Vede-mecum
I Gatunek: cykl poezji, składa się ze 100 części, przedmowa jest pisana prozą, wiersz Ogólniki został przyjęty przez poetę jako wstęp, natomiast epilog stanowi list Do Walentego Pomiana Z.
II Tytuł: oznacza w języku łacińskim Pójdź za mną. Jest to zaproszenie do wspólnej wędrówki, kierowane do czytelnika, stawia poetę w roli duchowego przewodnika zarówno wobec jemu współczesnych, jak też w stosunku do późniejszych odbiorców dzieła.
III Prorok Ezechiel - potencjalny patron cyklu (wygnaniec, zapowiadał odrodzenie Izraela, przywiązany do tradycji i ideałów, pisał o ojczyźnie)
IV Adresat
- artyści polscy - np. Do czytelnika - wykłada stanowisko wobec kryzysu literatury i sztuki polskiej - jest to adres o charakterze polemicznym i ironicznym
- dziennikarstwo - publicystyka literacka (krytyka) - zarzuca im niski poziom ducha
- przyjaciele poety - zmarli lub "umarli za życia"
V Koncepcja poety wieszcza:
- wieszcz zna prawdy życia: objawione lub rozpoznane
- wieszcz chce spełniać swoje powołanie jako tłumacz znaków
- wieszcz to przewodnik
VI Treść:
- analiza stanu narodowego ducha
- analiza europejskiej cywilizacji
- obraz zafałszowań, głownie w zakresie życia duchowego.
VII Ogólniki
- otwiera cykl Vade-mecum i pełni funkcję wprowadzenia do całego tomu
- w pierwszej zwrotce mamy przedstawiony sposób pojmowania kształtu ziemi, przez człowieka młodego (wiosna życia), skłonnego do uproszczeń, spontaniczności, który stanowczo, z wykrzyknieniem jest przekonany o kulistości ziemi.
- w drugiej zwrotce przedstawiona jest osoba dojrzała (jesień życia), która ostrożnie, dokładnie i rzetelnie wypowiada się, iż ziemia jest spłaszczona po bokach, jego twierdzenie jest jednak otwarte na dalsze przemyślenia, i lepiej oddaje prawdę.
- celem i zadaniem poezji oraz retoryki jest służba prawdzie.
- należy ponosić odpowiedzialność za słowa
- wiek zobowiązuje do samokontroli i pielęgnowania prawdy
- z wiekiem poglądy na świat zmieniają się, pod wpływem utraty spontaniczności ale i zyskaniu skłonności do przemyśleń i refleksji. Pierwsze powierzchowne wrażenie daje możliwość późniejszego dostrzeżenia głębszej prawdy, doświadczenie wyostrza patrzenie na świat.
- Odpowiednie dać rzeczy - słowo! Odpowiednie - to znaczy zgodne z prawdą i wiedzą mówiącego na dany temat.
- moralnym obowiązkiem człowieka jest również przyznanie się do pomyłki i weryfikacja dotychczasowej opinii.
VIII Pielgrzym
- pielgrzym jako określenie stanu w jakim żyje człowiek.
- metafora wędrówki przez życie - starotestamentowy obraz wędrówki przez pustynie, która prowadzi ku niebu.
- podmiot nie ma własnego miejsca na ziemi, cały świat stał się dla niego domem.
- utwór kierowany jest to wszystkich tych, którzy nie rozumieją i nie akceptują sposobu jego życia.
- przywiązanie do osiadłego trybu życia pozbawia ludzi duchowego wymiaru, i możliwości szerszego spojrzenia na świat.
- pochwała stanu natchnionego pielgrzyma, która pozwala na dalszą ewolucję osobowości.
IX W Weronie
- w utworze pojawia się obraz Szekspirowskiej Werony, opis gruzów domów, dwóch zwaśnionych rodów, nad którymi widać spadające gwiazdy.
- pojawia się rozmowa między cyprysami a ludźmi uczonymi
- niebo, symbol stałości jest zdumione losem człowieka, tragedią i potęgą miłości, czego efektem są spadające gwiazdy
- dyskusja toczy się wokół tego czym jest owa gwiazda, symbolem współczucia jakie okazuje niebo (cyprysy) czy zwykłym kamieniem, zjawiskiem fizycznym (ludzi)
- wizja cyprysów daje nadzieje, że człowiek nie jest na świcie sam, są siły które mogą w życie ingerować
- wizja ludzi pozostawia człowieka osamotnionego, gdyż jego losy pozostają obojętne światu
- utwór pokazuje ludzką obojętność
- romantyczna polemika między czuciem a rozumem
X Sfinks
- sfinks w starożytnym Egipcie wyobrażał leżącego lwa z ludzką głową.
- symbol przeszłości ludzkości, okrytej tajemnicą, skarbnicę prawd o świecie i człowieku
- w wierszu oznacza nieświadomość i niewiedzę, cywilizację głodną prawdy.
- ta poetycka przypowieść próbuje określić istotę społeczeństwa
- Sfinks zadaje pytanie kim jest człowiek, człowiek odpowiada i wygrywa życie
- człowiek jest nieświadomym kapłanem, niedojrzałym - dramat człowieczeństwa
- kapłan jest przewodnikiem duchowym, obdarzonym wiedzą i doświadczeniem, jest wybrańcem, człowiek nieświadomy swego posłannictwa, popełnia błędy, grzeszy. Upada i podnosi się. Mimo słabości i ograniczeń jest wielki, bo wciąż próbuje, dąży do celu- do pełni człowieczeństwa. Szuka w życiu dobra, prawdy i piękna. Dojrzewa - cel życiowy.
XI Fatum
- nieszczęście zostało w tym wierszu upersonifikowane, stało się zwierzęciem, które atakuje człowieka.
- fatum pojawia się niespotykanie i zasyła na człowieka nieszczęścia, gdy człowiek załamuje się nad swoim losem przegrywa, i pogrąża się głębiej, podmiot przeciwstawia się losowi, patrzy fatum prosto w oczy i zwalcza przeciwności - wygrywa.
- zdobywa nowe doświadczenia, rozwija się.
- należy patrzeć w nieznane jak na możliwość rozwoju, oczyma badacza, artysty szukającego natchnienia.
- człowiek uczy się na błędach