. Freud porównuje autyzm z „lękiem archaicznym”, związanym z nieprawidłowym rozwojem „ego”, a powodującym opóźnienie, zahamowanie bądź regres rozwoju dziecka.

Slajd 7

4. Poglądy na temat uszkodzenia mózgu
   
   Kanner opisując autyzm twierdził, że u dzieci z autyzmem nie występują żadne uszkodzenia CUN.
   
   Obecnie wielu badaczy zajmujących się autyzmem uważa, że uszkodzenia mózgu leżące u podłoża autyzmu są niewielkie i niejednorodne. Najczęściej uszkodzonymi obszarami mózgu u osób autyzmu są: pień mózgu odpowiadający za wszystkie czynności życiowe; móżdżek odpowiadający za stereotypie i automatyzmy; jądra górnej oliwki związanych z zaburzeniami mowy; płaty czołowe i skroniowe, hipokamp, niestety są to nieprawidłowości charakterystyczne nie tylko dla autyzmu. 
   
   
   Wykorzystanie najnowocześniejszych metod diagnostycznych potwierdziło występowanie anomalii w budowie i funkcjonowaniu mózgu, nie występują one jednak u wszystkich osób z autyzmem. 

Slajd 8

5. Poglądy o przyczynach autyzmu w związku z innymi chorobami
   
   Wiele teorii upatruje przyczyn autyzmu w związku z innymi jednostkami chorobowymi, które mogłyby w sposób bezpośredni przyczynić się do wyzwolenia autyzmu.
   
   Do grupy tych chorób badacze zaliczają infekcje wirusowe przebyte w okresie życia płodowego (różyczka, cytomegalia), szczególnie w I trymestrze ciąży, ospę wietrzną, toksoplazmozę, zespół Gilles de la Tourette, celiakię.
   
   
   Podobny efekt mogą wywoływać alergie w tym najczęściej występująca alergia pokarmowa, która prowadzi do nadpobudliwości i zachowań agresywnych. 

Przyczyn autyzmu dodatkowo poszukuje się wśród różnych czynników:

• w komplikacjach w przebiegu ciąży i porodu (poniżej 6 pkt Apgar, zbyt duża lub mała masa urodzeniowa, poród kleszczowy, niewydolność oddechowa) 

• w urazach okołoporodowych i późniejszych. 

Jak do tej pory nie uzyskano żadnego satysfakcjonującego wyjaśnienia przyczyn autyzmu i nie znaleziono pojedynczej jego przyczyny.

Slajd 9 - objawy AUTYZMU

Zachowania wskazujące na możliwość występowania u dziecka zaburzeń ze spektrum autystycznym

Objawy autyzmu w/g Leo Kannera:

• autystyczna izolacja

• przymus stałości otoczenia

• niezdolność do interakcji społecznych

• stereotypowe, powtarzające się czynności

• zaburzenia mowy (echolalia, odwracanie zaimków) lub całkowity brak mowy

• łatwość mechanicznego zapamiętywania

SLAJD 10 Objawy społeczne

Dzieci z ASD zdają się z ogromną trudnością przyswajać zwykłą ludzką codzienność dawania i brania. Nawet w pierwszych miesiącach życia wiele z nich nie próbuje odpowiadać na czyjąś obecność i unika kontaktu wzrokowego. Wydają się obojętne na ludzi, często wolą być same. Mogą biernie przyjmować uściski i pieszczoty. Później rzadko szukają pocieszenia, nie odpowiadają na objawy złości lub przywiązania rodziców w typowy sposób. Badania sugerują, że chociaż dzieci z ASD są przywiązane do rodziców, to ekspresja tego przywiązania jest niezwyczajna i trudna do "odczytania". Dla rodziców wygląda to tak, jakby wcale tego przywiązania nie było. Rodzice oczekujący radości w pieszczotach, uczeniu i zabawie z dzieckiem, mogą się czuć zdruzgotani brakiem oczekiwanego i typowego zachowania.

Zazwyczaj ludzie z ASD mają kłopoty z panowaniem nad swoimi emocjami. Może to przybierać postać "niedojrzałego" zachowania, jak płacz w klasie lub wybuchy słowne, które otoczeniu wydają się niewłaściwe. Osoba z ASD może czasem zachowywać się nieznośnie lub być agresywna fizycznie, jeszcze bardziej utrudniając stosunki międzyludzkie. Ma skłonności do "tracenia kontroli", szczególnie w dziwnym dla siebie lub przytłaczającym środowisku, kiedy jest zła lub sfrustrowana. Może czasem niszczyć przedmioty, atakować innych lub się samookaleczać. W swojej frustracji niektórzy biją się w głowę, wyrywają sobie włosy lub gryzą ramiona.

Slajd 11 trudności z komunikacją

Autyzm dziecięcy: W wieku trzech lat większość dzieci ma już za sobą zasadnicze etapy rozwoju mowy. Jednym z pierwszych jest gaworzenie. Do pierwszych urodzin typowe dziecko mówi pojedyncze słowa, odwraca się, kiedy słyszy swoje imię, wskazuje na zabawkę, którą chce dostać, a gdy zaproponować mu coś niesmacznego, to odpowiedź "nie" brzmi bardzo jednoznacznie.

Niektóre dzieci, u których rozpoznano ASD, pozostają już nieme przez całe życie. Część niemowląt, gaworzących w pierwszych miesiącach, później przestaje to robić. U innych dzieci mowa może się rozwijać do piątego czy nawet dziewiątego roku życia. Niektóre potrafią nauczyć się systemów komunikacji obrazkowej lub języka gestów.

U tych, które potrafią mówić, język jest często używany w niespotykany sposób. Wydają się niezdolne do składania sensownych zdań. Część mówi pojedyncze słowa, inne powtarzają wielokrotnie jedno sformułowanie. Pewne dzieci z ASD powtarzają to co usłyszą, co nazywane jest echolalią. Chociaż zdrowe dzieci również przechodzą etap powtarzania, zwykle jest on zakończony w wieku trzech lat.

Niektóre mniej upośledzone dzieci wykazują niewielkie opóźnienia językowe, a mogą nawet mieć nad wiek rozwinięty język i niezwykle bogate słownictwo, ale trudno im podtrzymać rozmowę. Zasada "dawania i brania" obecna w rozmowie jest dla nich trudna, potrafią za to wygłaszać długie monologi na ulubiony temat, nie stwarzając okazji do komentowania. Występuje również niezdolność rozumienia języka ciała, tonu głosu lub charakterystycznych zwrotów. Mogą interpretować sarkastyczne zwroty wprost, na przykład "no to pięknie" będzie znaczyć dosłownie "pięknie".

Bez znaczących gestów czy mowy, nie mogąc pytać, ludzie z ASD nie potrafią wyartykułować swoich potrzeb. Mogą przez to krzyczeć, lub po prostu brać to, czego chcą. Zanim nauczą się lepszych sposobów, robią co mogą, żeby nawiązać kontakt. W trakcie dorastania ludzie z ASD stają się coraz bardziej świadomi swoich kłopotów z rozumieniem innych i tego, że inni ich nie rozumieją. Mogą wskutek tego stać się niespokojni lub przygnębieni.

Dzieci zazwyczaj uczą się odbierać świat z perspektywy innych osób. Umiejętność ta zwana jest empatią. Badacz autyzmu F. Happé, wymyślił test dziwnych opowiadań, podczas którego doszedł do wniosku: iż osoby autystyczne postrzegają, iż bohaterka opowiadania kłamie, lecz nie widza w jej słowach sarkazmu. Czyli to oznacza, że ktoś, kto cierpi na autyzm potrafi zrozumieć, że uwaga nie jest zgodna z prawdą, ale nie wie, jakie odczucie kryje się za ta uwaga.

Slajd 12 zachowania powtarzalne

Chociaż dzieci z ASD mają zwykle normalny wygląd fizyczny i dobrą kontrolę nad mięśniami, to powtarzane przez nie dziwnie wyglądające ruchy, mogą odseparować je od innych dzieci. Takie zachowania mogą być skrajne i wyraźne lub bardziej subtelne. Niektóre spędzają wiele czasu machając rękami lub chodząc na palcach. Zdarza się, że nagle zamierają w bezruchu.

Mogą spędzać całe godziny ustawiając samochodziki lub pociągi w szczególny sposób, zamiast bawić się nimi. Jeśli ktoś przypadkowo przesunie jedną z zabawek, dziecko będzie bardzo rozdrażnione. Dzieci takie wymagają, nawet żądają, doskonałej spójności otoczenia. Drobna zmiana w jakiejkolwiek codziennej czynności, jedzeniu, ubieraniu, kąpieli, w czasie o którym wychodzą i sposobie dojścia do szkoły, wytrąca je z równowagi. Być może powtarzalność i porządek nadają pewną stabilność ich obrazowi świata.

Powtarzalne zachowania przyjmują czasem postać obsesji. Dziecko może pragnąć wiedzieć wszystko o odkurzaczach, rozkładzie jazdy czy latarniach morskich. Często zdarza się wielkie zainteresowanie liczbami, symbolami lub badaniami naukowymi.

Slajd 13 Dziecko w szkole

1. Dzieci autystyczne w początkowym okresie nauczania wymagają szczególnej troski, ważną sprawą jest poznanie ucznia przez nauczyciela oraz nawiązanie z nim kontaktu na dostępnym dla niego poziomie. Nauczyciel wprowadza ćwiczenia socjalizujące, na przykład w formie wspólnych posiłków przy stole i zabaw przy muzyce, mające na celu dostosowania się do reguł życia zespołowego. Dzieci te uczą się swobodnego poruszania w najbliższym otoczeniu, samoobsługi, przestrzegania porządku, czystości. Niezwykle ważna jest stałość opiekunów, aby zwiększyć bezpieczeństwo płynące ze stabilizacji.

W okresie wieku szkolnego widać bardzo duże różnice między dziećmi autystycznymi a ich prawidłowo rozwijającymi się rówieśnikami. Nawet najlepiej funkcjonujące dzieci z autyzmem przejawiają zaburzenia
w zdolności do komunikowania się, nie nawiązują przyjaźni z rówieśnikami, ich zabawa jest uboga, pozbawiona wyobraźni, zaś w ich zainteresowaniach i zachowaniu widać wyraźne przejawy sztywności. Różnic tych jest dużo więcej i są one znacznie bardziej oczywiste niż we wcześniejszym okresie życia dziecka. Równocześnie jednak w okresie szkolnym większość dzieci z autyzmem czyni dość istotne postępy w rozwoju. Często wynika to
z faktu, że są one wówczas - w bardzo wielu przypadkach - otoczone odpowiednią opieką
i dostosowanym do ich potrzeb nauczaniem. Zmiany na korzyść dotyczą też okazywania przez te dzieci w tym wieku rodzicom, bliskim i innym osobom oznak przywiązania, odróżniania ich od innych całkiem obcych ludzi, a także rozpoznawania siebie.

Można wymienić różne formy i stopnie integracji, jak: włączenie dzieci
z odchyleniami od normy do zwykłych klas, klasy specjalne w zwykłych szkołach, ośrodki pomocnicze, specjalne szkoły z internatem lub bez, szkoły integracyjne lub nauczanie
w domu. Stopień tej integracji zależy, między innymi, od poziomu sprawności fizycznych, psychicznych i społecznych dziecka, przygotowania personelu i warunków, jakie można mu zapewnić w określonych formach integracji.

2. W nauczaniu szkolnym tych dzieci ważne jest, aby stworzyć małe grupy, złożone z sześciu lub siedmiu uczniów z taką samą ilością terapeutów lub nauczycieli.

3. Prointegracyjne oddziaływania szkoły, aby były skuteczne, muszą być zharmonizowane z oddziaływaniami środowiska rodzinnego, stąd w pracy pedagogicznej instytucji edukacji integracyjnej szczególne znaczenie ma współpraca z rodzicami wychowanków. Współpraca ta szczególnie jest konieczna przy tworzeniu całościowego planu nauczania i kierowania pracą dziecka, gdyż to rodzice są osobami najlepiej poinformowanymi o tym, jakie metody są w wypadku ich dziecka najbardziej skuteczne.

Rodzina powinna być informowana i wyrażać zgodę na wszelkie podejmowane oddziaływania wobec dziecka. Uprawnienia te wynikają z naturalnego prawa rodziców do decydowania o własnym dziecku.

Szkoła integracyjna proponuje rodzicom partnerstwo w wychowywaniu ich dzieci oraz szczerość w kontaktach. Czyni to poprzez:

- bliższe poznanie rodziny w sympatycznych sytuacjach pozaszkolnych w miejscach
i okolicznościach neutralnych ( wycieczka, ognisko, zabawa karnawałowa),

- inicjowanie i pomoc grup wsparcia dla rodziców,

- zasięganie opinii rodziców, na przykład za pomocą ankiet, na tematy dotyczące działalności szkoły i oczekiwań wobec niej,

- zapraszanie rodziców do udziału we wspólnych dyskusjach dotyczących ich własnego dziecka, zasięganie u nich informacji dotyczących jego rozwoju, trybu życia, stanu zdrowia,

- organizowanie zajęć otwartych i imprez szkolnych w czasie dogodnym dla rodziców,

- promowanie i popularyzowanie współczesnego podejścia i wiedzy na temat niepełnosprawności ich dziecka,

- systematyczne, indywidualne kontakty rodziców z nauczycielami.

4) Nauczyciel pracujący z dzieckiem o ograniczonych możliwościach rozwojowych powinien w każdej chwili być dla niego jednocześnie terapeutą. Osobowość nauczyciela pracującego z takimi dziećmi stanowi podstawę jego warsztatu pracy. Powinien on odznaczać się posiadaniem następujących cech:

- tolerancji,

- wrażliwości i otwartości na potrzeby innych ludzi,

- akceptacji dla niesprawności i niewiedzy,

- umiejętności wyrażania akceptacji i potwierdzania wartości,

- twórczej, poszukującej postawy wobec pracy.

Działalność edukacyjna szkoły integracyjnej opiera się na indywidualnych programach edukacyjnych, ustalanych dla każdego ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu jego funkcjonowania
i zawierających realne, szczegółowe cele, zadania i treści, mieszczące się w sferze najbliższego rozwoju ucznia. Takie programy wykorzystywane do pracy edukacyjno- rewalidacyjnej winny być opracowane przez zespół wszystkich nauczycieli pracujących
z danym dzieckiem.

Ogromnym wyzwaniem dla nauczyciela jest przygotowanie programu autorskiego dla dzieci autystycznych. Przede wszystkim dlatego, że dzieci autystyczne stanowią bardzo zróżnicowaną grupę diagnostyczną. Badania dowodzą, że dzieci te różnią się między sobą stopniem nasilenia objawów oraz dynamiką zmian zachodzących wraz z rozwojem dziecka.

Slajd 14 sytuacja osób dorosłych

Szansa na normalne życie po osiągnięciu dorosłości są różne i najczęściej zależą od poziomu inteligencji oraz rozwoju umiejętności językowych, jakie posiada pacjent. Jeśli dziecko ma silne zaburzenia umysłowe to prognozy są niepomyślne. Około jednej trzeciej osób dorosłych cierpiących na autyzm osiąga częściowa niezależność, mieszkając na przykład w ośrodkach resocjalizacyjnych i pracować pod ścisłą kontrolą. Nieliczne najlepiej funkcjonujące osoby prowadzą całkowicie niezależne życie, lecz ich ograniczone kontakty społeczne, słaba komunikacja oraz wąski zakres zainteresowań sprawiają, iż w społeczeństwie są postrzegani za dziwaków i nieczęsto spotykają się ze zrozumieniem. Wynika to z małej wiedzy społeczeństwa o tym rodzaju sprawach.

Potrzeby i poziom funkcjonowania osób dorosłych z autyzmem są bardzo różne, wielu tych wyżej funkcjonujących potrafi dosyć dobrze zasymilować się ze społeczeństwem, mają pracę rodziny itp. W wielu krajach dla takich osób, wypracowuje się model "mieszkań chronionych" (samodzielność z pewną pomocą, superwizja), czasami "mieszkań grupowych" (kilka osób we wspólnym apartamencie pod opieką stałych opiekunów). Znacznie trudniej jest zapewnić byt autystom niżej funkcjonującym, ze sprzężonymi, wielorakimi niepełnosprawnościami współwystępującymi, które mają skłonność do tym częstszego pojawiania się im bardziej głębokie jest zaburzenie autystyczne; mogą być to m.in. upośledzenie umysłowe, padaczka, alergie pokarmowe, itp. Nie mogą oni żyć samodzielnie ani w domach pomocy społecznej, jak pokazują raporty Fundacji Synapsis, są narażeni na nadużycia ze strony personelu i współmieszkańców. Przez swoja ślepotę na sygnały społeczne oraz problemy z używaniem mowy są zupełnie bezradni i nie potrafią skutecznie dochodzić swoich praw pomimo świadomości swojego położenia. Także rodzice zakładają stowarzyszenia/fundacje i działają sami na rzecz zapewnienia godnej przyszłości swoich dorosłych już dzieci.

Organizacje i stowarzyszenia 

• Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym "Dalej Razem" - organizacja działająca na rzecz osób autystycznych i ich rodzin.

Slajd 15 Leczenie

Przy właściwej opiece wiele zachowań autystycznych może być zmienionych na lepsze, nawet do momentu, gdzie mogą one ustąpić. Niestety ,większość dzieci i dorosłych będzie okazywała pewne stopnie autyzmu przez całe życie. Możliwe są różne rodzaje terapii w zakresie mowy, zachowania, wzroku, słuchu, terapie muzyczne, a także leki i zalecenia dietetyczne. Nie istnieją farmaceutyki leczące autyzm, jednak w przypadku konkretnych problemów zachowania można stosować leki psychotropowe. Leki psychostymulujące mogą służyć do usuwania współwystępujących objawów deficytu uwagi, takich jak impulsywność, nadmierna aktywność i brak skupienia. U dzieci z napadowymi zmianami w EEG można stosować leki przeciwpadaczkowe, leki te są również stabilizatorami nastroju.Terapie powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb chorego.

Doświadczenie polegało na przeczytaniu przez badana osobę tekstu opowiadania o Sarze zaproszonej przez przyjaciela do okropnej restauracji w której kelner był nie miły, wino kwaśne a zamówione danie zimne. W ostatnich słowach Sara mówi: „ Rzeczywiście zabrałeś mnie do świetnej restauracji z okazji urodzin!” Po czym następowało pytanie: czy to co Sara powiedziała było prawdą? Dlaczego to powiedziała?

---