TERMOREGULACJA ORGANIZMU

Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:

1. Podstawowej przemiany materii (BMR),

2. Pracy wykonywanej przez komórki mięśniowe,

3. Czynności przewodu pokarmowego związane z trawieniem i wchłanianiem.

Podstawowa przemiana materii (BMR) - zależy od zapotrzebowania na energię w spoczynku dla podtrzymania fizjologicznych czynności komórek i narządów.

Wytwarzanie ciepła w różnych stanach:

Wysiłek fizyczny	Wartość energetyczna (kJ/h)
Spoczynek w łóżku	300
Praca siedząca	400
Chodzenie	1500
Ciężka praca fizyczna	2500

Termoregulacja dzięki fizjologicznemu mechanizmowi termoregulacji ciała ludzkiego jest stała i wynosi 37˚C +/- 0,5-0,7˚C.

Ośrodek termoregulacyjne:

1. Zlokalizowany w podwzgórzu,

2. Działa na zasadzie termostatu kontrolującego inne ośrodki:

• Ośrodka wyzwalającego drżenie mięśniowe - termogeneza drżenia,

• Ośrodek kontrolujący układ współczulny - pobudzenie układu współczulnego powoduje wydzielanie noradrenaliny, wzrost metabolizmu komórek mięśniowych i tkanki tłuszczowej,

• Ośrodek kontrolujący wydzielanie gruczołów dokrewnych - pobudzenie rdzenia nadnerczy, pobudzenie gruczołu tarczowego - wzrost przemiany materii (tyroksyna, trójodotrymina),

• Ośrodka naczyniowo - ruchowego - rozszerzenie lub kurczenie średnich naczyń skóry.

Oddawanie ciepła u ludzi.

Droga oddawania ciepła	kJ	Kalorie	%
Promieniowanie			60
Przewodzenie			14
Parowanie wody przez płuca i skórę		710	23,7
Ogrzewanie wydychanego powietrza	209	50	1,7
Kał i mocz	84	20	0,6

Utrata ciepła zachodzi w organizmie przez:

1. Skórę:

• Promieniowanie,

• Przewodnictwo,

• Pocenie się

2. Układ oddechowy - z wydychanym powietrzem,

3. Przewód pokarmowy - z kałem,

4. Układ moczowy - z moczem.

Wzrost odparowania nadmiaru ciepła z organizmu zachodzi dzięki:

1. Rozszerzeniu naczyń skórnych skórnych wydzielaniu potu przez gruczoły potowe,

2. Pogłębienie oddechu,

3. Przyspieszenie pracy serca,

4. Pobudzeniu ośrodka hamującego drżenie mięśni w śródmózgowiu.

Gorączka - jest to podwyższenie temperatury ciała przy zachowanej sprawności ośrodków i mechanizmów termoregulacji, które jedynie ulegają przystosowaniu lub przestawieniu się do utrzymania wyższej temperatury ciała.

Patofizjologia powstawania gorączki.

Toksyna, bakterie i inne czynniki.

Wszystkie komórki organizmu (głównie leukocyty i makrofagi) wytwarzają interleukiny (α i β), (endogenny, pirogeny).

Krążą wraz z krwią w organizmie.

Docierają do podwzgórza przez miejsce pozbawione bariery krew - mózg (blaszka końcowa pod skrzyżowaniem wzrokowym i narządem podsklepieniowym).

Pod wpływem interleukinów α postępują prostoglacyny.

Obniżenie wrażliwości ośrodków termoregulacji.

Gorączka.

Okresy przebiegania gorączki:

1. Okres wzrostu - powstanie substancji gorączkotwórczych:

• Czas przestawienia się ośrodka i mechanizmu termoregulacji na wyższy,

• Skurcz naczyń skórnych, przemieszczenie krwi do narządów wewnętrznych,

• Główną rolę w rozwoju tego okresu spełniają impulsy z termoreceptorów zimna,

• Skurcz, który poprzez …. tylnej okolicy podwzgórza wymagają napięcia mięśni poprzecznie - prążkowanych.

2. Okres trwania (ustalony stan gorączki),

3. Okres końcowy - zejście (obniżenie gorączki).

Gorączkę w zależności od temperatury ciała wyróżniamy:

1. Stan pogrorączkowy do 38˚C,

2. Gorączka mała 38-38,5˚C,

3. Gorączka umiarkowana 38,5-39˚C,

4. Gorączka wysoka 39-40˚C,

5. Stan hiperpirekcji powyżej 41˚C, w którym dochodzi do zaburzeń czynności OUN i utraty świadomości.

Gorączka może być:

1. Stała - dobowe wahania nie przekraczają 1˚C,

2. Wzrastająca, - w której temperatura ciała po osiągnięciu pewnej wielkości z małymi wahaniami dobowymi powoli się zwiększa,

3. Opadająca, - w której temperatura ciała po osiągnięciu pewnej wielkości z małymi wahaniami dobowymi powoli się obniża,

4. Prawie stała, - w której dobowe wahania temperatury ciała są nieco większe niż w gorączce ciągłej,

5. Zwalniająca, - w której dobowe wahania temperatury przekraczają 1˚C i mogą wynosić 2˚C i więcej, temperatura nie obniża się do prawidłowej wartości,

6. Przepuszczająca - krótkie trwające kilka godzin napady podwyższonej temperatury ciała, po czym temperatura się obniża do prawidłowej, nieco niższej wartości i następuje krótki okres bez gorączki,

7. Powrotna - występuje w durze pierwotnym, od gorączki przepuszczającej różni się tym, że zarówno napady gorączki jak i okresy bez gorączki trwają zazwyczaj kilka dni,

8. Trwająca - z bardzo dużymi dobowymi wahaniami temperatury, która podwyższa się do znacznej wartości, czasem towarzyszą dreszcze i bóle głowy. Występuje ona w zapaleniu ropnym gruźlicy i w innych ciężkich chorobach zakaźnych,

9. Nieregularna - występuje w posocznicy, czerwonce i wielu innych chorobach zakaźnych.

Rodzaje gorączki:

2. Zakaźna,

3. Z nadwrażliwości,

4. Z uszkodzenia tkanek,

5. W zapaleniach jałowych,

6. Steroidowi,

7. Z odwodnienia,

8. W wyniku działania substancji, w tym również leków.

Wpływ gorączki na procesy ustroju:

1. Nasilenie przemiany materii,

2. Upośledzenie trawienia i wchłaniania tłuszczów,

3. Wzrost rozpadu białek w ustroju,

4. Gromadzenie się wody w tkankach,

5. Teratogeneza.

Pirogeny:

1. Substancje gorączkowo-twórcze,

2. Egzogenne lipopolisacharydy - wytworzone przez bakterie, wirusy, pleśnie, drożdże i grzyby,

3. Endogenne lipopeptydy - powstają głównie w granulocytach obojętnochłonnych i po indukcji pirogenów egzogennych.

Zmiany czynnościowe w ustroju z hipertermią:

2. Spadek zapotrzebowania na tlen,

3. Zaburzenie dysocjacji oksyhemoglobiny,

4. Zmniejszenie utleniania tkanek,

5. Spadek zapotrzebowania na glukozę,

6. Zmniejszenie stężenia K⁺, Na⁺ w osoczu,

7. Zmniejszenie ilości osocza,

8. Wzrost hematokrytu,

9. Wzrost lepkości krwi,

10. Wzrost leukopenii,

11. Wzrost i następnie spadek czynności serca:

• Migotanie przedsionków,

• Migotanie komór,

Zmniejszenie wymiany gazowej i ukrwienie płuc,

Spadek przepływu mózgowego.

Kliniczne zespoły hipertermii:

1. Omdlenie cieplne - występuje u osób narażonych na wysoką temperaturze otoczenia. Jest spowodowana rozszerzeniem obwodowego łożyska naczyniowego, między objętością krwi krążącej a poszerzonym ogniskiem naczyniowym. Zwykle rozwija się w pozycji poziomej ułożenia ciała.

2. Wyczerpanie cieplne - występuje głównie u ludzi niezaaklimatyzowanych wysokich temperaturach 35-45˚C, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego związanego z utratą wody.

Objawy: dominują objawy ze strony układu krążenia, pocenie, duszności, bóle i zawroty głowy, uczucie gorąca, podwyższona nieznacznie temperatura ciała, zmniejszenie ilości moczu i wzrost w nim chlorków.

3. Udar cieplny - występuje w sytuacjach dużego pochłonięcia ciepła z otoczenia i niedostatecznego pozbawienia się go. Sprzyjają powstawaniu: wysiłek fizyczny, infekcje, procesy zapachowe chorób powodujących przegrzanie.

Objawy: szybki wzrost temperatury ciała 43-44˚C, zahamowanie wydzielania potu, omdlenie. Objawy mózgowe: drgawki, zaczerwienienie, utrata świadomości.

W przypadku braku prawidłowego postępowania mającego na celu łagodzenie może dojść do nieodwracalnych zmian we wszystkich przypadkach i zgonu.

4. Porażenie słoneczne - jest następstwem oddziaływania na odkrytą głowę człowieka bardzo przenikliwych promieni cieplnych powodujących podwyższenie temperatury mózgu o 1,5-2,5˚C. Charakteryzuje się nagłością występowania objawów: wzmożona przepuszczalność naczyń krwionośnych, obrzęk i krwawienie z opon mózgowych, krwotoczne zapalenie mózgu i opon mózgowych.

5. Hipertermia mózgowa - jest następstwem podrażnienia ośrodka termoregulacji przez:

• Choroby nowotworowe mózgu,

• Zabiegi operacyjne na mózgu,

• Procesy zapalne i destrukcyjne w mózgu.

Objawy:

• Następuje uszkodzenie mechanizmu oddawania ciepła,

• Blada, sucha, chłodna skóra.

6. Skurcze mięśniowe - występują przede wszystkim u ludzi wykonujących ciężką pracę fizyczną w wysokiej temperaturze. Zwiastunami są: zmęczenie, ból głowy nudności. Objawy: następstwo odwodnienia, utrata NaCl. Leczenie: podawanie NaCl.

7. Hipertermia rdzeniowa - może wystąpić w przypadku uszkodzenia kręgosłupa szyjnego szyjnego towarzyszącym poprzecznym przerwaniem rdzenia kręgowego oddawanie ciepła jest upośledzone z powodu ustania pocenia.

HIPOTERMIA - obniżenie temperatury głębokiej ciała poniżej 35 stopni Celsjusza, znalazła zastosowanie w neurochirurgii, kardiochirurgii, w leczeniu ciężkich postaci wstrząsów, zakażeń i zatruć.

Fazy hipotermii:

• Pobudzenie do 34 stopni Celsjusza

• Pobudzenie ośrodka oddechowego

• Zmniejszenie reaktywacji ośrodka rdzenia przedłużonego (26-27 stopni Celsjusza)

• Letarg - wzmożone zużycie tlenu, resztki zachowanych mechanizmów termoregulacji oraz dreszcze

---