Pogrzeb

Pogrzeb - Inaczej pochówek, jest cere­monią składania do grobu zmarłego. W przeszłości związany był z bogatym rytuałem (np. czuwanie przy marach, wspólne modlitwy, msza żałobna, stypa, podział majątku po zmarłym), z którego obecnie ocalało niewiele.

Liryka- funeralna (żałobna) - Rodzaj liryki opiewającej życie zmarłego (prze­ważnie znanej osobistości), wyrażającej żal po jego stracie bądź pocieszającej (liryka konsolacyjna).

Biblia (NT) - Ewangelie mówią, iż pogrzebem Chrystusa zajął się Józef z Arymatei. Udał się on do Piłata, poprosił o zgodę na pochówek ciała Jezusa, sam też zdjął ciało z krzyża (nawiązanie: obraz Rembrandta „Zdję­cie Chrystusa z krzyża") i pochował je w wykupionym przez siebie grobie. Trzy dni po pogrzebie niewiasty wy­brały się, by namaścić zmarłego olej­kami. Zastały pusty grób, a aniołowie, których spotkały na swej drodze, ob­wieścili im zmartwychwstanie Jezusa.

Mitologia - Tradycj a nakazywała staro­żytnym dopełnienie określonej ceremo­nii pogrzebu, składającej się z kilku­dziesięciu obrzędów, m.in.: przywoła­nia ducha zmarłego, stwierdzenia zgonu przez poruszenie ciałem, włożenia obola w usta zmarłego (symboliczna zapłata dla Charona) czy namaszczenia ciała olejkami. Zwłoki grzebane były na cmentarzu, często też palono je, by pochować prochy i kości. Następnie odprawiano obrzędy oczyszczające i stypę. Na grobie wydawano ucztę dla zmarłego, a do grobu kładziono przed­mioty użytku codziennego. Zaniechanie tych obrzędów groziło nie tylko karą zesłaną przez bogów na krewnych zmar­łego, ale również tym, iż jego dusza będzie się błąkała po zaświatach.

Sofokles „Antygona" - Konflikt dwóch racji koncentruje się wokół sprawy po­chówku Polinejkesa. Antygona, naru­szając prawo królewskie, w poszanowa­niu praw boskich, kierując się miłością siostrzaną, chowa brata uznanego za zdrajcę.

J. da Voragine „Legenda na dzień św. Aleksego" - Pogrzeb świętego poprze­dzają siedmiodniowe modlitwy przy marach. W kościele św. Bonifacego gromadzą się niemal wszyscy Rzymia­nie, którzy chcą uczestniczyć w po­chówku. W tym czasie zbudowano gro­bowiec ze złota i drogich kamieni, w którym później złożono ciało Alek­sego. Wtedy to z grobu zaczął wydoby­wać się słodki zapach, w niczym nie podobny do woni rozkładających się zwłok (znamię świętości zmarłego).

Legendy arturiańskie - Według podań król Artur, śmiertelnie raniony w bitwie, przewieziony został na wyspę Avalon. Tam śpi snem wiecznym, a obudzi się, gdy będzie mógł wrócić do swego króle­stwa.

J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - W liście pożegnalnym do Lotty Werter przedstawia swe życzenia dotyczące pochówku. Chciałby spoczy­wać na skraju cmentarza, przy drodze. Prosi, by pochowano go w stroju, które­go kiedyś dotknęła Lotta, by nie prze­szukiwano jego kieszeni, gdyż w jednej z nich znajduje się różowa wstęga uko­chanej. Pogrzeb Wertera odbywa się w nocy. Za trumną idzie ojciec Lotty z synami. Nie ma ani Lotty ani Alberta. Chowają go do grobu prości rzemieśl­nicy.

A. Mickiewicz „Lilije" - Pani, w oba­wie, żc mąż wykryje jej zdradę, zabija go i chowa w gaju, na łączce przy ruczaju. Na grobie sieje kwiaty lilii, którym nakazuje: Rośnij kwiecie wyso­ko, Jak pan leży glęboko. Pogrzeb pana, zgodnie z ludowymi wierzeniami, nie uchronił pani od zemsty zza grobu, albowiem nie masz zbrodni bez kary.

H. Balzac „Ojciec Goriot" - Końcowa scena powieści to pogrzeb ojca Goriot. Za trumną idzie tylko Eugeniusz Rastig­nac. Córki Goriota, zajęte własnym ży­ciem, nie uczestniczą w pochówku. Ten człowiek, tak niegdyś bogaty, chowany jest jak nędzarz.

C.K. Norwid „Berna pamięci żałobny rapsod" - Obraz ceremonii żałobnej stylizowany jest na wizję pogrzebów dawnych wodzów słowiańskich i ger­mańskich. Za zmarłym, nazwanym tutaj „Cieniem", postępuje orszak postaci (panny żałobne, chłopcy, pachołki słu­żebne), symbolizujący Polaków odpro­wadzających do grobu swego bohatera. Dwie ostatnie strofy opisują pochód żałobników, który dalej bądzie szedł przez świat (kontynuował dzieło zmar­łego) i, jak Jozue Jerycho, zdobędzie ujęte snem grody (niedojrzałe i uśpione społeczeństwo).

S. Żeromski „Przedwiośnie" - 1) W czasie rewolucji Cezary Baryka pra­cuje przy grcebaniu zwłok ofiar roz­ruchów w zbiorowych mogiłach. Po pochowanych nie pozostanie żaden ślad, ich krewni nigdy nie odnajdą grobów. Momentem przełomowym dla Baryki jest pochówek młodej, niewinnej Or­mianki, która została bestialsko zamordowana. Od tej chwili Cezary zaczyna się zastanawiać nad sensem rewolucji. 2) Stary Baryka, ojciec Cezarego, umie­ra podczas drogi powrotnej do Polski. Został pochowany przy kościele w jed­nym z mijanych miasteczek. Ceremonii pochówku dokonali dwaj obcy mu lu­dzie, podczas gdy jego syn jechał do Warszawy.

Z. Nałkowska „Granica" - Śmierć sta­rej Bogutowej i jej pogrzeb są dla Justyny początkiem dorosłego życia. Udaje jej się pochować matkę tylko dzięki finansowej pomocy Zenona; ina­czej zmarła spoczęłaby zapewne w zbio­rowej mogile.

M.A. Bułhakow „Mistrz i Małgorza­ta" -1) Opis pogrzebu Miszy Berlioza, prezesa Massolitu, stylizowany jest na ceremonię pochówku dostojnych dyg­nitarzy państwowych ZSRR. W kon­dukcie idącym za trumną znajdują się literaci, krytycy literaccy i ważne osobi­stości ze świata kultury. Konsternację żałobników wzbudza fakt, że poprzed­niego dnia ukradziono z sali Gribojedo­wa, gdzie były wystawione zwłoki, gło­wę nieboszczyka. Prawdziwy pogrzeb Berlioza odbędzie się jednak na balu u Wolanda, kiedy to zmarły zostanie skazany na rozpłynięcie się w nicość. 2) Modyfikując relację ewangelistów, Buł­hakow pisze, że zdjęcia ciała Jeszui dokonał Mateusz Lewita. On też czuwał nad pochówkiem zmarłego. Jeszuę po­chowano wraz z pozostałymi skazań­

cami w mogile za miastem. Tolmaj, nadzorujący pogrzeb, oznaczył grób tak, by można go było odnaleźć, a na palce zmarłych kazał nałożyć trzy różniące się od siebie pierścienie.

J. Głowacki „Antygona w Nowym Jo­rku" - Dramat jest nawiązaniem do „Antygony" Sofoklesa. Portorykańska dziewczyna, Anita, jedna z wielu bez­domnych w Tompkins Square Park, pragnie godnie pochować swego uko­chanego, płaci więc Pchełce i Szaszy za przywiezienie jego zwłok z Long Island do parku, by mogłą je pogrzebać zgod­nie z rytuałem, urządzić stypę, znać miejsce, by móc odwiedzać grób. Przed­sięwzięcie się udało; ciało Johna przy­wieziono do parku. Odbył się godny pochówek. Anna wypełniła obowiązek wobec zmarłego, ale naraziła się miastu. Ten pogrzeb, to powtórzenie antyczne­go konfliktu jednostka-państwo.

* Pieska śmierć - marna, nędzna, niesławna śmierć albo strach przed pozostawieniem ciała bez pogrzebu, co miałoby katastrofalne skutki dla zmarłego.

* „W tych czasach pełnych zamętu i grozy niektórych ludzi grzebano dwa razy, a innym udawało się zmartwychwstać".

(B. de Launay)

*„Kto już nie kocha i nie błądzi, niech da się pogrzebać".

(J. W. Goethe)

* „Dobrze, że człowiek nie może iść za własnym pogrzebem, bo by mu serce z żalu pękło". (L. Drzewiecki)

* „Wzruszające, ilu żyje po to, by zasłużyć na wspaniały pogrzeb". (E. Iwanicki)

* „Człowiek mógłby żyć samotnie przez całe życie. Ale chociaż sam mógłby wykopać swój własny grób, musi mieć kogoś, kto go pochowa".

(J. Joyce)

---