Pojęcie doktryny komunikowania:
Doktryna komunikowania to in. Normatywna teoria mass mediów; jest to zbiór poglądów określających działanie mediów w danym państwe; wyznacza zależność mediów od sytuacji społeczno-politycznej.
Wybrane typologie:
Wg. M. Stankowicz:
- system prasy wolnej – całkowita niezależność od władzy państwa
- system prasy kontrolowanej – władza kontorluje prasę, dezyduje co się ukaże, może stosować cenzurę
-system prasy kierowanej – całkowita zależność od władzy
- system prasy upaństwowionej – prasa nie dość, że jest całkowicie podporządkowana władzy to w dodatku jest jej własnością
Wg. Schramma, Petersona i Sieberta
- system prasy liberalnej
- system prasy autoryratnej
- system prasy komunistycznej
- system prasy społecznej odpowiedzialności
M. Mrozowski dzieli doktryny komunikowania ze wzg. Na:
- formę własności
- zakres swobody działania
Omówienie doktryny:
LIBERALNEJ – doktryna ta wywodzi się z myśli oświeceniowych; najważniejsza jest jednostka i jej wolność; cenzura jest zagrożeniem wolności, a wolność słowa to bardzo ważny aspekt w poszukiwaniu prawdy; wolność słowa to podstawa państwa demokratycznego; media pełnią funkcję czwartej władzy – ich zadaniem jest kontrola aparatu władzy państwa; jej wyznacznikami są: pełna wolność prasy do rozpowszechniania informacji, prawo obywatela do bycia poinformowanym, prawo własności dla instytucji medialnych i możliwość konkurencji; twórcami tej doktryny są: J. Milton, J. Locke, J. Mill; aby media były profesjonalne muszą być: obiektywne, bezstronne, sprawiedliwe, różnorodne, a informacje muszą być wysokiej jakości.
SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI – doktryna powstała w połoowie XX w.; zrodziła się z problemu uporządkowania mediów – przestały one realizować postulaty doktryny liberalnej; zarzucano mediom zbyt dużą zależność treści przekazów od właścicieli i reklamodawców, właściciele zaczęli ingerować w sprawy polityczne państw; aby zbadać sklalę problemy powołano komisję Robetra Hutchinsa, która miała stworzyć raport „A Free and Responsible Press”; został on opublikowany w 1947 r. – według niego media dalej były w pełni wolne, choć ta wolność dotyczyła tylko zagrożeń zewnętrznych, media zapomniały, że dotyczy ich również wolność polegająca na budowaniu społeczeństwa demokratycznego; aby to zmienić przypomniano mediom, że jeśli nie zaczną się kontrolować same zrobi to za nie rząd; najważniejsza stała się odpowiedzialność wobec odbiorców, media od tej chwili miały spełniać poszczególne zadania: dostarczać rzetelnych informacji, stworzyć pełen dostęp do informacji, przekazy miały dotyczyć wszystkich grup społecznych, media powinny stworzyć forum, na którym możliwa byłaby wymiana komentarzy i krytyki, wspierać demokrację i objaśniać wartości, którymi kieruje się społeczeństwo.
DEMOKRATYCZNEGO UCZESTNICTWA (in. Komunikowania uczestniczącego) – oparła się na krytyce mediów prywatnych jak i publicznych; prywatnym zarzucano komercjalizację i koncentrację, natomiast publicznym biurokratyzację i centralizację; według tej doktryny w mediach powinny aktywny udział brać jednostki np.: powinny wyznaczać ich politykę redakcyjną ; poza tym media powinny przejść od układu pionowego do poziomego – powinny dotyczyć wszystkich grup społecznych (postulat ten miał być spełniony przez tworzenie mediów alternatywnych, przede wszystkim lokalnych); pojawiły się jednak pytania: kto będzie finansował media lokalne (nie wiadomo czy ludzi będzie na to stać, a jeśli zrobi to władza to jej pozycja się umocnie) oraz czy obywatelom będzie się chciało brać udział w życiu instytucji medialnych.
MEDIÓW NA RZECZ (W SŁUŻBIE) ROZWOJU – została stworzona dla państw 3 świata, dopiero rozwijających się, nie posiadających bogatej infrastuktury; jej podstawowe założenia sformuował McQuail – według niego media w takich państwach powinny realizować politykę rozwoju, jaką wyznaczyła władza, a jeśli priorytety ekonomiczne i społeczne, będą tego wymagać to należy ograniczyć wolność prasy, ponieważ jest ona mniej ważna od planów rozwoju. Poza tym w wiadomościach powinny być pokazywane treści promujące język i kulturę narodową, bo to umacniałoby tożsamość obywateli. Inne założenia to pierwszeństwo informacji dotyczących innych państw rozwijających się, możliwość ingerencji państwa w media i duże zaangażowanie dziennikarzy w swoją pracę.
LENINOWSKIEJ TEORII PRASY - powstała na bazie myśli i poglądów Lenina dotyczących prasy burżuazyjnej, w okresie rewolujcji proletariackiej i w czasach budowania systemu komunistycznego w państwie; zakładała, że media powinny pełnić funkcje polityczne – ich nadrzędnym zadaniem jest promowanie komunizmu; nie powinny przynosić zysku prywatnym właścicielom, powinny stać się własnością państwa. Z doktryny tej zrodziła się teoria totalitarna.
TOTALITARNEJ (autorytarnej?) – celem władzy było stworzenie nowego typu społeczeństwa i człowieka – media miały posłużyć jako narzędzie do tego, ich zadaniem było promowanie władzy. Jeśli jakieś media nie chciały się podporządkować to po prostu je zamykano, a ich majątek stawał się własnością państwa. Prasa służyła jako agitator i propagandzista, wprowadzono monopol prasy i druku. Podstawowymi zasadami mediów było: uspołecznienie środków masowego przekazu, kontrola i dyspozycyjność wobec partii sprawującej władzę, intrumentalność czyli przekształcanie rzeczywistości w duchu ideologii socjalistycznej.