PRAWO KONSTYTUCYJNE - WYKŁAD 7
TEMAT:
Prezydent
Istnieją dwie głowy państwa
monarcha- król
republika- prezydent
I Konst., która wprowadziła prezydenta do Konst. To Stany Zjed.-1787r
W Europie - Konst. II Rep. Francuskiej - 1848r
1875r- konst. Francuska na trwałe wprowadziła ustrój republikański.
Konst. Niemiec 1919 (weimarska)-zapoczątkowała etap silnej prezydentury. System półprezydencki.
Koncepcja słabej prezydentury przyjęła nasza konst. Marcowa z 1921r.
Silną prezydenturę zachowały np. stare ZSRR, Białoruś.
Słabą prezydenturę przyjmują Czechy i Węgry.
Przyjęcie małej konst. Z 1992 przyjęło słabą prezydenturę, a konst. Z 1997r jeszcze bardziej ją osłabiła.
W latach 1947-1952- istniał urząd prezydenta RP (był nim Bierut).
Instytucja prezydenta RP została odnowiona po 1989 (Jaruzelski).
W 1990- odbyły się wybory powszechne (Wałęsa).
Art. 10 ust. 2 - prezydent jest to organ władzy wykonawczej. Nastąpiło osłabienie prezydenta w konst. W 1997r.
Prezydent jest wybierany przez naród(wybory powszechne)
Art.126 K- funkcje ustrojowe prezydenta:
prezydent najwyższy przedstawiciel państwa
nie jest przedstawicielem narodu
jest gwarantem ciągłości władzy państwowej
prawo skrócenia kadencji prezydenta
Art. 244 K
czuwanie nad przestrzeganiem konst. (wniosek do Tryb. Konst.)
prezydent może wystąpić z wnioskiem (art.156)
stanie na straży suwerenności państwa i bezpieczeństwa
zwierzchnik sił zbrojnych
prezydent w zastępstwie sejmu może postanowić o ogłoszeniu stanu wojennego
TRYB WYBORU PREZYDENTA
Od roku 1990
Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych i w głosowaniu tajnym.
SYSTEM RP - to system większości mieszanej (bezwzględnej). Istnieje możliwość przeprowadzania II tur głosowania. Gdy w I turze żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów wtedy jest II tura po 14 dniach od I tury. W II turze bierze udział dwóch kandydatów z największą ilością głosów. W sytuacji śmierci kandydata na jego miejsce wstępuje kolejny kandydat, który otrzymał największą ilość głosów. Prezydentem zostaje osoba, która dostanie większą ilość głosów.
PRAWO WYBORCZE
Czynne prawo wyborcze- posiadanie obywatelstwa, ukończone 18 lat, oprócz osób ubezwłasnowolnionych, pozbawionych praw publicznych i wyborczych.
Bierne prawo wyborcze- ukończone 35 lat, które mają czynne prawo wyborcze.
WYBORY PREZYDENTA- zarządza Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 100 dni, a nie później niż na 70 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta. Wybory muszą się odbyć w wolny dzień od pracy i w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyboru. Kadencja trwa 5 lat i jest możliwość powtórzenia, ale tylko jeden raz.
MANDAT PREZYDENCKI- Zasada niepołanczalności (art. 132 K). Prezydent nie może pełnić żadnej innej funkcji jednocześnie np. posła czy senatora.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
1. polityczna- za kierunek prowadzonej polityki, taką odpowiedzialność prowadzi rząd przed sejmem.
2.konstytucyjna- za naruszenie ustaw.
Prezydent może być kontrolowany przez opinię publiczną. W 1962r prezydent Szarlegont ??
Zarządził referendum i przegrał.
Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed TS. (2/3 głosów ustawowej liczby głosów członków zgromadzenia 640+100 senatorów).
Art. 131 ust 2
Stwierdzenie nieważności- Sąd najwyższy może wydać orzeczenie niewazności już po wyborze prezydenta i wtedy odbywają się kolejne wybory, gdyż nastąpiło opróżnienie prezydenta.
trwałą niezdolność prezydenta orzeka...
skazanie prezydenta wyrokiem TS
KONTRASYGNATA- podpisanie aktu urzędowego prezydenta przez prezesa RM. Może mieć tylko formę pisemną. Odnosi się tylko do aktów pisemnych. Wymagają podpisów premiera.
AKTY URZĘDOWE - wszystkie decyzje i działania podejmowane przez prezydenta w okresie sprawowania urzędu.
PRELOGATYWY- akty urzędowe prezydenta zwolnione z kontrasygnaty. Jest ich 30 (art. 144 ust 3 K).
KOMPETENCJE PREZYDENTA:
wobec parlamentu
wobec rządu
wobec władzy sądowniczej
w sprawach polityki zagranicznej
w sprawach obronności i bezpieczeństwa państwa
kompetencje prawotwórcze
tradycyjne kompetencje wobec państwa
prawo łaski
nadawanie obywatelstwa
nadawanie orderów i odznaczeń
weto prezydenta- zawieszające do ustaw odrzucające większościa3/5 głosów.
Adresat orędzia prezydenta- konstytucja nic o tym nie mówi. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.
Amenstia- to ustawa parlamentu w sposób generalny łagodząca skutek orzeczeń sądowych.
Abolicja- ustawa parlamentu darowująca lub puszczająca w niepamięć pewne typy przestępstw
Akt łaski- np.: wydany osobiście jednemu więźniowi, a nie całej grupie.
Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi.
Organem doradczym prezydenta jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Prezydent może wprowadzać częściową lub powszechną mobilizację na wniosek RM.
Stany nadzwyczajne- wiążą się też z polityką bezpieczeństwa. Są 3 stany:
stan wojenny - wprowadzany przez prezydenta
stan wyjątkowy - wprowadzany przez prezydenta
stan klęski żywiołowej - przez RM
Sejm może uchylić wprowadzenie rozporządzenia prezydenta na stan wyjątkowy czy wojenny większością bezwzględną głosów. Sejm nie może uchylić rozporządzenia RM o wprowadzeniu klęski żywiołowej. Kadencja sejmu jest przedłużona na czas stanu wyjątkowego, nie może być jednak przeprowadzone referendum ogólnokrajowe i wybory prezydenta.
W czasie stanu nadzwyczajnego nie może być zmieniona konstytucja.
Prezydent wydaje rozporządzenia z mocą ustawy tylko w stanach nadzwyczajnych.
Prezydent wydaje
- rozporządzenia
- postanowienia
- zarządzenia
RADA MINISTRÓW
Organ władzy wykonawczej (art. 10)
Art. 146 ust 1 K- RM prowadzi politykę wew. I zew. Polski.
Domniemanie kompetencji
Ust 2 do RM należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych...
TRYB POWOŁANIA RADY MINISTRÓW
rozpoczyna się w momencie dymisji RM, którą składa prezes RM
premier składa dymisję Radzie Ministrów :
na 1 posiedzeniu sejmu
w razie nie uchwalenia przez sejm wotum zaufania(istnieją 2 momenty kiedy sejm może odmówić:
w trybie powołania nowego rządu art. 154 ust 2
kiedy sejm może odmówić to art. 160 kiedy RM już działa
wyrażenie RM wotum nieufności(konstruktywne wotum nieufności- sejm musi równocześnie wybrać nowego premiera)
rezygnacja prezesa RM (dymisja całej RM) Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji RM.
sytuacja śmierci premiera- nie reguluje tego konst. Jeden z wicepremierów musi zgłosić dymisję, rząd musi poddać się do dymisji
moment złożenia desygnacji rozpoczyna nową kadencję RM
w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia sejmu albo przyjęcia dymisji RM. Prezydent desygnuje prezesa RM oraz powołuje nowy rząd
uzyskanie przez RM wotum zaufania w ciągu 14 dni od powołania, zaprzysiężenia prezydenta premier wygłasza ekspoze i prosi sejm o udzielenie wotum zaufania. Sejm udziela wotum zaufania bezwzględną większością głosów.
Większość bezwzględna- gdy za głosuje więcej osób niż przeciw i wstrzymujących się razem wziętych.
II procedura powołania RM ( pierwsza rezerwowa procedura) art. 154 ust 3 - inicjatywa przechodzi w ręce sejmu. Sejm w ciągu 14 dni wybiera nowego prezesa RM i proponowany przez niego skład rządu
Rola prezydenta ogranicza się tylko do powołania
Sejm wybiera premiera i skład RM większością bezwzględną
III procedura (druga rezerwowa procedura) art. 155 jest analogiczna do I procedury z wyjątkiem, że wotum zaufania jest przydzielone zwykłą większością głosów
Wotum nieufności- jest udzielane większością ustawowej liczby posłów 460:2+1 /231
Może wystąpić grupa 46 posłów. Głosowanie odbywa się najwcześniej po upływie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku.
Odpowiedzialność indywidualna- sejm może uchwalić wotum nieufności wobec indywidualnych członków oprócz premiera. Wniosek składa grupa 69 posłów; następuje większością ustawowej liczby posłów (231).
SKŁAD RM
Premier
Ministerstwo
Mogą być ; wicepremierzy, przewodniczący komitetów określonych w ustawach
Komitet Integracji Europejskiej
Komitet Badań Naukowych
2 KATEGORIE MINISTRÓW
ministrowie resortowi - kierujący działaniami adm. Rządowej
ministrowie bez teki ????- wypełniają zadania określone przez premiera
Rozporządzenia wydawane są przez:
ministrów resortowych
komitety integr. Europ. i badań naukowych
RM podejmuje decyzje w drodze uzgodnień. Kiedy nie ma kompromisu premier może zażądać głosowania. Decyzje mogą być podejmowane w trybie obiegowym. RM może zbierać się pod przewodnictwem prezydenta ( rada gabinetowa) - tylko w sprawach szczególnej wagi. Nie może wypełniać kompetencji RM. RM wydaje uchwały.