Zasady Ustroju Politycznego Państwa
Konstytucja RP, jest aktem prawa powszechnie obowiązującego, jest to akt regulujący zasady ustrojowe. Posiada najwyższą moc prawną w Polsce, a jej postanowienia stosuje się bezpośrednio. Konstytucja RP, Rzeczypospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Konstytucja zawiera postanowienia dotyczące jej samookreślenia w ramach systemu źródeł prawa.
Podstawowymi założeniami konstytucyjnego systemu prawa są:
Podział na powszechnie obowiązujące i wewnętrzne; podział ten ma charakter dychotomiczny (dwudzielny), brak trzeciej czy pośredniej kategorii w postaci tzw. ogólnych aktów stosowania prawa lub aktów o nieznanym charakterze
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego;
Preferencja ustrojodawcy na rzecz prawa powszechnie obowiązującego;
Akty prawa powszechnie obowiązującego mogą zawierać normy adresowane do każdego podmiotu – osób fizycznych i prawnych, organów władzy publicznej, organizacji publicznych i prywatnych.
Prawo wewnętrzne (art. 93 KRP) może zawierać normy kierowane do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu akt, mogą być wydawane na podstawie ustawy bez konieczności szczegółowego upoważnienia, nie mogą być podstawą decyzji wobec obywateli, osób prywatnych i innych podmiotów; podlegają kontroli co do godności z aktami prawa powszechnie obowiązującego.
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego:
Pod względem podmiotowym - konstytucja wskazuje podmioty, które posiadają kompetencję prawotwórczą w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa; obowiązuje zakaz subdelegacji czyli przekazania kompetencji do wydania aktu, w tym rozporządzenia, innemu organowi;
Pod względem przedmiotowym – normy konstytucyjne wskazują wyraźnie rodzaje aktów normatywnych i kompetencje do ich stanowienia;
Konstytucja wylicza w art. 87 i 234 źródła prawa powszechnie obowiązującego, (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane ustawy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego oraz rozporządzenia z mocą ustawy); nie bez wątpliwości przyjmuje się, że tego typu źródłami prawa są: regulaminy Sejmu i Senatu, układy zbiorowe pracy oraz uchwała wyznaczająca zakres działań sejmowej komisji śledczej.
Hierarchizacja źródeł prawa
System prawa opiera się o zasadę nadrzędności konstytucji. System prawa ułożony jest hierarchicznie. Jest to konsekwencją przyjęcia zasady nadrzędności konstytucji, która zajmuje najwyższą pozycję w hierarchii źródeł prawa. Po konstytucji najwyższą moc prawną przyznaje się ustawom.
Konsekwencje zasady nadrzędności konstytucji:
Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją
Nakaz konkretyzowania postanowień konstytucji w aktach normatywnych
Zakaz stosowania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją
Obowiązek składania przysięgo na wierność konstytucji przez piastunów naczelnych organów państwowych.
Powiązania hierarchiczne
Kompetencyjne (dynamiczne): dany akt wydany jest na podstawie normy upoważniającej, zawartej w innym akcie (konstytucja – regulamin/ ustawa – rozporządzenie)
Treściowe (statyczne): treść jednego aktu wyznacza treść innego aktu (konstytucja – ustawa – rozporządzenie)
Derogacyjne: różnice w zakresie mocy prawnej, zdolność jednej normy do eliminowania z systemu innej.
Hierarchia równości: powiązania dla obowiązywania normy.
System prawa (norm prawnych) a system źródeł prawa
Struktura prawa: piramida; winogrono; drzewa; pajęczyna z trzema pająkami
Konstytucja
Charakteryzuje się ona:
Szczególna forma, szczególna nazwa, szczególny tryb uchwalania i zmiany
Szczególna treść: zakres (szerokość) regulacji – całokształt kwestii ustrojowych; sposób (szczegółowość) regulacji – zagadnienia podstawowe
Szczegółową mocą prawną – siłą derogującą, moc obowiązująca – stosunek do adresatów – jest taka sama w przypadku wyższych aktów
Pytanie na egzamin: trójpodziałowa forma konstytucji (!)
Konstytucja to: ustawa, o szczególnej nazwie: konstytucja; jest to ustawa konstytucyjna – element wyróżniający ową ustawę spośród innych ustaw.
Treść konstytucji
Współczesny standard regulacji obejmuje następujące zagadnienia:
Władztwo państwowe i zasady jego sprawowania
System prawa oraz samookreślenie konstytucji w jego ramach
Status prawny jednostki
Stosunki własnościowe
Organizacja aparatu państwowego
Zagadnienia zewnątrz państwowe
Zmiana konstytucji
Odnośnie zagadnień zewnątrz państwowych formułuje się optymalny standard internacjonalizacji konstytucji:
Stosunek ustawodawcy konstytucyjnego do prawa międzynarodowego
Status prawotwórczy uchwał organizacji międzynarodowych, których państwo jest członkiem
Ograniczenie wykonywania suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowej
Międzynarodowo - prawne odniesienia statusu prawnego jednostki
Międzynarodowo - prawne uwarunkowania legalności prawa krajowego
Procedura akceptacji i ratyfikacji umów międzynarodowych
Zasada stabilności konstytucji związana ze znaczeniem tego aktu zawierającego podstawowe zasady ustroju państwowego.
Częstotliwość zmian konstytucji może zależeć od:
Zakresu jej regulacji (mniej obszerna – mniej podatna na zmiany)
Stopnia ogólności jej postanowień
Roli sądu konstytucyjnego w dostosowaniu jej postanowień do potrzeb rozwoju społecznego
Stopnia utrudnienia trybu jej zmiany
Stopnia stabilności sił politycznych
Rzadko zmieniana jest konstytucja nie przystająca di rzeczywistości
Stosowanie konstytucji
Powoływanie norm i zasad konstytucji jako bezpośredniej podstawy dla działań rozstrzygnięć czy unormowań – stosowanie konstytucji snesu stricte
Korzystanie z uprawnień, czynienie użytku z kompetencji przyznanych przez konstytucję, nawiązuje do pojęcia stosowania prawa w ogóle – stosowanie konstytucji sensu largo
Bezpośrednie stosowanie konstytucji: występuje tam gdzie nie jest wymagana ustawa do budowy normy prawnej.
Normy konstytucyjne występują w obrocie prawnym samodzielnie, są samowykonalne, nie potrzebują ustawy „pośredniczącej”
Normy konstytucji muszą być konkretne, precyzyjne i jednoznaczne.
Norma prawna konstytucji jest podstawą prawną lub elementem podstawy jakiegoś aktu stanowienia i stosowania prawa (bezpośrednie stosowanie konstytucji w szerokim znaczeniu)
Będzie to także w wąskim znaczeniu – wydawanie przez organ państwa aktów konkretnych i indywidualnych, w wykonaniu kompetencji przysługujących mu z mocy konstytucji, wprost i wyłącznie na podstawie normy konstytucyjnej.
Szczególnym przypadkiem będzie sądowe bezpośrednie stosowanie konstytucji.
Sądowe bezpośrednie stosowanie konstytucji nie jest kategorią jednolitą.
Może przybierać następujące formy:
Pierwsza forma: Samoistne bezpośrednie stosowanie konstytucji, gdzie norma prawna konstytucji stanowi samoistną podstawę rozstrzygnięcia sądowego
Druga forma: Niesamoistne bezpośrednie stosowanie konstytucji polegające na współstosowaniu normy konstytucyjnej i ustawowej.
Wówczas przepis konstytucyjny wraz z przepisem ustawy staje się budulcem dla normy prawnej (gdy jest dostatecznie konkretny i precyzyjny) bądź też staje się wyznacznikiem sposobu ustalenia prawnego znaczenia przepisu ustawy (w oparciu o ogólne zasady konstytucji).
Sąd stosuje wykładnie, która najpełniej oddaje postanowienia konstytucji (model intensywny) lub
Ustala właściwy sens normy ustawowej za pomocą normy konstytucyjnej przy eliminacji tego rezultatu wykładni, który prowadzi do ustalenia normy prawnej niezgodnej z normą konstytucyjną (model ekstensywny)
Ta forma występuje w praktyce najczęściej, również nie jest jednolita
Wyróżnia się bowiem następujące postacie współstosowania normy konstytucyjnej i ustawowej
Ornamentacyjną: sąd powołuje normy konstytucji, choć ustawa daje mu wystarczającą podstawę rozstrzygnięcia
Interpretacyjną: organ ustalając normę prawną bierze pod uwagę zarówno normę ustawową jak i normę konstytucyjną (sąd stosuje technikę wykładni norm w zgodzie z konstytucją)
Modyfikowaną: wykładnia ustawy prowadzi do eliminacji kolizji normy ustawowej z normą konstytucji przez inne odczytanie sensu ustawy z uwagi na nadrzędne normy lub zasady konstytucji (sąd stosuje technikę wykładni polegającą na ratowaniu konstytucyjności ustaw)
Trzecia forma: bezpośredniego sądowego stosowania konstytucji związana jest ze stwierdzeniem konfliktu między normą konstytucyjną a szczegółowymi postanowieniami ustawy.
Systematyka konstytucji: jest to wewnętrzny sposób uporządkowania jej treści dkonany przez podział na części oraz przepisy.
Zasady konstytucyjne: podstawowe decyzje autorytetu ustrojodawczego dotyczące ustroju państwa, określają aksjologię konstytucji. W wewnętrznej hierarchii konstytucyjnych mają pozycję nadrzędną. Pomiędzy zasadami zaś dokonujemy rozgraniczenia wartości przez nie identyfikowanych przy najpełniejszym wypełnianiu zasad będących w konflikcie. Niekiedy jednak można odróżnić wrażenie, że ustrojodawcy hierarchizuje wartości.
Należy je harmonizować, a nie ograniczać
Pozostałe rodzaje norm prawnych: organizacyjne, proceduralne, programowe.
Nazwane: wyrażone wprost w konstytucji, np. zasada państwa prawnego
Nienazwane: interpretowane z kilku postanowień lub ogólnego kontekstu ustawy zasadniczej, np. niepodległości i suwerenności RP.
Z rozdziału I Konstytucji RP wynikają następujące zasady: art.2; art.3; art.4; art.7; art.8; art.9; art.`10; art.11; art. 12; art.15; art.16; art.20; art.25;art. 26;
Pozostałe rodzaje norm konstytucji:
Kompetencyjne: skierowane do organów państwa i obywateli, upoważniają i zarazem zobowiązują do określonych zachowań
Organizacyjne: dotyczą struktury parlamentu
Proceduralne: określają tryb ustawodawczy i prawo wyborcze
Powyższe rodzaje norm określają wzory zachowań precyzyjniej niż zasady
Programowe: określają cele, politykę i zadania państwa. Mają charakter perspektywy i wyższy stopień abstrakcyjności.
Preambuła (wstęp) – nie jest częścią konieczną konstytucji, ma charakter opisowy, deklaratywny, historyczny. Wskazuje cele państwa, proklamuje naczelne zasady konstytucji, ukierunkowuje wykładnie postanowień szczegółowych.
Znaczenie normatywne preambuły: o normatywności świadczy analiza szczegółowa. Te wypowiedzi, które wyznaczają wzorce powinnego zachowania mają charakter normatywny. Zdania logiczne nie posiadają go.
Gwarancje konstytucji:
W przypadku zaniechania legislacyjnego
Obywatelska inicjatywa ustawodawcza
Rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji
W przypadku naruszenia praw konstytucyjnych
Kontrola konstytucyjności prawa
Funkcje konstytucji:
Prawna: akt prawotwórczy o najwyższej mocy prawnej, zawiera normy prawne
Polityczna: konstytucja zawiera zasady ustrojowe legitymujące ustalony w konstytucji porządek
Społeczna: ustanawia i utrwala ustrój państwa, który jest efektem kompromisu różnych grup społecznych
Organizacyjna: wyznacza formy życia zbiorowego, struktur społecznych, zasad funkcjonowania państwa, konstytucja stanowi statut organizacyjny państwa.
Integracyjna: regulacja uspołecznienia procesów rządzenia. Właściwości mediacyjne konstytucji – konstytucyjne mechanizmy eliminują lub łagodzą konflikty społeczne.
Programowa: dynamizuje prawo, sprzyja określonym przeobrażeniom stosunków społecznych. Może kreować nowe instytucje prawne.
Wychowawcza: uświadomienie i upowszechnienie wartości konstytucyjnych (stany rzeczy pozytywnie oceniane przez ustrojodawcy). Kształtowanie postaw prospołecznych.
Pojęcie i systematyka zasad
Poszukiwania definicji pojęcia „zasada prawna” nie są łatwe, gdyż brak jest w doktrynie poszczególnych gałęzi prawa jednolitego znaczenia tej kategorii.
Najogólniej można określać zasady jako rodzaj norm prawnych reguły, dyrektywy, wyróżniające się szczególną rolą, znaczeniem dla aksjologicznego uzasadnienia i porządkowania zbiorów norm prawnych, dziedzin, gałęzi, czy wreszcie całego systemu prawa
Intere3sujący nas termin może być rozpatrywany jako jeden z trzech typów znaczeń: wypowiedź o charakterze dyrektywnym, (wskazujący określony sposób zachowania), nazwa dla danego typu rozwiązań instytucjonalnych bądź jako postulat definicyjny dla pojęć prawnych czy prawniczych
Analizowane pojęcie „zasada prawna” należy zatem do kręgu wieloznacznych.
Niezależnie od powyższego wyróżniamy zasady Orawa w ujęciu opisowym i dyrektywnym.
W ujęciu opisowym dystynkcji ”zasady prawa” używa się do określenia pewnych typów (wzorców) rozwiązań instytucjonalnych w danym systemie.
Zasada opisowa oznacza funkcjonalnie powiązane zespoły norm, wskazuje na ich oczekiwaną rolę społeczną. Występuje także w formie zasady ustrojowej i odczytywana jest jako podstawa kompetencyjna lub polityczna kształtowania danej instytucji prawnej.
W ujęciu dyrektywnym są to dyrektywy o statusie nadrzędnym lub o szczególnej doniosłości w stosunku do innych norm systemu.
O tej kategorii mówimy w dwóch znaczeniach, ogólne zasady prawa oraz postulaty systemu prawa. Znane jest określenie tych pierwszych jako lex natomiast tych drugich jako ethos.
Ogólne zasady prawa są normami systemu ocenianymi jako zasadnicze, kardynalne, szczególnie ważne dla całego systemu lub jego części, aktu normatywnego, czy też poszczególnych instytucji prawnych.
Zasadniczość tych norm ocenia się na podstawie czterech następujących kryteriów:
Umiejscowienie w hierarchii systemu prawa
Stosunek do innych norm (wynikanie z nich innych zasad)
Rola w konstrukcji instytucji prawnej
Innych ocen społecznych i politycznych
Pierwsze kryterium określone jest jako formalne, a pozostałe jako materialne.
Uzasadnieniem dla waloru normatywnego i tym samym wiążącego charakteru zasad jest występowanie ich wprost w tekście prawnym (są to tzw. normy – zasady) lub możliwość ich odtworzenia z kilku przepisów danego aktu dotyczącego jakiejś instytucji prawnej czy też uznanie zasad za niesporne w doktrynie prawnej w kontekście ich obowiązywania (uzasadnienie pozytywne) oraz brak przepisów wykluczających to właśnie obowiązywanie (uzasadnienie negatywne).
Postulaty systemu prawa różnią się od zasad ogólnych, tylko jedną cechą. Nie są mianowicie normami prawnymi, czyli nie są określone wprost, czy choćby pośrednio w prawie pozytywnym, natomiast przypisuje się im właściwości normatywne.
Określa się je jako poprawne wartości moralne lub polityczne aprobowane przez władzę sądowniczą oraz dogmatykę prawa. Stanowić one mogą racje norm prawnych (ale nie są ich „logicznymi” konsekwencjami) albo reguły o charakterze ponadsystemowym.
Postulaty stają się prawem pozytywnym poprzez formalne włączenie do systemu prawa obowiązującego.
Nie ujęcie zasługuje szeroko już rozpowszechnioną niepozytywistyczną teorią Dworkina, który odróżnia w systemie prawa zasady i reguły. Jedne i drugie należą do klasy norm prawnych, wskazują bowiem na pożądane zachowanie adresata w danej sytuacji.
Reguły są normami pochodzącymi formalnie od prawodawcy i wyznaczającymi powinne zachowanie w sposób dwubiegunowy. Można je bowiem spełnić albo naruszyć. Jeśli istnieje kilka reguł sprzecznych ze sobą, tylko jedna z nich może być uznana za obowiązującą.
Zasady natomiast wyznaczają jedynie cele do osiągnięcia w danej społeczności i mogą być spełnione w różnym stopniu. Cele wyznaczone są w sposób wiążący. Z zasad nie wynika treść rozstrzygnięcia, a jedynie racje, którymi powinien kierować się organ orzekający. Mają one do spełnienia funkcję zabezpieczenia określonych wartości, które jednakże mogą pozostawać ze sobą w sprzeczności. Zadaniem organu przy wydawaniu rozstrzygnięcia jest ich wyrażenie.
Koncepcja Dworkina została rozwinięta w teorii Alex’ego , który uważa, iż zasady prawa mogą być ustanowione wprost w tekście normatywnym lub też mogą być interpretowane z norm. Z całą pewnością stanowią one pewne idealne rozwiązania uwzględniane następnie w stosowaniu reguł prawa. W świetle tej koncepcji jako zasady identyfikowane są normy programowe konstytucji.
Istota ze względu na charakter wykładu jest charakterystyka norm zawartych w konstytucji.
Przechodząc do zasad konstytucyjnych trzeba zauważyć, że określa się je w czworaki sposób:
Utożsamiane są z normami prawnymi
Traktowane są jako dyrektywy (bardziej ogólne niż normy)
Pojęcie używane jest także w sposób intuicyjny za pomocą różnych terminów, bez ich definiowania.
Określa się je również mianem wartości czy postulatów.
Można klasyfikować różne zasady konstytucyjne jako zasady – normy oraz inne zasady.
Podział ten związany jest z różnicowaniem generalnym zasad w znaczeniu dyrektywalonym (zasady-normy) oraz opisowym (inna zasady, czyli instytucje prawne – zespoły norm)
Przypisuje się im charakter normatywny oraz szczególne doniosłe znaczenie w stosunku do pozostałych norm konstytucyjnych i całego systemu prawa.
Zasady zawarte w konstytucji można klasyfikować jako zasady konstytucji (nazywane wprost w jej tekście) zasady konstytucyjne (interpretowane z wielu przepisów ustawy zasadniczej na podstawie indukcji lub dedukcji)
Znany jest również ich podział na nazwane (ustalone, proklamowane) i nienazwane (interpretowane z poszczególnych przepisów konstytucji)
Czasami w konstytucji odnajdujemy jedynie gwarancje takiej zasady.
Definicje zasad konstytucyjnych
Przyjęto nazwać zasady umiejscowione w konstytucji jako naczelne, podstawowe, polityczne lub konstytucyjne i definiować je jako podstawowe decyzje autorytetu ustrojodawczego dotyczące ustroju państwa.
Są one utożsamiane z kardynalnymi rozstrzygnięciami twórców konstytucji określającymi formę państwa, system ochrony konstytucji, wolności i prawa jednostki. Charakteryzują system prawa oraz identyfikują ustrój danego państwa.
Zasady konstytucyjne mogą określać następujące relacje:
Jednostka (grupy, struktury społeczne, naród) – państwo (jego organy)
Pomiędzy organami państwa
Państwo z innymi państwami (podmiotami międzynarodowymi, ponadnarodowymi)
Godne podkreślenia jest także to, że zasady zawarte w konstytucji tworzą swój system, a nie jedynie zbiór oderwanych od siebie reguł.
Idee ogólne odnoszą się do wszystkich instytucji systemu politycznego, funkcjonują jako pojęcia ogólno znane, nie występują wyjaśnienia; charakteryzują i oceniają ustrój konstytucji.
Winny być one traktowane raczej jako swoiste normy programowe konstytucji niż jako jej zasady.
Wskazuje się więc na pojęcia: demokracja, państwo prawne, sprawiedliwość społeczna, podział władzy, konstytucjonalizm
Jako na idee charakteryzujące cel ustawodawstwa odpowiednio w takich dziedzinach jak:
System polityczny, system prawa, system społeczny, system rządów, system wolności osobistych jednostki.
Idea Konstytucjonalizmu
Identyfikowana jest z pożądanym stanem ustawodawstwa, zwłaszcza w zakresie konstytucyjnych gwarancji ograniczenia władzy państwowej na rzecz bezpieczeństwa i wolności jednostki.
„Rządy konstytucyjne” to system chroniący prawa człowieka a nie ustrój oparty na konstytucji pisanej.
Idea konstytucjonalizmu realizowana jest przez znaczną liczbę reguł i zasad prawa konstytucyjnego. Oparta jest o zasadę bezpośredniego stosowania konstytucji, zwłaszcza w zakresie praw człowieka.
W rozważaniach doktrynalnych oraz w orzecznictwie TK identyfikuje się również wartości konstytucyjne. W działalności orzeczniczej Trybunału pojawiają się one często obok norm i zasad konstytucji, jako elementy o charakterze aksjologicznym a nie normatywnym. Na ich podstawie sprawdza się stopień wypełnienia poszczególnych zasad prawa w sytuacji ich kolizji.
Trybunał Konstytucyjny wyróżnia także czasami tzw. acquis constitutionnel jako dodatkowy element oceny konstytucyjności prawa, funkcjonujący obok wyrażonych wprost treści przepisów norm i zasad oraz wynikających z nich konsekwencji.
Acqui należy kojarzyć z ustabilizowanymi w praktyce konstytucyjnej regułami i sposobami postępowania, a także tzw. standardami.
1 pytanie z tego co było do tej pory
2 pytania ze szczegółowych zasad, z tego co będzie teraz
Dobro wspólne
Równowaga budżetowa
Siły zbrojne
Infrastruktura
Ochrona zdrowia
Symbole narodowe
Obywatele
|
Rzeczypospolita Polska
|
|---|
Pojęcie i znaczenie dobra wspólnego: pojęcie dobra wspólnego jest wprost wysłowione
w art. 1 Konstytucji RP z 1997r. Przepis ten stwierdza, że Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Pojęcie pojawia się jednak już wcześniej w preambule „równi i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski”
Dobro wspólne: trzecia wartość; obywatele ustępują na rzecz dobra wspólnego.
Dobro wspólne postrzegane jest również w kontekście obowiązków jednostki Art. 82 Konstytucji RP stwierdza, iż obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.
Pojęcie interesujące nas pojawia się również w odniesieniu do stosunku między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 3 Konstytucji RP). Mają być one kształtowane na zasadach poszanowania autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
Historycznie rzecz ujmując omawiana kategoria pojawiła się w art. 1 ust 1 polskiej ustawy zasadniczej z 23 kwietnia 1935 r. głoszącym, że Państwo Polskie jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.
Koncepcje dobra wspólnego:
Społeczna nauka Kościoła: zgodnie z Konstytucją Gaudium AT spers Soboru Watykańskiego II, dobro wspólne jest „sumą warunków życia społecznego, jakie zrzeszeniom bądź poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość”. W skład dobra wspólnego wchodzą trzy zasadnicze elementy: a) poszanowanie osoby jako takiej, b) dobrobyt, traktowany jako rozwój dóbr duchowych i materialnych społeczności, c) pokój, czyli trwałość i bezpieczeństwo sprawiedliwego porządku. Dobro wspólne traktowane jest jako społeczeństwo obywatelskie. Jest ono zawsze skierowane na rozwój osób.
Doktryna korporatywistyczna: dobro wspólne polega na czynnym zespalaniu obywatela z państwem w pracy dla niego. Państwo jest naturalnym i koniecznym związkiem obywatelskim opartym na solidarności i wzajemnej zależności. Zgodnie z tą doktryną wszyscy obywatele odpowiadają za państwo, maja wobec niego obowiązki, państwo nie pełni roli służbowej w stosunku do obywateli. Posiada prymat nad dobrem jednostki.
W działalności orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego: równoważne traktowanie jest dobro wspólne i interes publiczny (ogółu), omawiana kategoria jest uzasadniona dla ograniczenia praw jednostkowych w związku z ochroną równowagi budżetowej i stanu finansów państwa lub dla przeciwdziałania uchylaniu się od ponoszenia ciężarów publicznych przez obywateli. Dyrektywa działania w społecznej gospodarce rynkowej czy w ramach obowiązku solidarności. Artykuł 1 Konstytucji RP jest uzasadnieniem konieczności poświęcenia pewnych interesów własnych dla dobra wspólnego.
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
Finansowanie partii politycznych jest jawne.