Sen

Sen -1) Sen fizjologiczny umożliwiają­cy zregenerowanie sił organizmu; 2) to, o czym śnimy, czyli marzenie senne; 3) zgodnie z teorią Freuda, sny są odzwier­ciedleniem naszej podświadomości i dzięki nim można odkryć przyczyny lęków, neurotycznych zachowań. Literatura oniryczna - literatura wy­korzystująca sen jako motyw lub zasadę kompozycyjną.

Biblia (ST) - I) Księga Rodzaju - Pat­riarsze Jakubowi przyśniła się drabina, po której do nieba wstępowali anioło­wie. Sen dawał wyobrażenie o świecie jako zhierarchizowanej całości, nad któ­rą czuwa Bóg. 2) Księga Wyjścia - Sen faraona o siedmiu tłustych i siedmiu chudych krowach, siedmiu pełnych i siedmiu pustych kłosach symbolizuje przyszłość Egiptu: po siedmiu latach dostatku nastąpi siedem lat nieurodzaju. 3) Księga Daniela - Król Babilonii, Nabuchodonozor, śni o posągu wykona­nym ze szlachetnych kruszców, którego nogi wyrzeźbione są z żelaza i gliny (stąd „kolos na glinianych nogach"). Posąg ten rozpada się, uderzony zaled­wie jednym kamieniem. Jest to przepo­wiednia dotycząca przyszłości Babilo­nu: królestwo rozpadnie się na szereg mniejszych państw.

Biblia (NT) - 1) Sen Józefa - patrz: ucieczka. 2) żona Piłata została ostrze­żona we śnie, by nic stawiać przed sądem Jezusa. Kiedy opowiedziała o tym mężowi (Nie rniej nic do czynienia z tym sprawiedliwym, bo dzisiaj we śnie wiele nacierpiałm się z jego powodu, Mt 20,20). Piłat zignorował znaczenie snu.

Mitologia - I) Starożytni wyobrażali sobie boga snu, Hypnosa, jako uskrzyd­lonego młodzieńca. Był on bratem Ta­natosa, bożka śmierci. Usypiał ludzi dotykając gałązką ich czół lub sypiąc na nich z rogu mak. 2) Częściej spotyka­nym wyobrażeniem snu pochodzącym z kultury starożytne.j jest Morfeusz, syn Hypnosa, zsyłający marzenia senne; przen. sen, marzenie senne.

J. Kochanowski „Tren XIX albo Sen" - W tej wizji sennej kończącej cykl „Trenów" pojawia się matka Kochano­wskiego z Urszulką na rękach. Tłuma­czy ona synowi, jaki jest sens życia i śmierci, jednocześnie rozwiewając je­go wątpliwości dotyczące życia po śmierci. Jej końcowe słowa (Ludzkie przygody ludzkie stoś! Jeden jest Pan ,smutku i nagrody!) są wyznacznikiem nowej filozofii życiowej Kochanows­kiego.

W. Szekspir „Makbet" - Świat przed­stawiony w tragedii przypomina upiorny majak senny, w którym roi się od zbro­dni, wszystko ocieka krwią, a sceneria pogrążona jest w mrokach nocy.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. III - 1) Sen Konrada - nad głową więźnia roz­mawiają duchy dobra i zła. Aniołowie oddają duszę Konrada Szatanowi. by wystawić bohatera na próbę. Wszystko to dzieje się poza jego świadomością. 2) Sen Ewy, poprzedzony modlitwą za Konrada, jest dokładnym odzwiercied­leniem osobowości bohaterki oraz jej postrzegania świata (świat czysty, nie­skalany, pełen harmonii). Można powie­dzieć, iż Mickiewicz umieścił go jako „pauzę kojącą" pomiędzy kolejnymi scenami dramatu. 3) Sen Senatora to raczej majak senny ukazujący drogę Nowosilcowa od awansu po degradację, a także dwór carski, całkowicie pod­porządkowany woli władcy. Tragedią dla Senatora jest nie tylko to, że wypadł z łaski, ale także postawa dworzan, którzy nagle odwracają się od niego, pogardzając nim.

Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Dla Męża życie po ślubie jest snem fabrykanta Niemca przy żonie Niemce. Wypełnione prozaicznymi i nieważny­mi wydarzeniami, rozminęło się z ocze­kiwaniami bohatera. Dopiero pojawie­nie się Dziewicy (ducha byłej kochanki) budzi hrabiego Henryka z letargu. Opu­szcza on dom i żonę, podążając za zjawą. Okazuje się jednak, że ta miłość i ten wybór były także ułudą i senną marą, a Dziewica - piekielną zjawą, stworzoną, by zgubić Męża. Patrz: mąż. E. Bronte „Wichrowe Wzgórza" ­Lockwood, nowy dzierżawca Drozdo­wego Gniazda, spędza noc w Wich­rowych Wzgórzach. Za oknem szaleje burza, a gałęzie drzew uderzają o szyby. We śnie nawiedza go na poły rzeczywis­ta, na poły fantastyczna mara Katarzyny Linton, która domaga się, by wpuścić ją do domostwa. Zjawa jest na tyle realna, że Lockwood czuje jej lodowate ręce w swoich dłoniach i budzi się z krzy­kiem. Wydarzenie to sprawia, iż bohater chce poznać dzieje Wichrowych Wzgórz; jest początkiem opowieści o losach rodziny Earnshawów i Lin­tonów.

B. Prus „Lalka" - Sen Izabeli Łęckiej pojawia się po raz pierwszy, gdy spoty­ka ona Wokulskiego. We śnie widzi go jako człowieka-potwora, o wielkich, czerwonych dłoniach, stopniowo pod­porządkowującego sobie jej ojca, a po­tem ją samą. Obrazuje to jej lęk przed nieznajomym człowiekiem, wpływo­wym dzięki swym pieniądzom i osacza­jącym ją ze wszystkich stron.

M.A. Bułhakow „Mistrz i Małgorza­ta" - 1) Nikanor lwanowicz Bosy, zamknięty w klinice psychiatrycznej, śni o dziwnym teatrze, w którym widza­mi i aktorami są ludzie posądzeni o han­del obcą walutą. Prowadzący spektakl aktor, niczym przesłuchujący na śledzt­wie milicjant, domaga się ujawnienia szczegółów, chwali tych, którzy dob­rowolnie przyznali się do winy i zdali walutę. W końcu wszyscy zgromadzeni na sali przekonani są, iż jedynym słusz­nym postępowaniem będzie zdanie wa­luty. Sen Nikanora Iwanowicza to lust­rzane odbicie rzeczywistości radziec­kiej, aktorami zaś są sami Rosjanie. Patrz: pieniądze, Rosja. 2) Sen lwana Bezdomnego to po prostu kolejne roz­działy powieści Mistrza. Gdy jednak Woland opuści Moskwę, Bezdomny śnić będzie tragiczne zakończenie histo­rii Jcszui Ha-Nocri (kaźń), jak i jego rozmowę z Poncjuszem Piłatem (prowa­dzoną w zaświatach).

M. Ondaatje „Angielski pacjent" ­Tytułowy bohater, pacjent bez imienia, w swoich snach powraca do przeszłości. Widzi w nich pustynię, Kair, ukochaną kobietę, słowem: lata sprzed wojny. Jego sny na zawsze przypiszą go do przeszłości, sprawią, że będzie wyob­cowany spośród mieszkańców Villi San Girolamo, ale jednocześnie pomogą mu odnaleźć tożsamość.

* Sen o szpadzie - marzenie o walce zbrojnej o niepodległość Polski w czasie zaborów.

.Dla przeciwwagi wielu uciążliwości życia niebo ofiarowało człowiekowi trzy rzeczy: nadzieję, sen i śmiech".

(I. Kant)

* „Zycie bez rnoralnego wysiłku jest snem".

L.N. Tołstoj

* „Najlepsza sztuka urzeczywistnienia swoich snów: obudzić się".

(Z. Trzaskowski)

*.A może świat jest wielką sypialnią, w której wszyscy śnią o rzeczywistości". (L. Kumor)

*.,W snach jest to, czego opowiedzieć się nie da. Uczucie grozy, zbliżającego się nieszczęścia albo też niebiańskiej eufo­rii. Dziwna architektura. spiętrzona w nieprawdopodobieństwo albo kolory o intensywności, o której się marzy". (A. Kowalska)

*.Nie wybiera się swoich snów. Być może to one nas wybierają i być może te, które są wrogo do nas usposobione. potrzebują nas, by nas obezwładnić i chełpić się przed nami swoją wyższoś­cią,.. .

(G. Koziołj)

---