Powrót

Powrót - Przybycie do miejsca, w któ­rym już się było, przebywało przez jakiś czas. Ponowne znalezienie się w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji. Można po­wracać do rodzinnego domu, miasta albo do „miejsc ukochanych", które .się niegdyś odwiedzało. Można też doświa­dczyć powrotu uczucia, ale również choroby. Powraca się we wspomnie­niach do przeszłości.

Biblia (ST) - 1) Wypuszczony z arki przez Noego kruk powraca, bo wody jeszcze nie opadły. Następnie Noe wy­puszcza gołębicę, która nie znalazłszy miejsca, gdzie by mogla usiąść, wrócila (Ks. Rodzaju 8, 9). Po siedmiu dniach gołębica została ponownie wypuszczo­na i powróciła do arki, niosąc w dziobie świeży listek z drzewa oliwnego. Poznal więc Noe, że woda na ziemi opadla (Ks. Rodzaju 8, 11). 2) Po czternastu latach służby Jakub z żonami, dziećmi i trzoda­mi powraca od Labana do rodzinnego Kanaanu. 3) Po latach niewoli i długo­trwałej wędrówce przez pustynię naród wybrany powraca do Ziemi Obiecanej Kanaanu. 4) Mojżesz udaje się na górę Synaj, gdzie otrzymuje od Boga tablicę z dziesięciorgiem przykazań i szczegó­łowe przepisy dotyczące kultu. Kiedy powraca do swego ludu, zastaje go składającego ofiarę złotemu cielcowi. Rozpalił się wówczas gniew Mojżesza i rzucił z rctk swoich tablice i potłukł je u podnóża góry (Księga Wyjścia 32,19). S) Po śmierci Absaloma i rozgromieniu jego wojsk Dawid, pogrążony w roz­paczy po stracie syna, powraca do Jero­zolimy, by ponownie objąć władzę.

Biblia (NT) - 1) Józef z Marią i Jezu­sem, powiadomiony przez anioła, że Herod umarł, powraca z Egiptu i osiedla się w Nazarecie. 2) Po okresie hulanek i używania, żywiący się odpadkami dla świń, syn marnotrawny postanawia wró­cić do rodzinnego domu. Jego powrót ojciec przyjmuje z wielką radością i wy­daje ucztę, by to wydarzenie stało się wielkim świętem. W chrześcijańskiej egzegezie ma to oznaczać radość Boga z nawrócenia się grzesznika. 3) Powraca do stada zabłąkana owca, którą odnalazł dobry pasterz. Według chrześcijańskiej interpretacji ów pasterz, oznacza Chrys­tusa, który swoją miłością otacza wszys­tkich ludzi - swoje owce. 4) Apokalipsa św. Jana zapowiada paruzję - ponowne przyjście Chrystusa na ziemię w dniu Sądu Ostatecznego.

Mitologia -1) Persefona na mocy roz­kazu Zeusa powraca co roku z Hadesu na ziemię i przez sześć miesięcy przeby­wa z matką, by przez kolejne sześć pozostawać z mężem w Krainie Umar­łych. 2) Syzyf, przechytrzywszy bogów Podziemia, powraca na ziemię, by rze­komo ukarać żonę za niedopełnienie obrzędów pogrzebowych. W świecie żywych pozostaje dość długo, ale w końcu zostaje zmuszony do powrotu do Hadesu, którego już nigdy, przy pomocy żadnego podstępu, nie uda mu się opuścić. ~) Chcąc uciec od prze­znaczenia, Edyp udaje się z Delf nie do Koryntu, gdzie, jak sądzi, mieszkają jego rodzice, ale idzie w przeciwną stronę. Dociera do Teb, nie wiedząc, że powrócił do rodzinnego miasta. 4) Or­feusz schodzi do Hadesu, by odzyskać Eurydykę. Jego piękny śpiew sprawia, że bogowie pozwalają mu powrócić na ziemię wraz z żoną. Niestety, nie dopeł­nia warunków i traci Eurydykę. Powrót do świata żywych oznacza dla Orfeusza powrót do cierpienia. 5) Parys-Aleksan­der, na rozkaz ojca porzucony jako niemowlę w górach, bo miał się stać przyczyną zagłady Troi, powraca jako dorosły mężczyzna do rodzinnego mias­ta, gdzie witany jest radośnie przez rodziców i wszystkich mieszkańców. 6) Po dwudziestu latach nieobecności Ody­seusz powraca na Itakę. Dotarł na wy­spę, zgodnie z życzeniem Polifema, na obcym statku, w stroju żebraka, bez łupów zdobytych w Troi i bez towarzy­szy, którzy z nim przed laty wyruszyli. Zanim będzie mógł rozpocząć na nowo szczęśliwe życie u boku żony, musi pokonać zalotników Penelopy, którzy przebywają w jego pałacu. 7) Telemach, syn Odysa, który wyruszył na poszuki­wanie ojca, szczęśliwie powraca na Ita­kę i wspiera go w walce z zalotnikami matki. 8) Agamemnon powraca z wojny trojańskiej do Myken, których jest kró­lem. Niestety, nie jest to powrót szczęś­liwy. Agamemnon zostaje zamordowa­ny przez żonę, Klitajmestrę, i jej ko­chanka, Ajgistosa. 9) Zdobywszy złote runo, Jazon wraz z Medeą powraca w towarzystwie innych Argonautów do Jolkos. Według różnych wersji - albo zasiada na tronie w miejsce swego wuja, Peliasa, który bezprawnie zagarnął wła­dzę, albo żyje z poślubioną Medeą na uboczu.10) W życiu Tezeusza jest wiele powrotów. Po raz pierwszy, jako szes­nastoletni młodzieniec, powraca do Aten po latach ukrywania się przed Pallantydami. Później jako znany heros wielokrotnie wyrusza na wyprawy, by dokonywać bohaterskich czynów i po­wraca otoczony chwałą do Aten. Naj­bardziej znany jest jego powrót z Krety po zabiciu Minotaura. Pogrążony w roz­paczy po stracie Ariadny, heros zapom­niał zwinąć czarnych żagli i wywiesić na znak zwycięstwa białych. Jego ojciec, Egeusz, sądząc, że Tezeusz zginął, rzu­cił się do morza, które od tej pory nosi nazwę Egejskiego.

„Legenda o świętym Aleksym" - Ale­ksy, chcąc uciec od sławy świętości, która go otacza, wsiada na okręt, który płynie do Syrii. Bóg sprawia jednak, że statek zmienia kurs i Aleksy pomaca do rodzinnego Rzymu, gdzie pozostanie nierozpoznany w domu swego ojca, aż do śmierci.

J. Bedier (oprac.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - 1) Tristan, odzyskawszy ziemie swojego ojca i pomściwszy jego śmierć, powraca na dwór króla Marka. 2) Po ciężkiej chorobie, uleczony przez Izoldę Jasnowłosą, Tristan wraca do Kornwalii. 3) Tristan powraca z Irlandii, wioząc ze sobą Izoldę o Złotych Wło­sach jako przyszłą żonę króla Marka. W czasie podróży Brangien przez po­myłkę podaje im napój miłosny, który sprawi, że zapałają do siebie wielkim, choć nieszczęśliwym uczuciem.

„Pieśń o Rolandzie" -1) Wojska Karo­la Wielkiego powracają z Hiszpanii i w wąwozie Ronsewal ich ariergarda zostaje zaatakowana przez Saracenów. W bitwie giną najznamienitsi rycerze. Z odniesionych ran umiera też Roland. 2) Karol Wielki wraca do wąwozu Ron­sewal, a widząc ciała swoich rycerzy i ukochanego siostrzeńca Rolanda, po­grąża się w rozpaczy. 3) Karol Wielki, pomściwszy na Saracenach śmierć Ro­landa, powraca do Francji i w Akwizg­ranie dokonuje sądu nad zdrajcą Gane­lonem.

T. Kochanowski „Odprawa posłów greckich" -Posłowie greccy, Menelaus i Ulisses, powracają z Troi z niczym - Helena nie zostaje zwrócona mężowi.

W. Szekspir „Makbet" - 1) Makbet wraca do swojego zamku. Już wcześniej powiadomił żonę w liście o przepowie­dni czarownic. Teraz, kiedy jest już w swojej twierdzy i przychodzi wieść, że król chce nocować pod jego dachem, Lady Makbet zaczyna myśleć o zabiciu Duncana. 2) Synowie Duncana wracają do Szkocji, by pomścić śmierć ojca i odebrać władzę Makbetowi.

I. Krasicki „Mikołaja Doświadczyńs­kiego przypadki" - Doświadczyński powraca z Nipu do Polski i włącza się w działalność publiczną. Niestety, sam nie jest w stanie nic zrobić. Wycofuje się więc do swojego majątku i tworzy wspól­notę na wzór systemu nipuańskiego.

J.U. Niemcewicz „Powrót posła" ­Walery, syn Podkomorzego, wraca w czasie przerwy w obradach sejmu do domu. Jego powrót jest w utworze jedy­nie pretekstem do ukazania poglądów dwóch obozów politycznych ścierają­cych się w sejmie i agitacji za pro­gramem obozu reformatorskiego.

J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Werter po okresie służby dyplomatycznej, w której szukał zapom­nienia i próbował uleczyć się z miłości do Lotty, powraca tam, gdzie narodziło się jego uczucie. Cierpienia spowodo­wane nieszczęśliwą miłością prowadzą do depresji, której efektem będzie samo­bójcza śmierć. Można więc powiedzieć, że w pewnym sensie Werter powraca, by umrzeć.

A. Mickiewicz „Lilije" - 1) Pan po­wraca z wyprawy króla Bolesława „na Kijowiany". Pani, by mąż nie dowie­dział się o jej zdradzie, bojąc się srogich kar głoszonych przez króla, zabija pana, zabiwszy grzebie w gaju, na łączce przy ruczaju. 2) Z wojny powracają bracia pana. Oczekują, aż zjawi się w swoim dworze. Zapominają wreszcie o nim, bo do smaku im gospoda, bo gospodyni młoda. W końcu oświadczają się pani. 3) Duch pana powraca zza grobu, przywo­łany przez wieńce uplecione z kwiatów, które rosły na jego mogile. Pojawia się podczas ślubu fony, by ją i braci ukarać za wiarołomstwo. Sprawia, że cerkiew zapada w głąb wraz ze zgromadzonymi w niej ludźmi.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. II-Duchy zmarłych powracają w noc dziadów na ziemię, by prosić żywych o pomoc i ulgę w cierpieniu.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - 1) Gustaw powraca do wszystkich przeżyć Związanych z miłością do Maryli i w cią­gu trzech godzin (miłości, rozpaczy, przestrogi) na nowo doświadcza wszyst­kich chwil szczęścia i cierpienia. 2) Jeśli przyjmie się, że Gustaw jest upiorem, jego wizytę w chacie księdza można interpretować jako powrót z zaświatów, by na nowo przeżyć to wszystko, co wiąże się z nieszczęśliwą miłością do Maryli.

A. Mickiewicz „Sonety krymskie" ­Bohater liryczny cyklu ma świadomość, że nie powróci do ojczyzny, stąd jego tęsknota do rodzinnych stron jest tak silna, dlatego piękno krajobrazów krym­skich nieustannie przywołuje wspo­mnienia Litwy.

A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" ­1) Porwany jako dziecko przez Krzyża­ków Walter Alf powraca na Litwę, by żyć wśród swoich. 2) Widząc grozę najazdu Krzyżaków i obawiając się o lo­sy Litwy, Walter Alf powraca do Za­konu, by zniszczyć go od środka. Z cza­sem staje się Konradem Wallenrodem i dochodzi do najwyższych godności. 3) Po pokonaniu Zakonu przez Litwinów. osiągnąwszy to, co zamierzał, Wallen­rod chce powrócić do Aldony, by żyć z nią szczęśliwie do końca swoich dni. Niestety, okazuje się to niemożliwe. Zamknięta w wieży Aldona stwierdza, że czas ich zmienił, postarzył. Kochają już nie siebie, lecz wspomnienia o sobie z młodości.

A. Mickiewicz „Pan Tadeusz" -1) Po skończeniu nauki Tadeusz powraca do rodzinnego Soplicowa, w którym chce odrobić stracony w szkole czas i zamie­rza przeżyć miłosne przygody. 2) Jacek Soplica jako ksiądz Robak powraca na Litwę, by prowadzić działalność kon­spiracyjną. Z Soplicowa dokonuje licz­nych wypraw jako emisariusz. Przypat­ruje się też zachowaniu syna, którego nieraz ratuje z opresji (np. w czasie polowania na niedźwiedzia). 3) Cały tekst „Pana Tadeusza" jest swoistym powrotem. W „Inwokacji" Mickiewicz ujmuje go jako powrót duszy na ojczyz­ny tono, jednocześnie wyrażając przeko­nanie, że kiedyś rzeczywiście powróci na Litwę. W „Epilogu" tekst „Pana Tadeusza" traktuje jako powrót do kraju lat dziecinnych, pięknej i beztroskiej przeszłości.

J- Stowacki „Kordian" - Po podróży po Europie, która doprowadziła do kry­zysu wartości, jakie dotąd wyznawał i po dokonaniu rozrachunku z życiem na Mont Blanc Kordian powraca do Polski. Odnalazł ideę, której chce się poświęcić - walkę z tyranią. Po powrocie do kraju przyłącza się więc do spisku przeciw carowi.

H. Balzac „Ojciec Goriot" - Vautrin ucieka z galer i powraca do Paryża. Tu zatrzymuje się w pensjonacie pani Vau­quer. Zafascynowany Rastignakiem, przyjmuje rolę mentora młodzieńca, choć ten broni się przed jego naukami. Na skutek donosu panny Michonneau zostaje aresztowany. W kolejnych to­mach „Komedii ludzkiej" będzie kilka­krotnie powracał.

B. Prus „Lalka" - 1) Z tułaczki .po Europie powraca Rzecki. W sklepie Minclów wszyscy radośnie go witają jak kogoś najbliższego. 2) Wokulski po­wraca z zesłania. Żyjąc w skrajnej bie­dzie, jak inni powstańcy odrzucony przez społeczeństwo (jedynym jego wiernym przyjacielem pozostaje Rze­cki), decyduje się na małżeństwo z Min­clową. 3) Zdobywszy wielki majątek na wojnie w Bułgarii, Wokulski wraca do Warszawy i podejmuje próby zbliżenia się do Izabeli Lęckiej. 4) Z zagranicz­nych wojaży powraca Starski. Jego wi­zyta u Łęckich staje się dla Wokulskiego upokorzeniem. 6) Uświadomiwszy so­bie, jaką kobietą jest Łęcka, Wokulski pozostawia ją z ojcem i Starskim w po­ciągu, a sam, po nieudanej próbie samo­bójczej, wraca do Warszawy. Tu zamy­ka się w swoim mieszkaniu zniechęcony do ludzi i świata, rozważając, co ma dalej zrobić ze swoim życiem.

H. Sienkiewicz „Ogniem i mieczem" - Powracając z poselstwa, Skrzetuski ratuje od śmierci Bohdana Chmielnic­kiego. Będzie sobie potem wyrzucał, że mimowolnie stał się przyczyną nie­szczęść ojczyzny. Podczas tej samej drogi spotka po raz pierwszy Helenę Kurcewiczównę.

H. Sienkiewicz „Potop" - 1) Andrzej Kmicic powraca z wojny i udaje się do Wodoktów, by odebrać legat starego Billewicza. 2) Król Jan Kazimierz wraca z dobrowolnego wygnania ze Śląska do Polski. Poddani radośnie go witają: Jego powrót staje się dodatkowym bodźcem do walki z wrogiem. Podczas podróży króla do Polski Kmicic po raz kolejny dokonuje bohaterskiego czynu, by od­kupić swoje winy wobec ojczyzny - własną piersią zasłania Jana Kazimie­rza i zostaje ranny. 3) Ciężko ranny Kmicic powraca, wieziony przez wier­nego Sorokę, do swojego majątku, by tam umrzeć. Ale i tym razem udaje mu się przeżyć. Wkrótce, zrehabilitowany przez króla, poślubi Oleńkę.

H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski" - Baśka Wołodyjowska, po uwolnieniu się z rąk Azji i długiej, niebezpiecznej wędrówce, powraca szczęśliwie do Chreptiowa. Wyczerpana, mdleje u wrót stanicy.

S. Żeromski „Przedwiośnie" - 1) Se­weryn Baryka powraca z wojny do pogrążonego w rewolucyjnym chaosie Baku. 2) Cezary wraz z ojcem powraca do Polski. Niestety, stary Baryka umiera w drodze i syn dociera do obcego sobie kraju sam.

Z. Nałkowska „Granica"-Zenon Ziem­biewicz wraca z zagranicy do domu, pełen pięknych ideałów i z postanowie­niem, że nie powtórzy boleborzańskiego schematu, że jego życie będzie inne niż życie ojca. Niestety, robiąc karierę, musi często iść na kompromis, a i w życiu osobistym nie udaje mu się zrealizować szczytnych zamierzeń.

W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Jó­zef, trzydziestoletni pisarz, zostaje siłą przywrócony do okresu dzieciństwa i niedojrzałości. Staje się to dla Gomb­rowicza pretekstem do ukazania świata, w którym człowiekowi nieustannie nak­ładana jest jakaś „gęba".

G. Herling-Grudziński „Inny świat" - W Rzymie narrator spotyka człowie­ka, który - tak jak on sam - przeszedł sowiecki obóz. Znajomy opowiada mu historię, którą do tej pory przemilczał. W obozie został zmuszony do złożenia fałszywego donosu na czterech Niem­ców, wskutek czego zostali rozstrzela­ni. Mówi o tym, bo chciałby usłyszeć od kogoś, kto przeżył koszmar łagru, jedno krótkie: „rozumiem". Ale to słowo nie pada. Trwa milczenie. Grudziński stwierdza, że może wymówiłby bez trudu „rozumiem" nazajutrz po opusz­czeniu obozu. Ale teraz oznaczałoby to powrót do obozowej rzeczywistości (Dni naszego życia nie sq podobne do dni naszej śmierci i prawa naszego życia nie są również prawami naszej śmierci. Wróciłem z takim trudem między ludzi i mialbym teraz od nich dobrowolnie uciekać? Nie. Nie moglem wymówić tego słowa).

* „Wszystko płynie. Nie można wstąpić dwa razy do tej samej rzeki, bo nowe do niej napłynęły wody".

(Heraklit z Efezu)

* „Tylko martwi nie powracają". (B. Barere de Vieuzac)

* „Zawsze się wraca do pierwszych miłości".

(Ch.G. Etienne)

* „Chcąc odzyskać młodość, trzeba tylko powtórzyć dawne szaleństwa".

(O. Wilde)

*„Gdy nie mamy do kogo wrócić, wracajmy do siebie".

(T. Nietyksz)

* „Szkoda, że koleje losu nie mają biletów powrotnych".

(J. Rutkowska)

---