Labirynt

Labirynt - Labirynt kreteński to olb­rzymi pałac, składający się z takiej gmatwaniny komnat i korytarzy, iż tylko jego budowniczy - Dedal mógł w nim odnaleźć drogę. Został zbudowany na polecenie króla Minosa, umieszczono w nim syna żony Minosa - Pazyfae i byka przysłanego na Kretę przez Posej­dona. Urodzony przez Pazyfae potwór miał głowę byka i tułów człowieka, dano mu na imię Minotaur. Minos wsty­dził się potwora i kazał go zamknąć w labiryncie. Co roku musiał mu jednak dawać na pożarcie siedmiu młodzień­ców i siedem dziewcząt. Do pokonania potwora zgłosił się Tezeusz, który przy pomocy królowej Ariadny (nić Ariadny) nie tylko wszedł do labiryntu, ale też pokonał Minotaura i wyszedł cało. Naj­bardziej popularne rozumienie labiryntu odnosi się do szczególnie skomplikowa­nej przestrzeni, w tym także do świata podziemnego. Trafiła tam Kora, która jednak zostając żoną Hadesa, znalazła się jakby w centrum podziemnego świa­ta. Dla niej na kilka miesięcy w roku prcestrzeń labiryntu podziemnego sta­wała się obszarem znanym, była prze­cież jej domem, podobnie jak dla mito­logicznego Minotaura.

Labirynt w chrześcijańskich koś­ciołach średniowiecznych, zwłaszcza gotyckich, stanowił element dekoracyj­ny o skomplikowanym wzorze. Inter­pretowano go jako drogę Jezusa z Jero­zolimy do Kalwarii lub też jako życie ludzkie z jego manowcami, próbami cierpliwości i wytrwałości. Wędrówka na kolanach po krętych ścieżkach takie­go labiryntu miała b ć namiastką pielg­rzymki do Ziemi Świętej. M. Eliade stwierdził, że wszystkie labirynt w świątyniach były imago mundi (wy­obrażeniem świata).

Dante Alighieri „Boska Komedia" - Pierwsza część utworu pt. „Piekło" pokazuje świat podziemny z całym jego skomplikowaniem, choć jest to obszar uporządkowany, podzielony na kręgi, w których przebywają dusze grzeszni­

, ków zależnie od rodzaju popełnionego występku. Piekło u Dantego jest labiryn­tem doskonałym, godnym mistrza De­dala. Aby się tam dostać, trzeba przejść Przedsionek, a później pokonać rzekę Acheront, przez którą jak przez Styks przewozi Charon. Na dnie piekła poku­tują najwięksi grzesznicy, a kary do­stosowane są do wielkości ich zbrodni.

Popularne rozumienie labiryntu odnosi się do przestrzeni wielkomiejskiej. Dotyczy to zwłaszcza wielkich aglome­racji, w których człowiek zawsze czuł się zagubiony. Począwszy od XIX w. miasta w powieściach nęciły bohaterów obietnicą zrobienia kariery, pieniędzy, przygodą. Nie zawsze marzenia te się spełniały. Wielu bohaterów nie mogło odnaleźć się wśród plątaniny ulic, w anonimowej masie tysięcy podobnych ludzi. Patrz: miasto, a w nim zwłaszcza: H. Balzac „Ojciec Goriot", B. Prus „Lalka" (obraz Paryża), F.M. Dostojew­ski „Zbrodnia i kara", H. Sienkiewicz „Quo vadis" (uwagi dotyczące życia chrześcijan), W.S. Reymont „Ziemia obiecana", wiersz K. Wierzyńskiego „Pieśń ze środka miasta" (poezja Ska­mandrytów), E.M. Remarque „Łuk Tri­umfalny", J.D. Salinger „Buszujący w zbożu", E. Kieffer „Żeby cię lepiej zjeść".

B. Schulz „Sklepy cynamonowe"-La­biryntem może być przestrzeń miasta rozciągająca się między dzielnicą skle­pów cynamonowych a Ulicą Krokodyli. Ponieważ autor wykorzystuje w utworze technikę oniryczną, przestrzeń nie pod­lega tu prawom fizycznym, jest dowol­nie rozciągliwa, przechodzi jedna w dru­gą. Bohater, który rozpoczął swoją węd­rówkę w poszukiwaniu sklepów cyna­monowych, zabłądził w znanym sobie mieście. Podobnie dzieje się z prze­strzenią w domu. Nie zamieszkałe poko­je zarastają roślinnością. Łatwo się tu zagubić.

F. Kafka „Proces" - W poszukiwaniu najwyższego sędziego Józef K. wędruje przez labirynt pokoi i korytarzy, po­znając całą absurdalność i nieludzkość instytucji państwa autorytarnego. Jedy­nym wyjściem z tego labiryntu jest śmierć.

U. Eco „Imię róży" - Przestrzenią la­biryntową jest tu biblioteka. Już samo jej położenie w opactwie sugeruje, że jest to miejsce szczególnie ważne. Została zbu­dowana według planu, którego nie znał żaden z mnichów. Sekret wejścia do biblioteki i wyjścia z niej znał tylko bibliotekarz i jego pomocnik, ponieważ ktoś musi tę tajemnicę przekazywać z pokolenia na pokolenie. Tylko biblio­tekarz miał też prawo poruszać się w la­biryncie ksiąg. Jest to największa biblio­teka chrześcijańskiego świata, stąd musi się ona bronić przed niepowołanymi. Znajdują się tu księgi, które nie powinny być czytane przez wszystkich, np. druga księga „Poetyki" Arystotelesa na temat śmiechu. Ludźmi najlepiej rządzi się przez strach, śmiech zabija strach, więc ktokolwiek pogwałci zakaz wstępu do biblioteki i zechce poznać zakazane księgi, musi zginąć. Opracowano w tym celu system zabezpieczeń (lustra, halu­cynogenne zioła, zapadnie, a przede wszystkim skomplikowanie labirynto­wy układ bibliotecznych pokoi).

W nawiązaniu do mitologicznej sytuacji labirynt oznacza w przenośni: 1) Szczególnie skomplikowaną prze­strzeń (labiryntową), w tym także świat podziemny. 2) Zamęt, plątaninę moż­liwości (dróg, rozwiązań, wydarzeń), sytuację szczególnie zawiłą, skompliko­waną lub bez wyjścią, błędne koło. 3) Świat z jego złożonością i życie. 4) Za­wiłość sfery uczuć. 5) Zagubienie we własnym wnętrzu, w marzeniach. 6) Grzech, występek, zbrodnię. 7) Mąd­rość, wtajemniczenie.

*„Jeżeli jakaś rzecz jest dla ciebie szcze­gólnie trudna, nie naleiy przypuszczać, że jest ona niemożliwa do spełnienia w ogóle dla człowieka".

(Marek Aureliusz)

* „Usuńcie ludzi, a wszystko będzie proste".

(J. J. Rousseau)

* Bardzo trudne można zrobić szybko, dopiero niemożliwe wymaga trochę czasu.

(przysłowie holenderskie)

---