Dr Jolanta M. Wolińska Zagadnienia z wykładów ETYKA ZAWODU PSYCHOLOGA

WY 1: Terminologia i podział etyki

Wyróżnia się: etykę opisową, normatywną i metaetykę;

etykę ogólną i szczegółową

etykę kodeksualistyczną i sytuacyjną

etykę indywidualną I społeczną

• Pojęcie deontologii i etyki zawodowej

W 1965r w Paryżu na konferencji UNESCO uchwalono tzw. „Rekomendację” dla państw członkowskich, gdzie m. in. zalecano tworzenie kodeksów etyki zawodowej (kodeksów deontologicznych), które pomagają uniknąć konfliktów prawnych i krytyki profesjonalnej.

Jednakże każdy powinien również wypracować sobie indywidualną etykę profesjonalną;

Etyka zawodowa

• wyznacza wzory zachowań dla ludzi będących w roli wykonawców danego zawodu;

• spisane są normy odpowiadające na pytanie, jak - ze względów moralnych - przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak nie powinni postępować;

• wskazuje na dobra, które powinien mieć na uwadze przedstawiciel danego zawodu oraz na normy o dużym stopniu konkretyzacji, traktowane jako obowiązujące bezwarunkowo (bez wyjątków);

Etyka zawodowa uwzględni

• przede wszystkim dobro ludzi, na których pomyślność wpływa określona działalność zawodowa (w przypadku zawodu psychologa - pacjenci, klienci, uczniowie, rodzice itp.)

• dobro przedstawicieli danej grupy zawodowej, którzy mogą być narażeni na krzywdę wskutek działalności innych osób uprawiających dany zawód

Czy etyka zawodowa jest potrzebna?

• Psycholog to zawód zaufania społecznego ze względu na specyficzne relacje między psychologiem a klientem, który powierza psychologowi swoje intymne, osobiste przeżycia a psycholog ingeruje w życie wewnętrzne klienta;

• etyka zawodowa jest niezbędna, ponieważ wykonywanie roli zawodowej psychologa niesie za sobą ryzyko wyrządzenia komuś szkody;

• etyka zawodowa „sprawdza się” tylko w przypadku grup zawodowych zainteresowanych dobrymi praktykami, zdolnych do kontrolowania i przestrzegania zasad oraz karania odstępstw od tych zasad;

Dlaczego etyka zawodowa jest potrzebna?

- nie można ufać bezgranicznie dyspozycjom psychicznym, moralnej wrażliwości oraz niezawodnie dobrej woli wszystkich przedstawicieli zawodu psychologa;

- pojawiają się sytuacje konfliktowe, w których taka sama dobra wola dwóch osób prowadzi do różnych decyzji, a niezbędne są ujednolicenia wynikające z hierarchii wartości w ramach etyki zawodowej lub kodeksu zawodowego;

- daje możliwość skonfrontowania własnych oczekiwań wobec wybranego zawodu z moralnymi oczekiwaniami wobec tej profesji.

- umożliwi zwiększenie poziomu moralności osób wykonujących dany zawód;

- chroni interesy osób spoza danej grupy zawodowej.

Etyka zawodowa wydaje się niezbędna gdyż:

• zawód wiąże się z dużym prestiżem społecznym i odpowiedzialnością;

• przedstawicieli profesji charakteryzuje duża autonomia, brak lub znikoma możliwość sprawowania kontroli nad ich działaniem.

Kodeks etyczno-zawodowy psychologa przyjęty przez Walne Zgromadzenie Delegatów PTP w grudniu 1991.

Funkcje kodeksu zawodowego: informacyjna, ostrzegawcza, samouspokojenia i funkcja moralnej dezorientacji

Potoczne ujęcie zawodu psychologa - funkcjonujące społecznie stereotypy psychologa :

Psychologia w potocznym rozumieniu

Pojęcie profesjonalizmu

Model kwalifikacji psychologa: kwalifikacje metodologiczne; etyczne, teoretyczne i praktyczne.

WY 2: KWALIFIKACJE MORALNE PSYCHOLOGA W KSZTAŁTOWANIU ZAUFANIA SPOŁECZNEGO

POCZUCIE TOŻSAMOŚCI ZAWODOWEJ PSYCHOLOGA

PRAWDOMÓWNOŚĆ

LOJALNOŚĆ ZAWODOWA

ZAUFANIE W RELACJI OSOBOWEJ PSYCHOLOG - KLIENT (dokumenty):

Konstytucja zawiera zapisy szczególnie ważne dla obywatela-psychologa

Konwencja o ochronie praw człowieka- ratyfikowana 19.01.1993 r.

Ustawa o ochronie danych osobowych - obowiązuje od 29 sierpnia 1997 r.

Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa (KEZP) (21, 22, 23, 24),

USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO

ZAUFANIE W RELACJI OSOBOWEJ PSYCHOLOG - KLIENT:

• Rola zawodowa psychologa obejmuje ingerencję w sposób istnienia drugiego człowieka jako indywidualnej i niepowtarzalnej całości.

• Jej skutki mogą być nieodwracalne.

• Te okoliczności decydują o znaczeniu przestrzegania zasad etyki zawodowej w działalności psychologów i uzasadniają stawianie im wysokich wymagań etycznych.

• Jednym z dylematów natury etycznej, przed którym staje psycholog jest kwestia tajemnicy zawodowej.

Ogólnie przez tajemnicę lub sekret należy rozumieć wszelką informację, której na mocy moralnego zakazu nie wolno przekazywać innym osobom.

Z kolei tajemnica zawodowa to dyskrecja, do której osoba jest zobowiązana z racji podejmowanych przez nią czynności zawodowych.

T. Ślipko wyróżnia trzy rodzaje sekretu o coraz większym stopniu obowiązywalności: 1. przyrzeczony,2. powierzony 3. naturalny

T.L.BEAUCHAMP i J.F.CHILDRESS (1996) - opisowa definicja tajemnicy zawodowej:

• „Informacja i staje się poufna i jest tajemnicą wtedy i tylko wtedy, gdy pan A ujawnia i panu B, a pan B przyrzeka nie wyjawić i jakiejkolwiek osobie C bez zezwolenia pana A.

• Informacja poufna jest z definicji prywatna i dobrowolnie powierzona komuś w zaufaniu i tajemnicy.

• Jeśli pacjent czy osoba poddająca się eksperymentowi zezwala na ujawnienie powierzonej informacji komuś innemu, to chociaż tajemnica zostanie ujawniona, a prywatność naruszona, nie dojdzie do pogwałcenia prawa do dyskrecji.”

Zaufanie, dyskrecja

Zaufanie to główny element zarówno sekretu przyrzeczonego, powierzonego, naturalnego, jak i roztropnościowego, a równocześnie fundament relacji etyczno-zawodowych psychologa.

Dyskrecja - postawa szacunku wobec osobistych tajemnic drugiego człowieka, polegająca na ich zachowaniu i nie rozgłaszaniu (aspekt negatywny), a ponadto na nie wtrącaniu się do intymnych sfer jego osobistego życia (aspekt pozytywny), jest następstwem uznania godności osoby ludzkiej i jej prawa do dobrego imienia.

Zaufanie i dyskrecja obowiązują psychologa wobec klienta z tego powodu, że jest on osobą.

W psychologii zaufanie i dyskrecja są podstawą każdej relacji zawodowej i pozazawodowej.

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Fundamentalne argumenty przemawiające za obowiązkiem dochowania tajemnicy zawodowej odnoszące się do sfery informacji intymnych to:

• argument konwencjonalistyczny - jeżeli psycholog będzie łamał zasady tajemnicy zawodowej, klienci nie będą mu ufali i ujawniali przed nim swoich problemów,

• argument oparty na moralnym prawie do autonomii i prywatności - brak dyskrecji narusza prywatność i integralność osoby ludzkiej,

• argument wynikający z lojalności (wierności) wobec klienta i dochowania zobowiązań wynikających z przestrzegania kodeksu etyczno - zawodowego psychologa.

Tajemnicą zawodową objęte jest wszystko, o czym lekarz/psycholog dowiedział się w związku z wykonywaniem zawodu - diagnoza, rokowanie w chorobie, ale także o dane z badań psychologicznych, wywiadu lekarskiego, sytuacji materialnej, obyczajowej i środowiskowej chorego. Obowiązuje ona lekarza/psychologa również po śmierci chorego.

Tajemnica zawodowa obejmuje także lekarza/ psychologa nie sprawującego bezpośredniej opieki nad chorym (np. tajemnica służbowa).

Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności, faktów i zdarzeń dotyczących jego klientów nie tylko względem osób postronnych, ale też wobec członków rodziny pacjenta i instytucji, w których psycholog pracuje.

Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa (KEZP) uznaje istotne znaczenie tajemnicy zawodowej (21, 22, 23, 24), podobnie jak USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO

„Kiedy terapeuta odkrywa, że jego pacjent może okazać się niebezpieczny dla otoczenia, bierze na siebie obowiązek użycia rozsądnych środków do ochrony potencjalnej ofiary swego pacjenta” (Beauchamp, Childress, 1996).

Terapeuci powinni zatem przestrzegać reguły zachowania dyskrecji, ale w podobnych wypadkach musi ona zostać uchylona na rzecz nadrzędnego interesu społecznego, jakim jest bezpieczeństwo publiczne. Postępowanie takie jest zgodne z obowiązującymi kodeksami etycznymi poszczególnych zawodów.

Osobę pomagającą obowiązują dwa rodzaje dyskrecji (niekiedy są w opozycji);

1) formalna (określona przez przepisy prawne obowiązujące w danym kraju.

2) osobista (zależna od woli pomagającego) (Okun, 2002).

Kiedy psycholog nie może zapewnić dotrzymania tajemnicy, musi poinformować o tym klienta, który wówczas sam będzie mógł zadecydować o tym, co powie pomagającemu, a co zachowa dla siebie.

Sytuacje, w których pomagający nie może zapewnić klientowi poufności, są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy prawne i moralne zasady wymagają złamania tajemnicy.

• KEZP(1992) jasno określa:

• - „podejmując badania naukowe psycholog starannie określa ich stronę etyczną, a zwłaszcza pozytywne i negatywne konsekwencje udostępniania wyników badania”;

• - „w każdym przypadku powoływania się na konkretne wyniki badań psycholog usuwa z nich wszystko, co mogłoby się przyczynić do identyfikacji osób uczestniczących”

• - „psycholog dba o rzetelne przedstawienie wyników swych badań i stara się zapobiec ich niewłaściwemu wykorzystaniu”.

Kodeksy a upublicznianie danych

UPUBLICZNIANIE WYNIKÓW BADAŃ

Ujawnianie tajemnicy zawodowej

W ustawie O ochronie zdrowia psychicznego podaje się okoliczności, w których psycholog pracujący z chorymi psychiatrycznie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Takie zwolnienie odnosi się do:

1) lekarza sprawującego opiekę nad osobą z zaburzeniami psychicznymi;

2) właściwych organów administracji rządowej lub samorządowej co do okoliczności, których ujawnienie jest niezbędne do wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej;

3) osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach pomocy społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne.

Generalna zasada ujawniania tajemnicy zawodowej zawarta jest w Kodeksie Etyczno-Zawodowym Psychologa oraz w ustawie O zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów.

Psychologa nie obowiązuje zachowanie tajemnicy:

1. gdy poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób,

2) gdy odrębne ustawy dopuszczają możliwość zwolnienia z tajemnicy zawodowej.

Bardzo istotną sprawą, która wiąże się z ujawnianiem tajemnicy zawodowej w pracy psychologa klinicznego, jest informowanie chorego o jego rzeczywistym stanie i nieuchronnej śmierci.

Za zdradę tajemnicy zawodowej przewidziana jest odpowiedzialność karna i cywilna.

Jednakże psycholog może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej tylko wtedy, gdy ujawni wiadomość będącą nie tylko tajemnicą zawodową, ale także służbową.

Tajemnica zawodowa w pracy psychologów sądowych

Rozprawy sądowe są z reguły jawne, toteż niekorzystne informacje zawarte w opinii biegłego psychologa mogą dostać się do środowiska podsądnego, wyrządzając osobie poszkodowanej wiele dodatkowych szkód osobistych.

Bardzo często u psychologów sądowych pojawiają się także dylematy etyczne związane z ujawnieniem wyników badań testowych dzieci ich patologicznym rodzicom.

Kolejny istotny problem społeczny związany z tajemnicą zawodową w pracy psychologa to zajmowanie stanowiska wobec przemocy, określanej w kategorii przestępstwa, które obejmuje przypadki: znęcania się rodziców nad swoimi dziećmi, osób pełnosprawnych nad chorymi i niepełnosprawnymi, czy mężów nad żonami. Jeżeli przemoc zagraża zdrowiu i życiu klienta, to wtedy nie obowiązuje psychologa tajemnica zawodowa.

Trudności etyczno-moralne związane z tajemnicą zawodową mają dosyć złożone przyczyny.

Mają one nie tylko obiektywny charakter, (np.: niejednoznaczność dokumentów prawnych, czy brak spójnej psychologicznej koncepcji człowieka, ale tkwią wewnątrz samego psychologa wykonującego swoje obowiązki zawodowe. Subiektywnym źródłem trudności jest niewątpliwie mało zadowalający poziom świadomości etycznej. Pojawia się zatem ważny postulat, aby w czasie studiów uniwersyteckich, a później i w pracy zawodowej zapewnić psychologom stałe wsparcie etyczne.

WY 3 Między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną

Rodzaje kompetencji w przygotowaniu zawodowym psychologa

A. Kotusewicz wyróżnia 3 rodzaje kwalifikacji: merytoryczne , umiejętnościowe i etyczne;

Postulowany model absolwenta psychologii zakłada kwalifikacje: metodologiczne, etyczne, teoretyczne i aplikacyjne;

Metody badawcze stosowane w psychologii: OBSERWACYJNE, KORELACYJNE i EKSPERYMENTALNE

„Najbardziej niezrozumiałą kwestią dotyczącą świata jest to, że on jest zrozumiały.”A. Einstein

• Test psychologiczny jako metoda badawcza- warunki : obiektywność, rzetelność ,trafność, czułość , standaryzacja i normalizacja;

• Rodzaje i zastosowania testu psychologicznego

• Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa wg APA (2002):
  (bazują na nich inne kodeksy etyczne: BPS 2006; CPA/SCP 2007; PTP 1992)

1. Działanie na rzecz dobra klienta i nie szkodzenie mu;

2. Odpowiedzialność wobec klientów i społeczności, wierność standardom zawodowym;

3. Integralność, uczciwość zawodowa;

4. Sprawiedliwość;

5. Respektowanie praw człowieka i jego godności;

• Etyczny kontekst badania psychologicznego

1. Poziom ingerencji w ludzką psychikę

A. Naruszanie autonomii osoby uczestniczącej w badaniu (dbanie o autonomię niekiedy kończy się na poziomie deklaracji)

B. Pseudouprawomocnienia hipotez badawczych (badania naruszające godność i autonomię osoby badanej, ale też prowadzą do takich ich zachowań, które będą obniżały trafność wewnętrzną prowadzonego badania. Takie „uszkodzone” wyniki mogą stanowić podstawę programów terapeutycznych, profilaktycznych, edukacyjnych itd. Jeśli będą one, w fazie projektowej, podobnie sprawdzane, to odbiorcy takich usług psychologicznych potraktowani zostaną nieetycznie).

2. Poziom ingerencji w ludzką psychikę

C. Zniewalanie odbiorców produktów wspieranych badaniami psychologicznymi (obszarem naruszania zasad etyki jest wykorzystanie osiągnięć naukowych psychologii do wykorzystywania zwykłych ludzi np. agencje reklamowe, sekcje specjalne, sekcje zarządzania personelem dużych firm są na granicy etycznej akceptowalności).

• Świadoma zgoda osoby badanej na udział w badaniu naukowym

Świadoma (termin w literaturze przedmiotu informed consent)

Wolna od jakichkolwiek nacisków (informed consent and freedom of consent)

Badacz zawiera z uczestnikami kontrakt, który bywa nieformalny, choć czasami podpisuje się pod nim nie tylko badacz i uczestnik, ale także świadek.

• Świadoma zgoda osoby badanej na udział w badaniu naukowym wg kodeksów

KODEKS POSTĘPOWANIA ETYCZNEGO W NAUKACH SPOŁECZNYCH (34, 35, 36)
KODEKS ETYCZNO-ZAWODOWY PSYCHOLOGA (PTP, 1992) (32)

Problem świadomej zgody nabiera szczególnego znaczenia w sytuacjach:

Asymetryczności relacji psycholog-badacz a potencjalna osoba badana;
Pozornie świadoma zgoda na udział w badaniu

Świadoma zgoda osoby badanej na udział w badaniu naukowym - wnioski:

• Należy unikać prowadzenia badań osób zależnych od badacza;

• Przyszła osoba badana nie może odczuwać presji badacza (czy odnosić takie wrażenie);

• Trzeba szczegółowo informować, językiem adekwatnym do poziomu umysłowego danej osoby o wszystkich aspektach projektowanego badania;

• Przyszła osoba badana powinna być jednoznacznie poinformowana o możliwości odmowy udziału w badaniu oraz o tym, że nawet gdy wyrazi zgodę i już uczestniczy w badaniu, to może (bez uzasadnienia) wycofać się z udziału w badaniach, może też wycofać zgodę na przetwarzanie uzyskanych w trakcie badania danych empirycznych;

• Powinno się zadbać o redukcję towarzyszącego badaniom lęku przed oceną, gdyż często przyczynia się on do odmowy udziału w badaniach a jednocześnie powoduje niepewne zachowanie w trakcie badania.

• Poufność i anonimowość w naukowych badaniach psychologicznych

• Anonimowość a poufność: W każdym przypadku, gdy projekt badawczy zakłada poufność, a nie anonimowość, obowiązkiem badacza jest jasno poinformować o tym badanych. Niedopuszczalne jest utożsamianie tych terminów.

• Decepcja - debriefing - uzasadnienie, konsekwencje etyczne

• Wprowadzanie osób badanych w błąd - zalecenia

• Profesjonalizm- rodzaje zajęć psychoterapeutycznych:

• WY 4 OBOWIĄZKI I DYLEMATY ETYCZNE PSYCHOLOGA SĄDOWEGO

Funkcje spełniane przez psychologię wobec prawa:

• DOKTRYNALNA

• USPRAWNIAJĄCA

• EKSPERTALNA

Psycholog pełniący funkcję biegłego sądowego ma za zadanie sporządzić diagnozę psychologiczną na zlecenie organów wymiaru sprawiedliwości - sądu lub prokuratury. Korzystając ze swej wiedzy przygotowuje psychologiczne diagnozy osób, sytuacji i organizacji.

Zakres działań psychologa jest wyznaczany zarówno przez reprezentowaną przez niego dziedzinę wiedzy jak i obowiązujące prawo.

Psychologowie sądowi odgrywają ważną rolę w sprawach rozwodowych, o uszkodzenie ciała, o opiekę nad dziećmi czy kryminalnych. Niekiedy też diagnozują psychologicznie w sądach orzekających o zwolnienie warunkowe.

Ważne jest, by nadrzędna zasada tego zawodu zaufania publicznego - niesienie pomocy była zgodna z koniecznością zachowania obiektywnej oceny i służebnej roli wobec wymiaru sprawiedliwości.

• Pełnienie czynności biegłego sądowego psychologa ma: charakter obligatoryjny , lub fakultatywny. W myśl tego rozporządzenia stałym biegłym sądowym może być ten, kto spełnia określone w nim warunki;

• Biegłym sądowym zostaje się więc nie tylko powodu własnego wyboru tej profesji, ale także dlatego, że zostało się nim wybranym przez sąd.

• Wybór ten jest wyrazem zaufania sądu do umiejętności, wiedzy i profesjonalizmu zawodowego psychologa, a także zaufania sądu do niego jako osoby.

• Psychologa/biegłego sądowego powinna cechować: SUMIENNOŚĆ i BEZSTRONNOŚĆ

• Psycholog staje się współodpowiedzialny za przyznanie podsądnemu prawa do samostanowienia, do wolności zewnętrznej i wewnętrznej, aczkolwiek istnieje pewne niebezpieczeństwo, że psycholog może zatracić samokrytycyzm, czy poczuć się nieomylny.

• Marek Jędraszewski wyróżnił dwa rodzaje odpowiedzialności:

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ „ZA

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ „PRZED”

• Psycholog sądowy - biegły w sprawach karnych, ponosi odpowiedzialność prawną i moralną za to, że:

• - w swoich opiniach wypowiada się o stopniu społecznej szkodliwości postępowania podsądnego,

• - mówi o tym, czy ten podsądny może w przyszłości stwarzać ryzyko naruszania porządku prawnego, a więc popełnienia takich samych lub podobnych przestępstw, i czy w chwili popełniania przestępstwa miał on zachowaną zdolność rozumienia i kierowania swoim postępowaniem.

Kodeks postępowania karnego mówi jednak także o tym, że: „oskarżony jest obowiązany poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym”, a więc jest to obligatoryjne (musi się im poddać, nawet jeśli nie chce).
Obowiązkowe (przymusowe) poddanie się badaniom psychologicznym utrudnia proces diagnozowania, gdyż podsądny zdaje sobie sprawę, że wszystko to, co powie psychologowi sądowemu, może mu zaszkodzić.

• Kodeks postępowania Karnego dotyczący biegłego sądowego

Art. 197 § 1. stwierdza, że:

„Biegły składa przyrzeczenie następującej treści: Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością.”

Z tekstu przyrzeczenia wynika, że biegły psycholog ponosi odpowiedzialność moralną i prawną za to, jakie badania diagnostyczne zaplanował i wykonał, oraz za to, że jakichś badań nie zaplanował i nie przeprowadził, a przede wszystkim jest odpowiedzialny za wnioski zawarte w opinii sądowo-psychologicznej dotyczące spraw karnych, cywilnych czy rodzinno-opiekuńczych. Jest to odpowiedzialność za słowa wypowiedziane i napisane, a także za słowa świadomie pominięte, które nie zostały przez niego ani wypowiedziane, ani napisane, a być powinny.

• Kodeks postępowania Karnego dotyczący biegłego sądowego art. 171 § 4 mówi o tym, czego psychologowi robić nie wolno:

„Niedopuszczalne jest stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanej osoby albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem”

Dylematy moralne biegłego psychologa dotyczą przede wszystkim próby odpowiedzi na pytanie o ryzyko szkody lub utraty jakiejś cenionej wartości, np. życia, człowieka, zdrowia, jego samopoczucia czy też prestiżu społecznego. Pytanie to może pojawić się w sytuacji:

1. Kontekst procesu badawczego:

2. Kontekst zastosowania wiedzy psychologicznej:

3. Kontekst pełnienia roli eksperta:

• Psychologa sądowego obowiązują także pewne międzynarodowe standardy dotyczące postępowania z nieletnimi :

WSKAZANIA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH, CZYLI WSKAZANIA RIJADZKIE - dotyczące zapobiegania przestępczości nieletnich

WZORCOWE REGUŁY MINIMUM, CZYLI REGUŁY BEIJIŃSKIE - dotyczące zasad funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich.

• Dylematy etyczne psychologa sądowego dotyczące problemów cywilnych i rodzinno-opiekuńczych

Psycholog ponosi prawną i moralną odpowiedzialność za materialne skutki swoich opinii dotyczących:

1. Spraw odszkodowawczych

2. Spraw rentowych

3. Kwestii świadomości i wolności wyrażania woli w chwili sporządzania testamentu lub aktu kupna-sprzedaży jakiegoś mienia.

• W sprawach rodzinno-opiekuńczych psycholog:

1. Ocenia rodziców dziecka po to, by jednemu z nich powierzyć władzę rodzicielską nad nim, a drugiego pozbawić tej władzy lub ją ograniczyć.

2. Diagnozuje ludzi pod względem tego, czy mają oni zachowaną zdolność do podejmowania czynności prawnych i niektórych waloryzuje jako takich, którzy nie powinni podejmować samodzielnych decyzji cywilnoprawnych ze względu na zaburzenia umysłowe, emocjonalne czy osobowościowe.

3. Staje się odpowiedzialny za przyznanie podsądnemu prawa do samostanowienia, do wolności zewnętrznej i wewnętrznej. Jeszcze większą wolność przyznaje lub ogranicza psycholog wtedy, gdy ocenia czyjeś myślenie jako takie, w którym są (lub nie są) obecne schematy, stereotypy i uprzedzenia.

4. Wypowiada się także na temat tego, co służy dobru dziecka, a co jest z nim sprzeczne. Sąd oczekuje, żeby psycholog wyraził opinię, czy w przypadku ewentualnego orzeczenia rozwodu nie ucierpi na tym dobro dziecka.

5. Ocenia i wartościuje różne intymne aspekty dotyczące małżeństwa - ocenia i wartościuje małżonków pod względem łączących ich więzi: duchowej, fizycznej i gospodarczej, ocenia i wartościuje każdą ze stron jako męża i żonę oraz jako ojca i matkę. Te oceny i wartościowania nie powinny wynikać z preferencji płciowej, stanu cywilnego, wieku czy wykształcenia.

Psychologowie zatrudnienie w więzieniach zobowiązani do przestrzegania czterech zasad wykonywania kary pozbawienia wolności:

1. Zasada ochrony społeczeństwa i bezpieczeństwa skazanych w zakładach karnych

2. Zasada udziału społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz świadczeniu pomocy społecznej w readaptacji skazanych

3. Zasada indywidualizacji w wykonywaniu kary

4. Zasada wolnej progresji

Psycholog musi respektować prawa osób skazanych, odnoszące się do podstawowych dziedzin życia skazanego, dotyczących jego:

• Warunków bytowych;

• Łączności ze światem zewnętrznym, a zwłaszcza rodziną i innymi osobami bliskimi;

• Aktywności skazanego, np. w zakresie aktywności twórczej czy samokształcenia;

• Wolności religijnej;

• Prawa do zapoznania się z opiniami na swój temat, w tym także z opiniami psychologicznymi.

• Jeśli skazany nie zgadza się z tymi opiniami o sobie i ma poczucie, że został w tej opinii skrzywdzony, to może domagać się stosownych wyjaśnień, a nawet korekt.

• Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego nakładają też na psychologa kontrowersyjny etycznie obowiązek wyrażania swojej opinii dotyczącej zastosowania wobec więźnia najsurowszej kary dyscyplinarnej - umieszczenia go w celi izolacyjnej na okres 28 dni. Psycholog musi zaopiniować, czy skazany jest zdolny odbyć te karę i ocenić, czy nie wpłynie ona na pogorszenie się jego stanu zdrowia psychicznego, czy nie spowoduje pogłębienia zaburzeń osobowości, mogących doprowadzić do dokonywania samouszkodzenia czy prób samobójczych.
  

• 10 zasad etycznych psychologii sądowej Jana Stanika, wynikających z ogólnoludzkich norm, z Kodeksu etyczno-zawodowego psychologa, jego sumienia i doświadczenia zawodowego oraz z przepisów prawa.

1. ZASADA POSZANOWANIA GODNOŚCI LUDZKIEJ

2. ZASADA PRZESTRZEGANIA TAJEMNICY ZAWODOWEJ I SELEKTYWNOŚCI INFORMACJI

3. ZASADA KORZYSTANIA Z WIADOMOŚCI SPECJALNYCH

4. ZASADA RZETELNOŚCI METODOLOGICZNEJ I METODYCZNEJ

5. ZASADA DOSTATECZNEJ RACJI

6. ZASADA OSTROŻNEGO INTERPRETOWANIA WYNIKÓW BADAŃ WTEDY, GDY SĄ ONE NIEJEDNOZNACZNE

7. ZASADA PRZYDATNOŚCI ROZSTRZYGNIĘĆ EKSPERTALNYCH

8. ZASADA KOMUNIKATYWNOŚCI JĘZYKA OPINII SĄDOWO-PSYCHOLOGICZNEJ

9. ZASADA PRAWIDŁOWEJ (TRAFNEJ) WIEDZY O SAMYM SOBIE

10. ZASADA SŁUSZNEJ INICJATYWY

• Specyficzne cechy sądowej ekspertyzy psychologicznej

• 1) Psycholog, poza profesjonalną wiedzą psychologiczną, musi mieć podstawowe wiadomości głównie z zakresu prawa, procedury sądowej;

• 2) Klientem psychologa jest tu instytucja: sąd lub prokuratura;

• 3) Poddanie się badaniu psychologicznemu jest zawsze wymuszone, z mocy obowiązującego prawa (kodeks postępowania karnego) lub w sposób psychologiczny stworzony przez okoliczności sprawy sądowej.

• Kodeksy postępowania

Wiele organizacji zawodowych opracowało kodeksy postępowania, wytyczne określające zasady, standardy prowadzenia różnego typu orzecznictwa sądowego. Choć niektóre z nich Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (American Psychological Association, APA) nie uznaje za obowiązujące, jednak przez sądy i prawników są one zazwyczaj spostrzegane jako standardy praktyki diagnostycznej i udzielania pomocy psychologicznej.

Każdy psycholog, którego działania odbiegają od zaleceń kodeksów i standardów, musi się liczyć z tym, że zostanie poddany dociekliwemu przesłuchaniu na temat stosowanych przez siebie standardów diagnostycznych. Psychologom zaleca się więc postawę zachowawczą i uznanie tych wytycznych za standardy praktyki, nawet jeśli strona zlecająca ekspertyzę nie określa ich jako takich.

• Główne problemy, którymi zajmują się psychologowie - biegli sądowi:

osobowość sprawcy przestępstwa,

zachowania zarzucane oskarżonemu czy podejrzanemu,

psychologiczne aspekty śladów,

wyjaśnienia oskarżonego czy podejrzanego,

zeznania świadków,

procesy psychiczne zachodzące u sprawców czynów zabronionych czy świadków,

sytuacja małoletniego,

stan psychiczny osób mających konsekwencje w prawie cywilnym, na przykład odszkodowania, renty, unieważnienie testamentu, ubezwłasnowolnienie itp.

• Cel opinii psychologicznych

Wykonanie ekspertyzy na zlecenie wymiaru sprawiedliwości, wymaga kompetencji w zakresie różnych subdyscyplin psychologii.

• Czym zajmuje się biegły psycholog sądowy ?

ocena wiarygodności zeznań świadków

ustalenie poczytalności sprawcy - a co za tym idzie -odpowiedzialności za popełnione czyny.

określenie motywacji człowieka popełniającego dany czyn.

określenie stopnia nieprzystosowania oraz demoralizacji nieletnich oskarżonych o czyn przestępczy.

"ślady psychologiczne" - czyli odtworzenie sylwetki osoby poszukiwanej lub sprawcy czynu, w tym też np. osoby popełniającej samobójstwo.

• Kompetencje zawodowe psychologa sądowego

Psycholog, podejmujący się sporządzenia opinii sądowej musi posiadać podstawową wiedzę z zakresu prawa.

Wśród biegłych sądowych istnieje dość wyraźna specjalizacja

Gdy psycholog, który nie jest biegłym sądowym otrzyma zadanie wykonania ekspertyzy sądowej a nie ma odpowiednich kompetencji, nigdy nie wykonywał takiej diagnozy, nie zna prawa, to nie może i nie powinien podejmować się tego zadania.

Przepisy prawne wyraźnie mówią o wiadomościach specjalnych, które powinien posiadać biegły sądowy. Mając świadomość odpowiedzialności , jaka ciąży na biegłym sądowym, jedynym możliwym rozwiązaniem jest odmowa wykonania diagnozy psychologicznej, jeśli nie ma się w tej dziedzinie wiedzy i doświadczenia.

• Odpowiedzialność psychologa

• Konflikty interesów a bezstronność biegłego psychologa

Psycholog powinien unikać sytuacji, w których musiałby być lojalny w stosunku do więcej niż jednej osoby albo instytucji lub w których w inny sposób, w wyniku konfliktu interesów, zostałaby naruszona jakość jego ocen. Jeżeli psycholog występuje jednocześnie w roli terapeuty i biegłego oraz dodatkowo odgrywa rolę mediatora jednej ze stron, to może być mu trudno ocenić, czy jego opinia nie świadczy na korzyść jednej ze stron, a więc zachować bezstronność.

Psycholog sądowy musi być nie tylko kompetentny i posiadać wiadomości specjalne, ale musi też być obiektywny. Sporządzana opinia jest bowiem jedną z przesłanek do podjęcia decyzji przez sąd.

Biegły psycholog nie może więc wcześniej występować w roli terapeuty badanego czy jego rodziny, ani pozostawać z nim w żadnych relacjach zawodowych czy prywatnych.

Ta oczywista dyrektywa bywa często łamana w praktyce, psycholog występujący w roli pomagającego przekracza zasady kontraktu z klientem
i występuje w sądzie, uważając, że działa na jego korzyść. Psycholog taki jest wtedy tylko świadkiem, w sprawie a nie biegłym, jednak sądowi też trudno traktować go wyłącznie jako świadka.

• Relacja terapeutyczna a relacja biegłego sądowego z osobą badaną; Greenberg i Schuman wyróżnili cechy odróżniające relację terapeutyczną od relacji łączącej biegłego sądowego i osobę poddawaną diagnozie.

• Unikanie błędów w sztuce powodujących szkodę i cierpienie

• Zasada zachowania tajemnicy zawodowej

• Wykorzystanie najlepszych metod oceny

• Przekazywanie wszystkich danych, które wiążą się bezpośrednio z dokonaną psychologiczną oceną; Do obowiązków psychologów należy omówienie ograniczeń tych informacji, nie mogą oni zatajać informacji sprzecznych z dokonaną oceną, muszę też przedstawić inne możliwe wyjaśnienia i hipotezy dotyczące otrzymanych wyników. Wymagane jest, by psycholodzy informowali, czy podstawą prezentowanych przez nich wniosków jest ich wiedza kliniczna, poczucie sprawiedliwości czy zdrowy rozsądek.

• Integralność badania

• Sporządzenie ekspertyz psychologiczno-sądowych wymaga przestrzegania przez psychologa zasady odpowiedzialności za słowo, oznaczającej, że opinia psychologiczna powinna:

1. być komunikatywna;

2. jasno i konkretnie odpowiadać na pytania sądu;

3. opierać się wyłącznie na zebranych faktach diagnostycznych;

4. unikać stosowania pojęć, które osobę badaną naznaczają społecznie, czyli stygmatyzują.

• Dystans do własnej pracy - pomiędzy nadwrażliwością a znieczulicą

Trafnym podsumowaniem omawianych dylematów etycznych są słowa psychologa sądowego pana Wojciecha Imielskiego:„Wszystkie wymienione problemy etyczne w pracy psychologa sądowego można sprowadzić do wspólnego mianownika - jest nim obecność „czynnika ludzkiego”. Psychologiczna praca z ludźmi zazwyczaj rodzi dylematy moralne o najróżniejszej treści a zawsze tym samym wydźwięku - „po pierwsze - nie szkodzić”. Z tego punktu widzenia przedstawiciele nauk społecznych pełnią w wymiarze sprawiedliwości być może najtrudniejsze funkcje”.

WY 5 Odpowiedzialność społeczna psychologa- psycholog w środkach masowego przekazu

• Transformacja

• Dynamika zmian specyfiki profesjonalnej psychologa

• Psycholog w kodeksie etyczno- zawodowym- psycholog w roli publicznej w kodeksie występuje jedynie jako popularyzator; nie ma wzmianki uwzględniającej specyfikę wypowiedzi publicznych;

Wypowiedź publiczna -Kodeks etyczny psychologa (APA, 1992, 10)

„Sformułowanie wypowiedź publiczna odnosi się, ale nie jest do nich ograniczone, do płatnej i bezpłatnej reklamy, broszur, materiałów wydanych drukiem, notatek w informacjach, życiorysów, wywiadów lub komentarzy na użytek środków masowego przekazu, wypowiedzi wobec postępowania prawnego, wykładów i publicznych ustnych prezentacji oraz publikacji.” (American Psychologist, 1992, 10).

• Psycholog w środkach masowego przekazu - najważniejsze obszary

1. reklama własnej działalności profesjonalnej;

2. wywiady i komentarze na użytek środków masowego przekazu;

3. stałe programy radiowe lub telewizyjne i stałe rubryki w periodykach;

• Reklama własnej działalności profesjonalnej - reklama taka nie jest regulowana żadnymi przepisami, nawet wewnętrznymi

ważne zagadnienia:

uprawnienia do używania tytułu „psycholog,”

uprawnienia do stosowania nazwy „usługi psychologiczne,”

przedstawianie własnych kompetencji,

stosowanie autoreklamy lub ukrytej reklamy.

• uprawnienia do stosowania tytułu „psycholog” i używania nazwy „usługi psychologiczne”

uchwała Zarządu Głównego PTP- psychologiem- praktykiem może być jedynie osoba z dyplomem magistra psychologii- co nie jest powszechnie uznawane;

Zgodnie z ustawą o zawodzie i samorządzie zawodowym psychologa - podobnie;

• Ustawa o zawodzie i samorządzie zawodowym psychologa

Dnia 31 października 2013 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej rozpoczęło konsultacje społeczne umożliwiające wyrażenie opinii na temat regulacji wykonywania zawodu psychologa.

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych, w szczególności: psychologów, studentów psychologii oraz osoby korzystające z usług psychologicznych do wypełnienia ankiety znajdującej się na stronie Departamentu Dialogu i Partnerstwa Społecznego MPiPS:

 http://www.dialog.gov.pl/

W razie pytań prosimy o kontakt z Panią Anią Świątek - Kolerą, tel. [phone].
Sekretariat Departamentu Dialogu i Partnerstwa Społecznego
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
tel. [phone] , fax: [phone]

Dyplom psychologa to zdecydowanie za mało, żeby odpowiedzialnie uprawiać zawód.

• przedstawianie własnych kompetencji

• stosowanie autoreklamy lub ukrytej reklamy

w polskim kodeksie brak wzmianki na temat reklamowania własnej działalności praktycznej;

• Zgodnie z Kodeksem Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego APA- informacje zgodne ze stanem faktycznym w ogłoszeniu powinny dotyczyć:

• treningu, kompetencji i doświadczenia;

• stopnia naukowego;

• certyfikatów i licencji;

• ofiarowanych usług;

• podstaw naukowych uprawianej działalności;

• wyników tej działalności;

• publikacji i raportów z badań.

• środowisko nie wypracowało w tej dziedzinie żadnych wzorców ani standardów;

• psychologowie reklamujący swoje usługi czerpią przykłady z innych dziedzin;

• Wywiady i komentarze na użytek środków masowego przekazu

• Wypowiedzi psychologów w mediach jako ekspertów należy podzielić na trzy kategorie:

1. wywiady tematyczne;

2. komentarze specjalistyczne w ramach większych form dziennikarskich;

3. krótkie komentarze na temat aktualnych wydarzeń.

a) wywiady tematyczne - trzy podstawowe zasady:

• należy zawsze znać cel wywiadu;

• należy znać zakres pytań;

• należy znać temat, na jaki się wypowiada;

(ważne - należy umieć odmówić „to nie moja specjalność”- psycholog nie może znać się na wszystkim).

b) komentarze specjalistyczne w ramach większych form dziennikarskich- należy zachować ostrożność, ponieważ kontrola nad ostatecznym kształtem wypowiedzi jest niezwykle ograniczona;

c) krótkie komentarze na temat aktualnych wydarzeń- dziennikarze poszukują chętnego specjalisty; temat trudny- jest niewielu chętnych- trudno powiedzieć coś mądrego;kilka mądrych słów mogłoby uspokoić nastroje - trudno nakłonić - ponieważ brakuje standardów postępowania w takich sytuacjach.

Poradniki psychologiczne i kąciki porad

Ostrożność w zakresie reklamowania użyteczności proponowanych metod;

Rozwaga w propagowaniu metod, które mogą okazać się szkodliwe;

Należy pamiętać o obronie praw klienta;

Nie trzeba podejmować pochopnych decyzji, które mogą wpłynąć na życie klienta

Stałe programy radiowe lub telewizyjne i stałe rubryki w periodykach

• Zasady etyczne obowiązujące w mediach

1. Ochrona prywatności i intymności (odstępstwa jedynie w imię interesu publicznego);

2. Relacjonowanie czynów przestępczych i antyspołecznych w sposób nie ułatwiający ich naśladowania;

3. Zachowanie równowagi pomiędzy dokładnością relacji scen drastycznych a wrażliwością odbiorcy;

4. Wyważenie nasilenia rozbudzanych w widzach emocji - lęku (sceny zbrodni) i nadziei (rozczarowanie nowatorskimi metodami leczenia);

5. Szacunek dla człowieka, niedopuszczalność dyskryminacji płciowej, religijnej, kulturowej czy ze względu na chorobę lub orientację seksualną.

6. Wolność języka od obelg, wulgaryzmów czy wypowiedzi nadmiernie stronniczych i wartościujących;

• Zasady etyki zawodowej w Polskim Radiu - Spółce Akcyjnej

      Podstawowym celem działalności Polskiego Radia - S.A. jest służenie dobru powszechnemu przez oferowanie całemu społeczeństwu i poszczególnym jego częściom, zróżnicowanych programów i innych usług w zakresie informacji, publicystyki, kultury, rozrywki, edukacji i sportu, cechujących się:

pluralizmem, bezstronnością, wyważeniem i niezależnością, innowacyjnością, wysoką jakością i integralnością przekazów.

Realizując ten cel dziennikarze Polskiego Radia - S.A. mają obowiązek w tworzonych audycjach:

1) kierować się odpowiedzialnością za słowo,

2)  dbać o dobre imię Polskiego Radia - S.A.,

3)  rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń i zjawisk w kraju i za granicą,

4) sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się poglądów obywateli oraz formowaniu się opinii publicznej,

5) umożliwiać obywatelom i ich organizacjom uczestniczenie w życiu publicznym przez prezentowanie zróżnicowanych poglądów i stanowisk oraz wykonywanie prawa do kontroli społecznej,

6) służyć rozwojowi kultury, nauki i oświaty, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego dorobku intelektualnego i artystycznego,

7) upowszechniać wiedzę o języku polskim

8) respektować chrześcijański system wartości, za podstawę przyjmując uniwersalne zasady etyki,

9)   służyć umacnianiu rodziny,

10)  służyć kształtowaniu postaw prozdrowotnych,

11)  służyć zwalczaniu patologii społecznych,

12) uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i grup etnicznych,

13) zaspokajać prawo każdego człowieka i społeczeństwa w całości do informacji o wydarzeniach oraz zjawiskach życia publicznego,

14)  przyczyniać się do szeroko pojętej edukacji słuchaczy prze upowszechnianie wiedzy i kultury

15) stanowić platformę publicznej debaty.

• Psycholog w mediach a relatywizm etyczny „Relatywizm, rządzący dziś umysłami, wprowadza pewien rodzaj anarchizmu moralnego i intelektualnego, który prowadzi do tego, że ludzie nie zadowalają się już jedną prawdą...”Joseph Ratzinger Benedykt XVI

• Konsekwencje upowszechniania relatywizmu etycznego

„Zamazywanie granic” między dobrem a złem;

Zacieranie wartości;

Wychowanie dzieci w relatywistycznym poglądzie na świat;

Porozumienie Przyjazne media mające chronić dzieci przed zagrażającym oddziaływaniem mediów.

• Zasady porozumienia Przyjazne media

Zasada pierwsza - Zrobienie wszystkiego, co możliwe, by nie narażać dzieci i młodzieży na oglądanie nieodpowiednich programów.

Zasada druga - Ograniczanie i eliminacja programów, w których eksponowana jest przemoc.

Zasada trzecia - Jednolity system ostrzegania widzów o potencjalnej szkodliwości danego programu.

• ETYCZNA KARTA MEDIÓW

Dziennikarze, wydawcy, producenci i nadawcy szanując niezbywalne prawo człowieka do prawdy, kierując się zasadą dobra wspólnego, świadomi roli mediów w życiu człowieka i społeczeństwa obywatelskiego przyjmują tę Kartę oraz deklarują, że w swojej pracy kierować się będą następującymi zasadami:

• Zasady etycznej karty mediów

• Zasadą prawdy;

• Zasadą obiektywizmu;

• Zasadą oddzielania informacji od komentarza;.

• Zasadą uczciwości;.

• Zasadą szacunku i tolerancji;

• Zasadą pierwszeństwa dobra odbiorcy;

• Zasadą wolności i odpowiedzialności

• Specyfika roli psychologa w mediach

Określanie standardów etycznych, granic normy i patologii;

Kształtowanie własnego wizerunku oraz wizerunku profesji;

Nieuczciwe reklamowanie własnych usług;

Gdzie służenie wyższym ideom i wartościom?

• Sprawa Andrzeja Samsona

• Sprawa Lechosława Gapika

• WY 6 Etyka (?) w pracy psychologa związanej z reklamą

REKLAMA

• część marketingu,

• sposób perswazji prowadzący do sprzedaży pewnych dóbr,

• sztuka przekonywania,

• manipulacja społeczna,

• szum informacyjny.

KODEKS ETYKI REKLAMY

Kodeks Etyki Reklamy zawiera szczegółowe przepisy zakazujące m.in.:

• dyskryminacji ze względu na płeć, wyznanie czy narodowość

• używania elementów zachęcających do aktów przemocy

• nadużywania zaufania odbiorcy, jego braku doświadczenia lub wiedzy

Kodeks Etyki Reklamy kładzie nacisk na zapewnienie, by reklama nie wprowadzała w błąd, chroni przed nieetycznym i nieuczciwym przekazem reklamowym.

• PODSTAWOWE ZASADY REKLAMY. KODEKS ETYKI REKLAMY

Art. 4 Reklamy nie mogą zawierać treści dyskryminujących, w szczególności ze względu na rasę, przekonania religijne, płeć lub narodowość.

Art. 5 Reklamy nie mogą zawierać elementów, które zachęcają do aktów przemocy.

Art. 6 Bez uzasadnionej konieczności powodowanej np. względami społecznymi i profilaktyką, reklamy nie mogą motywować do zakupu produktu poprzez wykorzystywanie zdarzeń losowych, wywoływanie lęku lub poczucia strachu

Art.7 Reklama nie może być realizowana w sposób, który naraziłby na uszczerbek obiekty o znaczeniu historycznym lub artystycznym.

Art. 8 Reklama nie może nadużywać zaufania odbiorcy, ani też wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy.

Art. 9 Reklamodawca, promujący, pośrednik i środki przekazu, każdy wyłącznie w zakresie swojej działalności dotyczącej reklamy, będzie przestrzegał zasady, aby odbiorca reklamy powstałej lub rozpowszechnianej z jego udziałem mógł zawsze zidentyfikować, że dany przekaz jest reklamą.

Art. 10 1. Ponadto reklamy nie mogą wprowadzać w błąd jej odbiorców, w szczególności w odniesieniu do: a) istotnych cech, w tym właściwości, składu, metody, daty produkcji, przydatności, ilości, pochodzenia (w tym geograficznego) reklamowanego produktu;

b) wartości produktu i jego rzeczywistej ceny oraz warunków płatności, w szczególności takich jak sprzedaż ratalna, leasing, sprzedaż na kredyt, sprzedaż okazyjna;

c) warunków dostawy, wymiany, zwrotu, napraw i konserwacji;

d) warunków gwarancji;

e) praw własności intelektualnej i przemysłowej, takich jak w szczególności patenty, nazwy, znaki towarowe oraz wzory przemysłowe i modele;

f) urzędowych zezwoleń lub atestów, nagród, medali i dyplomów;

g) zakresu świadczeń przedsiębiorcy na cele dobroczynne.

Art. 11 1. Reklamy porównawcze są dopuszczalne, jeżeli służą interesom ożywionej konkurencji oraz informacji publicznej. Nie mogą jednak wprowadzać w błąd odbiorców reklamy.

2. Wszelkie odniesienia w reklamie o charakterze porównawczym muszą być przedstawione w sposób poprawny metodologicznie, w tym w szczególności informacje o produktach, oferty handlowe oraz dane.

3. W reklamie porównawczej można porównać jedynie produkty zaspokajające te same potrzeby lub wytworzone w tym samym celu.

4. Reklamy porównawcze muszą porównywać jedną lub więcej cech, o ile są one weryfikowalne. Wśród tych cech może się znajdować również cena.

5. Reklamy porównawcze nie mogą prowadzić do pomyłki wśród odbiorców, co do oferowanych produktów, znaków towarowych, nazw handlowych, innych oznaczeń.

Art. 12 Reklama nie może przedstawiać lub odnosić się do jakiejkolwiek osoby fizycznej, w tym także powszechnie znanej w związku z np. pełnieniem przez nią funkcji publicznych, bez uzyskania jej wcześniejszej zgody, ani też bez uprzedniej zgody opisywać lub odnosić się do rzeczy będącej własnością konkretnej osoby, w sposób mogący wywołać wrażenie jej osobistej rekomendacji.

Art. 14 Przedstawienie w reklamie warunków sprzedaży ratalnej, sprzedaży na kredyt lub innych form kredytu konsumenckiego musi być dokonane w taki sposób, by nie rodziła wątpliwości rzeczywista końcowa cena reklamowanego produktu, a także kwota płacona gotówką, wysokość zaliczki, wysokość oprocentowania, terminy spłat rat kredytu oraz inne warunki związane z tą formą sprzedaży.

Art. 15 Reklamy informujące o ofertach pożyczki nie mogą zawierać stwierdzeń mogących wprowadzić odbiorców w błąd w szczególności co do ich rodzaju, niezbędnych zabezpieczeń, terminów spłat, rzeczywistych kosztów odsetek oraz możliwych innych opłat.

Art. 16 Reklamy informujące o sposobach oszczędzania lub inwestowania nie mogą zawierać stwierdzeń wprowadzających odbiorców w błąd w szczególności co do szacowanego przyszłego dochodu, czynników wpływających na jego wysokość oraz możliwych korzyści podatkowych.

Art. 17 Nie można stosować reklamy mogącej stworzyć u odbiorcy wrażenia, że nie istnieje obowiązek zapłaty za produkt, o ile nie jest on istotnie bezpłatny.

Art. 19 W reklamie produktów, które w przypadku normalnego użytkowania stwarzają realne niebezpieczeństwo należy w czytelny sposób informować o potencjalnym niebezpieczeństwie związanym z ich używaniem.

Art. 20 Użyte w reklamie dane, rekomendacje, oferty handlowe, informacje lub objaśnienia dotyczące produktu muszą być odpowiednio udokumentowane. Dokumenty powinny być udostępnione na żądanie beneficjenta.

Art. 21 Reklamy nie mogą propagować postaw kwestionujących prawa zwierząt. Reklamy wykorzystujące wizerunek zwierząt powinna cechować powściągliwość, tak, aby zwierzęta nie były przedstawiane w sposób sugerujący możliwość ich niehumanitarnego traktowania.

• PSYCHOLOG W REKLAMIE

• LEPSZA STRONA MEDALU…

Psycholog zajmujący się marketingiem dąży do profesjonalnego rozpoznania
i zaspokojenia potrzeb konsumenta, czyli w sposób lepszy, niż to
potrafią inni konkurenci;

Dobra reklama oszczędza czas konsumenta, kierując uwagę na potrzebny mu produkt;

Dostarcza też możliwości wyboru;

Jesteśmy skąpcami poznawczymi (oszczędni poznawczo);

Zainteresowanie oraz zapotrzebowanie na dany produkt wpływa na decyzję konsumenta bardziej niż sam fakt atrakcyjności reklamy;

Reklamowe kampanie społeczne propagują pozytywne wartości, docierają do szerokiego grona odbiorców, bazując na zasadach tworzenia reklam;

• MROCZNE OBLICZE REKLAMY…

Reklama bywa wulgarna i demoralizująca;

Często odwołuje się świadomie do takich postaw, jak zawiść, dorobkiewiczostwo, chciwość;

Reklama szokuje i podnieca, posługując się treściami niezdrowymi, perwersyjnymi czy pornograficznymi;

Coraz częściej wykorzystywanei profanowane są symbole religijne, religia bywa traktowana instrumentalnie lub w sposób lekceważący;

Reklama ignoruje racjonalną naturę człowieka - dążenie do dobra, prawdy i piękna, a proponuje fałsz, sukces, rywalizację i brzydotę;

Straciwszy swą pierwotną wartość informacyjną, operuje ona coraz częściej fałszem.

Buduje fałszywy wizerunek polityków.

• REKLAMY - SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE

Trzeba być szczególnie ostrożnym w akceptowaniu, a następnie w nabywaniu jakiegoś produktu, kiedy w jego reklamie:

Twierdzi się, że daje on natychmiastowe, cudowne efekty;

Przekonuje się, że produkt jest dobry na wszystko;

Gdy w reklamie przedstawia się prosty wniosek ze skomplikowanego badania;

Gdy przedstawione wnioski oparte są na wynikach jednego badania;

gdy oskarża się lekarzy lub naukowców, o ukrywanie faktu, że reklamowany produkt jest cudowny;

Nadużywanie przymiotników „dobry” itp.

• REKLAMA A PROPAGANDA

• REKLAMA- ZŁO KONIECZNE?

• JAK REKLAMA DZIAŁA NA CZŁOWIEKA?

Reklama poza funkcją informacyjną pełni również funkcję perswazyjną.

Wielokrotne powtarzanie jej uruchamia procesy psychiczne człowieka, będące efektem EMOCJONALNEJ MANIPULACJI.

Zabiegi stosowane przez autorów reklam mogą wydawać się niegroźne, jednak emocje, towarzyszące człowiekowi podczas odbioru reklam godzą w jego wolność, szczególnie w wolny wybór.

Reklama jest to więc ewidentną formą manipulacji, a jeżeli popatrzymy na to oddziaływanie od tej właśnie strony, zabiegi te nie są już szczególnie etyczne.

• ASPEKT ROZWOJOWY REKLAMY

• Dzieci w wieku przedszkolnym nie rozumieją jeszcze istoty czy mechanizmów stosowanych w reklamach, traktowanych jak każdy inny film.
  Są też bardzo podatne na działanie perswazyjne reklam, które ich zdaniem, mówią prawdę. Powoduje to bezbronność dzieci wobec oddziaływań reklamowych.

• Dopiero w wieku szkolnym dzieci zaczynają rozumieć, co jest celem reklam, a także różnicować reklamy z punktu widzenia tego, co reklamują, dla kogo produkt jest przeznaczony, co im się w reklamie podoba, a co nie itp.

• Pod wpływem reklam dzieci dokonują zakupów produktów reklamowanych a także nakłaniają rodziców, by je kupowali.

• Badania wykazały, że reklamy telewizyjne (podające fałszywe lub nieścisłe informacje najczęściej w reklamach adresowanych do dzieci) często wywołują nieporozumienia między dziećmi a rodzicami odnośnie zakupów, są więc konfliktogenne.

• DZIECI JAKO KONSUMENCI

Są dużą i znaczącą grupą.

Populację dzieci w wieku od 5 do 18 lat w Polsce można oszacować na ok. 6,7 mln, która dysponuje całkiem pokaźnymi zasobami finansowymi;

Okazuje się, że dzieci w wieku 4-14 lat (uwzględniając całą populację) dysponują kwotą około 300 mln USD rocznie.

• DZIECI JAKO KONSUMENCI Dlaczego dzieci?

1.Stanowią znaczną część populacji

Wg badań GUS- dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia stanowią 18% populacji Polski.

2. Posiadają własne pieniądze, które przeznaczają na własne zakupy 2/3 rodziców daje swoim dzieciom kieszonkowe, które wynosi średnio ok. 50 złotych miesięcznie i rośnie z wiekiem.

3. Wywierają duży wpływ na decyzje zakupowe rodziców. Z badań wynika, że w zdecydowanej większości rodzin dzieci towarzyszą rodzicom podczas zakupów. Wpływają one na zakup takich artykułów jak: jogurty, serki, napoje, własne ubranie, sprzęt grający oraz artykuły chemiczne. Młodzież (16 - 18 lat) ma wpływ na zakup komputerów, telefonów komórkowych.

Badania IPSOS realizowane w grupie 11 -12 letnich dzieci wykazały, że cechuje je wysoki poziom spostrzegania marek i ich wizerunków, przede wszystkim odnośnie produktów codziennego użytku (słodycze, napoje, kosmetyki). Nastolatki odróżniają produkty markowe od nie markowych.

4. W przyszłości one również staną się dorosłymi konsumentami.

JAK POZNAĆ UPODOBANIA MAŁEGO KONSUMENTA CZYLI DZIECKO OBIEKTEM BADAŃ MARKETINGOWYCH; Badacz przystępując do badań z dziećmi staje przed różnymi problemami natury metodologicznej, merytorycznej, a także moralnej. Wymaga to uświadomienia tego, że:

1. Dziecko nie jest pomniejszoną kopią dorosłego. Dziecięcy sposób myślenia, działania oraz przeżywania, jest często unikatowy, specyficzny dla jego wieku (poziomu rozwoju).

2. Reguły badań z udziałem dorosłych nie mogą być więc automatycznie przenoszone na dzieci (tematyka, rodzaj pytań itp.)

3. Dziecko nie jest samodzielne, odpowiedzialność za jego działanie ponoszą rodzice i to oni podejmują ważne decyzje.

• CELE BADAŃ RYNKU Z UDZIAŁEM DZIECI

• KODEKSY BADACZY RYNKU JAKO ETYCZNE PODSTAWY BADAŃ Z UDZIAŁEM DZIECI

• Kodeksy etyczne opisują podstawowe zasady przeprowadzania badań oraz obszary dozwolone i zakazane podczas ich realizowania. Pokazują badaczom wykonującym badania z dziećmi takie ważne kwestie jak:

- dobro dzieci i młodych ludzi jest nadrzędną zasadą (nie mogą zostać skrzywdzone);

- rodzic musi być przeświadczony o tym, że bezpieczeństwo, prawa i interesy dziecka są w pełni zagwarantowane;

- inne osoby muszą być przekonane, że badania z dziećmi i młodzieżą są prowadzone według najwyższych standardów i nie ma w nich żadnych nadużyć.

• GŁÓWNE ZASADY POSTĘPOWANIA W BADANIACH MARKETINGOWYCH Z UDZIAŁEM DZIECI

Dobro dziecka jest najważniejsze.

Rodzic/opiekun dziecka musi być przekonany o zagwarantowaniu bezpieczeństwa dziecka oraz ochronie jego praw i interesów.

Opinia publiczna musi być przeświadczona o zachowywaniu najwyższych standardów w trakcie badań z udziałem dzieci.

Problematyka badań oraz zadawane pytania powinny być adekwatne do wieku dziecka.

• UZYSKANIE ZGODY - ZASADY

• INFORMACJE DLA RODZICÓW/OPIEKUNÓW - ZASADY

• ZASADA OBECNOŚCI RODZICÓW/OPIEKUNÓW W TRAKCIE BADAŃ

• TESTOWANIE PRODUKTÓW PRZEZ DZIECI - ZASADY

• ZAPRASZAMY NA CASTING?

• DZIECI W REKLAMACH

Dzieci przedstawiane są też w rolach nietypowych dla ich wieku rozwojowego, niekiedy patologicznych i kontrowersyjnych.

Dzieci angażowane są często do reklam produktów, które nie są dla nich przeznaczone.

Z moralnego punktu widzenia reklama nie powinna być skierowana do dzieci, które są bezbronne.

Niestety, kwestie etyki zazwyczaj traktowane są marginalne.

Reklama, poprzez dostępne jej techniki i metody bombarduje dziecko szeregiem działań niezamierzonych. Mimo, że nie zawsze te oddziaływania skutkują zakupami, to emocje, jakie wywołują stają się składnikiem życia psychicznego dziecka, są znaczące dla jego postaw i zachowania.

Reklama przekazuje wypaczony obraz rzeczywistości -zaciera różnice między wyobraźnią odbiorcy a realiami - dla dziecka reklama to obrazki z prawdziwego życia.

Reklama lansuje wzorce - dziecko naśladuje osoby widziane w reklamie - ich sposób ubierania, czy mówienia. 

Reklamy są dla dzieci niezwykle atrakcyjne - treściwe, radosne, przyciągające uwagę żywą kolorystyką i wpadającą w ucho muzyką.

Dziecko przejmuje postawę konsumpcyjną - wyrabia sobie błędne przekonanie, że celem życia jest posiadanie, a o wartości człowieka stanowi ilość posiadanych rzeczy.

 Reklamy rozbudzają w dziecku łakomstwo, agresję, wpływają na erotyzację wyobraźni.

Wpajają też fałszywy model wychowania - dzieci w reklamach mają wszystko, czego pragną, a gdy są niegrzeczne, nikt na to nie zwraca uwagi.

Utrwalają również stereotypowy podział ról - mama pierze, a tata odpoczywa po pracy zawodowej.

Reklamy często są źródłem konfliktów między dzieckiem, które prosi o kupienie czegoś a odmawiającym mu rodzicami.

Reklamy są przyczyną dziecięcej frustracji - dziecko czegoś bardzo pragnie, chociaż wie, że rodzice nie są w stanie spełnić jego prośby.

Dzieci odbierają reklamę bezkrytycznie i często rozczarowują się, gdy zakupiony przedmiot jest w rzeczywistości inny, niż obiecywała reklama, przez co czują się okłamane przez dorosłych.

• DZIECI, REKLAMA I MANIPULACJA

• SPECYFIKA DZIECIĘCEJ REKLAMY- techniki stosowane przez reklamodawców;

Reklamy operują środkami wyrazu, które są zgodne z potrzebami małych widzów, z ich cechami rozwojowymi. Warto przyjrzeć się bliżej formie reklam dla dzieci i jaki ma to związek z możliwościami dzieciecego ich odbioru.

DZIECI - ŹRÓDŁEM RODZINNYCH DOCHODÓW?

• JAK PRZECIWDZIAŁAĆ WPŁYWOWI REKLAM NA DZIECI:

Co mogą zrobić rodzice?

• nauczyć dzieci racjonalnego korzystania z ofert telewizyjnych. Nauka ta powinna rozpoczynać się w momencie, gdy dziecko poznaje medium, jakim jest telewizja i zaczyna się nim interesować.

• kontrolować ilość czasu spędzanego przez dziecko przed telewizorem (ograniczenie oglądalności telewizji, automatycznie ograniczy ilość oglądanych reklam);

• uświadamiać, że reklama to tylko wyidealizowany obraz rzeczywistości;

• należy nauczyć dzieci krytycznego patrzenia na treści przekazywane w reklamach. Dzieci powinny poznać istotę reklamy, jej cele i intencje. Wymaga to sporego wysiłku ze strony dzieci, gdyż są one bardzo ufne i mogą nie zrozumieć pewnych mechanizmów rządzących reklamą.

• PONADTO Obecność psychologa na planie reklamowym;

Dzieci powinny reklamować produkty przeznaczone dla nich;

WY 7

Problemy etyczne w pracy terapeuty uzależnień

Informacje, które wnosi klient a:…

„Dobro klienta”, przepisy prawne a moralność własna, czyli jak reagować?

Tajemnica zawodowa a hierarchia wartości własnych, czyli jak radzić sobie z własnymi emocjami?

Tajność informacji a przepisy prawne. Budować relację terapeutyczną czy interweniować?

Przepisy prawne czy praca z człowiekiem?

• Teoria a praktyka

Dwa odmienne źródła informacji o sytuacjach z życia rodziny, czyli terapeuta ma tajemnicę.

Terapeuta czy człowiek? Jjak chronić swoją prywatność?

• Informacje dotyczące innych członków zespołu terapeutycznego

Kolega z pracy nie wypełnia swoich obowiązków. Informować kierownika czy nie, czyli jak rozumiemy „dobro pacjenta”?

Terapeuta przekracza granice. Jak reagować?

• Dokumentacja…

Jakie informacje zawierać w dokumentacji zgodnie z wymogami prawnymi, jeśli agresywny mąż ma do niej wgląd?

• Jak rozwiązywać problemy etyczne?

Konieczna i wymagane są zebrania kliniczne zespołu, na których ma się możliwość omówienia indywidualnych sytuacji i przypadków.

Chroni to przed narzucaniem pacjentowi własnych przekonań, postaw i wartości.

Placówka posiada zewnętrznego superwizora, który analizuje i podpowiada rozwiązania w trudniejszych przypadkach. Omawia też emocje i zachowania terapeutów.

Koniczne jest ciągłe zdobywanie nowej wiedzy i poszerzanie umiejętności oraz korzystanie z doświadczeń innych osób.

Terapeuta korzysta z pomocy specjalistów innych dziedzin - prawników, pracowników socjalnych, lekarzy.

Każdy terapeuta powinien odbyć terapię własną, aby nauczył się rozpoznawać swoje reakcje, potrzeby, zachowania i przekonania. Pozwala to utrzymać profesjonalizm pracy z pacjentem.

• WSPÓŁCZESNE WYZWANIA PSYCHOLOGII

• OBSZARY DZIAŁALNOŚCI PSYCHOLOGA

Uwzględniając kryterium socjalizacyjne: wychowanie, profilaktyka, resocjalizacja.

Uwzględniając kryterium wieku klienta: od juniora do seniora.

Uwzględniając poziom dysfunkcjonalności jednostki: od normy do patologii.

Uwzględniając rodzaj aktywności człowieka: od zabawy, przez naukę i pracę.

Uwzględniając kryterium środowiskowe: od rodziny do społeczeństwa.

Uwzględniając rodzaj aktywności psychologa: od diagnozy do terapii.

• WSPÓŁCZESNE WYZWANIA DLA PSYCHOLOGA

• OGÓLNE CZYNNIKI RYZYKA wyzwania dla psychologii i psychologa

• Chaos i przewartościowania moralne.

• Pluralizm norm etycznych i wpływów kulturowych.

• Kryzys moralny: zastępowanie jednego systemu wartości innym, jeszcze nie sprecyzowanym.

• Społeczeństwo zostało pozbawione moralnego oparcia w trwałych wartościach, a opanowanie nowych wymaga czasu i nowych doświadczeń.

• Upadek autorytetów (rodziców, Kościoła, państwa).

• Nieprzewidywalność procesów społecznych (kryzysy, konflikty).

• Unikanie kontroli społecznej i nadzoru.

• OGÓLNE CZYNNIKI RYZYKA wyzwania dla psychologii i psychologa

• Współczesne pokolenie ludzi młodych jest w trudniejszej sytuacji niż poprzednie, bowiem dzisiaj nikt nie dokonuje za nie selekcji docierających doń wpływów społecznych i negatywnych wzorców.

• Młodzi ludzie, choć są jak przed laty - poddani podobnym stanom ducha i etapom rozwoju psychospołecznego, to jednak obecnie ich procesu dojrzewania psychospołecznego nie chroni żadna bariera selekcyjna.

• Współczesny model życia zdecydowanie odrzuca stare wzorce myślenia i działania.

• CZYNNIKI RYZYKA TKWIĄCE W RODZINIE wyzwania dla psychologii i psychologa

• CZYNNIKI RYZYKA TKWIĄCE W JEDNOSTCE wyzwania dla psychologii i psychologa

• WSPÓŁCZESNA SPIRALA DYSFUNKCJONALNOŚCI OBJAWY DYSFUNKCJI
  KOMPETENCJE ZAWODOWE PSYCHOLOGA

• KOMPETENCJE SPECJALISTYCZNE (wiedza zawodowa)

• KOMPETENCJE METODYCZNE (sposób działania)

• KOMPETENCJE OSOBOWE: - interpersonalne,- intrapsychiczne.

• PODSTAWOWE KOMPETENCJE INTERPERSONALNE A oto umiejętności uznane za ważne dla sprawnego funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości:

• Planowanie, organizowanie i ocenianie własnego nauczania, pracy zawodowej, własnego życia;

• Skuteczne komunikowanie się w różnych sytuacjach;

• Efektywne współdziałanie w zespole;

• Rozwiązywanie problemów w sposób twórczy;

• Sprawne posługiwanie się komputerem i technologiami informacyjnymi.

Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r.o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów

(Dz. U. Nr 73, poz. 763) Weszła w życie dopiero 01.01.2006

• Skromny dokument: 15 stron, 9 rozdziałów, 64 Artykuły

Spis treści ustawy

1. Przepisy ogóle

2. Prawo wykonywania zawodu psychologa

3. Wykonywanie zawodu psychologa

4. Odpowiedzialność dyscyplinarna

5. Samorząd Psychologów

6. Krajowa Izba Psychologów

7. Regionalne Izby Psychologów

8. Przepis Karny

9. Przepisy przejściowe i końcowe

• Problemy i kontrowersje dotyczące tej ustawy

• Trochę historii dotyczącej tej ustawy

08.06.2001 - Stworzenie pierwotnej wersji ustawy mającej obowiązywać od 01.01.2002 r.

Ówczesny minister pracy .J. Hausner wskazując na szereg błędów, odracza wprowadzenie ustawy o 4 lata, w tym czasie rząd nie zdołał poprawić wadliwej ustawy. Po wyborach parlamentarnych jesienią 2005 r. nowy minister pracy K. Michałkiewicz początkowo zamierzał odroczyć wejście w życie ustawy o kolejne 2 lata, by móc wprowadzić konieczne zmiany. Naciski PTP spowodowały jednak niespodziewane wejście ustawy w życie z dniem 1.01.06 r.

• Wszyscy psychologowie to przestępcy, gdyż rozdział 8. art. 61 ustęp 1. ustawy stanowi:

"Osoba, która świadczy usługi psychologiczne nie mając prawa wykonywania zawodu psychologa podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny."

Prawo wykonywania zawodu według tej ustawy wydawać miały nieistniejące wówczas jeszcze Izby Psychologiczne. Wówczas obecnie nikt nie posiada takich uprawnień, co oznacza, że wszyscy psychologowie wykonując swój zawód po 1.01. 2006 r. złamali prawo.

• Co z psychoterapią? Rozdział 1. art. 4. ust. 1. ustawy stanowi: "Wykonywanie zawodu psychologa polega na świadczeniu usług psychologicznych, a w szczególności na:

• diagnozie psychologicznej,

• opiniowaniu,

• orzekaniu, o ile przepisy odrębne tak stanowią,

• psychoterapii,

• udzielaniu pomocy psychologicznej.„

Artykuł ten wymienia dość ogólnikowo czynności stanowiące świadczenie usług psychologicznych.

Z kolei art. 61 zastrzega wykonywanie tych czynności wyłącznie dla psychologów, posiadających prawo wykonywania zawodu. Trzeba też podkreślić, że nie jedynie psycholog może zajmować się psychoterapią.

• Przykłady grup zawodowych łamiących prawo, praktykując psychoterapię i udzielając pomocy psychologicznej.

• Lekarze-psychiatrzy

• Pedagodzy

• Absolwenci resocjalizacji

• Socjolodzy

• Księża

• Specjaliści i instruktorzy terapii uzależnień

• Uczestnicy ruchów samopomocy

• Biurokracja, papiery, dokumenty…

Art. 18. stanowi, że, by prowadzić prywatny gabinet psychologiczny, trzeba będzie mieć nie tylko wpis do ewidencji działalności gospodarczej, jak to było wcześniej, ale także:

• prawo wykonywania zawodu, wydane przez Regionalną Izbę Psychologiczną;

• wpis do Krajowego Rejestru Sądowego;

• wpis do rejestru prywatnych praktyk psychologicznych, prowadzonego przez właściwą Radę Regionalnej Izby Psychologów;

• zgodę wojewody (wydaną na podstawie spełnienia nieokreślonych jeszcze warunków, które zostaną ustanowione przez Komisję Ekspertów).

• Istnieje niebezpieczeństwo, że Rady Izb Psychologicznych mogą uzyskać nadmierną władzę, pozwalającą im ograniczać dostęp do zawodu innym psychologom. Osoby wybrane do Rady Izby lub zatrudnione jako jej pracownicy, utrzymywani ze składek innych psychologów, będą mieć wpływ na ustalanie, kogo wpisać (a kogo nie) do rejestru prywatnych praktyk psychologicznych.

Jeśli, obok pracy w Izbie, zechcą także pracować z pacjentami, a będą mieć ich za mało - to mogą wówczas eliminować konkurencję metodami administracyjnymi.

• Art. 17. stanowi, że "psycholog ma prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia podyplomowego„. W praktyce „obowiązek” może oznaczać, że aby zachować prawo wykonywania zawodu, psycholog będzie zobowiązany do ukończenia określonych szkoleń w ciągu roku, dających łącznie określoną liczbę punktów edukacyjnych.

Głównym kryterium wyboru szkoleń może już nie być ich merytoryczna wartość. Liczyć zacznie się ilość punktów, które będzie można uzyskać ze uczestnictwo w nich.

• Młodzi przegrywają na starcie

Najbardziej niekorzystne są zapisy ustawy dla studentów i absolwentów psychologii.

Aby absolwenci studiów uzyskali prawo wykonywania zawodu, będą musieli skończyć roczny staż (art. 8). Nie jest jasne (ustawa tego nie określa), gdzie będą mogli taki staż ukończyć (zapewne miejsc stażowych będzie niewiele), kto ma im ten staż zorganizować i kto będzie go finansował.

Najprawdopodobniej tylko nieliczni absolwenci znajdą miejsca stażowe i będą musieli opłacać staż. Pozostali nie będą mogli bez stażu podjąć pracy w wyuczonym zawodzie, więc pozostanie im przekwalifikowanie się lub emigracja.

• Ustawa zabrania wprawdzie pod karą ograniczenia wolności lub grzywny (art. 61.) udzielania pomocy psychologicznej i prowadzenia psychoterapii bez stosownych zezwoleń.

Nie definiuje jednak jednoznacznie tego, co właściwie jest zabronione.

• Czy można ustawowo zabronić udzielania pomocy? Wspominane już art. 4. i art. 61. mówią że wykonywanie zawodu psychologa polega m.in. na udzielaniu pomocy psychologicznej a także o tym, że za świadczenie usług psychologicznych bez prawa wykonywania zawodu grożą kary.

Pamiętajmy, że pomoc psychologiczna polega na rozmawianiu. Nie ma i z obiektywnych przyczyn nigdy nie da się stworzyć „wykazu czynności i procedur psychologicznych”, których można by zakazać nieprofesjonalistom.

Jak twierdzi wybitny psychoterapeuta, Carl Rogers, psychoterapia może przybierać formę „przyjacielskiej pogawędki”. Czy zatem można zatem jej ustawowo zakazać?

• Jak to wygląda obecnie? Jako komentarz do tej sytuacji niech posłuży fragment korespondencji mailowej z dnia 19.05.2009r. przewodniczącego PTP Adama Niemczyńskiego

„ (…) Obowiązująca formalnie ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów jest prawem 'martwym', nie powstawały bowiem organa samorządu i niczego nie da się stosować do jej zapisów. Również zapisu o stażu podyplomowym, który miałby trwać 1 rok. To też jest 'martwy' zapis. Ministerstwo Pracy i Pomocy Społecznej występuje obecnie o uchylenie wspomnianej ustawy i pracuje nad przygotowaniem nowej ustawy mającej regulować prawnie wykonywanie zawodu psychologa. (…)”

• Psycholog ciągle potrzebny

Istnieje inne ustawy, rozporządzenia, uchwały, w których pojawiają się odniesienia do zawodu psychologa lub usług psychologicznych.

Niektóre ze sfer, których dotyczą wyżej wspomniane ustawy:

zakłady opieki zdrowotnej,

przeciwdziałanie narkomanii,

prawo lotnicze,

pomoc społeczna,

Kodeks karny wykonawczy,

broń, amunicja i materiały wybuchowe

---