Edukacja- jest to zmiana osobowości człowieka w pożądanym kierunku

Edukacja (wg UNESCO)- trwała i zorganizowana komunikacja pedagogiczna mająca na celu uczenie się

Wychowanie- jest to ludzka działalność, która ma na celu wywołanie zmian w zakresie osobowości, postaw. przy czym zmiany te dotyczą dwóch stron osobowości człowieka *poznawczo-intrumentalna- poznawanie rzeczywistości i samego siebie i udział w jej przekształcaniu (wiedza, umiejętności, nawyki, inteligencja) * aksjologiczna, kierunkowa, wolicjonalno-emocjonalna- wiąże się z poznawaniem samego siebie, zmienianiem własnej osobowości,

Wychowanie w szerokim znaczeniu- to celowe, planowe, systematyczne zmienianie całrej osobowości.

Wychowanie w wąskim znaczeniu- to celowe, planowe i systematyczne zmienianie aksjologicznej strony osobowości człowieka

Kształcenie (wg.Okonia)- to ogół czynności zew. i wew. umożliwiających ludziom *poznanie przyrody, społeczeństwa, kultury, uczesnictwo w ich kształtowaniu * rozwiniecie możliwości wielostronnego rozwoju zdolności fiz. i umysłowych, zdolności i uzdolnień, przekonań i postaw *nabycie kwalifikacji zawodowych

Kształcenie (wg. Kupisiewicza)- ma na celu rozwijanie uczniów, aczkolwiek nie wyłącznie pod względem intelektualnym. Jest ono celowe,czyli zamierzone, planowe, systematycnze, długotrwałe. Jest organizowane i kierowane przez instytucje ( szkoła, rodzina, zakład pracy). Rezultatem kształcenia jest wykształcenie- stan końcowy do którego doprowadzi kształcenie ogólne lub zawodowe.

Rodzaje kształcenia - * ogólne- zdobywanie wiedzy ogólnej i umiejętności niezbędnych człowiekowi bez względu na przyszłą rolę w społeczeństwie ( podstawówka, gimnazjum, szkoła średnia- Suchodolski) * politechniczne- polega na opanowaniu naukowych podstaw i procesów produkcji organizacji pracy oraz jako opanowanie umiejętności posługiwania się podstawowymi narzędziami pracy i maszynami (studia) * zawodowe- jest to opanowanie wiedzy i zdolnosci zawodowych niezbędnych do wykonania danego zawodu (szkoły zawodowe, przedmioty zawodowe)

Nauczanie (wg. Okonia)- To planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmain w ich wiedzy, dyspozycjach postepowaniu i całej osobowości pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przezywania wartości i własnej działalności praktycznej.

Nauczanie (wg Kupisiewicza)-Organizowanie uczenia i kierowanie uczniów(kierownicza rola w procesie) n. jest planowe, systematyczne,złożone, działalność intencjonalna.

Uczenie się (wg. Okonia)- jest procesem w toku którego na podstawie doświadczenia poznawania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest zmian zachodzącym w człowieku, którym zawdzięcza swój rozwój, przygotowanie do życia i wrastanie w kulturę.

Uczenie się (wg. Kupisiewicza)- jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Uczenie się jest zdeterminowane prze cel, treść i czyności za pomocą których uczący się podmiot przyswaja sobie określone wiadomości, umiejętności i nawyki. Uczenie się będziemy rozumieć jako proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków dokonujących się w toku.

Uczenie się polegające na własnym doświadczeniu Carl Rogers charakteryzuje jako:

- uczenie się związane z osobistym zaangażowaniem uczniów, obejmującym zarówno ich sferę uczuciową jak i poznawczą

- uczenie się samoinicjujące się tj. inicjowane przez osobę uczącą się, która nawet wtedy gdy jest motywowana do nauki z zewnątrz ma przeświadczenie iż jej chęć odkrywania czegoś, grmoadzenia informacji i ich rozumienia pochodzą od wewnątrz, czyli od niej samej

- uczenie się oceniane przez jednostkę uczącą się, która najlepiej wie, czy wychodzi ono na przeciw jekj potrzebą, czy zmierza do tego co chciałaby na prawdę poznać, czy rzuca światło na ciemnie plany jej niewiedzy

-uczenie się pozwalające uczniom odczuć iż ma ono sens, a więc że nie jest ono marnowaniem jego cennego czasu lub zajmowaniem się czymś co nigdy nie przyda mu się w życiu

Podmiotowe traktowanie ucznia:

traktuje się ucznia jako obiekt z góry zaplanowanych przez dorosłych oddziaływań, którym musi się on bezwzględnie podporządkować. W ten jawnie degraduje się ucznia do roli przedmiotu, którego głownym zadaniem jest przyswajanie mu wiadomosći oraz bezkrytyczne podporządkowanie się woli nauczycieli i wymaganiom regulaminowi szkolnemu.

Nauczyciel facylitator- potrafi przyznać się do własnych błędów i niedomagań. Podczas lekcji stara się przede wszystkim o stworzenie klimatu zaufania, sprzyjającego wzmożonemu współudziałowi uczniów w organizowaniu procesu uczenia się. Umożliwia uczniom czynny udział w planowaniu, przeprowadzaniu i ocenianiu lekcji.

3 postawy:* autentyzmu- nauczyciel pozostaje sobą, zachowuje się naturalnie, jest otwarty, szczery w swoich kontaktach z uczniami *akceptacji- polega na uznawaniu uczniów takimi jakimi są

Obserwacja ( wg. Pilcha)- jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń; można ja nazwać prostą, nieplanową rejestracją zdarzeń i faktów ale także złożony proces obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik pomocniczych.

Obserwacja (wg. Kupisiewicza)- istotą jest zamierzone, planowe i systematyczne spostrzeganie zjawisk i procesów dydaktycznych.

Rodzaje obserwacji:* otwarta albo swobodna- daje sumę wiedzy o przedmiocie zainteresowań lub pracy pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie. Dzięki zastosowaniu obserwacji otwartej uzyskujemy wiedzę ogólną o obiekcie badań która daje podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań, a głównie do sformułowania hipotez roboczych *systematyczna bezpośrednia lub pośrednia- polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas w celu poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach *uczestnicząca- ten typ obserwacji występuje wówczas, jeśli badający stanie się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nią akceptowany ^jawna- polega na poinformowaniu grupy o roli badającego ^ukryta- występuje wówczas gdy badana grupa nie jest świadoma roli jaką spełnia nowy jej członek.

Cechy obserwacji (wg. Łobockiego)- *celowa-nastawiona na jasno i wyraźnie uświadomiony przez obserwatora cel badawczy *- planowość- prowadzona w sposób zorganizowany według ściśle zorganizowanego planu, *dokładna- wierna *wyczerpująca i wnikliwa, rzetelna, *obiektywna- niezależna od osobistych i subiektywnych nastawień, *swobodna

Eksperyment- (wg. Zaczyńskiego)- Jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.

Eksperyment (wg. Łobockiego )- Jest zwykle metodą badania zależności między jednym lub kilkoma celowo dobranymi oddziaływaniami natury dydaktyczno-wychowawczej, a ściśle określonymi skutkami, jaakie powstają w wyniku oddziaływań.

Eksperymennt (wg. Kupisiewicza)-polega na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów dydaktycznych przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika (zmienną niezależną) i obserwowaniu powstałych pod jego wpływem zmian.

Istotą eksperymentu jest możliwość manipulowania zmienną niezależną, kontrolowania zmian powstałych w skutek tego manipulowania, a także doboru osób do grup objętych badaniami.

Rodzaje eksperymentów: *laboratoryjny- dany proces wywołuje się lub zmienia w sztucznych warunkach, jest czasochłonny, kosztowny i nie może trwać zbyt długo *naturalny(pedagogiczny)-proces badamy w typowych dla niego okolicznościach, przystępując do badań formuje się hipotezy robocze, które mają być wyjaśnieniem zjawisk objętych eksperymentem.

RÓŻNICE OBSERWACJA- EKSPERYMENT-*obserwacja to metoda podstawowa a eksperyment to metoda uczestnicząca,*w obserwacji badamy to co jest,a w eksperymencie to co będzie,*obserwacja odbywa się w środowisku naturalnym,a eksperyment w przekształconym,* w obserwacji wynik nie jest zakładany, a w eksperymencie badamy to co założymy.

WYWIAD(wg Pilcha)- jest rozmową badającego z respondentem według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz; jest bezpośrednim kontaktem z respondentem.

Najważniejszym warunkiem poprawnego przeprowadzenia wywiadu jest właściwie przeprowadzony kwestionariusz posiadający zestaw pytań, zbudowany według specjalnych zasad .

CZYNNIKI ZAKŁÓCAJĄCE WIARYGODNOŚĆ INFORMACJI-*respondent- który bedąc głównym źródłem materiału może świadomie zafałszować prawdę, * narzędzie badawcze- kwestionariusz-którego forma może wpłynąć na treść uzyskanych wyników

RODZAJE WYWIADÓW-*skategoryzowany-ściśle określa kolejność i brzmienie stawianych pytań, zapewnia większą ścisłość i porównywalność danych *nieskategoryzowany- daje możliwość swobody w formułowaniu pytań oraz zmieniania ich treści.

Rodzaje wywiadu na sposób prowadzenia-*jawny-badany poinformowany jest o charakterze i przedmiocie wywiadu *ukryty- zachodzi wtedy, jeśli przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe,*jawny nieformalny- jest odmianą wywiadu ukrytego; badany orientując się w fakcie prowadzenia z nim wywiadu nie jest poinformowany o właściwym jego przedmiocie.

W technice prowadzenia wywiadu istotną rolę odgrywają tzw.pytania filtrujące- decydują czy badanemu należy zadać następujące pytanie lub kilka pytań.

ZASDY BUDOWY KWESTIONARIUSZA-*musimy objąć w nim wszystkie zagadnienia w hipotezach badawczych, *język kwestionariusza należy dostosować do języka używanego w danej społecznosći

ANKIETA (WG. Pilcha)- jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Najczęściej też pytania są zamknięte i zaopatrzone w tzw. KAFETERIE- zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi.

Rodzaje kafeterii:* zamknięte- ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi, poza które odpowiadający nie może wyjść, lecz wybiera tylko sposród podanych *półotwarte- jest to taki zestaw- możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne” *komunikatywne- pozwala na wybranie kilku możliwych odpowiedzi, dając możliwość obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym utworzeniu hierarchii * dysjunktywne- wymagają wyboru jednej spośrod więcej niż 2 możliwych odpowiedzi

Cechy wspólne: *kwestionariusz, * zbierają opinie, poglądy i oceny, *muszą być wspierane przez inne techniki, *określają przyczyny zjawiska,* prowadzone w sposób celowy, planowy i systematyczny *model 3 osób-respondent (osoba badana,od niej możemy się dowiedziec wiadomości jakie posiada, co sądzi na ich temat i jak je ocenia), ankieter, badający (ogniwo pośrednie-szczególnie ważne w wywiadzie),badacz( ten, który wymyślił dane badanie)

Cechy różniące:* wywiad przeprowadzany jest w sposób bezpośredni a w ankiecie pośredni, *stopień standaryzacji pytań, * zakres i głębokość problematyki, *brak możliwości modyfikacji ankiety w przeciwieństwie do wywiadu, *ankieta jest pisemna, a wywiad ustny

SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY(wg. Pilcha)- jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

SYSTEM DYDAKTYCZNY-(Wg. Kupisiewicza)-to całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania, uczenia się tworząc spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA

MATERIALIZM DYDAKTYCZNY (ENCYKLOPEDYZM)- zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie wielu różnych dziedzin nauki. Encyklopedysta twierdzi, że proporcjonalnie do ilości opanowanego materiału kształtować się będzie stopień rozumienia przez uczniów określonego fragmentu rzeczywistości odzwierciedlanego za pomocą tego właśnie materiału.

FORMALIZM DYDAKTYCZNY- ogłoszony przez herbartystów- nie pamięć, lecz rozum i jego atrybuty miały służyć edukacji. Uczeń nie powinien przyjmować wiedzy i zapamiętywać, ale wyszukiwać jej przy pomocy własnego rozumu. Ten kierunek rozwija myślenie i inne umiejętności intelektualne

UTYLITARYZM- powstały w USA na przełomie XIX i XXw. Kładł nacisk na kształtowanie użytecznych w działalności człowieka umiejętności praktycznych, zaniedbał wyposażenie uczniów w systematyczną wiedzę,a także nie doceniał w pełni rozwoju ich zdolności poznawczych

CELE KSZTAŁCENIA (WG. Okonia) świadomie zamierzone efekty, które w wyniku kształcenia zamierzamy osiągnąć.

(wg. Kupisiewicza)- postulowany stan rzeczy, wiadomości, umiejetności, nawyków, postaw osiągany przez zabiegi dydaktyczne

(wg. Niemierko)- zamierzone właściwości uczniów wyrażające się opanowaniem przez nich opanowaniem czynności.

KLASYFIKACJA CELÓW

OGÓLNE (INSTYTUCJONALNE)- *wyrażają to co być produktem końcowym szkoły,*wyrażją ogólny kierunek pracy szkoły ioddziaływań dydaktycznych nauczyciela,*są szerokie i nieokreślone, ale zwięzłe i wizjonerskie(postulowane), *nie stwarzają możliwości sprawdzenia czy zostały rzeczywiście osiągnięte, *zawarte są w postulowanych dokumentach oświatowych, statuty, plany programy nauczania,uchwały.*są formułowane za pomocą takich wyrażeń jak: rzeczownik odsłowny(rozwijanie, kształtowanie,wyposażenie)- zapowiadają oddziaływanie nauczyciela na uczniów w określonym kierunku, przymiotniki( gruntowny, naukowy, twórczy, nowoczesny)-zapowiadają wysoką jakość osiągnięć uczniowskich, określenie rodzaju osiągnięć(wiedza umiejętności, zdolności, zainteresowania)

OPERACJONALIZACJA- zamiana celów ogólnych na zbiór celów pośrednich i szczegółowych. *cel ogólny ulega sprecyzowaniu, *uszczegółowienie- cele szczegółowe są liczniejsze, *konkretyzacja, *pomoga w doborze treści, metod i środków kształcenia, *umożliwia uczniowi odpowiednią organizację uczenia się

POŚREDNIE- *rozłożenie ogólnego celu na mniejsze części elementarne, *wyrażają się w postaci czynności, *są to cele skierowane dla nauczyciela, * zawierają elementy: działanie-zachowanie końcowe, określenie i nazwanie czynności, wyrażone bezokolicznikiem (podać, wskazać, wyjaśnić, wyliczyć) treść-przedmiot nauczania, temat lub materiał nauczania w stosunku do którego działanie ma być wykonane

SZCZEGÓŁOWE (operacyjne)- *konkretne zadania, pytania, polecenia dla uczniów, *są wąskie i precyzyjne, *zawierają elementy: działanie-zachowanie końcowe wyrażone jest czasownikiem w stronie czynnej (wymień, wyjaśnij) treść, warunek-opis podstawowych okoliczności w jakich działanie ma być wykonane, kryterium (jest łączone z warunkiem)- standard osiągania zachowania końcowego,- określenie akceptowanego, mozliwego do przyjęcia poziomu wykonania zadania

TAKSONOMIA ABC- hierarchiczna klasyfikacja celów kształcenia (-)- nie zapewnia dostatecznej precyzji w formułowaniu celów kształcenia,(+)- posredniczy między autorami ogólnych celów kształcenia a nauczycielami

Poziomy kategorii celów nauczania

I. wiadomości-A-zapamiętanie wiadomosci,gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów,faktów (nazwać, zdefiniować, wymienić, rozpoznać, wyliczyć, zidentyfikować) B-zrozumienie wiadomości,uczeń potrafii przedstawić wiadomości w innej formie niż je zapamiętał (streścić, wyjaśnić, opisać, zilustrować, rozróżnić, powiązać)

II. umiejętności-C-stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych- opanowanie umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami wg. podanych wcześniej wzorów (związać, skonstruować, zastosować, porównać)

D-stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych- opanowanie umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych zjawisk (udowodnić, przewidzieć, ocenić, zaproponować, zaplanować, zanalizować)

PROCES KSZTAŁCENIA (wg. Okonia)- uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący świadome i celowe czynności nauczycieli i uczniów ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz zastosowanie takich środków i warunków jakie służą wywołaniu pożądanych zmian w uczniach

Teoria ogniw- jest wspólna do nauczania wszystkich przedmiotów, odnosi się do przebiegu i organizacji procesu kształcenia- wskazuje jak uczyć, aby uzyskać optymalne wyniki kształcenia. Ogniwa są elastyczne w porównaniu ze sztywnymi stopniami herberta i devey'a

W czym tkwi elastyczność ogniw?* przestrzeganie ich kolejności w czasie lekcji nie jest wymagane,* nie wszystkie ogniwa musza wystąpić na każdej lekcji w pełnym zestawie,* na wyższych poziomach kształcenia jedno ogniwo wypełnia całą lub kilka lekcji powiązanych tematycznie

Czynności nauczyciela *działanie sprzyjające uświadomieniu uczniom celów i zadań kształcenia, *zaznajamianie uczniów z nowymi rzeczami i zdarzeniami, *kierowanie procesem nabywania pojęć, * kierowanie procesem utrwalania nowego materiału nauczania, *kształtowanie umiejętności i nawyków, *łączenie teorii z praktyką, *kontrola i ocena wyników

Czynności ucznia *działania służące wytworzeniu pozytywnej motywacji do nauki, *poznawanie nowych rzeczy i zdarzeń, *procesy uogólniania służące wytworzeniu pojęć, *poznawanie prawidłowości i praw naukowych oraz systematyzowanie wiedzy, *nabywanie umiejętności i nawyków, *działania praktyczne służące wytwarzaniu przedmiotów i zmian w otoczeniu, *samokontrola osiągnieć uzyskiwanych w toku uczenia się

System tradycyjny- Herbart próbował skonstruować naukowy system pedagogiki oparty na dorobku teoretycznym etyki i psychologii. Najwyższym celem nauczania było wg. niego ukształtowanie silnego moralnie charakteru. Nauczanie uznał za podstawowy środek służący kształceniu charakteru, którego efektywność zależała od racjonalnego rozłożenia treści którą uczniowie mają sobie przyswoić. Opanowanie tych treści jest najskuteczniejsze, kiedy uczniowie przechodzą kolejno od etapu ZAGŁEBIANIA do etapu OGARNIANIA. W każdym z tych etapów Herbart wyróżnił oprócz tego 2 stadia: spoczynku i ruchu. Tak powstał schemat stopni przyswajania treści. Tym stopniom odpowiadają odpowiednio stopnie nauczania: jasność, kojarzenie, system i metoda. Jasność później została rozwinięta przez Reina na przygotowanie i podanie,a kolejne stopnie miały nazwy powiązanie, zebranie i zastosowanie. Stopnie te później nazwane zostały formalnymi. Celem pracy szkoły według niego jest przekazywanie dzieciom i młodzieży gotowego materiału do zapamiętania i rygorystyczne egzekwowanie go. W szkole aktywny jest głównie nauczyciel. Programy nauczania były oderwane od potrzeb i zainteresowań uczniów a także nieprzystosowane do icch możliwości

System progresywistyczny- Istotą tej szkoły był rozwój aktywności ucznia, rozwój jego zainteresowań, zdolności poznawczych poprzez różnorodne zajęcia praktyczne. Podstawowym celem zajęć praktycznych był rozwój wrodzonych zdolności oraz uzyskanie bogatego i różnorodnego doświadczenia, a także zachęcanie uczniów do działalności wywołującej określone zainteresowania, uczynienie szkoły terenem życia dzieci i młodzieży. Devey powtarzał, że zajęcia praktyczne powinny łączyć teorie z praktyką. Szczególnie podkreślał myślenie i jego rolę w uczeniu się. Stąd uczenie się ma być procesem badawczym opartym na samodzielnym rozwiązywaniu przez uczniów problemów. W pełnym akcie myślenia Devey wyróżnił:* odczucie trudności,* sformułowanie problemu, *wysunięcie hipotezy dotyczącej rozwiązania problemu,* weryfikację tej hipotezy,* działania zgodne z jej obroną. Te pięć stopni zostało nazwanych stopniami formalnymi. Głównym założeniem tego systemu jest filozofia pragmatyczna, której odmianą jest instrumentalizm

---