Samobójstwo

Samobójstwo - Gest samobójczy, ode­branie sobie życia, np. z powodów oso­bistych (nieszczęśliwa miłość, nie uło­żone życie prywatne), politycznych (zdrada, niezgoda na zastany porządek polityczny) lub egzystencjalnych (ból istnienia, brak idei przewodniej w życiu, niepogodzenie się z samym sobą itp.). W literaturze przedstawiane jest naj­częściej jako: 1) gest samobójczy; 2) rozważania o istocie samobójstwa; 3) nieudana próba samobójcza.

Biblia -1) Zgodnie z piątym przykaza­niem dekalogu („Nie zabijaj") samobój­stwo jest grzechem śmiertelnym, ponie­waż człowiek sam sobie odbiera życie dane przez Boga. 2) Według tradycji chrześcijańskiej Judasz Iskariota, zdraj­ca Chrystusa, oddał Sanhedrynowi trzy­dzieści srebrników i powiesił się z roz­paczy.

Mitologia - I) Jokasta, żona i matka Edypa, odbiera sobie życie, kiedy Tej­rezjasz wyjawia jej prawdę: przepowie­dnia Pytii spełniła się - Jokasta po­ślubiła własnego syna i urodziła mu czworo dzieci. 2) Zamurowana przez Kreona Antygona, odbiera sobie życie (wiesza się) i gdy władca Teb chce odwołać swój wyrok, jest już za późno.

Sofokles „Antygona" - Na wieść o śmierci ukochanej, Hajmon, syn Kreo­na, popełnia samobójstwo. Wkrótce po­tem odbiera sobie życie jego matka.

W. Szekspir „Romeo i Julia" - Samo­bójstwo kochanków było dziełem przy­padku - Romeo nie dowiedział się o pla­nie ojca Laurentego i był przekonany, że Julia nie żyje. Odebrał sobie życie, a zaraz potem zabiła się i ona. Ta tragiczna śmierć kończy waśń między rodami Kapulettich i Montekich.

W. Szekspir „Makbet" - Nękana wy­rzutami sumienia lady Makbet (wciąż widzi na swych rękach krew) popełnia samobójstwo, gdy na zamek Makbeta wkraczają wojska Makdufa. Na wieść o tym jej mąż wypowiada słowa: Powin­na była umrzeć nieco później. Czego się było tak spieszyć z tą wieścią?

J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Samobójstwo Wertera było następstwem nie tylko nieszczęśliwej miłości do Lotty, lecz także choroby wieku, której uległ bohater. Werter stał się postacią kultową dla pokolenia prze­łomu XVIII i XIX w., a powieść zapo­czątkowała falę samobójstw wśród mło­dzieży.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - Gus­taw, jako bohater werterowski, popełnia samobójstwo z miłości do Maryli, która wybrała innego, bogatszego mężczyznę. Samobójstwo nie kończy jednak życia bohatera. Patrz: miłość silniejsza niż śmierć, zjawy - upiory - wampiry.

A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" - Osądzony przez sąd kapturowy, skaza­ny na śmierć, Wallenrod postanawia sam odebrać sobie życie. Z poczuciem klęski i wyrządzonego zła, bohater wy­pija truciznę podaną mu przez Halbana.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. III-Rolli­son, uwięziony przez Nowosilcowa, na skraju załamania psychicznego odważa się popełnić samobójstwo (wspiera go przy tym myślami Konrad). Próba sa­mobójcza - bohater rzucił się z okna swojej celi - nie powiodła się.

Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" ­Hrabia Henryk, zdradzony przez swych sojuszników, rzuca się ze skały, woła­jąc: Poezjo, bądź przeklęta Jego samo­bójstwo jest próbą ocalenia honoru.

B. Prus ,,Lalka" - 1) Zdradzony przez Izabelę Łęcką Wokulski postanawia za­kończyć życie, rzucając się pod pociąg. Od śmierci ratuje go dróżnik Wysocki. 2) W zakończeniu powieści, kiedy snuje się domysły na temat dalszych losów Wokulskiego, pojawia się i myśl, że prawdopodobnie wysadził się w powiet­rze w ruinach zamku w Zasławiu.

H. Sienkiewicz ,,Krzyżacy" - Komtur ze Szczytna. puszczony wolno przez Juranda ze Spychowa. którego kiedyś oślepił i okaleczył. popełnia samobójst­wo. nie mogąc znieść miłosierdzia oka­zanego mu przez swą dawną ofiarę.

H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski" - Samobójczy gest Wołodyjowskiego - wysadzenie w powietrze twierdzy w Kamieńcu wraz z całą jej załogą - jest powtórzeniem ofiary Ordona z wiersza Mickiewicza. Podkreśla on, iż patrio­tyzm i honor żołnierza polskiego wart jest więcej niż życie.

S. Żeromski „Ludzie bezdomni" - Sa­mobójstwo inżyniera Korzeckiego jest potwierdzeniem jego pesymistycznej wizji życia i świata, niewiary w moż­liwość zmian i całkowitej bezideowości. Korzecki po napisaniu listu pożegnal­nego do Jucłyma zastrzelił się.

.

Z. Nałkowska „Granica" - Samobójst­wo Zenona Ziembiewicza kończy jego karierę, która była odzwierciedleniem maksymy: Cel uświęca środki. Skom­promitowany jako polityk i jako czło­wiek, okaleczony, Ziembiewicz strzela do siebie.

A. de Saint-Exupery „Mały Książę" - Jedyną drogą powrotu na planetę Małego Księcia jest śmierć. Bohater prosi żmiję, by go ukąsiła, sprowadziła na niego śmierć, aby tym samym jego duch odszedł z Ziemi.

H. Krall „Zdążyć przed Panem Bo­giem" - W czasie powstania w getcie jego dowódca, Mordechaj Anielewicz wraz z grupą ludzi popełnił zbiorowe samobójstwo w bunkrze na Miłej. Opo­wiadając o tym fakcie, Edelman jedno­cześnie odheroizowuje postać Aniele­wicza, dodając, że były z nimi prostytu­tki (bo w getcie nie powinni być tylko męczennicy i Joanny d'Arc). Komen­tując ten fakt, Edelman dodaje, że w tej sytuacji nie mieli prawa traktować swo­jej śmierci jak sprawę prywatną.

* „Samobójstwo to doniosły eksperyment o nieujawnionym rezultacie".

(S. Kisielewski)

* ,Jeśli ktoś nie popełnia samobójstwa, nie znaczy to, że wybrał życie. On tylko nie potrafi się zabić".

(A. Ryunosuke)

* „Kto jest na tyle słaby, że myśli o samobójstwie, jest za słaby, aby je popełnić".

(C. Pavese)

„Nie chodzi tu więc o to, czy ktoś jest słaby, czy silny, tylko - czy może przetrwać miarę swojego cierpienia, moralnego czy fizycznego, i uważam za rzecz równic dziwną mówić, że tchó­rzem jest człowiek, który sobie odbiera życie, jak byłoby niewłaściwe nazwać tchórzem tego, który umiera na złoś­liwą febrę".

(J. Goethe)

* „Jest w samobójstwie coś okropnego, że powinno się je potępić, a potępiając, ma się takie wrażenie, jakby się nie miało żadnego współczucia dla nieszczęścia". (H. Sienkiewicz)

* „Na samobójstwo jedynym lekarstwem jest dobroć Ciężaru życia zbyt często nie może udźwignąć serce człowieka, które się czuje tak strasznie samotne na świecie".

(M. Grossek-Korycka)

* „Dopóki się jest młodym, wszystko może być przyczyną pragnienia śmierci własnej".

(H. Bereza)

---