Definicja i rodzaje modeli komunikowania.
Model komunikowania to słowne lub graficzne przedstawienie procesu komunikowania w sposób uproszczony i mało sformalizowany.
Rodzaje modeli komunikowania:
Ze względu na budowę:
- LINEARNE – in. Statyczne; pokazują prosec komunikowania w prosej linii ciągłej, skierowanej w jedna stronę; wskazuje na elementy prosecu komunikowania i relację między nimi
- KONCENTRYCZNE – in. Dynamiczne; pokazują prosec komunikownia w kategoriach negocjacji lub transakcji pomiędzy jego uczestnikami (nadawcą i odbiorcą). Ważne są tu np. zamiana ról czy sprzężenie zwrotne.
b) Ze względu na użyteczność:
- OPISOWE – ukazują elementy prosecu komunikowania
- FUNKCJONALNE – ukazują relacje pomiędzy elementami
- DYNAMICZNE – pokazują jak przebiegał proces komunikowania
- OPERACYJNE – pozwalają na prognozowanie procesu
c) Ze względu na podział McQuaila:
- TRANSMISJI – koncentrują się na podstawowych celach komunikowania; oparte na schemacie N→P→O
- RYTUALNE – podkreślają unifikacyjną rolę prosecu komunikowania
- PRZYCIĄGANIA UWAGI – analizują proces komunikowania pod względem zdobywania rozgłosu, przyciągania uwagi i utrzymania audytorium
- RECEPCJI – badają transformację znaczeniową, przez którą przechodzi przekaz
d) Oczywiście występują również inne modele komunikowania, ale są one zależne od nauki, z której perspektywy na proces komunikowania patrzymy. Mogą więc być modele psychologiczne, kulturowe, politologiczne, matematyczne.
ZDECYDOWANA WIĘKSZOŚĆ MODELI MA CHARAKTER LINEARNY I OPISOWY!!
Wybrane modele w tym:
Model wszechmocy propagandy:
Autor: TCHAKHOTINE, 1939
- w jego myśl nadawca – propagandysta, pod wpływem pewnych motywów koduje przekaz – treść masowej propagandy, który trafia do odbiorcy. Ten z kolei odbiera przekaz i inerpretuje go pod wpływem popędów ludzkich, postaw i zachowań.
- model ten oparty był na koncepcji społeczeńsywa masowego i jednostki kierującej się popędami, instynktami i odruchami oraz mechanicznym działaniem na zasadzie bodziec-reakcja (system kar i nagród)
- istnienie społeczeństwa masowego było wynikiem rewolucji przemysłowej; zauważono, że jego członkowie odchodzą od więzi braterstwa, sąsiedztwa, a bardziej sobie cenią więzi oparte na umowach, wymianach i transakcjach; zmalała kontrola zbiorowości nad jednostką – jednostka zyskała więcej swobód, choć nie mając oparcia w zbiorowym systemie wartości została wyalienowana
- w myśl tego modelu odbiorca jest pasywny, kierują nim popędy i instynkty, a publiczność to zatomizowana zbiorowość, w której nie ma żadnych relacji wewnętrznych, a bardzo silnie widoczne są relacje z zewnętrznymi mediami masowymi
WNIOSKI:
- pasywny i nieracjonalny w swym działaniu odbiorca jest łatwym celem manipulacji i perswazji
- skuteczność propagandy była zagwarantowana przez częste powtarzanie propagandowych treści oraz powiązanie ich z instynktami ludzkimi
Model transmisji sygnału (in. Model teorii informacji):
Autor: SHANNON, 1985
- zajmuje się odpowiedzią na pytanie: OD CZEGO ZALEŻY WIERNOŚĆ PRZEKAZU
- stworzony dla badania transmisji sygnału pomiędzy urządzeniami technicznymi, dopiero później przystosowany do badania komunikacji międzyludzkiej
- wprowadził pojęcie szumu – zakłócenia
- wg niego na wierność przekazu wpływają:
a) kod językowy – jeżeli jest wspólny to nie ma szumu semantycznego (wewnętrznego)
b) zakłócenia wewnętrzne i zewnętrzne
c) przepustowość kanału
d) pojemność odbiorcy
e) zmęczenie informacją
f) nadmiar informacji – czyli szum informacyjny
- zwany również medelem teorii informacji ponieważ jest to matematyczna teoria zajmująca się przekazywaniem wiadomości za pomocą sygnałów; nie bierze pod uwagę sensu ani treści komunikatu, wiadomość to sygnał
- sygnał zostaje skierowany od źródła do nadajnika (tam zachodzi prosec kodowania), a nastęnie przez nośnik do odbionika (tam następuj dekodowanie). Na etapie kodowania może dojśc do zniekształcenia sygnału. Dlatego zakodowana wiadomość zawiera nadmiar informacji tzw. REDUNDANCJĘ (czyli to co przewidywalne w przekazie, moim zdaniem to po prostu owijanie w bawełnę, mówienie o czymś czego moglibysmy się domyślić, dlatego zawiera w sobie mało informacji, chcociaż jest duże objętościowo ). Przeciwieństwem redundancji jest ENTROPIA ( to co nieprzewidywalne w przekazie, wynik małego prawdopodobieństwa, zaspokaja naszą niewiedzę, zawiera w sobie dużo informacji, jest dla nas nieprzywidywalna, nie wiemy co przyniesie)
- z modelem tym związana jest cyfra binarna – jednostka miary informacji – BIT. Jeden BIT to jeden nasz wybór. (nie wiem o co chodzi no ale trzeba to trzeba ;p )
Model analizy aktu komunikowania (in. Model aktu perswazyjnego, model 5 pytań):
AUTOR: LASSWELL, 1948
- opiera się na 5 pytaniach:
Kto? – analiza nadawcy → Co? – analiza treści → Jakim medium? → Do kogo? – analiza audytorium → Z jakim skutkiem? – analiza efektów
- jest to model klasyczny, stał się podstawą wielu późniejszych badań; oprócz tego linearny, transmisyjny, jednokierunkowy; odbiorca jest w nim bierny - koncentruje się na efekcie komunikowania
- nadawca ma określony cel – chce utrwalić lub zmienić postawę odbiorcy; zmiany te są nie tylko widoczne ale i możliwe do pomiaru
Model komunikowania jako przekazywania informacji (in. Model topologiczny):
AUTOR: LEWIN, 1947
- model oparty na założeniu, że komunikowanie to przekazywanie informacji
- wedle niego wiadomości przepływają przez bramy, w których stoją selekcjonerzy - GATEKEEPERZY
- GATEKEEPER zatrzymuje bądź puszcza informacje, decyduje od dostępnie do nich, nadaje im rangi i stymuluje; może nim być właściel gazety, redaktor naczelny lub odpowiedzialny, dziennikarz, korespondent, agencja prasowa itd.
- podstawowym problemem badawczym jest: jak działają selekcjonerzy?
a) negatywna selekcja: selekcjoner nie przepuszcza pewnych materiałów ze wzg na subiektywne odczucia np. uprzedzenie
b) selektywność nadawcza: aby puścić wiadomość do mediów musi ona spełniać określone kryteria (wartości informacyjne wydarzenia)
c) pozytywna selekcja: np. przyjemność, użyteczność.
- GATEKEEPING – to proces filtrowania materiałów i relacji, które mogą stać się wiadomością w mediach
Model dwustopniowego przepływu informacji:
AUTOR: LAZARSFELD i KATZ
- oparty na założeniu, że informacje podawane przez media najpierw trafiają do bardziej aktywnych członków publiczności (OPINION LEADERS), którzy przekazują je mniej aktywnym członkom publiczności
- OPINION LEADER – to człowiek, który z jakiegoś powodu danym tematem interesuje się bardziej niż inni;
Cechy: lepiej przygotowany do odbioru komunikatu, aktywnie sam wyszukuje różnych informacji, właściwie selekcjonuje informacje, łatwo nawiązuje kontatky z nnymi i cieszy się autorytetem w danej dziedzinie
Fnkcje (wobec mało aktywnych odbiorców): przekazuje informacje, selekcjonuje je, komentuje i interpretuje, czasem doradza jak z nich skorzystać;
Funkcje (wobec mediów): osłabia lub wzmacnia dane komunikaty przekazując je innym, filtruje je w miarę swojej wiedzy i przemysleń, decyduje o stosunku odbiorców do komunikatu
Kiedy jest potrzebny: gdy komunikowanie jest ograniczone, podawane jest za duzo informacji, gdy informacje są niepewne
- w tym modelu publiczność nie jest jedną zatomizowaną masą – jej członkowie są zróżnicowani – mniej albo bardziej aktywni; dostrzega się więzi pomiędzy odbiorcami; wskazuje na zależności pomiędzy komunikowaniem interpersonalnym, a masowym.
Model wielostopniowego przepływu informacji:
AUTOR: ROBINSON
- zbudowany na bazie krytyki modelu dwustopniowego przepływu informacji, zarzucał tamtemu uproszczenie relacji nadawca → odbiorca
- dlaczego tamten jest beznadziejny?
1) może być więcej niż jeden opinion leader, każdy z nich ma swojego opinion leadera i bierze informacje od niego – bo jest bardziej kompetenty, doświadczony
2) niektóre informacje docierają bez opinion leaderów
3) pomiędzy opinion leaderami występuje dyfuzja informacji
DYFUZJA INFORMACJI -następuje zamorzutnie, naszybciej rozprzestrzeniają się sensacyjne wiadomości, odbywa się na etapie komunikowanie interpersonalnego; sprzyja nawiązywaniu kontaktów społecznych, umacnia poczucie wspólnoty w grupie
Model socjologiczny RILEYÓW, 1959:
- zajmuje się wpływem zmiennych socjologicznych (konformizm społęczny, grupy pierwont,e grupy wtórne) na oddziaływanie mediów masowych
- wg Aronsona konformizm występuje gdy jednostka mające inne przekonania od przekonań zbiorowości zmienie swoje przekonania, podporządkowując się tej zbiorowości (eksperyment Asha);
Stopień uległości jednostki zależy od:
Wielkości grupy
Jednomyślności grupy
Skałdy grupy
Samooceny
Wiary we własne kompetencje
Pozycji społecznej
Jednoznaczności sytuacji, która podlega ocenie
Konformizm wystepuje w postaci:
Ulegania – podporządkowujemy się, ponieważ dzięki temu uzyskujemy korzyści
Identyfikacji – upodabniamy się do naszego autorytetu
Internalizacji – podporządkowujemy się, bo uważamy, że tak trzeba
- grupy pierwotne charakteryzują się względną długością trwania, małą ilości członków, tworzą się na podstawie więzi rodzinnych, intymnych; mają duży wpływ na swoich człowieka, ponieważ będąc w niej bardzo liczy się on ze zdaniem innych członków (występuje duża zażyłość pomiędzy nimi); wpływają tez one na proces kształtowania się systemu wartości, określa stosunek do przekazów masowych
-grupy wtórne to grupy sformalizowane, maja określone cele, charakteryzują się dużym oddziaływaniem na nadawcę, a miejsca, które są w nich zajmowane wpływają na zachowania nadawców i odbiorców
Model trójkątny NEWCOMBA, 1953:
- oparty na schemaci trójkąta; zakłada, że komunikowanie odgrywa bardzo ważną rolę w życiu społecznym – podtrzymuje równowagę w systemie społecznym
- system społeczny składa się z A,B,X (A B – uczestnicy komunikowania, X – otoczenie społeczne); jeżeli zmieni się A to będzie się też musiało zmienić B lub X, a jeśli zmieni się nastawienie A do X to B zmieni swoje nastawienie do A albo do X
- WNIOSKI – ludzie potrzebują informacji, bo dzięki nim mogą zrozumieć swoje środowisko i przygotować się na jego reakcje w różnych sprawach; bez dostępu do informacji nie możemy czuć się jak prawdziwi członkowie systemu
Model wspólnoty doświadczeń:
AUTOR: SCHRAMM, 1954
- opiera się na założeniu, że komunikowanie to dzielenie się doświadczeniami i udział we wspólnocie
- składa się z 3 elementów: źródła, sygnału, adresata
- aby przebiegało jak należy źródło i adresat muszą się odznaczać wspólnotą kodu
- składa się z 3 etapów:
a) kodownie – przekładanie myśli na komunikat
b) interpretacja – określenie użytego kodu
c) dekodowanie – odczytywanie myśli będącej w komunikacie
- model ten odnosi się do komunikowania interpersonalnego jak i masowego
Model selekcji:
AUTORZU: WESTLEY i MACLEAN, 1957
- jest to rozwinięcie modelu Newcomba, przystosowanie go do komunikacji masowej
- do ABX zostaje dodane CHANNEL C – zawodowy komunikator
- model zakłada, że żródło A pod wpływem otoczenia X wybiera informacje, CHANNEL C je koduje i przekazuje odbiorcy B
CHANNEL C – działa na rzecz odbiorcy i nadawcy; jego głównym zadaniem jest zbliżenie A do B, tak aby umozliwić proces komunikowania
- dziennikarze (czyli CHANNEL C) pośredniczą pomiędzy publicznością, a społeczeństwem; nie kreują wydarzeń, ale są ich selekcjonerem i sprawozdawcą
- specyfika komunikowania w tym modelu polega na:
a) samoregulującym się charakterze komunikowania – źródła i odbiorcy sami wyznaczają cele
b) wysoką pozycją audytorium – to od jego zadowolenia zależy efektywność komunikowania
c) pośrednik C jest gatekeeperem, choć przekazuje tylko te informacje które mogą zainteresować audytorium
Model analityczny:
AUTOR: MALETZKE, 1963
- stanowi zebranie całej wiedzy na temat komunikowania masowego
- obok zmiennych socjologicznych zakłada również istnienie czynników psychologicznych: osobowość nadawcy i odbiorcy, ich samoocenę, wzajemne postrzeganie się i relacje w ramach grup i instytucji, do których należą
Model społeczno-kulturowy:
AUROT: TUDOR, 1970
- zakłada istnienie uwarunkowań społecznych i kulturowych
1. Uwarunkowania społeczne:
- są one czynnikami społecznymi, które określają pozycję i aktywność jednostek
- w przypadku odbiorcy mają słaby charakter – są determinantami czasu wolnego ( o co kurwa chodzi ?!)
- w przypadku nadawcy – określają jego aktywność zawodową
2. Uwarunkowania kulturowe:
- orientacje poznawcze – zasoby wiedzy, które funkcjonują w danym społeczeństwie
- orientacje estetyczne – tradycje artystyczne i literackie
- orientacje normatywne – wartości i treści światopoglądowe
-regulują one proces komunikowania w tym modelu pośrednio, poprzez świadomość nadawców i odbiorców
Model falowy HUB (koncentryczny):
AUTORZY: HIEBERT, UNGURAIT, BOHN
- tu komunikowanie jest dynamiczne, na wszystkich występuje sprzężenie zwrotne; koncentryczne koła ukazują ruch i akcję
- nadawca jest jednostką centralną (i instytucją), ponieważ koduje, selekcjonuje oraz konstutuuje kanał (media masowe), którym odbywa się transmisja przekazów
- zanim dotrze do audytorium, przechodzi przez regulatory i filtry
- wprowadzono pojęcia: WZMOCNIENIA PRZEZ MEDIA i wskazano na istnienie szumu informacyjnego, nie tylko przy odbiorze komunikatu, ale i przy sprzężeniu zwrotnym (dociera w uproszczonej formie)
Model rytualny (in. Ekspresyjny):
- jego graficznym przedstawieniem jest choinka – symbol dla wszystkich jego uczestników
- komunikowanie jest tu oparte na braterswie, stowarzyszeniu, podzieleniu i pełni rolę przede wszystkim unifikacyjną
- in. Ekspresyjny ponieważ zwraca uwagę na psychiczna satysfakcję uczestników procesu komunikowania oraz ważna jest łączność – opiera się na wspólnych emocjach i znaczeniach, stanowi cel sam w sobie
Model rozgłosu (pozyskiwania uwagi):
- celem takiego komunikowania jest zdobycie rozgłosu, pozyskanie uwagi i utrzymanie audytorium na potrzeby mediów, ale też innych instytucji
- ważniejsza jest forma niż treść – liczy się to, że zostało się zauważonym, a nie jakość tego zauważenia
- cele są wyłącznie ekonomiczne – sprzedaż towarów i usług
CECHY:
Jest procesem o sumie zerowej – gdy więcej czasu poświęcimy jednemu medium to zaniedbamy drugie
Komunikowanie wedle tego modelu istnieje tylko w teraźniejszości, nie ważna jest przeszłość, a przyszłość jest tylko kontynuacją tego co jest teraz
Forma i technika góruja nad treścią
Model recepcji (in. Model klocków):
Zajmuje się transofrmacją znaczeniową – pokazuje, że różni odbiorcy różnie interpretują ten sam komunikat jednego nadawcy
Poszukuje przyczyn tej transformacji
Kodowanie odbywa się według pewnych wzorców, zgodnie z celami ideologicznymi i instytucjonalnymi (dekodownie preferowane)
Odbiorcy mogą mimo wszystko odrzucić narzucony sposób inerpretacji i odczytywać komunikaty zgodnie z własnymi przekonaniami, w sposób odmienny a nawet sprzeczny z intencjami nadawcy (dekodowanie opozycyjne)