Uniwersytet Jagielloński

Studium pedagogiczne

Czas spędzony przed komputerem, a kontakty międzyludzkie.

Maciej Skrydalewicz

Praca końcowa

na eksternistycznym

kursie pedagogicznym

Kraków 2004

1. Wstęp

W ciągu ostatnich lat komputer zadomowił się na dobre niemal we wszystkich dziedzinach naszego życia. Powszechność stosowania tego narzędzia informatyki we współczesnym życiu powoduje, że umiejętność korzystania z niego staje się nieodzownym elementem wykształcenia każdego człowieka. Na podstawie zgromadzonych i przeczytanych materiałów stwierdzam, że nauczanie wspomagane komputerem stwarza znakomite warunki dla rozwoju myślowo-twórczego uczących się dzieci oddziaływania na ich osobowość i ułatwia nabywanie różnorodnych umiejętności. Warto tez podkreślić, że zastosowanie komputera w kształceniu wczesnoszkolnym wychodzi na przeciw reformie oświatowej.

Komputer w nauczaniu wczesnoszkolnym powinien pojawiać się w sposób naturalny, jako bardzo wygodne i nowoczesne narzędzie pracy. Wykorzystanie komputerów i programów multimedialnych w nauczaniu początkowym stanowi dla dzieci dużą atrakcję. Za pomocą różnych programów możemy rozwijać mowę dzieci, w multimedialnych programach ortograficznych pomóc w nauce pisania, czytania lub liczenia, w starszych klasach pomaga wyćwiczyć trudne zadania i zagadnienia związane z problematyką danego przedmiotu.

Nauczyciele wykorzystujący od kilku lat komputer w edukacji zintegrowanej stwierdzają, że komputer jest najbardziej przydatny w indywidualizacji nauczania zarówno pod względem tempa, czasu pracy, jak i stopnia wykonywanych ćwiczeń. Dzięki takiemu zróżnicowaniu zadań każde dziecko może odnieść sukces. Warto tez zaznaczyć, że każdorazowo praca z komputerem stanowi doskonały sposób na usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej i orientacji przestrzennej u uczniów.

Należy również wspomnieć o aspekcie wychowawczym "lekcji komputerowych" w edukacji początkowej. Praca z komputerem stwarza wiele okazji do samokontroli i samooceny, a w przypadku pracy zespołowej uczy bezpośredniej współpracy - pobudza do dyskusji stawia przed koniecznością wypracowania wspólnych rozwiązań, za które ponosi się zespołową odpowiedzialność. Programy komputerowe w nauczaniu wczesnoszkolnym służą zwłaszcza utrwaleniu umiejętności, stymulują do współzawodnictwa poprzez zawarte w nich elementy samooceny np. tabele zwycięzców. Zachęca to dzieci do podejmowania wysiłku na nowo w celu umieszczenia siebie coraz wyżej na skali porównań. Współzawodnictwo nie jest natomiast wskazane, gdy chcemy uzyskać efekty w zakresie myślenia twórczego. Pobudzająco działają wtedy pochwały lub nagrody prezentowane przez komputer np. w postaci krótkich animacji.

Komputer prawidłowo wykorzystywany w praktyce szkolnej stwarza wiele nowych możliwości dla rozwoju myślenia twórczego uczniów. Można go, więc uznać za niezwykle cenny, nowoczesny środek dydaktyczny na miarę naszych czasów. Jako środek dydaktyczny komputer spełnia następujące funkcje w procesie dydaktycznym:

aktywizująco -motywująca , jeśli wyzwala wszechstronną aktywność u uczniów i pobudza ich zainteresowania ,

poznawczo - twórczą , jeśli służy jako środek wiedzy , tym bardziej cenne o ile uczeń korzysta z niego rozwiązując napotkane sytuacje problemowe ,

ćwiczeniową ,jeśli zadania wykonywane samodzielnie przez uczniów służą utrwalaniu wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności,

kontrolną, jeśli podczas pracy z komputerem uczniowie poddawani są kontroli(także samokontroli) bieżącej i końcowej w celu niedopuszczenia do powstania zaległości i błędów,

wychowawczą , jeśli stwarza dobre warunki oddziaływania na osobowość uczniów

terapeutyczną , jeśli umożliwia usuwanie zaburzeń rozwojowych.

Z kilkuletnich obserwacji Pani Agnieszki Panasewicz z Centrum Edukacji nauczycieli w Białymstoku wynika, że na etapie edukacji wczesnoszkolnej komputer zawsze spełnia pierwszą z tych funkcji; tj. aktywizującą, jako, że każdorazowo ma ogromny wpływ na aktywizowanie uwagi mimowolnej uczniów sprzyjającej zainteresowaniu realizowanym podczas lekcji materiałem. Dokładam także wszelkich starań, aby podczas wszystkich "lekcji komputerowych" była funkcja wychowawcza. Pozostałe funkcje (poznawczo-twórcza, ćwiczeniowa, kontrolna)realizowane są w zależności od typu lub etapu lekcji.

2. Pomoce dydaktyczne

Komputer multimedialny, wraz z odpowiednim oprogramowaniem, stanowi świetne narzędzie do pracy na lekcji. Podstawowym kryterium efektywnego stosowania multimedialnych programów wykorzystywanych w nauczaniu jest ścisłe powiązanie jego z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane na lekcji. Prawidłowe wykorzystanie komputera jako środka dydaktycznego wymaga od nauczyciela znajomości szeregu zasad. Spośród wielu możliwości ich grupowania m.in.:

- z komputera należy korzystać wtedy, gdy jest potrzebny do spełnienia określonych funkcji dydaktyczno-wychowawczych, treści przekazywane bądź utrwalane za pomocą komputera powinny wiązać się bezpośrednio z lekcją i jej celami,

- czas pracy z komputerem powinien być dokładnie zaplanowany, na lekcjach należy stosować programy mające wielopoziomowa strukturę dostosowaną do różnych umiejętności intelektualnych uczących się dzieci( umożliwiając również indywidualizację nauczania) warto łączyć komputer z innymi środkami dydaktycznymi,

- sprzęt komputerowy i zaplanowane do wykorzystania programy powinny być sprawdzone przed lekcją, nauczyciel powinien znać budowę i zasadę obsługi komputera, jak również metodykę posługiwania się nim.

Większość programów nastawiona jest na utrwalanie poprzez różnorodne ćwiczenia, wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności. Pojawiają się też inne kształtujące nowe pojęcia, rozwijające myślenie twórcze, wyobraźnię.

Wartość dydaktyczna programów jest jednak różna. Dobry program przeznaczony dla dzieci w młodszym wieku szkolnym powinien być nie tylko poprawny pod względem merytorycznym i metodycznym, ale także nawiązywać do doświadczeń życiowych dziecka, być atrakcyjny graficznie i pobudzać jego wyobraźnię. Program komputerowy powinien ponadto zawierać ciekawe i różnorodne ćwiczenia z elementami zabawy o różnym stopniu trudności, nagradzać za dobre wykonanie albo zawierać elementy oceny, uczyć zdrowego współzawodnictwa oraz powinien być nieskomplikowany w obsłudze. Podstawowym kryterium efektywnego zastosowania programu edukacyjnego do wspomagania nauki jest ścisłe powiązanie z treściami nauczania, które w danym momencie są realizowane na lekcji.

Znając program nauczania w szkole możemy założyć, że kontakt dzieci z komputerem jest systematyczny na zajęciach informatycznych. Pozwala to na prowadzeniu ciekawych form zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem komputera.

3. Technologia informacyjna w edukacji

We wszystkich dziedzinach naukowych są gromadzone coraz większe zasoby informacji. W dużej części są one obecnie przechowywane, przetwarzane i przekazywane w postaci elektronicznej - w komputerach na dyskietkach, na płytach CD i DVD, a także w sieci Internet. Ze względu na wielkość zasobów, ich rozproszenie oraz stan (elektroniczny), w jakim się znajdują, korzystanie z informacji bywa utrudnione lub wręcz niemożliwe bez pomocy komputerów. W nauczaniu z kolei nie można się skupiać na przekazywaniu coraz większej ilości faktów i gromadzeniu ich przez uczniów, ale powinno się oferować uczniom przede wszystkim podstawowe wiadomości i umiejętności, za pomocą, których będą sami potrafili docierać do potrzebnych im informacji. Oznacza to odejście od encyklopedionizmu, co jest jednym z głównych założeń wdrażanej reformy edukacji.[2]

Technologia informacyjna staje się integralną częścią wielu dziedzin i programy nauczania tych dziedzin powinny to uwzględniać. Podstawa programowa zawiera wiele zapisów, odnoszących się do stosowania TI w różnych działach nauczania.

1. Uczeń pisze tekst (wypracowanie, sprawozdanie) piórem na papierze na ogół tylko raz, coraz rzadziej cokolwiek poprawia lub przepisuje. Dopiero edytor tekstów w pełni umożliwia mu pracę nad treścią i formą tekstów przez wielokrotne udoskonalanie obu. Teksty mogą pochodzić z dowolnej dziedziny nauczania - język polski nie jest jedynym przedmiotem, na którym uczy się (a przynajmniej, powinno się uczyć) pisania.

Posługując się komputerowym edytorem, tekst można wzbogacić o takie elementy jak: Ilustracje i rysunki, tabele i wykresy, a także dźwięk i nagrania filmowe oraz odnośniki do innych miejsc i źródeł informacji umieszczonych w sieci komputerowej. W ten sposób uczeń może tworzyć teksty wysokiej jakości niemal na każdym przedmiocie.

2. Z obliczeniami uczniowie spotykają się nie tylko na lekcjach matematyki, ale na wielu innych zajęciach. Powinny one przybliżać uczniom „matematykę codzienną”, czyli taką, jaką uczeń spotyka wokół siebie, w swoim życiu. A „życiowe problemy rachunkowe” to dość obszerne plansze (tabele) z danymi np. bankowymi, cenowymi i innymi. W takich rachunkach nie można się obejść bez arkusza kalkulacyjnego - elektronicznej płachty, która ułatwia nie tylko pojedyncze obliczenia, ale umożliwia również wykonywanie eksperymentów i symulacji oraz graficzną prezentację danych.

3. Zbieranie i opracowywanie danych na dany temat odbywało się dotychczas w tradycyjny sposób - na podstawie książek. Dane mogą jednak pochodzić np. z ankiet, z doświadczeń przyrodniczych lub z innych źródeł informacji rozproszonych po całym świecie. Na przykład, dane o zanieczyszczeniu Odry mogą być zbierane przez uczniów w miejscowościach leżących nad tą rzeką i udostępnianie innym uczniom za pośrednictwem sieci Internet. Dane statystyczne dotyczące różnych państw są dostępne na różnych stronach różnych organizacji międzynarodowych. W opracowaniu tych danych, których może być dość dużo, uczniowie mogą posłużyć się arkuszem kalkulacyjnym.

4. Zasoby multimedialne na płytach CD (DVD) stanowią obecnie ważne źródło informacji w niemal wszystkich dziedzinach - komputery służą przeszukiwaniu i korzystaniu z takich źródeł. Z jednej strony, taka informacja jest bardzo atrakcyjna, m.in. dzięki swojej multimedialnej postaci, a z drugiej strony - jest bardzo szybko dostępna. Ponadto, na pojedynczej płycie można zamieścić zawartość całej encyklopedii.

5. Globalna sieć komputerowa Internet umożliwia m.in. zbieranie rozproszonych informacji z różnych dziedzin. Ponadto, zwiększa ona zasięg kontaktów międzyludzkich. Na przykład, umożliwia uczniom porozumiewanie się z koleżankami i kolegami nie tylko ze swojej klasy i ze swojej szkoły, ale nawet z innych krajów.

6. Wreszcie, istnieje coraz większy wybór oprogramowania edukacyjnego, wspomagającego nauczanie niemal w każdej dziedzinie, na przykład: GIS - geograficzne systemy informacyjne, programy do tworzenia konstrukcji geometrycznych (np. Cabri), programy do wykonywania eksperymentów chemicznych i fizycznych (np. niebezpiecznych, jak reakcje jądrowe) oraz symulacji zjawisk (błyskawicznych lub długotrwałych).

Już to krótkie wyliczanie wskazuje, że komputery wraz z technologią informacyjną stworzyły całkiem nowe możliwości w wielu dziedzinach nauki i życia, a tym samym w ich nauczaniu. Należy tutaj wyraźnie podkreślić, że wymienione przykłady nie oznaczają jedynie dodanie TI do tych dziedzin na zasadzie prostego wspomagania ich tą technologią, ale w tych przypadkach TI stała się integralną częścią dziedziny. Na rysunku 1 przedstawiono wzajemne relacje miedzy różnymi przedmiotami, odnoszące się do roli technologii informacyjnej. Największy owal ma charakter przedmiotowy i obejmuje technologię informacyjną w kształceniu ogólnym. W częściach wspólnych tego owalu i poszczególnych dziedzin nauczania, znajdują się wybrane treści i cele nauczania, tradycyjnie należące do tych dziedzin, które obecnie, po uwzględnieniu w nich technologii informacyjnej, nabierają wzbogaconego - a czasem dopiero właściwego - znaczenia. Można nawet powiedzieć, że wyszczególnione treści i cele nauczania nie pojawiłyby się w tych dziedzinach, w takim znaczeniu, jak obecnie występują, gdyby nie technologia informacyjna.[1]

Rys. Schematyczne powiązania miedzy TI a różnymi dziedzinami nauczania: strzałka Ciągła oznacza przygotowanie w zakresie TI do posługiwania się technologią w danej dziedzinie; strzałka przerywana oznacza, że posługiwanie się TI w danej dziedzinie wpływa na zwiększenie umiejętności i kompetencji w zakresie edukacji informatycznej.[1]

Rozważając rolę komputera w edukacji można wyróżnić cztery grupy powiązań, nauczanych treści i stosowanych metod przekazu z technologią informacyjną:

1. Wspomaganie tradycyjnych treści i metod - treści kształcenia i metody pracy pozostają takie same, wspomagamy je jedynie komputerem. Na przykład: możemy zautomatyzować wykonywanie ćwiczeń z matematyki, ortografii lub gramatyki za pomocą specjalnych programów ćwiczących; dane z doświadczeń fizycznych lub przyrodniczych można zebrać w tabeli arkusza kalkulacyjnego i wykonać dla nich wykres kołowy i słupkowy; dzieła sztuki można pokazać uczniom korzystając z programu prezentacyjnego, płyt CD lub Internetu.

2. Wzbogacanie tradycyjnych treści i metod - użycie komputera istotnie wzbogaca i urozmaica to, co dotychczas wykonywano bez komputerów. Na przykład automatyzując ćwiczenia uzyskujemy losowo generowane i różnorodne układy zadań, które umożliwiają dostosowanie ćwiczeń do poziomu i postępów uczącego się, obliczenia, wykonane w arkuszu, można rozszerzyć o symulację zmian w obliczeniach dla różnych wartości parametrów, można obejrzeć dzieło malarskie w powiększeniu lub dotrzeć do obrazów, których reprodukcji nie udało nam się znaleźć w drukowanych albumach.

3. Nowe możliwości w zakresie tradycyjnych treści nauczania i umiejętności - posłużenie się komputerem i technologią informacyjną stwarza nowe możliwości przy realizacji i kształtowaniu tradycyjnych treści i umiejętności, które dotychczas znajdowały się w programie nauczania.W grupie tej można wymienić: możliwość pracy nad (multi) tekstem i hypertekstem w zintegrowanym środowisku edytorów tekstowych, graficznych i dźwiękowych; zbieranie danych i tworzenie ich graficznych reprezentacji w trakcie symulacji różnego charakteru zmian wśród liczb; wykonywanie dynamicznych konstrukcji geometrycznych; obróbkę dużych zbiorów informacji; przeszukiwanie informacji rozproszonych po różnych źródłach, w tym także w sieci; wykonywanie pełnego rachunku ekonomicznego dla rzeczywistego przedsięwzięcia.

4. Nowe treści - wnoszone do poszczególnych dziedzin nauczania za sprawą posłużenia się komputerem lub technologią informacyjną. W tej grupie znajdują się np.: analiza (statystyczna) dużych zbiorów danych, pochodzących np. z eksperymentów; wykonanie obliczeń przybliżonych z zadaną dokładnością; konstruowanie komputerowych modeli zjawisk z mikro - i makro świata; modelowanie i obserwowanie zjawisk krótkotrwałych i długotrwałych oraz zjawisk niebezpiecznych; wykonywanie cyfrowej (liczbowej) symulacji zjawisk; poznawanie nowych urządzeń technicznych, zbudowanych z uwzględnieniem technologii informacyjnej.

Uczniowie, przygotowani do życia w społeczeństwie informacyjnym, powinni bowiem zdobywać wiedzę i ukształtować umiejętności odpowiednie do współczesnego stanu nauki - w poznawaniu przyszłości nie wystarczy posługiwać się narzędziami z przeszłości. Komputery w nauczaniu są również wykorzystywane do testowania osiągnięć uczniów oraz w organizacji procesu nauczania.[2]

4. Sposoby wykorzystania komputera w szkole

4.1 Język polski

Cele edukacyjne:

Wspomaganie umiejętności komunikowanie się uczniów…, zwłaszcza przez:

1. Kształcenie sprawności… pisania w zróżnicowanych sytuacjach komunikacyjnych prywatnych i publicznych, ważnych dla życia w państwie demokratycznym i obywatelskim, rozwijanie zainteresowania uczniów językiem jako składnikiem dziedzictwa kulturowego.

2. Ujawnianie zainteresowań, możliwości i potrzeb oraz językowych i czytelniczych umiejętności uczniów po to, aby… dobierać treści i materiały…, projektować odpowiednie działania gwarantujące skuteczność edukacji.

3. Rozbudzenie motywacji czytania i rozwijanie umiejętności odbioru… innych tekstów kultury - także audiowizualnych - …

4. Przygotowanie do korzystania z różnych źródeł informacji

5. Umiejętność segregowania informacji i krytycznego ich odbioru

6. Przygotowanie do pracy samokształconcej i wykorzystywania mediów jako narzędzi pracy

Zadania szkoły:

1. Doskonalenie umiejętności mówienia, słuchania, czytania, pisania, odbioru różnorodnych tekstów kultury; …

2. Pobudzenie podstaw kreatywnych ucznia w procesie zdobywania umiejętności i gromadzenia wiedzy.

3. Wprowadzenie uczniów w technikę uczenia się i wyposażenia ich w narzędzia samodzielnej pracy umysłowej.

4. Tworzenie warunków do zdobywania informacji z różnych źródeł.

5. Rozwijanie wiedzy o komunikowaniu się ludzi bezpośrednio i poprzez media.

6. Ukazywanie zależności między formą i językiem mediów a zamierzeniami, postawami i kulturą twórców komunikatów: artystycznych, informacyjnych, reklamowych, i propagandowych.

7. Uświadomienie roli mass mediów i stosowanych przez nie środków i zabiegów socjotechnicznych.

8. Wprowadzenie w zasady procesu twórczego w produkcji medialnej.

Treści:

1. Wyżej zorganizowane formy wypowiedzi np. rozprawka, reportaż, recenzja wywiad.

2. Składniowe funkcje … części zdania, a także budowa wypowiedzeń złożonych(w związku z interpunkcją).

3. Dokumenty gromadzone w bibliotece i ich wartość informacyjna.

4. Opis i spis bibliograficzny zestawienie tematyczne.

5. Pojęcia komunikacji medialnej: znak, symbol, kod, język, denotacja, konotacja.

6. Drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi, funkcje komunikatów - psychologiczne podstawy komunikowania się ludzi.

7. Formy komunikatów medialnych: słownych, pisemnych, obrazowych i dźwiękowych, filmowych i multimedialnych.

8. Kody ikoniczne i symboliczne. Języki poszczególnych mediów. Formy i środki obrazowe. Funkcja w mediach.

9. Media jako środki poznania historii i współczesności, komunikaty informacyjne i perswazyjne (reklamowe i propagandowe, public relations).

10. Podstawy projektowania i wykonywania różnych form komunikantów medialnych.

Osiągnięcia:

1. Mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie:

1. Budowanie wypowiedzi mówionych i pisanych zgodnie z intencją i okolicznościami (w związku z sytuacjami życiowymi i lekturą),

2. Rozpoznanie i tworzenie wypowiedzi informujących, opisujących, wartościujących i służących wyrażaniu opinii, przekonywaniu i uzasadnianiu poglądów,

3. Rozpoznawanie i rozumienie założeń komunikacji (sytuacja, emocje, oceny) oraz przewidywanie skutków wypowiedzi …,

4. Dokonywanie celowych zabiegów redakcyjnych w zakresie poprawiania i parafrazowania tekstów własnych i cudzych (m.in. streszczenia, skracania, rozwijania, przekształcania stylistycznego),

5. Korzystanie ze zbiorów i warsztatu informacyjnego biblioteki, także za pomocą automatycznych systemów wyszukiwawczych,[1]

Oprogramowanie:

• Różnego rodzaju edytory wraz z długimi tekstami, pomagają w redagowaniu dokumentów, szybkie sprawdzanie pisowni i gramatyki, łącznie z interpunkcją. Pisanie różnego typu referatów i wypracowań, recenzji, rozprawek.

• Oprogramowanie do sprawdzania poprawności pisowni takie jak np. „DYKTANDO”. Praca z tym programem przypomina częściowo pisanie dyktanda odczytywanego przez nauczyciela. Program jest dostosowany do tępa pisania fraz, (czyli dyktowanych fragmentów) przez ucznia. Następna fraza odczytywana jest automatycznie dopiero po napisaniu ostatnio przeczytanej. Każdorazowo, gdy uczeń zapomni, co ma dalej napisać, może nacisnąć przycisk z ikoną głośnika i pisana fraza będzie odczytana ponownie. Po zakończeniu pisania piszący może wnieść poprawki do tekstu. Po podjęciu decyzji o zakończeniu dyktanda, otrzymujemy na ekranie tekst z zaznaczonymi błędami i wystawioną oceną.

• Encyklopedie multimedialne pozwalają na szybkie znalezienie interesujących nas informacji wraz z ilustracjami, krótkimi filmami czy tez prezentacjami. Ciekawym dla ucznia staje się wysłuchanie wiersza, czy fragmentu tekstu cytowanego z jakiejś książki.

• Internet - bogate źródło różnego rodzaju tekstów, ilustracji, opracowań i opinii.

4.2 Matematyka

Cele edukacyjne:

1. Przygotowanie uczniów do wykorzystania wiedzy matematycznej do rozwiązywania problemów z zakresu różnych dziedzin kształcenia szkolnego oraz życia codziennego; budowa modeli matematycznych dla konkretnych sytuacji.

2. Przyswajanie przez uczniów języka matematyki, dostrzeganie oraz formułowanie, rozwiązywanie i dyskutowanie problemów.

Zadania szkoły:

1. Rozwiązywanie umiejętności opisywania w języku matematyki prostych sytuacji.

Treści:

1. Liczby wymierne…, przykłady wykorzystania kalkulatora; procenty i ich zastosowania praktyczne.

2. Zbieranie, porządkowanie i przedstawianie danych (tam gdzie to możliwe, z użyciem technologii informacji).

3. Proste doświadczenia losowe.

Osiągnięcia:

1. Posługiwanie się kalkulatorem przy rozwiązaniu typowych zadań.

2. Dostrzeganie, wykorzystywanie, interpretowanie zależności funkcyjnych; interpretowanie związków wyrażonych za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów, tabel.

3. Prezentowanie z użyciem języka matematyki wyników badania prostych zagadnień.[8]

Oprogramowanie:

• Arkusze kalkulacyjne - za pomocą rozbudowanych funkcji, robią obliczenia bankowe i finansowe, liczą prawdopodobieństwo i wiele innych danych wprowadzonych do arkusza. Tabele z danymi dają duże możliwości segregowania, zaokrąglania, przedstawiania zależności za pomocą odpowiednich wykresów. Graficzne badanie funkcji w układzie współrzędnych.

• Programy matematyczne - dają duże możliwości ćwiczeniowe, dają podpowiedzi, obrazują rozwiązania, oceniają końcowe testy pisane przez ucznia.

• Programy do wizualizacji brył i modeli matematycznych - w dużym stopniu ułatwiają uczniowi późniejsze pamięciowe obrazowanie figur.

• Internet - Bogate źródło wykładów związanych z zagadnieniami matematycznymi, zbiory zadań, prezentacje.

4.3 Historia, Wiedza o Społeczeństwie,

Cele edukacyjne:

1. Rozwijanie umiejętności pozwalających na samodzielną prace intelektualną z materiałem historycznym

2. Korzystanie ze środków przekazu w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem.

Zadania szkoły:

1. Doskonalenie różnorodnych form wypowiedzi ustnej i pisemnej.

2. Rozwijanie umiejętności poszukiwania, porządkowania, wykorzystania i przechowywania różnych rodzajów informacji.

3. Pomoc w rozpoznawaniu własnych praw i obowiązków.

4. Kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych.

Treści:

1. Grupa i więzi społeczne.

2. Etyka w życiu społecznym.

Osiągnięcia:

1. Docieranie do różnych źródeł informacji historycznej; integracja wiedzy uzyskanej z różnych źródeł informacji.

2. Rozpoznawanie własnych praw i obowiązków.

3. Uczestniczenie w dyskusji, prezentacja i obrona własnego stanowiska, branie pod uwagę argumentów strony przeciwnej.

4. Współpraca w grupie z uwzględnieniem podziału zadań.[1]

Oprogramowanie:

• Arkusze kalkulacyjne - Gromadzenie danych historycznych, uporządkowywanie ich w tabelach, robienie wykresów.

• Edytory tekstów - sprawne robienie wypracowań, referatów z wykorzystaniem plików graficznych, eksportowanie danych i tabel oraz wykresów z arkuszy kalkulacyjnych.

• Schematy, mapy słowniki multimedialne - w postaci plików graficznych świetnie obrazują wydarzenia, szybko i łatwo dostępne hasła wyciągane z encyklopedii multimedialnych, pokazy krótkich filmów historycznych na przykład: z przebiegiem bitew, przemówieniami postaci historycznych.

• Internet - jako bogate źródło informacji, zbiór faktów, wypracowań, oraz różnego rodzaju zagadnień związanych z historią i wiedzą współczesną.

4.4 Geografia

Zadania szkoły:

Stwarzanie uczniom sprzyjających warunków do:

- korzystania z różnych możliwych źródeł wiedzy geograficznej

Treści:

Problemy integracyjne na świecie i europie

Osiągnięcia:

- gromadzenie, interpretowanie i prezentowanie wiedzy geograficznej.

- korzystanie z możliwie różnych źródeł informacji.[1]

Oprogramowanie:

• Edytory tekstu - przedstawienie i referowanie zebranych materiałów np. zdjęć, wybranych fragmentów z podręcznika, czy wyszukanych w sieci Internet.

• Programy do prezentacji multimedialnych - wyświetlanie slajdów za pomocą rzutnika, map, zdjęć, krótkich filmów, zestawień statystycznych, etc.

• Arkusze kalkulacyjne - zestawienie i segregacja danych, wyliczanie różnego rodzaju danych np. statystycznych, baza danych, wykresy słupkowe i kołowe.

• Internet - źródło pozyskiwania informacji, zdjęć, danych oraz innych elementów dotyczących tematyki geograficznej.

1. Fizyka i Astronomia

Cele edukacyjne:

- Prezentowanie wyników własnych

Zadania szkoły:

1. Zapoznanie z metodami obserwowania, badania i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych.

2. Kształcenie umiejętności krytycznego korzystania ze źródeł informacji.

Treści:

1. - przesyłanie informacji;

2. - urządzenia do przesyłania informacji.

Osiągnięcia:

1. Umiejętność obserwowania i opisywania zjawisk fizycznych i astronomicznych.

2. Umiejętność posługiwania się metodami badawczymi typowymi dla fizyki i astronomii.

3. Umiejętności wykonywania pomiarów prostych i złożonych.

4. Opisywanie zjawisk fizycznych i astronomicznych z zastosowaniem modeli i technik matematycznych.[11]

Oprogramowanie:

• Edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne - opracowania wyników pomiarów różnorodnych doświadczeń (obliczenie przez odpowiednie formuły), zestawienie ich w tabelach, zrobienie i opisanie wykresów oraz pewnych zależności, sporządzenie sprawozdań z tych doświadczeń.

• Programy multimedialne - zobrazowanie doświadczeń długotrwałych i krótkotrwałych, np. reakcji jądrowych. Pokazanie na ekranie monitora lub wyświetlenie na planszy za pomocą rzutnika, doświadczeń, których nie można przeprowadzić lub zaobserwować w warunkach szkolnych.

• Dodatkowe urządzenia elektroniczne - np. mikroskopy, lunety za pomocą, których obraz możemy zapisać w wersji elektronicznej i obrabiać w edytorach tekstu.

• Internet - strony o tematyce astronomicznej, publikacje najnowszych badań i odkryć w zakresie astronomii i fizyki, koła naukowe, grupy dyskusyjne.

4.6 Biologia, Edukacja prozdrowotna

Zadania szkoły:

1. Umożliwienie projektowania i prowadzenia obserwacji, doświadczeń biologicznych.

2. Uświadomienie własnej odpowiedzialności za ochronę swojego zdrowia

Treści:

1. Działanie człowieka w środowisku człowieka i ich konsekwencje.

2. Bezpieczeństwo…:

- Przepisy bezpieczeństwa w domu, w szkole, …

Osiągnięcia:

1. Formułowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń wraz z oceną ich wiarygodności.

2. Gromadzenie, integrowanie, opracowanie i interpretowanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnych do wyjaśnienia procesów życiowych.

3. Rozpoznawanie… czynników ryzyka wpływających na zdrowie…[1]

Oprogramowanie:

• Edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne - tworzenie w edytorze prostych dokumentów, edycja dokumentu, łączenie tekstu z grafiką, wklejanie tabel i wykresów, utworzonych w arkuszu kalkulacyjnym.

• Programy multimedialne - encyklopedie w łatwy i szybki sposób dają rezultaty prostych zapytań, posiadają ilustracje poparte niejednokrotnie opisami, krótkie filmy z zakresu biologii.

• Sprzęt dodatkowy - mikroskop, rzutniki umożliwiające przedstawienie przygotowanych prezentacji, drukarki, etc.

• Internet - obszerny zbiór artykułów powiązanych z pracami badawczymi z zakresu biologii, obszerna ilość stron z tematami prozdrowotnymi.

1. Język obcy

Zadania szkoły:

Zapewnienie ucznia możliwości stosowania języka jako narzędzia przy wykonywaniu zespołowych projektów, zwłaszcza interdyscyplinarnych.

Treści:

Rozwój indywidualnych strategii uczenia się.

Osiągnięcia:

1. Sprawność czytania:

- wyszukiwanie żądanej informacji lub szczegółu z częściowo niezrozumiałego tekstu.

2. Sprawność pisania:

- sformułowanie i zapisanie własnego oraz otrzymanego komunikatu,

- napisanie krótkiego listu,

- prawidłowe stosowanie zasad ortografii i podstaw interpunkcji.

3. Inne umiejętności:

- klasyfikowanie faktów i informacji, selekcjonowanie informacji,

- korzystanie ze słownika jedno- i dwujęzycznego oraz innych źródeł informacji.[11]

Oprogramowanie:

• Edytory tekstów - mogą posłużyć do pisania wypracowań w danym języku, wzbogacać ilustracjami, oraz sprawdzać poprawność pisowni danego języka z uwzględnieniem ortografii i interpunkcji danego języka.

• Programy multimedialne - świetnie nadają się do ćwiczeń głosowych, lektor odczytuje dany tekst, który można śledzić na ekranie monitora, ciekawostki zawierające wiadomości o danej kulturze uczonego języka. Filmy z scenkami przypominającymi sceny zapożyczone z życia codziennego.

• Sprzęt komputerowy - mikrofony w połączeniu z odpowiednim oprogramowaniem mogą sprawdzać poprawność wymowy, oceniać ją w różnoraki sposób dostosowywując poziom ogarniętego materiału do poszczególnego ucznia. Wyspecjalizowane technologie dostarczają nam nowych urządzeń typu okulary multimedialne, które w większy sposób dają możliwości koncentracji i szybkości nauki niż zwykły monitor komputerowy.

5. Oddziaływanie komputera na osobowość człowieka

W niniejszym rozdziale, opisane zostały zachowania, zmiany jakie dokonują się lub mogą dokonywać się u człowieka, który użytkuje komputer, korzysta z sieci Internet. Im młodszy użytkownik tym bardziej narażony jest na różnego rodzaju zagrożenia. Prawidłowo stosowany komputer może ułatwiać naukę, przygotowywać młodego człowieka do życia w społeczeństwie informacyjnym.[15]

5.1 Komputer jak narkotyk

W 1994 roku, według badań OBOP, w co dziesiątym mieszkaniu w Polsce znajdował się komputer osobisty. Posiadali je głównie mieszkańcy wielkich miast, przedsiębiorcy i osoby z wyższym wykształceniem. Dzieci miały raczej ograniczony dostęp do nowego medium. Wprawdzie znaczna liczba szkół była wyposażona w komputer, ale korzystanie z niego było kontrolowane i limitowane przez nauczyciela. W ciągu ośmiu lat wiele się zmieniło.

Coraz więcej osób dysponuje prywatnym komputerem w domu, także na wsi. Kawiarnie internetowe masowo pojawiają się nawet w małych miasteczkach. W szkołach, w związku z obowiązkową nauką informatyki, powstały pracownie informatyczne, a komputer stał się zwykłym, dobrze znanym narzędziem. Rodzice, niekiedy kosztem wielu wyrzeczeń, starają się ułatwić dziecku ćwiczenie nowych umiejętności. Komputer stał się też pożądanym prezentem z okazji urodzin, ukończenia szkoły lub uroczystości religijnych. Wyraźnie wzrosła, więc dostępność, a wraz z nią zaczęły pojawiać się problemy dobrze znane w krajach znacznie wcześniej skomputeryzowanych.

5.2 Szansa edukacyjna i zagrożenie

Entuzjazm towarzyszący pojawieniu się komputerów osobistych i rozbudowie sieci, z punktu widzenia czasu, okazał się przesadny. Zakładano bowiem, że użytkownicy będą wykorzystywali nowe narzędzie przede wszystkim dla własnego wszechstronnego rozwoju. Jednak medium informatyczne zostało bardzo szybko "zaśmiecone" pornografią i zagarnięte przez producentów różnego typu programów rozrywkowych. W badaniach amerykańskich stwierdzono, że tylko część użytkowników traktuje je jako użyteczne narzędzie w pracy zawodowej. Zdecydowana większość poszukuje raczej sensacji i rozrywki, co można było przewidzieć po latach doświadczeń z telewizją, w której programy edukacyjne nie cieszą się największą oglądalnością.
Postępująca informatyzacja oprócz wielkich korzyści przyniosła nowe zagrożenia - rośnie, bowiem stale liczba osób uzależnionych od Internetu i gier komputerowych. Popularność gier przekroczyła wszelkie oczekiwania i oceniana jest jako prawdziwy fenomen socjologiczny lub wręcz zjawisko kulturowe, a spowodowane przez nie efekty destrukcyjne stają się poważnym problemem społecznym i zdrowotnym.

Do niedawna uzależnienie od komputera stanowiło w Polsce problem czysto teoretyczny, który interesował głównie specjalistów. W ciągu ostatnich dwóch lat występuje on już na tyle realnie, że trzeba się z nim zmierzyć. Należy się spodziewać, że wzrastająca dostępność komputerów oraz upowszechnienie umiejętności posługiwania się medium informatycznym, spowodują narastanie typowych zaburzeń, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Bowiem w Polsce, w odróżnieniu od krajów wysoko uprzemysłowionych, statystyczny użytkownik komputera jest człowiekiem bardzo młodym. Jak wiadomo proces uzależniania się osób młodych, z nie do końca uformowaną osobowością, przebiega znacznie szybciej.[13]

5.3 Gry komputerowe

Coraz młodsze dzieci uczą się obsługi komputera, który stanowi dla nich interesującą zabawkę. Zaczynają zwykle od najprostszych symulacyjnych gier sprawnościowych (odbijanie piłeczki, detonowanie min czy prowadzenie samochodu). Z czasem przechodzą do gier przygodowych czy bardziej skomplikowanych gier strategicznych wymagających umiejętności planowania. Zabawa okazuje się niezwykle wciągająca i łatwo prowadzi do uzależnienia się. Dumni ze sprawności swego dziecka rodzice, zwłaszcza ci, którzy sami nie potrafią posługiwać się komputerem, często nie są świadomi negatywnych konsekwencji nadmiernego zainteresowania grami i nie kontrolują dostatecznie działań dzieci. Spędzają one coraz więcej czasu przy monitorze tracąc zainteresowanie innymi rodzajami aktywności. T. Zyss i J. Boroń z Collegium Medicum UJ, badając mechanizm uzależnienia od gier postawili pytania: Jakie gratyfikacje uzyskuje osoba grająca? Które z nich motywują ją do ciągłego podejmowania gry? Które rekompensują jej zmęczenie fizyczne oraz ograniczenie kontaktów interpersonalnych?
Z przeprowadzonej analizy wynika, iż komputer traktowany jest przez grającego jako bezpieczny i niezwykle atrakcyjny partner. O jego atrakcyjności decydują następujące cechy:

• jest zawsze gotowy do podjęcia zabawy (nie męczy się i nie odmawia),

• daje możliwość wielokrotnego powracania do tych samych ulubionych scenariuszy, doskonalenia wyników i ponownego przeżywania przyjemności,

• zapewnia najmniej raniący sposób uczenia się (ocenia błędy, ale nie okazuje złości i rozczarowania; jest sprawiedliwy),

• daje pozorne poczucie władzy i omnipotencji (mam wpływ na to, co się wydarzy), umożliwia projekcję marzeń i pragnień nieosiągalnych w realnym życiu,

• interpretacja wygranej i przegranej może być zawsze pozytywna (nie wstyd jest przegrać z mądrym komputerem, a jeśli wygram tym większy mój sukces),

• w odróżnieniu od czytania lub oglądania filmu, gra komputerowa umożliwia własną aktywność uczestnika,

• umożliwia aktywne rozładowywanie emocji (przeżywanie bezpiecznego, kontrolowanego ryzyka),

• umożliwia zaspokajanie różnorodnych potrzeb i popędów niemożliwych do zrealizowania w rzeczywistości (np. potrzeby osiągnięć, więzi, czy potrzeby seksualnej).

Podobnej satysfakcji i poczucia bezpieczeństwa nie zapewniają kontakty z ludźmi, którzy mogą obrażać się, wyszydzać, znudzić i spowodować poczucie odrzucenia i przegranej. Poza tym kontakt z komputerem stwarza możliwość interakcji, dając iluzję kontaktu interpersonalnego. Autorzy stwierdzają, że świat gier jest szczególnie atrakcyjny dla osób młodych, sfrustrowanych i zagubionych, szukających dowartościowania. Bardzo pociąga on osobowości histeryczne i narcystyczne żyjące w świecie wyobraźni i mające trudności z oceną własnej wartości. Wymienione grupy osób łatwo wpadają w pułapkę uzależnienia.

Sprzedaż gier przynosi ogromne zyski, toteż producenci rzucają na rynek coraz więcej produktów i inwestują w rozwój techniki komputerowej. Pojawiają się propozycje coraz bardziej wyrafinowane i skomplikowane, ale też dostarczające silniejszych wrażeń. Należą do nich gry typu "odgrywanie ról", w których gracz decyduje o losach bohaterów, oraz gry typu "wirtualna rzeczywistość", które po założeniu odpowiednich okularów i rękawic pozwalają odbierać doznania sensoryczne i stwarzają iluzję rzeczywistego uczestnictwa w fikcyjnych wydarzeniach. Wielu psychologów zauważa, iż doświadczenia przeżywane w wirtualnej rzeczywistości, przypominają niekiedy stany "odlotu" po zażyciu środków halucynogennych. Częste przebywanie w niej może spowodować poważne zmiany osobowości. Mary Pipher stwierdza, że media elektroniczne, a zwłaszcza gry nowej generacji, są ogromnie niebezpieczne dla dzieci i młodzieży. Dzieci nie mają jeszcze wyraźnie zakreślonych granic własnego ja i granic realnego świata. Cechuje je również mały krytycyzm. Często przebywają w świecie fantazji i łatwo zaciera się im granica między fikcją a rzeczywistością. Łatwo też identyfikują się z bohaterami medialnymi, którzy stanowią dla nich atrakcyjny model zachowań. Efektem częstych zabaw z komputerem może być zupełna utrata kontaktu z rzeczywistością i wystąpienie zaburzeń nawet o charakterze psychotycznym.

Kimberley Young kierująca placówką pomocową dla osób uzależnionych od komputera i Internetu, badała typowe objawy będące efektem gier i zbyt częstego kontaktu z komputerem, które stanowią sygnał wchodzenia w uzależnienie. U dzieci w młodszym wieku szkolnym najczęściej można zaobserwować zaburzenia koncentracji uwagi, niepokój i stany lękowe, ekstremalne reakcje emocjonalne, często nieadekwatne do wywołującego je bodźca, fantazjowanie i kłamstwa; zanik wrażliwości na uczucia innych ludzi, utrata dotychczasowych przyjaciół, odrzucenie przez grupę z powodu nieprzyjemnych zachowań dziecka, brak zainteresowania nauką, nieposłuszeństwo wobec dorosłych.

Media elektroniczne wprost "ociekają" agresją i przemocą, co powoduje zaburzenie procesu socjalizacji i znaczące podniesienie się poziomu agresji u młodych odbiorców. W wielu grach celem jest unicestwienie przeciwników, nieraz bardzo wyrafinowanymi metodami.

Nastolatki, oprócz zabawy w gry komputerowe, z upodobaniem surfują też po Internecie. Trudno więc stwierdzić, czy niepokojące zachowania są efektem częstych gier czy też informacji pochodzących z Internetu. Sygnałem zagrożenia są następujące objawy:

• stałe lekceważenie dorosłych autorytetów oraz uczuć i praw innych ludzi,

• spadek zainteresowania nauką szkolną, brak aktywności na lekcjach; częste wagary bez wyraźnego powodu,

• rozwiązywanie problemów przy użyciu przemocy,

• wchodzenie w grupy destrukcyjne, jak również używanie narkotyków i środków wziewnych, picie alkoholu.

Jak widać, w większości są to te same objawy, jakie obserwuje się u młodzieży nadużywającej substancji psychoaktywnych. Timothy i Dimoff nazwali je "czerwonymi sygnałami", które powinny ostrzegać dorosłych, że dziecko jest zagrożone uzależnieniem.

Wciągu kilku ostatnich miesięcy, nauczyciele i psychologowie poradni oświatowych sygnalizują występowanie opisanych objawów i niepokojących zaburzeń zachowania u niektórych dzieci z młodszych klas szkoły podstawowej. Według pedagogów dzieci te zachowują się dziwnie, bardziej jak roboty lub UFO-ludki niż zwykli ludzie. Wykonują jakieś automatyczne czynności, bywają zupełnie wyłączone lub nadmiernie pobudzone. Nie reagują na polecenia i trudno z nimi nawiązać kontakt. Często konfabulują, opowiadając zupełnie nieprawdopodobne historie, reagują agresją fizyczną wobec kolegów i nauczycieli. Z powodu swoich zachowań są odrzucane przez grupę, co potęguje nieprawidłowe reakcje.[12]

6. Internet - zagrożenia płynące z sieci

Badania wykazały, że 25% internatów uzależniło się w ciągu pierwszych 6 miesięcy od rozpoczęcia wędrówek po sieci, 58% - w ciągu 6-12 miesięcy, a 17% - po ponad roku. Około 6% użytkowników sieci Internet może być uznana za uzależnionych.

Internet (inter- + ang. net - sieć) to według WIEM (Wielkiej internetowej Encyklopedii Multimedialnej) globalna sieć komputerowa łącząca ze sobą miliony komputerów na całym świecie, umożliwiając ich użytkownikom wzajemne przesyłanie informacji za pomocą sieci telefonicznej, łączy światłowodów albo satelitarnych. Nie ma organizacji, która kontrolowałaby Internet.

Dzisiaj trudno wyobrazić sobie życie bez tego urządzenia. Najważniejszą funkcją tego medium jest łatwy dostęp do informacji i szybkość ich przekazywania. List wysłany pocztą elektroniczną idzie z jednego końca świata na drugi w ciągu kilku sekund. Dzięki temu najświeższe doniesienia agencji informacyjnych z całego świata, wyniki rozgrywek sportowych, notowania list przebojów itp. są natychmiast dostępne dla posiadaczy przeglądarek internetowych na całym świecie. Internet umożliwia prowadzenie badań, przeprowadzanie transakcji handlowych, daje dostęp do międzynarodowych księgozbiorów, ułatwia przeprowadzenie korespondencji. Możemy w sieci dokonywać zakupów, przeżywać emocje gier, słuchać muzyki, poznawać nowych ludzi, a nawet organizować podróże w najodleglejsze zakątki świata. "Globalna Pajęczyna" może wielu osobom dawać szansę na wyrywanie się z samotności, bierności albo szarej codzienności. Dla coraz liczniejszej grupy internet jest też miejscem pracy.[4]

Czym różnią się interakcje zachodzące w wirtualnej przestrzeni od interakcji naturalnych, lub inaczej mówiąc, co czyni to medium tak atrakcyjnym dla tylu ludzi?
John Suler w pracy: "Psychology of Cyberspace" wymienia dziewięć czynników. Są to:
Ograniczenie doświadczeń sensorycznych.
Dominującą formą przekazu jest forma pisemna, a brak kontaktu fizycznego jest poważnym ograniczeniem, które mimo rozwoju technik internetowych nigdy nie zostanie zlikwidowane.

Płynność tożsamości oraz anonimowość.
Komunikując się za pośrednictwem tekstu pisanego, internauta ma możliwość ujawniania jedynie niektórych elementów swojej tożsamości. Może również podszywać się pod kogoś innego bądź udawać kogoś, kto istnieje tylko w jego wyobraźni.
Internet daje jednocześnie poczucie przynależności do wspólnoty i anonimowości - mówi doktor Dorota Zarębska-Piotrowska, psycholog z UJ, która prowadzi terapię uzależnionych od Internetu. Coś podobnego dzieje się niekiedy w pociągu, kiedy obcy ludzie zwierzają się sobie nawet z najbardziej intymnych spraw, wiedząc, że nigdy więcej się nie spotkają. U nałogowców dochodzi czasem do tworzenia podwójnej osobowości: bardziej atrakcyjnej na użytek sieci i codziennej, nieciekawej, ale rzeczywistej. [14]

Zrównanie statusów.
Przestrzeń wirtualna daje równe szanse wypowiadania się wszystkim jej użytkownikom, niezależnie od ich statusu, zamożności, rasy.

Pokonywanie ograniczeń przestrzennych.
Komunikacja internetowa daje możliwość kontaktowania się z osobami o podobnych zainteresowaniach i potrzebach niezależnie od odległości, jaka ich dzieli.

Rozciąganie i koncentracja czasu.
Wirtualna przestrzeń tworzy niepowtarzalną przestrzeń czasową, w której upływający czas rozciąga się. Sprzyja to powstawaniu wygodnej strefy refleksji. Z drugiej strony czas w cyberprzestrzeni jest skondensowany. Łatwość poruszania się w cyberprzestrzeni sprzyja częstym zmianom przynależności do różnego rodzaju grup w sieci. Subiektywne poczucie czasu jest istotnie związane z przeobrażeniami w świecie, w którym żyjemy. Z powodu szybkiej wymiany osób, słów, dźwięków w przestrzeni wirtualnej, doświadczenie przemijania czasu może być przyśpieszone.

Dostępność wielu kontaktów.
Z dużą łatwością można porozumiewać się z wieloma osobami. Dzięki opcjom filtrowania można dokonywać wyboru tych kontaktów albo z pojedynczymi użytkownikami, albo z grupami osób.

Możliwość permanentnego zapisu.
W odróżnieniu od realnych znajomości, kontakty internetowe mogą być w całości dokumentowane i przechowywane w postaci plików.

Odmienne stany świadomości.
Zasiadając przed ekranem komputera i mając do dyspozycji zaledwie kilka klawiszy, możemy sterować rzeczywistością i doświadczać odmiennych stanów świadomości. W trakcie czytania e-maila lub przeprowadzania rozmów w kawiarenkach internetowych zdarza się, że niektórzy doświadczają zlewania się w jedną harmonijną całość umysłów obcych sobie osób. To prawdopodobne, że możliwość ta jest przyczyną wielu form uzależnień internetowych.

Doświadczenia typu czarne dziury.
Wirtualni nadawcy mogą w dowolnym momencie wyłączać się z kontaktu. Może to powodować u odbiorców negatywne reakcje, ujawniając ich zależność od świata zza monitora.
Wymienione wyżej usługi internetowe zapewniają nowy sposób interakcji, różniący się w dużym stopniu od kontaktu rzeczywistego. Stwarzają warunki do rozwoju nowych zjawisk psychologicznych i społecznych, czego przykładem jest zjawisko tzw. cyberseksu.[15]
Kto może stać się podatny na zagrożenia płynące z sieci ?

-Dzieci.
-Osoby młode - sfrustrowane, zagubione w świecie dorosłych, szukające własnych granic i potrzebujące dowartościowania.
-Osoby, które zanim zetknęły się z Internetem, już cierpiały na zaburzenia emocjonalne wymagające porady psychiatry lub psychoterapeuty. Zdaniem profesora psychologii Janusz Czapińskiego na pułapki sieci najbardziej narażone są osoby, które z trudem nawiązują normalne kontakty, osoby o obniżonej samoocenie. W świecie wirtualnym wszystko przychodzi im łatwo, bo nikt nie dostrzega ich słabości.
-Osoby, dla których Internet stanowi swego rodzaju ucieczkę od rzeczywistości - szarej, nijakiej pozbawionej autentycznej bliskości, czasami pełnej problemów, samotnej. Pozwala kreować się na dowolną osobę, karmić się złudzeniami bliskości i więzi, czasem własnej mądrości i przenikliwości czy błyskotliwości, bo oto udała się dzisiaj celna riposta. Internet może też być sposobem na nudę i nijakość. Można przy jego pomocy zabijać czas. I pielęgnować złudzenia, że to kontakt z siecią jest rozwojowy poprzez stwarzanie niemal nieograniczonych perspektyw.
-Osoby, które przestały pić alkohol, przyjmować narkotyki lub inne środki zmieniające świadomość, a nie wypracowały sobie jeszcze skutecznych, konstruktywnych sposobów radzenia sobie z napięciem w nienałogowy sposób.
-Mężczyźni zabiegający o władzę, status społeczny i dominację.
-Kobiety szukające wspierającej przyjaźni, romansu. Według psychologów Petrie i David Gunn z Uniwersytetu Hertfordshire są one bardziej od mężczyzn podatne na uzależnienie od Internetu. Co prawda kobiety nadal rzadziej korzystają z komputerów, ale częściej używają sieci komputerowych i mają z tego większą satysfakcję. Większość z nich ma ok. 30 lat, przed komputerem zasiada codziennie i spędza przed nim przeciętnie 55 godzin tygodniowo. Najczęściej posługują się pocztą elektroniczną i lubią pogawędzić za pośrednictwem komunikatorów internetowych i łączy informatycznych.

Pojawiają się też stwierdzenia, że takie uzależnienie grozi osobom o ponad przeciętnym ilorazie inteligencji.
-Osoby bez stałego zajęcia, bezrobotne, zmuszenie do pozostawania w domu, samotne.

Kimberly S.Young dokonała opisu cech charakterystycznych, które ukazują różnicę między normalnym używaniem Internetu, a patologicznym stosowaniem tego narzędzia.

W zachowaniu internatów wyróżniła trzy fazy, które przeżywają użytkownicy na swojej drodze prowadzącej ich do uzależnienia:

- zaangażowanie
- zastępowanie
- ucieczka
Faza pierwsza zaczyna się od zapoznania się z Internetem. Człowiek poznaje jego możliwości. Na początku istotną rolę odgrywają uczucia związane z odkrywaniem nowej rzeczywistości po włączeniu komputera. Jest to uczucie zainteresowania i oczekiwania, zafascynowania i uczucie przypływu sił, pożądane zwłaszcza wtedy, gdy ktoś miał trudny dzień i potrzebuje odprężenia. Nawiązanie kontaktu poprzez Internet powoduje, że znika poczucie osamotnienia, znudzenia. Na początku Internauta może odczuwać coś w rodzaju euforii. Po krótkim okresie czasu, w trakcie i tuż po wędrówce po Internecie, może odczuwać spokój. Ludzie często zgłaszali poczucie "braku granic" i poczucie "zjednoczenia z całym światem".

W fazie drugiej te silne odczucia są zastępowane przez zwykłą redukcję dyskomfortu. Internauta potrzebuje kontynuowania kontaktów zawartych w sieci dla zachowania poczucia równowagi życiowej, które daje mu ulgę. Zaczyna wchodzić we wspólnotę internetową, rezygnuje z osób, rzeczy, które były dotąd częścią jego życia. Osoby uzależnione wskazywały, że umysł często był zajęty myślami o Internecie, tym, co będą robić, jak tylko się połączą z siecią. Często myśli te towarzyszyły im podczas spotkań z rzeczywistymi znajomymi.

W trzeciej fazie pogłębia się uzależnienie. Osoba chce i potrzebuje coraz większej ilości Internetu. Następuje całkowita ucieczka od świata realnego. Uzależnieni nie traktują Internetu jako narzędzia służącego do komunikacji, zbierania informacji lub rozrywki. Chodzi im bardziej o formę ucieczki przed codziennymi problemami, o których na chwilę zapominają, gdy są on-line. Po wyjściu z sieci, ze zdwojoną siłą wracają problemy. Pogłębia się depresja, intensyfikuje się samotność, pojawiają się wyrzuty sumienia z powodu zaniedbywania obowiązków, żony, dzieci. Internetoholik sięga, więc częściej i dłużej po Internet, aby zredukować bolesne odczucia. Po przerwaniu długich sesji komputerowych odczuwa efekty odstawienia. Podobnie jak alkoholicy odczuwają irytację, panikę, niepokój skłaniające do szukania środka uśmierzającego. Uzależnieni zaprzeczają swoim problemom na wiele różnych sposobów. Kłamią na temat długości trwania sesji internetowej.
Osoby bliskie czasami pełnią taką samą rolę jak żony alkoholików. Chronią uzależnionego, przyczyniając się do pogłębienia uzależnienia.
Uzależnieni nie potrafią zaprzestać używania Internetu bez wyraźnych oznak dyskomfortu psychicznego. Używają go intensywnie mimo strat ponoszonych w innych dziedzinach życia. Średnia ilość czasu spędzana tygodniowo w Internecie przez osoby, które spełniały kryteria dla osób uzależnionych, wyniosła 38 godzin. Jednak nie można oceniać uzależnienia, patrząc tylko na ilość.
Badania wykazały, że 25% internatów uzależniło się w ciągu pierwszych 6 miesięcy od rozpoczęcia wędrówek po sieci, 58% - w ciągu 6-12 miesięcy, a 17% - po ponad roku [7]. Około 6% użytkowników może być uznana za uzależnionych. To olbrzymia ilość, gdy zdamy sobie sprawę, ile milionów użytkowników posiada dostęp do Internetu.

Preferowane typy kontaktów internetowych

Zaobserwowano kilka charakterystycznych, najczęściej preferowanych zachowań w Internecie związanych z trudnościami w zakresie kontroli popędów:

Preferowanie cybernetycznego seksu (uzależnienie od chat roomów albo cybernetycznej pornografii).
Nałogowe oglądanie porno stron bywa formą ucieczki-od siebie, partnera czy rzeczywistości, której nie można zaakceptować. Szczególnie łatwo angażują się w to się osoby nisko ceniące siebie w roli seksualnych partnerów, a także odczuwające lęk przed seksem. Obawiają się wejścia w świat erotycznych przeżyć, lękają odrzucenia lub właśnie przeżyli miłosny zawód i wydaje im się, że nie potrafią nawiązać następnego kontaktu.[16]

Uzależnienie od cybernetycznych relacji (chodzi tu o przyjaźnie zawierane on-line poprzez IRC, ICQ, chat roomy, MUD-y (ang. MultipleUser Dungeon), kawiarenki internetowe albo grupy dyskusyjne).
W Internecie ludzie zawierają przyjaźnie, czasem rodzi się miłość.

Oto relacja jednego z uczestników Forum "Społeczeństwo Gazety Wyborczej: Nie znam twarzy znacznej większości moich korespondentów. A jednak lubię ich - lub lubię mniej. Za co? Stwierdziłem (ciekawe, czy inni reagują podobnie?), że popieram lub zwalczam czyjeś poglądy, ale lubię go (lub nie lubię) za prezentowaną postawę, za kulturę, która jednak idzie w parze z wiernością poglądom, odwagą bronienia ich, nawet jeśli są odosobnione; za lojalność wobec przeciwnika, zwalczanego merytorycznie, nie np. metodą etykietowania"; za grzeczność wobec pytających - otrzymujących pogłębioną odpowiedź; za obronę niesłusznie atakowanych. I za rzetelną wiedzę. To wszystko wynika z tekstów! Twierdzę, że i poglądy i postawy są możliwe do określenia na podstawie tekstu pisanego. Wystarczy poczekać - choćby na moment odkrycia się. Poglądy: tematy wracają czy ktoś pisze to samo, co kiedyś? I na ile to, co w ogóle pisze, jest spójne? A postawy? Jeśli ktoś sprowokuje mnie (jak parę tygodni temu) do grubej awantury, ale potem wyjaśnia motywy swej agresji, to mimo że słowo przepraszam" nie padło ja takie przeprosiny przyjmuję, a przeciwnika zaczynam cenić. Jeśli ktoś wyznaje poglądy, od których bolą mnie zęby, ale stwierdzam: walczy twardo, lecz uczciwie, a nawet z polotem - to jako partner w dyskusji jest dla mnie skarbem. Jeśli ktoś głosi poglądy, jak wyżej, ale zarazem stwierdzam w pewnym momencie, że sytuacje międzyludzkie, moralne odbiera tak, jak ja staje mi się bliski. Pisałem o odwadze. Czy chowając twarz za nickiem w ogóle można mówić o odwadze? Twierdzę, że tak, choć pod pewnymi warunkami. Mianowicie, jeśli ktoś spędza na takich mailowych rozmowach znaczną część swego czasu, to środowisko internetowe staje się jego środowiskiem z wszelkimi konsekwencjami. Wchodzi w relacje międzyludzkie, a jego nick coraz szerzej znany staje się jego imieniem, twarzą. może zachować się po chamsku hulaj dusza, piekła nie ma - jestem tylko nickiem! - albo w niekorzystnej sytuacji po prostu uciec, ale wtedy o ile ma bodaj trochę szacunku dla siebie jego ego ucierpi nie mniej, niż po awanturze twarzą w twarz, po której ludzie przestali się do niego odzywać. Może zmienić nick, lecz jeśli nie pójdzie za tym zmiana postawy właśnie - sytuacja powtórzy się. Odwaga lub tchórzostwo wiąże się z postawą wobec ryzyka. Tu ryzykuje się, tylko i aż, utratę dobrego imienia - choćby to był tylko dobry nick" - i związany z tym dyskomfort. Dla kogoś nie jest to żadne ryzyko? Wszak sytuacja jest wirtualna i jej konsekwencje też? Nie szkodzi dla mnie i tak to dowód, że w realu" jest takim samym cynikiem. Tam tylko z konieczności (bardziej konkretne restrykcje w razie wpadki) lepiej się maskuje.
Wniosek: w pewnych sytuacjach właśnie takie poznanie człowieka jest prawdziwsze. Inne drobiazgi: w emailach wyraz twarzy rozmówcy bywa markowany przez różne śmieszne znaczki: :) ;) :D itd. Niektóre osoby (częściej kobiety) chcą podkreślić np., że ich słowa nie mają ranić - że to żart, że pisząc uśmiechają się do czytelnika. Dla mnie nie ma to znaczenia, choć takie starania o zrozumienie intencji doceniam. Bo to też grzeczność wobec rozmówcy - ułatwianie mu odbioru. Ale i bez tego zwykle wiem, czy np. nazwanie mnie "zezowatym umysłowo" jest słowną agresją czy raczej przyjacielską zaczepką, oczekującą na odpowiedź tą samą monetą..."
Kompulsje sieciowe (kompulsywny hazard on-line, uzależnienie od aukcji on-line, obsesyjne robienie zakupów on-line).
Przeładowanie informacyjne (kompulsywne przeglądanie stron czy przeszukiwanie baz danych).
Uzależnienie od komputera:
- Obsesyjne granie w gry komputerowe.
- Ciągłe porządkowanie komputera, ściąganie plików i aplikacji, defragmentowaniu dysków itp.
- Przymus nieustannego usprawnianie parametrów technicznych sprzętu komputerowego.
- Obsesyjne łamanie kodów zabezpieczających komputery i hakerstwo.

Czy każdy rodzaj kontaktu z siecią jest równie niebezpieczny, jeśli chodzi o ryzyko popadnięcia w nałóg? Otóż nie. Najbardziej uzależniające są te formy korzystania z sieci, które są substytutem kontaktów interpersonalnych. IRC (ang. internet Realy Chat), wirtualne kawiarenki, ICQ to usługi, które gromadzą największą liczbę osób niemogących żyć bez sieci. I co ciekawe, siecioholicy spędzają na takim symulowanym kontakcie z bliźnim więcej czasu niż ludzie obcujący ze sobą w tradycyjny sposób. Świadczy to tylko o tym, jak bardzo strach przed kontaktami interpersonalnymi miesza się u nich z ogromnym głodem drugiego człowieka.
Kolejną usługą-pułapką są gry on-line. Wydaje się, że jest to nie tyle typ uzależnienia od sieci, ale raczej od gier komputerowych. Gdyby nie było możliwości grania przez sieć, to najprawdopodobniej ludzie ci nie zapuszczaliby się do Internetu. Spędzaliby tyle samo godzin na grze z komputerem. Wyższością gier w sieci jest tylko (a może aż) fakt, że jak na razie ludzie są lepsi od elektronicznych przeciwników i gra z drugim człowiekiem może być bardziej pasjonująca.
Zdaniem dr Kimberly Young, najwięcej czasu użytkownicy sieci spędzają na interaktywnych sieciowych rozrywkach. Ogromną popularnością cieszą się kanały IRC (internet Relay Chat), gdzie grupa osób może ze sobą "rozmawiać" przez klawiatury oraz różnego rodzaju gry online (ang. przy włączonym do sieci komputerze). W dalszej kolejności znajdują się grupy dyskusyjne oraz przesyłanie poczty e-mail. Najmniej czasu nałogowcy spędzają na przeglądaniu stron World Wide Web.
Style wirtualnego funkcjonowania:

John Suler w "Psychology of Cyberspace" wyróżnia 9 stylów funkcjonowania w Internecie:

* psychopatyczny (anysocjalny)
* narcystyczny
* schizoidalny
* paranoidalny
* depresyjno-manialkalny
* masochistyczny
* obsesyjno-kompulyjny
* histeryczny (histioniczny)
* dysocjacyjny[15]

6.1 Chat - nowe miejsce spotkań

Internet porównuje się do amerykańskiego Dzikiego Zachodu. Najpierw dotarli tam mężczyźni i garstka odważnych kobiet, w celu zdobycia ziemi, majątku i sławy. Prawa, którego nie było, nikt nie egzekwował. Wszystkich kusiła przygoda i wizja nagrody. Kobiety, które zaczęły tam przybywać "przyniosły" prawo i porządek (Wallace, 2001). Jednak już dziś Internet nie jest takim Dzikim Zachodem. Cywilizacja już tam dotarła. Obecnie żyjemy w społeczeństwie informacyjnym (Wilk, 2001). Po wielkiej rewolucji przemysłowej, na świecie nastaje rewolucja informacyjna tworząca cywilizację trzeciej fali, dawno zapowiadaną przez Tofflerów (1997), przynosząca łatwy i tani dostęp do środków informacji oraz najnowszych technologii komputerowych. Komputer odgrywa kluczową rolę w niemal każdej dziedzinie życia, umożliwiając i pracę i rozrywkę przed ekranem monitora. Dla najmłodszego pokolenia, nazywanego Generacją Y, komputery nie są tajemnicą, często swoją wiedzą na temat technologii informacyjnych i Internetu przewyższają swoich nauczycieli (Cwalina, 2001).[6]

Internet jest wykorzystywany do zdobywania informacji, do pracy, do zabawy, a także do nawiązywania kontaktów i to już przez najmłodszych obywateli świata. Od kilku lat także w Polsce Internet staje się coraz bardziej dostępny w szkołach, w miejscach pracy, w kafejkach internetowych czy w domach. Pojawiła się nowa szansa porozumiewania się ludzi, nawiązywania kontaktów, nieporównywalna z żadną dotychczas znaną formą komunikacji. Poprzez Internet istnieje możliwość porozumiewania się interaktywnego poprzez: pocztę elektroniczną - e-mail (przypominającą tradycyjną korespondencję), listy dyskusyjne, programy do komunikacji synchronicznej - takie jak gadu - gadu, tlen, ICQ (I Seek You), Odigo czy Speak Freelly) - także taka usługa internetowa jak IRC (Internet Relay Conection)(por. Bartnik, 1996), czy czaty, czyli pogaduszki, znajdujące się na większości portali internetowych (jak np. Onet, Wirtualna Polska, Interia, Yahoo i wiele innych). Czat, a także inne programy komunikacyjne umożliwiają synchroniczną komunikację, w rzeczywistym czasie o każdej porze dnia i nocy, przez wszystkie dni roku. Dodać można jeszcze gry online, gdzie możliwa jest gra np. w statki, scrabble, karty itd., w rzeczywistym czasie, z osobą, która w tym samym czasie jest połączona z danym portalem; oprócz grania można prowadzić rozmowę. Trzeba także wymienić swoistą formę komunikacji, jaką są gry fabularne (za pomocą programów MUD i MOO), w których użytkownicy uczestniczą w nierzeczywistych światach fantasy czy science - fiction. Sieć daje możliwość także komunikacji jednostronnej; co umożliwiają e-gazety, strony WWW czy różnego rodzaju bazy danych (por. Wallace, 2001; Majgier, 2000; Mazur, 1998; Rheingold, 1994a). Internet daje możliwość komunikacji w szerokim tego słowa znaczeniu; pozwala na szybką wymianę informacji, ale także służy jako narzędzie np. do pracy naukowej osób zacznie oddalonych od siebie (Mazur, 1998).[17]

6.1.1 Rozmowa wirtualna a realna

Ludzie rozmawiają wirtualnie i IRL. Można zadać pytanie, czym różni się taki rodzaj komunikacji od bezpośredniej, twarzą w twarz, a także co takiego przyciąga ludzi do takiej formy kontaktu. Z jednej strony komunikacja wirtualna jest bardzo podobna do komunikacji twarzą w twarz, a z drugiej strony różni się (Suler, 1997, Rheingold, 1994b). Komunikacja interpersonalna jest swoistym rodzajem relacji dwóch osób, które chcą przekazać sobie jakieś informacje. W kontakcie bezpośrednim odbywa się to poprzez kanał wzrokowy, słuchowy, dotykowy, zapachowy. Informacje docierające do nas z tych wszystkich źródeł mogą być bogate i ułatwiać rozmowę. Poza informacjami werbalnymi docierają do nas, a także wysyłamy informacje niewerbalne, tj. np. gestykulacja, spojrzenie, intonacja, wygląd zewnętrzny, dystans fizyczny (por., Nęcki, 1995; Sobkowiak, 1998; Leary, 1999; Orzechowski, (2000) dzięki temu łatwiej jest zrozumieć emocjonalne zabarwienie i treść wypowiedzi. Rozmowa na czacie jest uboższa o te elementy, co czyni ją o wiele wolniejszą i mniej dynamiczną niż kontakt twarzą w twarz. Język na czacie jest bardziej ekonomiczny, stosowane są skróty, jak np. te przytoczone powyżej. Na odpowiedź trzeba czekać parę sekund, nie mamy tu potwierdzenia uwagi słuchacza; wzrokowego czy kiwnięcia głową itd. Jeśli i my i nasz rozmówca mamy szybki transfer Internetu wszystko przebiega dość sprawnie, jeśli nie, musimy długo czekać na odpowiedź. Dla prowadzenia rozmowy jak najbardziej podobnej do rozmowy bezpośredniej twarzą w twarz, na czacie jest możliwość używania emotikon, dzięki którym możliwe staje się przekazanie emocji (por. Wallace, 2001, Chmura, 2001, Suler, 1999). Emotikony są to ikony - obrazki np. uśmiechniętej albo smutnej buźki, które są dostępne w pokojach rozmów. Oprócz tego internauci używają tekstowych emotikon, tj.: :-) czyli uśmiech, :-p pokazanie języka, :-( płacz. Wszystkie te dodatki do suchego tekstu pisanego pojawiły się, aby ułatwić, usprawnić i ożywić komunikację przez Sieć.

Można mówić o wadach czy niebezpieczeństwach pogaduszek internetowych, bowiem nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie, z kim rozmawiamy. Nb. w ciemnych barwach przedstawia wirtualny świat autor reportażu Gazety Wyborczej - Talko (2001), który mówi o szerokiej gamie możliwości zmian tożsamości w Sieci. Według niego, każdy czatujący to potencjalny pedofil czy morderca. Nie można lekceważyć niebezpieczeństw, ale też nie należy popadać w przesadę, najlepszy jest przysłowiowy złoty środek. Innym problemem jest to, że taka forma porozumiewania się może spłycać kontakt, bowiem informacje od drugiego człowieka przychodzą do nas tylko poprzez jeden kanał. Możliwe, że jeśli dzieci od najmłodszych lat porozumiewają się w ten sposób, mogą mieć trudności w kontaktach społecznych w rzeczywistym świecie. Mówi się też o uzależnieniu od Internetu, ale jak pisze Potera (1998) na nałóg narażone są jedynie osoby samotne, introwertyczne, z niską samooceną i podatne na inne uzależnienia. Ciekawą tezę sugeruje Wallace (2001), iż tymi, którzy padną ofiarą Internetu, jako złodzieja czasu, będą osoby, które w tym narzędziu pociąga poczucie władzy, jaką dzięki niemu zyskują, czyli osoby z wewnętrznym umiejscowieniem kontroli, bowiem Internet daje swobodę w sprawowaniu kontroli. Jednak swoboda ta może stać się tylko złudzeniem i spowodować, że życie bez Internetu stanie się wręcz niemożliwe.

Jako rzecz pozytywną można dostrzec możliwość uczenia się prowadzenia rozmowy dla osób nieśmiałych, którym trudno przychodzi nawiązywanie znajomości w rzeczywistym świecie. Tutaj nikt ich nie widzi, mogą uczyć się przezwyciężać swoje słabości. Można się uczyć wyrażać swoje uczucia, co może być łatwiejsze, gdy nikt nas nie widzi. Można wręcz spotkać opinie, że Internet leczy depresję. Na podstawie swoich wieloletnich badań, profesor Ulrich Hegerl (2001) z uniwersytetu w Monachium, stwierdził, że osoby cierpiące na silną depresję i oporni na wszelkie terapie bardzo dobrze się czują uczestnicząc w wirtualnych pogawędkach internetowych, gdzie błyszczą humorem, szczerością i inteligencją. Czat może być swoistą "kozetką" gdzie odbywa się terapia.

Jest to chyba jedno z nielicznych miejsc, gdzie w tak krótkim czasie można poznać tak dużą liczbę osób, a także rozmawiać z wieloma osobami naraz na różne tematy. Jednocześnie możemy być rozbawionym rozmową z jedną osobą i uczestniczyć w smutnej rozmowie z drugą (Suler, 1997). Jeśli jedna znajomość nam nie odpowiada, możemy próbować nawiązać następną, zmieniając rozmówcę, co nie zawsze jest możliwe w rzeczywistości, istnieje zatem niebezpieczeństwo tego, że kontakt z człowiekiem uprzedmiotowimy. Być może to, co przyciąga ludzi do czatów, jest kontrola nad rozmową, bowiem w każdej chwili można się wylogować i wyłączyć komputer, jeśli dana rozmowa nam nie odpowiada, czasem, czasem może to przypominać odwrócenie się plecami i pójście w swoją stronę.[6]

7. Komputer jako: narzędzie pomagające uczyć się, jak i sposób na spędzanie wolnego czasu.

Metodologia Badań

7.1.1 Przedmiot i cel badań

Celem moich badań jest stwierdzenie, w jakim celu używa uczeń komputera i Internetu. Badania przeprowadziłem w Zespole Szkół Nr.2 im. Prof. Janusza Groszkowskiego

w Pabianicach. W przeprowadzonych przeze mnie badaniach brało udział 25 uczniów klasy 2 LPc a. Ze względu na potrzebę dostrzeżenia, która z płci więcej korzysta ze sprzętu komputerowego i sieci Internet oraz do czego tych środków używa, koniecznym było rozgraniczenie badanych na dziewczęta, których było 10 (stanowiły 40% ogółu badanych) i chłopców - 15 (60% ogółu).

7.1.2 Pytania badawcze

Przeczytane przeze mnie książki i artykuły pozwoliły mi na dostrzeżenie zagadnienia i sformułowanie pytań. Szeroki zakres stosowania kontaktów międzyludzkich, technik informacyjnych i komputerów nie pozwala na zajęcie się całą problematyką używania komputera, a tylko pewnymi aspektami z tego zakresu. Oto niektóre z nich:

1. Podaj, w jaki sposób spędzasz czas wolny?

1. Uprawiasz sport

2. Oglądasz telewizję

3. Czytasz książki, czasopisma

4. Spotykasz się z kimś

5. Przed komputerem

6. Inne ……………………………….

2. Co lubisz robić siedząc przy komputerze?

1. Grać w gry

2. Odrabiać lekcje

3. Uczyć się korzystając z programów edukacyjnych

4. Oglądać filmy

5. Korzystać z Internetu

6. Inne……………………………….

3. Jak często poznajesz nowe osoby przez Internet?

1. Raz w tygodniu

2. Kilka razy w miesiącu

3. Kilka razy w roku

4. Nie zawieram znajomości przez Internet

4. Z jakich źródeł korzystasz przygotowywując się do zajęć lekcyjnych?

• Podręcznik szkolny

• Program edukacyjny

• Internet

• Encyklopedie multimedialne

• Inne………………………………………….

5. Czy przeglądając strony internetowe, zdarzyło Ci się natrafić na strony dla dorosłych lub przedstawiające przemoc?

1. Tak

2. Nie

HIPOTEZY:

Odpowiedzi na powyższe pytania i interesujące mnie zagadnienia, powinny dostarczyć hipotezy, których potwierdzenia będę szukał w przeprowadzonych badaniach.

1. Uczniowie rzadziej korzystają z komputera jako pomocy naukowych, częściej do tego celu wykorzystują podręczniki szkolne.

2. Internet jako medium używane jest do komunikowania się z rówieśnikami i służy do zawierania nowych znajomości.

3. Komputer i Internet dla ucznia służy częściej do rozrywki niż do nauki.

4. Uczniowie chętniej koncentrują się na lekcji z wykorzystaniem środków w postaci komputera

5. Uczniowie uważają, iż informacje zawarte w Internecie są wiarygodnym źródłem informacji.

7.2.1 Metody i narzędzia badawcze

Odpowiednio dobrane lub samodzielne skonstruowane metody badawcze są zawsze tylko określonymi narzędziami badań. Skuteczność ich zależy nie tylko od przysługującej im obiektywności, rzetelności i trafności, ale od samego sposobu posługiwania się dobranymi lub skonstruowanymi uprzednio metodami badawczymi. Słusznym wydaje się scharakteryzowanie pokrótce metody, techniki i narzędzia badawczego, które były potrzebne do zrealizowania badania. Przez metodę badań rozumieć będziemy zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Metody można podzielić na jakościowe i ilościowe.[4] Do ilościowych zaliczamy metodę indywidualnych przypadków, sondaż diagnostyczny, eksperyment i monografię pedagogiczną. Do jakościowych natomiast: otwarty wywiad pogłębiony, metodę biograficzną, jakościową analizę tekstu i obserwację.

Technika badawcza jest pojęciem węższym od metody. Są to wszelkiego rodzaju czynności poznawcze oraz całość procesu, który angażuje badacza i innych ludzi w celu uzyskania optymalnie sprawdzonych opinii, faktów i informacji. Do technik można zaliczyć obserwację, wywiad, ankietę, badania dokumentów, analizy treści.

Narzędzie badawcze ma najwęższy zakres, jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań. Zaliczamy tu kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu, testy, skale. Narzędzie, którym będę badać interesujące mnie zjawisko to kwestionariusz ankiety.

Przeprowadzona przeze mnie ankieta obejmuje 14 pytań. Zawarte w ankiecie pytania sformułowano w sposób jasny i konkretny. Pytania miały charakter mieszany. Składały się z części otwartej, reprezentujące własny pogląd respondenta oraz części zamkniętej, dające możliwość wyboru.

7.3 Prezentacja wyników badań.

Celem przeprowadzenia przeze mnie badań, było stwierdzenie, do czego uczniowie użytkują komputer, sieć Internet i w jakim celu - czy wykorzystują go do nauki i prac domowych oraz ile czasu spędzają przed komputerem. Zgromadzony materiał badawczy podano analizie jakościowej i ilościowej. Większość badanej grupy stanowili chłopcy 60% a dziewczęta 40%.

Wykres 1. Sposoby spędzania wolnego czasu

Jak widać większość uczniów szkół ponadgimnazjalnych wolny czas w większości przeznaczają na spotkania towarzyskie (jest to 36% ogółu badanych), Uprawianie sportu stanowi (28% badanych), co wskazuje ze uczniowie lubią aktywne życie towarzyskie, a zarazem zdrowe. Zaraz na trzecim miejscu plasuje się komputer(20% badanych), co wskazuje ze, co 5 uczeń korzysta w czasie wolnym od zajęć ze sprzętu komputerowego. Kolejne pytanie 3 wykazało, aż 100% młodzieży posiada komputer w domu. Wynika z tego, iż bardzo szybko postępuje u nas komputeryzacja społeczeństwa. Jest to bardzo dobra tendencja społeczeństwo staje się społeczeństwem informacyjnym, medialnym i zaczyna gonić kraje najbardziej rozwinięte.

Kolejne pytanie ukazuje nam, że komputery w domu (84%) nie są tylko ozdobą mieszkania, ale często korzystają z nich ankietowani, w szkole z pracowni komputerowych korzysta (12%) może to wynikać z tego, iż tak mało osób spędza czas przy szkolnych komputerach gdyż wszyscy mają to medium w domu.

Czas spędzony przed komputerem pokazuje nam, jaką rolę oraz w jakim stopniu w naszym życiu musi spełniać komputer. Tu ponad połowa ankietowanych (52%) otrzymała wynik przeciętnego użytkownika komputera, nienarażonego na jego szkodliwe działanie. Pozostałe 48% zostało podzielone równomiernie na sporadycznie do 1 godziny dziennie, i na tych, którzy w szczególny sposób są narażeni na różnego rodzaju zagrożenia, płynącego z tak długiego korzystania komputera.

Wykres 2. Ulubione zajęcia oraz czas spędzony przy komputerze

	Chłopcy	Dziewczynki
Gry	8	0
Odrabianie lekcji	0	1
Programy edukacyjne	0	0
Filmy	1	3
Korzystanie z Internetu	4	6
Inne	2	0

W tym pytaniu jak widać chłopcy i dziewczęta mają znacząco mają różne ulubione zajęcia przy komputerze. Ponad połowa dziewczyn najbardziej preferuje kontakty, zawieranie znajomości przez Internet, natomiast ponad połowa chłopców używa komputera jako sposobu na wyładowanie się bądź tez dobrej zabawy.

Kolejne pytanie dotyczy korzystania z globalnej sieci, jaką jest Internet. Godne uwagi jest to, iż żadna z badanych osób nie zaznaczyła odpowiedzi, która wskazuje na brak dostępu i korzystanie z sieci. Często korzysta ponad połowa ankietowanych (56%), od czasu do czasu pozostałe 46%. Widać tu jak szybko rozwinął się przemysł komputerowy w naszym kraju oraz jakie wielkie użytkowanie Internetu występuje w naszym kraju.

Wykres 3. Z jakich źródeł korzystają uczniowie przygotowywując się do zajęć lekcyjnych

Pytanie o to, w jakim celu korzysta uczeń z Internetu dało zgodną z moją tezą odpowiedź, że medium to służy w znacznym stopniu do komunikacji z innymi osobami (stanowi to 50% - u dziewcząt, 20% u chłopców), zainteresowania(10% - u dziewcząt, 73% - u chłopców) i tu ukazuje nam się ogromne źródło materiałów dla każdego, odrabianie lekcji (30% - u dziewcząt, 7% u chłopców) uwidacznia się opisany w drugiej części mojej pracy fakt, iż chłopcy szukają stron związanych ze swoim hobby a dziewczyny wykorzystują Internet do komunikowania się. Gry internetowe cieszą się znacznie mniejszym zainteresowaniem u tej grupy uczniów.

Sposoby komunikacji internetowej, to około pięć podstawowych grup. Najbardziej popularną a za razem najczęściej wykorzystywaną przez badanych są komunikatory internetowe (32%) - przesyłają pisane treści w czasie rzeczywistym, bramki internetowe - do wysyłania krótkich wiadomości tekstowych stanowią (28%), chaty(20%) - komunikacja w czasie rzeczywistym z wieloma użytkownikami naraz, poczta e-mail (16%), grupy dyskusyjne - są rozpowszechnione wśród zaawansowanych internatów służą do wymieniania się informacjami na dany temat (4%).

Kolejne dwa pytania odnoszą się do zawierania znajomości internetowych. W klasie badanej, nie jest preferowane zawieranie znajomości. Jeżeli brać pod uwagę dziewczynki to 60% nie zawiera znajomości przez Internet, 20% robi to kilka razy w roku, 10% poznaje nowych znajomych kilka razy w miesiącu, 10% znajomości zawiera przynajmniej raz w tygodniu. Chłopcy natomiast w 54% nie poznają się z innymi użytkownikami Internetu w 54%, 33% robi to kilka razy w miesiącu, 13% kilka razy w roku. Jak widać w obydwu przypadkach wyniki są podobne. Jednakże, aż 84% nie spotyka się z ludźmi poznanymi w ten sposób.

Wykres 4. Z jakich źródeł korzystają uczniowie przygotowywując się do zajęć lekcyjnych

Pytanie o to, z jakich źródeł korzysta uczeń potwierdziło moją tezę, że nadal podręcznik szkolny jest częstym źródłem pozyskiwania wiedzy, spowodowane może być to tym, iż jest w nim zawarty i wyselekcjonowany materiał potrzebny do zaliczenia danego przedmiotu. Pozostałe formy wykorzystujące komputer i odpowiednie oprogramowanie, nieznacznie, ale w dalszym ciągu przegrywają z książką.

Wykres 5. Czy zdaniem uczniów użycie komputera podczas lekcji poprawiłoby zainteresowanie tematem?

Kolejne dwa pytania dotyczą wykorzystania komputera podczas zajęć lekcyjnych. Uczniowie uznali, iż zajęcia z komputerem i odpowiednim oprogramowaniem motywowałyby ich bardziej niż tradycyjne środki stosowane przez nauczycieli. Jednakże 60% badanych nie uczestniczyło w lekcjach, w których nauczyciel korzystał z takiego środka edukacyjnego.

Informacje zawarte w ostatnim pytaniu ankiety pokazuje ze 40% uważa, że Internet jest źródłem informacji, oraz treści zamieszczanych na stronach WWW. Natomiast 60% uważa, że tylko niektóre z nich są wiarygodne.

Wnioski

Społeczeństwo nasze w coraz większym stopniu zaczyna korzystać z komputera i Internetu. Są one wykorzystywane w pracy, szkole, służą do zabawy i relaksowania się. Badane przeze mnie osoby korzystają z komputera codziennie. Wszyscy posiadają go w domu, co sprawia, że komputer staje się ważnym elementem w codziennym życiu każdego ucznia. Większość ankietowanych użytkuje komputer około dwóch do trzech godzin dziennie, co stanowi ich użytkownikami nieuzależnionymi od komputera czy Internetu. Młodzi ludzie bardziej podatni są na różnego rodzaju zagrożenia związanymi z użytkowaniem komputera podpiętego do sieci globalnej. Badana przeze mnie grupa wykazała, że komputera używa wyłącznie do celów komunikacyjnych i towarzyskich. Nie jest to dobry sposób wykorzystywania komputera przez uczniów.

W ich przypadku mógłby on spełniać bardziej znaczącą rolę miedzy innymi jako pomoce do uczenia się, pozyskiwania wiedzy, czy wymiany informacji z innymi uczniami, nauczycielami z całego świata.

Korzystanie z Internetu jest w naszym kraju bardzo powszechne. Żaden z uczniów nie zaznaczył odpowiedzi gdzie wynikałoby, że nie korzysta z Internetu. Jest to dobry sygnał, że młodzi ludzie nie boją się wprowadzania nowych technologii, które w znacznym stopniu mogą pomóc im w funkcjonowaniu w społeczeństwie informacyjnym. Dziewczęta znacznie częściej zaglądają do sieci w celach komunikacji z innymi użytkownikami, a chłopcy częściej robią to, bo szukają informacji, nowości lub aktualnych danych o swoich zainteresowaniach. Poznane osoby w Internecie nie spotykają się ze sobą może mieć na to wpływ, iż rozmawiają często o rzeczach, o których nie rozmawialiby prowadząc konwersację twarz w twarz.

Przygotowywując się do lekcji czy pracy klasowej, uczniowie częściej jednak sięgają do podręczników niż do wiedzy, jaką może zaoferować odpowiednie oprogramowanie czy informacje w Internecie. Strony WWW oferują nam dużo treści nie zawsze „dobrej jakości” to znaczy treści zawarte na nich mogą być błędne lub po prostu źle podane.

Wykorzystanie komputera na różnych lekcjach może być ciekawą formą urozmaicenia ich. Uczniowie mogą bardziej zainteresować się tematem, jak również komputer może pomóc szybciej i w bardziej przystępnej formie przekazać wiedze z zakresu danego materiału. Zauważyli to również uczniowie biorący udział w ankiecie, podając jednak ze ponad połowa z nich nie brała udziału zajęciach z wykorzystaniem środków informatycznych.

Bibliografia

1. Nauka z komputerem w gimnazjum - WSIP S.A Warszawa 2001

2. M. Gawrysiak, Propozycje celów i treści nauczania informatyki dla potrzeb edukacji medialnej, Media a Edukacja, Poznań 2000

3. Adamczyk M. - „Randka z klawiaturą” Wprost 2002 nr 27

4. Czyżewski P.: Internet zbliża czy oddala? Internet, 2001r

5. Halina Ginowicz Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia 2003r nr 1

6. Czasopismo: Świat Problemów 2002r nr 7-8

7. Bartnik, A. (1996). IRC - Pogawędki Internetowe. Wiedza i Życie 9(96). Prószyński i Spółka.

8. Wiśniewski, J. L. (2001). Samotność w sieci. Warszawa: Prószyński i S-ka.

9. J. Bednarek, Edukacyjne wyzwania społeczeństwa informacyjnego, Media
   a Edukacja, Poznań 2000

10. K. Dałek: Wpływ nowych technologii na zmianę stylu nauczania matematyki, Media a Edukacja, Poznań 2000

11. W. Zaczyński: Praca Badawcza Nauczyciela WSIP Warszawa 1995r

12. E. Grubiel, G. Hard-Olejniczak, E. Kołczyk, H. Krupicka, M. Sysło: Nauka z

komputerem, Poradnik dla nauczycieli gimnazjum, WSIP, Warszawa 2001.

13. J. Szamańska Arytukuł opublikowany w miesięczniku „Remedium”

14. K. Szymborski, Smog informacyjny, Gazeta Wyborcza z dnia 4.11.1999

15. M. Adamczyk: Randka z klawiaturą. Wprost, 2002, 27 (1023), 54-56.

16. Jakubik A., Popławska J.: Uwarunkowania osobowościowe zespołu uzależnienia od Internetu. Psychiatria Polska, 2002

17. http://mp.pl/kurier/index/r0701-4.htm

18. Dębek P.: Złapani w Sieć. CHIP, 2000, 4, 48-53.

19. Czasopismo: Świat Problemów. Rok: 2002, Nr 7,8

44

---