Córka

Córka-W stosunku do rodziców dziec­ko płci żeńskiej. Słowa używa się m.in. w połączeniach: rodzona, chrzestna, wyrodna, przybrana.

Biblia (ST) -1) Po zniszczeniu Sodomy przy życiu pozostał tylko Lot i jego córki. Zamieszkali w górach. Aby zape­wnić sobie potomstwo, córki w czasie dwóch kolejnych nocy współżyły z oj­cem, upiwszy go przedtem winem (po zagładzie miasta nie było innych męż­czyzn). Jedna urodziła syna Moaba (pro­toplastę Moabitów), druga - Ben Am­miego (praojca Ammonitów) - Ks. Ro­dzaju 19,32-38. 2) Ezaw poślubił dwie córki Hetejczyków (Judytę i Basemat) - Ks. Rodzaju 26,34-35. Córka Hetej­czyka to wg Biblii kobieta obca. 3) Sędzia izraelski, Jefta, który przez sześć lat toczył krwawe boje z Moabitami, przed rozstrzygającą bitwą złożył ślub: jeśli Bóg pozwoli mu zwyciężyć, złoży w ofierze całopalnej tego, kto pierwszy przekroczy próg jego domu. Powitała go jedynaczka (Ks. Sędziów 11,30-40), a on uczynił jej, jak był ślubował.

Biblia (NT) - 1) Córka Chananejki (tj. Fenicjanki z okolic Tyru i Sydomu) dręczona przez diabła (Mt. 15,21). Mat­ka prosiła Chrystusa, by wypędził diabła z córki. Gdy wróciła do domu, Szatana już nie było. 2) Córka Jaira - na prośbę zrozpaczonego ojca Chrystus wszedł do jego domu i zawołał: „dzieweczko, tobie mówię, wstań!". Chrystus polecił, by ją nakarmiono (Mk. 5,35-38).

Mitologia - 1) W mitologii greckiej Kora-Persefona była jedyną córką De­meter. Dorastała szczęśliwie między nim­fami do czasu, aż zakochał się w niej Hades i porwał ją do podziemi. Demeter wędrowała po świecie w poszukiwaniu córki. 2) Córka króla Kolchidy -Medea, była typem czarodziejki. Bardziej sprzy­jała Jazonowi, który przybył po złote runo, niż własnemu ojcu. 3) Córka wład­cy Troi, króla Pńama - Kasandra. Od Apollina otrzymała dar przepowiadania przyszłości. Wywróżyła, że uprowadze­nie Heleny doprowadzi Troję do za­głady. Por. też: J. Kochanowski „Od­prawa posłów greckich". 4) Antygona - córka Edypa i Jokasty, owoc kazirod­czego związku. Gdy Edyp dowiedział się o swym zbrodniczym czynie, oślepił się i opuścił Teby. Towarzyszyła mu Antygona.

J. Kochanowski „Treny" - Cykl dzie­więtnastu utworów, który niefortunny ojciec poświęcił swojej namilszej dziew­ce. Jej wizerunek w „Trenach" jest wyidealizowany. Chociaż Urszulka zmarła, więcej nad trzydzieści miesięcy nie mając, poeta nazywa ją słowieńską Safoną, przyznaje się, że wiązał z jej osobą wielkie nadzieje literackie (na którą ... moja ... lutnia dziedzicznym prawem spaść miala). Poeta przedsta­wia Urszulkę jako dziecko idealne (Tren XII jest peanem na jej cześć: ochędożne, postuszne, karne, niepieszczone (...), roztropne, obyczajne, ludzkie, nierzew­liwe, dobrowolne, ukladne i wstydliwe, które było wielką pociechą i radością rodziców (nie dopuściłaś nigdy matce się frasować ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować). To ona tworzyła pełną miłości i harmonii atmosferę w domu czarnoleskim (teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu).

W. Szekspir „Hamlet" - Chociaż zako­chana w Hamlecie, Ofelia jest jednak posłuszna woli ojca, gdy ten aranżuje jej spotkanie z księciem, a sam, wraz z Klaudiuszem, podsłuchuje rozmowę młodych. Stosuje się do poleceń Polo­musza: odsyła listy Hamleta i prezenty od niego. Poloniusz natomiast bez skru­pułów wykorzystuje córkę do tego, by przypodobać się nowemu władcy. Po­służył się Ofelią, by dociec, z czego wynika obłęd Hamleta.

Molier „Skapiec" - Harpagon traktuje nieufnie i z niechęcią zarówno Kleanta, jak i Elizę. Jednak wobec córki jest szczególnie okrutny: wyśmiewa ją, przedrzeźnia. Zupełnie nie liczy się z jej wolą - chce ją wydać za starego czło­wieka tylko dlatego, że ten decyduje się wziąć ją bez posagu. Harpagon o córce mówi: zle zielsko szybko rośnie, toteż Eliza schodzi mu z drogi, ustępuje we wszystkim, pragnie jak najszybciej opu­ścić dom.

Molier „Świętoszek" - Marianna stara się być dobrą i posłuszną córką. Nie­stety, ojciec uniemożliwia jej to. W swo­im zaślepieniu Orgon postanawia bo­wiem wydać ją za Tartufa, nie zważając na uczucia dziewczyny. Kiedy Marian­na próbuje się bronić przed niechcianym małżeństwem, ojciec zarzuca jej nie­wdzięczność i brak posłuszeństwa. Mi­

mo to w chwili próby, gdy Orgonowi za sprawą intryg Tartufa grozi kompletna ruina i utrata wolności, córka dzielnie trwa przy nim.

J. Słowacki „Balladyna" - Dwie córki starej wdowy są krańcowo różne: Alina jest szczera, życzliwa, pracowita i szla­chetna, natomiast Balladyna - zawistna, zła, podstępna i zbrodnicza. Obie głośno deklarują, że bardzo kochają matkę, ale prawdziwie i szczerze troszczy się o nią tylko Alina. Wymusza ona na Kirkorze obietnicę, że jeśli ją poślubi, zabierze do pałacu także starą matkę. Natomiast Balladyna wstydzi się matki, wypiera się jej. Wypędza staruszkę z zamku, skazując ją na głód i poniżenie. Zgadza się, aby matkę torturowano. Jest zbrod­niczą siostrą, żoną i córką.

H. Balzac „Ojciec Goriot" - Anastazja i Delfina traktują ojca jednakowo - wi­dują się z nim tylko po to, aby otrzymać pieniądze na nową suknię lub spłatę długów. Nie ma natomiast dla niego miejsca w ich rezydencjach, bo obie wstydzą się swego pochodzenia i ojca. Jeśli Goriot przychodzi do pałacu któ­rejś z córek (aby przynieść pieniądze ze

sprzedaży jakichś rodzinnych pamią­tek), wpuszczany jest kuchennymi drzwiami. Żadna z nich nie znajdzie czasu, aby być przy ojcu w chwili śmierci, choć starzec marzył o tym i prosił, by je zawiadomić, że umiera. Żadna z nich nie pojawi się też na pogrzebie. Goriot zostanie pochowany jak nędzarz. Wycisnąwszy cytrynę, córki porzuciły ją na rogu ulicy.

F. M. Dostojewski „Zbrodnia i kara" - Sonia jest córką Marmieładowa z pier­wszego małżeństwa. Warunki, w jakich żyje rodzina i nałóg ojca, zmuszają ją do wyprowadzenia się z domu i do pro­stytucji. Zarobione w ten sposób pienią­dze Sonia oddaje Katarzynie Iwanownej na utrzymanie rodziny. Sonia nie bun­tuje się przeciwko niczemu, wszystkich stara się zrozumieć i wszystkim pomóc, toteż ojciec często wykorzystuje jej ła­godność i dobre serce, prosząc o pienią­dze na wódkę.

B. Prus „Lalka"- Wychowana w luk­susie i rozpieszczana przez ojca, Izabela Łęcka wyrosła na egoistkę. Nie inte­resują jej ani kłopoty, z jakimi zmaga się Tomasz Łęcki, ani też stan jego zdrowia. Izabela wymaga ciągłej adoracji, uwagi, troskliwości, natomiast nie potrafi tego odwzajemnić. Ponieważ ojciec przez całe życie strzegł jej przed wszelkimi trudnościami, jest niesamodzielna ży­ciowo, nieodporna. Z lękiem rozmyśla, co by się z nią stało, gdyby ojciec umarł.

E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - Jus­tyna Orzelska i jej ojciec mieszkają w Korczynie na łaskawym chlebie Be­nedykta jako jego dalecy krewni. Jus­tyna dostrzega wszelkie minusy ojca (lekkoduch, człowiek nie myślący ani o jej przyszłości, ani o uwłaczającej sytuacji ubogich krewnych), mimo to zawsze staje w jego obronie, nie po­zwalając się publicznie naśmiewać ani z ojca, ani z jego dziwactw. Decydując się na małżeństwo z Bohatyrowiczem, pomyśli także i o tym, że ojciec na starość będzie miał własny kąt.

H. Sienkiewicz „Krzyżacy" - Danuśka jest jedyną, ukochaną córką Juranda, toteż w trosce o jej bezpieczeństwo ojciec odeśle ją po śmierci matki na dwór Anny Mazowieckiej. Zgodnie ze średniowieczną obyczajowością, dziew­czyna jest posłuszna woli ojca, który początkowo przeznaczył ją do klasztoru. Gdy Danuśka zostanie uprowadzona przez Krzyżaków, Jurand poświęci dla jej ratowania rycerski honor, narazi życie.

G. Zapolska „Moralność pani Duls­kiej" - Obie córki Dulskiej (Hesia i Me­la) są całkowicie zdominowane przez matkę i podporządkowane jej. Zwłasz­cza Mela boi się matki i nie chce się jej narazić, Hesia natomiast ma do niej stosunek krytyczny, często ją przedrzeź­nia. Obie dziewczynki nie mają żadnego kontaktu z ojcem. Wychowane w atmo­sferze kultu pieniądza, podwójnej moral­ności, fałszywego wstydu, powielą za­pewne w przyszłości taki model rodzi­ny.

W.S. Reymont „Chłopi" -1) Jagna jest przez matkę rozpieszczana. Dominiko­wa wymaga pracy od synów, córkę oszczędza, toteż dziewczyna myśli głó­wnie o tym, w co się przystroić. Biernie podda się też woli matki, gdy trzeba będzie zdecydować o małżeństwie. Jag­ny nie interesują Borynowe morgi, a tyl­ko skrzynie pełne korali, kolorowych chustek, wstążek. To ciągle duże dziec­ko, które bez pomocy matki nie dałoby sobie rady z gospodarstwem Boryny. 2) Hanka pochodzi z biedoty, dla niej małżeństwo z Antkiem jest awansem. Mieszkając u Macieja na łaskawym chlebie, nie bardzo może pomagać ojcu - staremu Bylicy. Wypędzeni przez starego Borynę Antkowie, zamieszkają wraz z Bylicą w jednej izbie i wtedy rola córki zostanie zdominowana przez rolę żony i matki. W zakończeniu powieści Hanka zgodzi się też, aby ojciec został żebrakiem.

Z. Nałkowska „Granica"- 1) Przez lata Elżbieta była pozbawiona emoc­jonalnego kontaktu z matką, wychowy­wała ją ciotka Kolichowska. Późniejsze spotkania obu kobiet (okres narzeczeńs­twa i małżeństwo Elżbiety) przypomi­nały raczej relacje koleżeńskie. Sprawi­ło to, że Elżbieta była kobietą chłodną, powściągliwą, Zenon zarzucał jej wręcz: widzisz, jesteś obca, jest w tobie wrogość. 2) . Justyna była nieślubnym dzieckiem Bogutowej. Miała jednak dla matki zawsze sporo serdeczności. Szczerze martwiła się jej stanem zdro­wia (podróż do miasta). Ogromnie roz­paczała po śmierci Bogutowej: nikogo nie miałam, tylko tę jedną mamę.

.

*.Zrozumiałam, że tajemnica napięć mię­dzy matką a córką polega prawdopodo­bnie na tym: zbyt podobne do siebie, by nie patrzeć jedna na drugą, jak na lekko wykrzywione odbicie w lustrze. Kiedy ranią się wzajemnie, to jakby same siebie''.

(A. Nolland)

*. Syn jest synem do czasu, kiedy się ożeni. Córka pozostaje córką na całe życie. (przysłowie angielskie)

* Córka często wkłada płaszcz matki. (przysłowie fińskie)

---