Kalkulacje polityczne w Radzie, KE i PE – podobieństwa i różnice
Parlament Europejski podejmuje swe decyzje zazwyczaj bezwzględną większością głosów, przy quorum 1/3 wszystkich deputowanych.
W kilku przypadkach Parlament Europejski głosuje w inny sposób:
przy uchwalaniu wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej - kwalifikowaną większością 2/3 głosów, przy quorum 1/2 wszystkich deputowanych
w przypadku odrzucenia w drugim czytaniu projektu budżetu przygotowanego przez Komisję Europejską - kwalifikowaną większością głosów, przy quorum 1/2 wszystkich deputowanych
przy ustalaniu stopy wzrostu wydatków nieobligatoryjnych w danym roku budżetowym - kwalifikowaną większością 3/5 głosów, przy quorum 1/2 wszystkich deputowanych
w przypadku odrzucenia w drugim czytaniu zmian w projekcie budżetu wniesionych przez Radę Unii Europejskiej do poprawek Parlamentu Europejskiego - w sprawach proceduralnych - zwykłą większością głosów
Procedury legislacyjne
ZWYKŁA PROCEDURA USTAWODAWCZA
Zwykła procedura ustawodawcza zastępuje dawną procedurę współdecydowania. Procedura ta jest najbardziej prawowita z demokratycznego punktu widzenia. Zakłada uczestnictwo Parlamentu Europejskiego, działającego obok Rady jako współustawodawca. Z czasem stała się najczęściej stosowaną procedurą ustawodawczą. Traktat lizboński potwierdza tę tendencję, zmieniając jej nazwę i ustanawiając ją procedurą prawa powszechnego. Zgodnie z tendencją wcześniejszych traktatów traktat lizboński rozszerza także zwykłą procedurę ustawodawczą na nowe dziedziny polityczne (zob. „rozszerzenie stosowania większości kwalifikowanej i zwykłej procedury ustawodawczej”).
Przebieg i zasady zwykłej procedury ustawodawczej są takie same, jak w dawnej procedurze współdecydowania. Opisane są szczegółowo w art. 294 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Rada i Parlament zajmują równorzędne stanowisko. Obie instytucje przyjmują akty ustawodawcze po pierwszym lub drugim czytaniu. Jeśli po drugim czytaniu instytucje nie znalazły porozumienia, powołuje się komitet pojednawczy.
Ponadto zasadą głosowania w ramach zwykłej procedury ustawodawczej jest większość kwalifikowana. W celu ułatwienia podejmowania decyzji i wzmocnienia skuteczności procedury traktat lizboński wprowadził nową definicję większości kwalifikowanej (zob. „Rada Unii Europejskiej”).
SPECJALNE PROCEDURY USTAWODAWCZE
Ma to na celu uproszczenie procesu decyzyjnego w UE dzięki poprawie przejrzystości i skuteczności. Jak wskazuje sama nazwa, są to procedury inne od zwykłej procedury ustawodawczej i stanowią wyjątek.
W specjalnych procedurach ustawodawczych Rada UE jest w praktyce jedynym ustawodawcą. Parlament Europejski jest tylko włączony do procedury. Jego rola ogranicza się do konsultacji lub zatwierdzenia.
Inaczej niż w przypadku zwykłej procedury ustawodawczej Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie daje dokładnego opisu specjalnych procedur ustawodawczych. Zasady ich stosowania są opisane w TUE oraz w TFUE, w odpowiednich artykułach zakładających ich stosowanie.
Procedura konsultacji – PE może tylko zgłaszać niewiążące poprawki. Jednak niedopełnienie obowiązku zasięgnięcia opinii przez Radę może skutkować stwierdzeniem nieważności tak przyjętego aktu przez TS wskutek naruszenia istotnego wymogu proceduralnego.
Procedura zgody – Rada nie może przyjąć aktu, jeśli Parlament go nie zaaprobuje. W tej procedurze jednak PE ni może zgłaszać poprawek.
Rada UE
3 warianty głosowania w Radzie:
Zwykła większość
Większość kwalifikowana
Jednomyślność
1) Minimum 14 państw musi zagłosować za. Niewielkie zastosowanie – jedynie w kwestiach proceduralnych oraz w celu przyjęcia regulaminu wewnętrznego.
2) Aktualnie (do 1 listopada 2014 roku) Rada UE najważniejsze decyzje podejmuje tzw. większością kwalifikowaną. Każdy kraj członkowski posiada określoną liczbę głosów, wprost proporcjonalną do jego populacji. Aby przyjąć jakiś projekt muszą być spełnione dwa warunki:
większość państw członkowskich (czyli minimum 14) głosuje „za” (w niektórych przypadkach musi to być większość 2/3 głosów czyli minimum 18 państw),
minimum 255 głosów (maksymalnie jest 345 głosów) „za” czyli 73,9% ogółu.
To jeszcze nie koniec skomplikowanych przepisów podejmowania decyzji. Nawet jeśli jakiś projekt zostanie przyjęty w podany wyżej sposób, każde państwo członkowskie może zażądać ponownego przeliczenia głosów – czy aby te państwa, które głosowały "za", reprezentują co najmniej 62% ludności całej Unii. Jeśli okaże się, że jest inaczej – projekt zostaje odrzucony.
Dzięki obowiązującemu jeszcze systemowi nicejskiemu, Polska i Hiszpania mają po 27 głosów, zaledwie o dwa mniej niż europejscy giganci – Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania. Jest to o tyle istotne, że przy sprzeciwie Polaków i Hiszpanów bardzo trudno jest przeforsować jakąś decyzję.
Jeśli traktaty nie stanowią inaczej, to Rada stanowi większością kwalifikowaną.
3)Jednomyślność jest wymagana m.in.
- w dziedzinie zwalczania dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię, wiek, itp.
- w dziedzinie zabezpieczenia społecznego lub ochrony socjalnej w celu przyjęcia środków niezbędnych do ustanowienia swobodnego przepływu pracowników
- dla określenia warunków prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i do PE
- w celu uznania pomocy, którą państwo przyznaje za zgodą ze wspólnym rynkiem
- w dziedzinie harmonizacji ustawodawstwa odnoszących się do podatków obrotowych, akcyz i innych podatków pośrednich
- współpraca wymiarów sprawiedliwości i policyjnej, polityki pieniężnej i ochrony środowiska
Dla ważności głosowania w Radzie wymagana jest obecność większości członków Rady uprawnionych do głosowania na podstawie Traktatów.
Komisja Europejska
Komisja działa na zasadzie kolegialności – uprawnienia przyznane Komisji przez traktaty muszą być wykonywane prze kolegium komisarzy. Regulamin Komisji przewiduje jednak procedury podejmowania decyzji, które pozwalają na pewną elastyczność w tym zakresie.
Procedura ustna – na posiedzeniach, które odbywają się zwykle raz w tygodniu. Tam trafia tylko ułamek spraw, tych najbardziej kontrowersyjnych. Przy podejmowaniu decyzji kworum musi wynosić większość ogólnej liczby komisarzy, czyli co najmniej 14. Dla podjęcia uchwały także potrzeba większości członków Komisji. Dla formalnego głosowania dochodzi niezwykle rzadko.
Procedura pisemna – projekt tekstu przekazuje się na piśmie do wiadomości wszystkich członków Komisji, przed upływem terminu wyznaczonego do przedstawienia projektu komisarze muszą wyrazić ewentualne zastrzeżenia lub propozycje zmian. Projekt, wobec którego w określonym terminie żaden z komisarzy nie zgłosi wniosku o zawieszenie przyjęcia w trybie pisemnym, uznaje się za przyjęty przez Komisję.
Procedura usprawnienia – pozwala, pod warunkiem pełnego poszanowania zasad kolegialności, upoważniać poszczególnych komisarzy do przyjęcia w imieniu Komisji określonych decyzji.
Procedura delegacji – Komisja może przekazać prawa podjęcia niektórych decyzji dyrektorom generalnym i szefom służb. Subdelegacja, z kolei polega na przekazaniu prze wcześniej upoważnionego komisarza uprawnień na rzecz dyrektorów generalnych i szefów służb.
Decyzje podejmowane są bezwzględną większością głosów – każdy członek dysponuje jednym głosem.
Komisja wydaje akty prawne wiążące (decyzje, dyrektywy, rozporządzenia) oraz niewiążące (zalecenia, opinie).