Postępowanie cywilne

dr M. Krakowiak – pok. 3.86

9.45 – 12.00 sala 04

dyżury – środy 16.00 – 18.00; soboty 10.30 – 12.00

Egzamin:

ustny tylko w ramach zerówki – bez ocen niedostatecznych na zerówce – na dyżurze w każdym czasie

pisemny w sesji – będą 2 terminy w czerwcu + 1 termin we wrześniu (przed 8.09.2016r.) jako I-szy + poprawki we wrześniu

pisemny – około 21 pytań testowych wielokrotnego wyboru + około 5 pytań kazusowych

Poza KPC obowiązuje znajomość KC i KRiO

Będą 2 stany prawne – 10 lipca 2015r. uchwalono olbrzymią nowelizację KPC i KC – wejdzie w życie 8 września 2016r. Na potrzeby egzaminu będą obowiązywały 2 stany prawne (przed 8.09.2016 i po)

Podręcznik:

- taki, który uwzględnia ww. nowelizację

- Broniewicz, Marciniak, Kunicki – „Postępowanie cywilne w zarysie” wyd. z 2014r. (jest sprzed nowelizacji)

Ćwiczenia – w semestrze letnim. Zapisywać się na te ćwiczenia!!! Na wykładzie nie omówi wszystkiego – ćwiczenia będą miały uzupełniający charakter i praktyczny – rozwiązywanie testów. (w niedziele 8.00 – 9.45). Będą 2 grupy (1 – dr Krakowiak; 2 – dr Muliński).

11.10.2015

Czym jest postępowanie cywilne?

Jest to zorganizowane prawnie działanie ludzkie mające na celu załatwienie sprawy cywilnej (def. Broniewicza). To jest zbiór zasad, różnych instytucji, które regulują postępowanie przed sądem, ewentualnie w ramach postępowania egzekucyjnego przed organem egzekucyjnym. Często, zwłaszcza gdy mamy kontradyktoryjność (sporność), jest tak, że któraś ze stron wygrywa postępowanie ze względu na procedurę, czyli wygrywa formalnie (bo np. przeciwna strona nie udowodni swoich twierdzeń, spóźni się ze zgłoszeniem dowodu lub go w ogóle nie zgłosi, nie zachowa określonego terminu). Dlatego, znajomość KPC ma istotne znaczenie.

Procedura cywilna jest podobna do postępowania przed sądami administracyjnymi, ale to nie jest tak, że postępowanie cywilne jest podobne do postępowania przed sądami administracyjnymi tylko postępowanie przed sądami administracyjnymi było wzorowane na uprzednich procedurach postępowania cywilnego.

Postępowanie cywilne regulowane jest w KPC z 17.11.1964r., wraz z szeregiem innych aktów np. ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (też obowiązuje na egzaminie, będzie na ćwiczeniach omawiana); ustawa o komornikach sądowych i egzekucji (egz.); ustawy odsyłające w określonym zakresie do postępowania cywilnego.

Postępowanie cywilne jest bardzo zróżnicowaną procedurą, niejednolitą. W ramach postępowania cywilnego wyróżnia się:

1. POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE – służy rozpoznaniu sprawy cywilnej, czyli ustaleniu, czy roszczenie przysługuje, czy zgłoszone roszczenie nie przysługuje. W ramach tego postępowania mamy 2 tryby postępowania rozpoznawczego (!):

1. Postępowanie procesowe – z założenia jest postępowaniem w którym występuje spór. W procesie mamy dwie strony: 1) powód; 2) pozwany. Nie utożsamiać dwóch stron z tylko dwoma osobami – bo mogą być strony wielopodmiotowe (np. 20 osób po stronie powoda, 10 osób po stronie pozwanego) – np. pozwy zbiorowe, solidarność dłużników, odpowiedzialność in solidum, w każdym przypadku gdy mamy podzielność świadczenia. Jest tu kontradyktoryjność (sporność). Postepowanie procesowe też nie jest jednolite – wyróżnia się w tym postępowaniu:

1. postępowanie procesowe zwykłe – to postępowanie jest podstawowym postępowaniem procesowym. Przepisy o tym postępowaniu mają zastosowanie również w postępowaniu nieprocesowym. Np. art. 13 § 2 KPC:

Art. 13 [Tryb procesowy]

§ 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.

§ 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

1. postępowania odrębne – tych postępowań jest ok. 16-17. Postępowania odrębne to jest nadal proces, one nadal są w ramach procesu. Stosuje się wszystkie przepisy postępowania zwykłego + wszystkie przepisy regulujące dane postępowanie odrębne. Zostały one wyodrębnione w ramach procesu ze względu na charakter spraw rozpoznawanych w ramach postępowania odrębnego:

1. postępowanie odrębne w sprawach małżeńskich – sąd rozstrzyga takie sprawy jak:

1. rozwód,

2. unieważnienie małżeństwa,

3. ustalenie nieistnienia / istnienia małżeństwa,

4. ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami (inną sprawą jest sprawa o ustanowienie rozdzielności majątkowej miedzy małżonkami a inną sprawą jest sprawa o podział majątku małżeńskiego po ustaniu małżeństwa – ta ostatnia to już nie jest proces),

5. sprawy o separację – ale nie każdą separację, tu chodzi tylko o separację na żądanie jednego z małżonków (separacja na zgodny wniosek obu małżonków to już jest postępowanie nieprocesowe).

1. postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi – takie sprawy jak:

   1. ustalenie pochodzenia dziecka, ustalenie ojcostwa, ustalenie macierzyństwa

   2. ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

   3. o uchylenie przysposobienia (przysposobienie jest w postępowaniu nieprocesowym)

2. postępowanie z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – rozpoznaje się sprawy dla dobra pracownika lub dobra ubezpieczonego. Zawiera takie instytucje procesowe, które mają ułatwiać pracownikowi dochodzenie roszczeń od pracodawcy, lub przez ubezpieczonego od organu ubezpieczeń (ZUS-u lub KRUS-u). W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych – może być wszczęte tylko w jeden sposób tj. poprzez odwołanie od decyzji organu rentowego (nie składa się pozwu przeciwko ZUS lub KRUS). Od wielu lat apeluje się o usunięcie z KPC spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, bo co do istoty są to ewidentnie sprawy administracyjne; póki co ustawodawca na siłę utrzymuje te sprawy w ramach postępowania cywilnego.

3. postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania i przywrócenie naruszonego posiadania – (wiedzieć, czym jest posiadanie, jak można je naruszyć – kazus z nagrania).

4. sprawy z zakresu ochrony konkurencji – to te sprawy które toczą się w trybie ustawy o ochronie konsumenta, często z udziałem UOKiK, /zmienia się od 1.01.2016r. – patrz pkt 6)/

5. sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone – to też pojawia się UOKiK na skutek odwołania od decyzji prezesa UOKiK (nie ma tu pozwu) – rozpoznaje je tylko Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów – wyznaczony Wydział Sądu Okręgowego w Warszawie (dotyczy to również spraw z pkt. 5), /pkt 5) i pkt 6) są nieaktualne od 1.01.2016r. – zlikwidowano postępowanie odrębne w sprawach o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone; zaś postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji zmienia nazwę na „postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów” – przeniesiono postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone do postępowania w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów/

6. postępowanie z zakresu regulacji energetyki

7. z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty

8. z zakresu transportu kolejowego

Postępowania 7)-9) mają też charakter administracyjny, nie ma tu pozwów tylko wskutek odwołania od decyzji prezesów właściwych urzędów.

1. postępowania przyśpieszone: postępowanie nakazowe, postępowanie upominawcze, postępowanie uproszczone). Nakazowe i upominawcze – w tych, sąd wydaje nakazy zapłaty. Te nakazy zapłaty wydawane są na posiedzeniach niejawnych tj. bez udziału stron, zarówno przez sądy rejonowe jak i okręgowe. To postępowanie nakazowe charakteryzuje się tym, że może być prowadzone tylko wówczas, jeżeli jest ściśle określona podstawa faktyczna żądania, czyli jeżeli dochodzimy roszczeń udowodnionych w ściśle określony sposób. Np. mamy weksel (który jest określonym środkiem dowodowym) – można wszcząć postępowanie nakazowe. Postępowanie nakazowe jest fakultatywne – zależy od wyboru powoda, powód jak chce, to musi się zdecydować na to postępowanie, ale przewodniczący sądu decyduje, czy dane postępowanie jest postępowaniem odrębnym czy postępowaniem zwykłym. Zarówno postępowanie nakazowe jak i upominawcze są jakby wstępnym rozpoznaniem sprawy. Postępowanie upominawcze jest formą propozycji zakończenia postępowania poprzez wydanie nakazu zapłaty bez wchodzenia w spór. W postępowaniu nakazowym pozwany może od nakazu zapłaty zgłosić „zarzuty” (nie „zarzut”). W postępowaniu upominawczym od nakazu zapłaty wnosi się „sprzeciw”. Zgłoszenie sprzeciwu powoduje, że nakaz traci moc, upada, nie ma go w obrotu – sprawa kierowana jest na rozprawę i w postępowaniu zwykłym rozpoznawana jest sprawa. Jeżeli zgłoszono „zarzuty” to nakaz nie traci mocy, sąd rozpoznaje sprawy i decyduje, czy utrzymuje w mocy zaskarżony nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym czy go uchyla lub zmienia.

W postępowaniu nakazowym i upominawczym sąd wydaje nakazy zapłaty. Są one odpowiednikiem wyroku – stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach. W postępowaniu upominawczym pozwany od nakazu zapłaty wnosi sprzeciw; powód w postępowaniu nakazowym wnosi od nakazu zapłaty w zakresie merytorycznego rozstrzygnięcia nie przysługuje żaden środek zaskarżenia. Natomiast przysługuje powodowi środek zaskarżenia w pewnym zakresie – przysługuje zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach (tylko o kosztach). Gdy kwota zasądzona będzie za mała, można tylko dochodzić pozostałej kwoty w trybie wytoczenia kolejnego powództwa – nie ma czegoś takiego jak powaga rzeczy osądzonej w zakresie niezasądzonym.

W postępowaniu upominawczym nakaz po jego skutecznym zaskarżeniu traci moc. W postępowaniu nakazowym nakaz nie traci mocy po jego zaskarżeniu – sąd decyduje czy utrzymuje w mocy czy uchyla nakaz zapłaty – rozstrzyga wyrokiem. Od tego wyroku po wniesieniu skutecznych zarzutów przez pozwanego, powodowi i pozwanemu przysługuje apelacja.

Sprzeciw i zarzuty pozwany może wnieść w terminie 2 tygodni od terminu doręczenia nakazu zapłaty.

Wyróżnia się jeszcze „ePU” – elektroniczne postępowanie upominawcze. Jest tylko jeden sąd w Łodzi zajmujący się ePU – sąd rejonowy Lublin. ePU polega na złożeniu pozwu do sądu rejonowego Lublin – Zachód – VI Wydzial Cywilny w formie elektronicznej. Do tego musi mieć specjalne konto, na specjalnej platformie, podpis elektroniczny. Orzeczenie wydawane w tym trybie – to tak jak w postępowaniu upominawczym – eSąd wydaje również nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. eSąd przesyła ten nakaz zapłaty do pozwanego w formie tradycyjnej (pocztą). Akta można przejrzeć poprzez aplikację elektroniczną. Pozwany nie wie o tym, że toczy się w ogóle jakiekolwiek postępowanie. Jeśli pozwany w formie elektronicznej wyśle do eSądu jakiekolwiek pismo, to eSąd będzie się z pozwanym kontaktował dalej wyłącznie w formie elektronicznej. Gdy pozwany otrzyma taki nakaz, to tak samo przysługuje mu sprzeciw tak jak w zwykłym postępowaniu upominawczym. Sprzeciw taki wnosi się do eSądu, który kieruje sprawę w całości celem merytorycznego rozpoznania do sadu właściwego właściwości ogólnej. eSąd prześle do sądu wskazanego przez powoda. Sprzeciw może być też złożony w formie tradycyjnej.

Postępowanie uproszczone (art. 505¹ i następne) – to takie, które ma na celu przyspieszenie postępowania (stąd uproszczenia). Są ograniczenia w zakresie postępowania dowodowego, nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego (gdy jest konieczna to przenosi się sprawę do postępowania zwykłego). Postępowanie to jest ograniczone w zakresie swojej kognicji – sprawami rozpoznawanymi są sprawy wskazane w art. 505¹ (w pkt 2 tego przepisu nie ma ograniczenia dot. 10.000zł ! – pamiętać i rozróżniać).

1. postępowania transgraniczne: europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń i europejskie postępowanie nakazowe

1. Postępowanie nieprocesowe – w postępowaniu tym nie ma sporu (takie jest założenie). Początkowo określano to postępowanie jako postępowanie „niesporne”. W postępowaniu nieprocesowym nie mamy stron (powoda, pozwanego), ale mamy tu „uczestników”. W ramach uczestników mamy najczęściej takiego uczestnika, który nosi przymiot „wnioskodawcy”, i „pozostałych uczestników”. Każdy z podmiotów który może być uczestnikiem, może być „wnioskodawcą” – np. przy wniosku o zniesienie współwłasności. Aktualnie, postępowania nieprocesowe przeobrażają się w wieloletnie, ciężkie spory, bo to są z reguły wszystkie sprawy działowe. W postępowaniach nieprocesowych nie ma wyroków, są postanowienia.

W postępowaniu nieprocesowym rozpoznaje się sprawy działowe:

1. o zniesienie współwłasności nieruchomości lub ruchomości;

2. o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej rozpoznawane przez wydziały cywilne;

3. o zasiedzenie; w tym zasiedzenie ruchomości,

4. o dział spadku.

Problem polega na tym, że te ww. sprawy działowe mogą na siebie zachodzić – w ramach jednej sprawy mamy de facto kilka spraw, np. mamy sprawę o stwierdzenie nabycia spadku powiązaną z działem spadku, zniesieniem współwłasności itd.

Inne sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym to:

1. przywrócenie władzy rodzicielskiej

2. ….

3. wszystkie sprawy wiązane z władzą rodzicielską rozpoznawane są w postępowaniu nieprocesowym, chyba że będzie chodziło o władzę rodzicielską przy rozwodzie – wtedy w procesie

4. ….

5. podział majątku wspólnego między wspólnikami po rozwiązaniu umowy spółki cywilnej

6. sprawa o złożenie przedmiotu do depozytu sądowego

7. …

W postępowaniu nieprocesowym nie ma również czegoś takiego jak „wyrok” (!). Wyroki są tylko w postępowaniu procesowym. W postępowaniu nieprocesowym sąd wydaje postanowienia (!): są dwojakiego rodzaju:

1. postanowienia formalno-procesowe – rozstrzygają jakieś kwestie formalne, np. o zwolnienie z kosztów sądowych.

2. postanowienia merytoryczne – zastępują wyrok.

Zarówno w postępowaniu procesowym jak i nieprocesowym, mamy apelację i skargę kasacyjną.

W postępowaniu nieprocesowym też jest postępowanie dowodowe – może być prowadzone przez sąd z urzędu (sąd może podejmować a często musi podejmować określone czynności). W postępowaniu procesowym jest inaczej co do postępowania dowodowego. Np. w postępowaniu o podział spadku sąd z urzędu musi ustalić skład i wartość majątku. W postępowaniu nieprocesowym załatwiane są m.in. sprawy z zakresu ksiąg wieczystych, wpisów do KRS, złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Do egzaminu trzeba znać jakie sprawy są w postępowaniu procesowym, a jakie nieprocesowym (która ze spraw należy to trybu procesowego, a która nieprocesowego).

Na teście będzie rozróżnienie – jaka sprawa należy do jakiego trybu np. które do postępowania procesowego, które do nieprocesowego.

Czasem są takie przypadki, że sprawa która powinna być rozpoznana w postępowaniu nieprocesowym będzie rozpoznana skutecznie w postępowaniu procesowym. Sprawa pozostaje nadal przy tym taką samą sprawą, jaka jest. Przykładem będzie sytuacja, kiedy orzeczenie rozwodu jest w postępowaniu procesowym odrębnym, a w wyroku o rozwodzie sąd orzeka często o dodatkowych sprawach w ramach sprawach o rozwód – np. decyduje o władzy rodzicielskiej (obok orzeczenia rozwodu). Sama sprawa o władzy rodzicielskiej byłaby co do zasady w postępowaniu nieprocesowym, ale sąd może w ramach procesu również o tym rozstrzygnąć jednocześnie.

Są też przypadki odwrotne – sprawa z postępowania procesowego będzie rozpoznawana w postępowaniu nieprocesowym. Takim przykładem jest sytuacja kiedy toczy się w postępowaniu nieprocesowym sprawa o zniesienie współwłasności rzeczy wspólnej i któryś z uczestników zgłasza żądanie np. rozstrzygnięcia o prawie własności danej rzeczy. Jeżeli takie żądanie zostanie zgłoszone przez któregoś z uczestników, to będzie o tym żądaniu rozstrzygać sąd w postępowaniu nieprocesowym w ramach sprawy o zniesienie współwłasności rzeczy mimo, że co do zasady samo żądanie co do własności rzeczy należy do postępowania procesowego.

Niemniej zasadą jest, że nie łączy się spraw rozstrzyganych w różnych trybach – ale od tego są wyjątki.

POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE można podzielić jeszcze na:

1. postępowanie główne (zasadnicze) – to postępowanie które ma na celu rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu.

2. postępowanie wpadkowe – to postępowanie, w ramach którego sąd rozstrzyga o jakiejś kwestii procesowej i to rozstrzygnięcie o tej kwestii procesowej ma wpływ na postępowanie główne. Przykładowo: postępowanie wpadkowe z wniosku strony o przywrócenie uchybionego terminu do wniesienia np. apelacji. Jeżeli zostanie termin skutecznie przywrócony, to sprawa trafi przed sąd II instancji. Postępowanie cywilne jest dwuinstancyjne; SN nie jest sądem powszechnym ale czasami rozpoznaje pewne środki zaskarżenia w toku instancji (np. rozpoznaje zażalenia od postanowień sądu drugiej instancji).

3. postępowanie uboczne – to postępowanie które stoi obok postępowania głównego, chodzi o rozstrzyganie o kwestiach procesowych niewpływających na możliwość prowadzenia postępowania głównego. Przykładem jest np. kwestia rozstrzygnięcia wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych (sąd rozstrzyga – może uwzględnić, oddalić, częściowo uwzględnić – ale nie wpływa to na prowadzenie sprawy co do istoty). Innym przykładem jest postępowanie zabezpieczające – to również jest postępowanie uboczne; celem postępowania zabezpieczającego jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej aby w przyszłości można było zrealizować orzeczenie, które zostanie wydane. Powód musi uprawdopodobnić swoje żądanie, że przysługuje dane roszczenia, i to, że może być trudność w przyszłości dochodzenia należnego prawa (np. może być zakaz zbywania nieruchomości; można żądać zawieszenia postępowania egzekucyjnego; można żądać miesięcznych wypłat na rzecz przyszłej należności np. na rzecz alimentów – zobowiązanie pozwanego do miesięcznych wypłat tytułem alimentów mimo, że jeszcze nie ma wyroku). Jest różnica między uprawdopodobnieniem (daje wysokie prawdopodobieństwo) a udowodnieniem (daje pewność, że tak jest). /postępowanie zabezpieczające nie będzie w całości omówione – do zrobienia samemu, ewentualnie w części będzie na ćwiczeniach/

18.10.2015

W ramach postępowania rozpoznawczego wyróżnia się jeszcze:

• postępowanie w sprawie odtworzenia akt (postępowanie odtworzeniowe),

• postępowanie w sprawie ustalenia uznania orzeczeń sądów państw obcych

• postępowanie przed sądem polubownym czyli inaczej postępowanie arbitrażowe – sprawa jest rozstrzygana przed sądem polubownym, czyli przed sądem który nie jest sądem państwowym. Przykład: Krajowa Izba Gospodarcza w Warszawie utworzyła taki sąd arbitrażowy. W Łodzi jest sąd arbitrażowy przy Izbie Radców Prawnych. Tam toczą się postępowania również w trybie przepisów KPC (dział poświęcony postępowaniu arbitrażowemu). W postępowaniu arbitrażowym też zapada wyrok, orzeczenie. Czy mediacja ma jakiś związek z postępowaniem arbitrażowym? Jedna i druga instytucja należą do pojęcia ADR – alternatywne metody rozwiązywania sporów (alternatywne do państwowego wymiaru sprawiedliwości).

1. POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE czyli postępowanie egzekucyjne. Z punktu widzenia ochrony jednostki, to postępowania jest ważniejsze od postępowania rozpoznawczego (zwolennikiem takiego podejścia jest Krakowiak). Gdy świadczenie faktycznie strona dostanie „do ręki” to wtedy jest właściwie realizowana ochrona prawna.

W ramach postępowania wykonawczego mamy:

1. sądowe postępowanie egzekucyjne, a w jego ramach:

   1. postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności krajowemu tytułowi egzekucyjnemu – inaczej nazywa się postępowaniem klauzulowym. Należy odróżniać:

      1. tytuł egzekucyjny – to najczęściej będzie orzeczenie które zapadło w postępowaniu rozpoznawczym (w procesie lub nie procesie), tj. wyrok, postanowienie w postępowaniu nieprocesowym, ale także ugoda.

      2. klauzula wykonalności – nie mylić klauzuli wykonalności z rygorem natychmiastowej wykonalności (!!!) Sąd nadaje klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Sąd wydaje postanowienie nadające klauzulę wykonalności na tytuł egzekucyjny i w ten sposób tworzy się tytuł wykonawczy. Sprawa o nadanie klauzuli wykonalności to nie jest ani proces ani nie proces – bo to jest postępowanie wykonawcze.

      3. tytuł wykonawczy – to tytuł egzekucyjny + klauzula wykonalności. Dopiero z takim tytułem wykonawczym można iść do organu egzekucyjnego i prowadzić egzekucję. Sprawa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności to proces bo jest to powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

W postępowaniu klauzulowym nie rozpoznaje się ponownie kontroli merytorycznej np. wyroku. Merytorycznie w tym postępowaniu się nic nie robi. To postępowanie jest swoistym łącznikiem między postępowaniem rozpoznawczym a postępowaniem egzekucyjnym. Sąd bada w postępowaniu klauzulowym, kto jest zobowiązany, kto jest dłużnikiem na podstawie wyroku, kto jest wierzycielem, i czy o klauzulę wykonalności wystąpiła osoba rzeczywiście uprawniona do ściągnięcia w drodze egzekucji danego świadczenia. Badamy przeciwko komu ma być prowadzona egzekucja. Badamy, czy tytuł egzekucyjny to taki tytuł, który w ogóle nadaje się do egzekucji. Nie każde orzeczenie sądu jest nadającym się do egzekucji przymusowej przed komornikiem (np. takim orzeczeniem może być wyrok rozwodowy co do samego rozwodu; rozwiązanie przysposobienia; wyroki ustalające prawo lub stosunek prawny – nie podlegają egzekucji np. wyrok ustalający prawo do lokalu; postanowienie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości). Natomiast wyroki zasądzające świadczenie pieniężne lub niepieniężne to są wyroki egzekucyjne, nadające się do egzekucji

1. postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności zagranicznemu tytułowi egzekucyjnemu

2. właściwe postępowanie egzekucyjne – to jest takie „jądro” egzekucji. W tym postępowaniu organ egzekucyjny podejmuje czynności bezpośrednio zmierzające do wykonania tytułu wykonawczego. Przykład: …….. W ramach egzekucji świadczeń pieniężnych można przyjąć różne sposoby egzekucji świadczenia pieniężnego, przykładowo:

   1. np. egzekucja z ruchomości

   2. egzekucja z nieruchomości

   3. egzekucja ze statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego (wg przepisów o egzekucji z nieruchomości) a ze statku morskiego niewpisanego do rejestru okrętowego (wg przepisów o egzekucji z ruchomości)

   4. egzekucja z udziałów w nieruchomości, z akcji, obligacji, z praw autorskich, z wynagrodzeń, emerytur, innych wierzytelności.

3. postępowanie podziałowe – to inaczej postępowanie dotyczące podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Czyli w ramach właściwego postępowania egzekucyjnego uzyskano sumę, którą należy podzielić między wierzycielami danego dłużnika (najpierw $ na koszty postępowania, dalej na alimenty ;))

W ramach egzekucji sądowej mamy egzekucję świadczeń pieniężnych lub egzekucję świadczeń niepieniężnych.

Mamy 2 organy egzekucyjne:

1. komornicy sądowi działający przy sądach – przy egzekucji świadczeń pieniężnych.

2. sąd rejonowy – w pewnych przypadkach może być też organem egzekucyjnym – przy egzekucji świadczeń niepieniężnych.

1. postępowanie wykonawcze nie będące postępowaniem egzekucyjnym (jest po prostu postępowaniem wykonawczym; toczy się w sprawach rodzinnych i opiekuńczych; są prowadzone przez sąd rodzinny i nieletnich związane ze środkami wykonawczymi wobec nieletnich)

25.10.2015

Dopuszczalność i niedopuszczalność drogi sądowej

Przesłanki procesowe – pojęcie które oznacza pewne warunki od których istnienia bądź nieistnienia zależy skuteczne ważne przeprowadzenie postępowania cywilnego. Te warunki, które muszą wystąpić, określa się jako przesłanki procesowe pozytywne. Przesłanki, które nie mogą wystąpić – określa się jako przesłanki procesowe negatywne.

Kwestia dopuszczalności drogi sądowej, to jest właśnie jedna z przesłanek procesowych – to będzie przesłanka procesowa pozytywna (musi wystąpić dopuszczalność drogi sądowej).

Dopuszczalność drogi sądowej oznacza możliwość rozpoznania w postępowaniu cywilnym sprawy cywilnej.

Kwestia pojęcia sprawy cywilnej – co to jest sprawa cywilna?

Art. 2 [Droga sądowa]

§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.

§ 1a.(uchylony)

§ 2.(uchylony)

§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

Rozróżnia się dwa rodzaje znaczenia spraw cywilnych:

1. w znaczeniu materialnym sprawą cywilną jest – sprawa z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz z zakresu prawa pracy. (sprawa nawiązuje do prawa cywilnego materialnego).

2. w znaczeniu formalnym sprawą cywilną jest – taka sprawa, która została przekazana do rozpoznania w postępowaniu cywilnym przez przepis szczególny. (formalnie musi być przepis przekazujący daną sprawę do postępowania cywilnego). Taki przepis szczególny może znajdować się wszędzie – np. wprost w KPC (np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych; całe postępowanie dotyczące roszczeń załogi przedsiębiorstwa państwowego); jak również poza KPC w różnych ustawach szczególnych (np. TK stosuje w swoim postępowaniu tylko i wyłącznie przepisy KPC).

Droga sądowa wystąpi tylko wtedy, kiedy sprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym lub w znaczeniu formalnym. Może być tak, że sprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym ale została przepisami szczególnymi odesłana na inną drogę postępowania niż postępowania cywilnego – np. sprawa z zakresu prawa pracy na drogę postępowania administracyjnego lub postępowania karnego (np. roszczenia cywilnoprawne rozpoznawane w postępowaniu karnym).

Przyjmuje się, że sąd cywilny w sposób pozytywny nie wydaje formalnego orzeczenia stwierdzającego, że w danej sprawie występuje dopuszczalność drogi sądowej. Sąd owszem z urzędu bada kwestię dopuszczalności drogi sądowej i wyda wtedy orzeczenie, kiedy stwierdzi niedopuszczalność drogi sądowej. Kwestie istnienia drogi sądowej sąd bada z urzędu. Jak stwierdzi niedopuszczalność drogi sądowej w postępowaniu cywilnym, to wyda postanowienie stwierdzające niedopuszczalność drogi sądowej. Działanie sądu z urzędu nie wyłącza możliwości podniesienia przez stronę zarzutu (strona może podnosić zarzuty, inicjatywę). Inaczej jest, gdy przepis stanowi, że coś się robi na wniosek strony – wtedy sąd nie może sam z urzędu bez wniosku strony.

Niedopuszczalność drogi sądowej będzie zachodziła wtedy, gdy sprawa nie jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym, lub formalnym, albo gdy jest sprawą w znaczeniu materialnym ale została wyłączona z drogi postępowania cywilnego.

Nie ma możliwości aby sprawa cywilna w znaczeniu formalnym była wyłączona z postępowania cywilnego.

Kwestia niedopuszczalności drogi sądowej wiąże się z kwestią tego jaki organ prowadzi postępowanie cywilne – te wszystkie sprawy cywilne w ramach postępowania cywilnego są rozpoznawane przez sąd powszechny. Mamy sądownictwo:

1. powszechne (tworzone, znoszone, dzielone przez Ministra Sprawiedliwości – w drodze rozporządzenia):

   1. sąd rejonowy (w Łodzi są 2 sądy rejonowe: dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi ; dla Łodzi Widzewa w Łodzi)

   2. sąd okręgowy (w Łodzi – jeden)

   3. sąd apelacyjny (w Łodzi – jeden; w Polsce – jest ich 11, dla niektórych województw są wspólne. Sądy apelacyjne zostały reaktywowane i powstały w 1990r.)

2. Sąd Najwyższy – jest naczelnym organem wymiaru sprawiedliwości. Jego zadaniem jest nadzorowanie jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych. SN bada kwestie wykładni prawa, czy sądy powszechne dokonują prawidłowej wykładni prawa i czy ona jest w miarę jednolita w całym kraju. SN nie jest sądem powszechnym. W postępowaniu cywilnym SN rozpoznaje:

   1. nadzwyczajne środki zaskarżenia – kasacje

   2. wnioski o wznowienie postępowania

   3. skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

   4. rozpoznaje niektóre zażalenia

   5. udziela odpowiedzi na pytania prawne – najczęściej poprzez podejmowane uchwały na zapytania tylko i wyłącznie sądów II instancji; albo poprzez wydawane postanowienia o odmowie udzielenia odpowiedzi. Uchwała SN nie wiąże wszystkich sądów powszechnych – wiąże tylko ten sąd, który zapytał SN w danej sprawie. Oczywiście w praktyce uchwały SN są wykorzystywane jako odniesienie. SN jest w Warszawie. Struktura SN – dzieli się na izby:

      1. cywilna,

      2. karna,

      3. pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych,

      4. izba wojskowa.

Na czele SN stoi I Prezes SN (aktualnie prof. M.Gersdorf).

1. sądownictwo szczególne:

   1. wojskowe

   2. administracyjne

Poza sądownictwem ww. mamy jeszcze:

1. Trybunał Konstytucyjny – 9 lat kadencji, ilu sędziów?

2. Trybunał Stanu

Z kwestią dopuszczalności drogi sądowej wiąże się kwestia udzielenia odpowiedzi na pytanie – co jest przedmiotem procesu?

Aktualnie dominuje w polskiej doktrynie przekonanie, że przedmiotem procesu jest „roszczenie procesowe”. Teoria ta powstała w doktrynie niemieckiej i została przejęta przez polską.

Co to jest roszczenie procesowe? – roszczenie procesowe jest to twierdzenie powoda o istnieniu (przysługiwaniu mu) normy indywidualno-konkretnej. Chodzi o to, że dopuszczalność drogi sądowej będzie zachodziła w każdym przypadku, gdy powód powołuje się na jakieś zdarzenia prawne, które mogą rodzić odpowiedzialność cywilnoprawną z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, prawa pracy itd. W tym żądaniu procesowym musi być jakieś nawiązanie do prawa cywilnego, jakiegoś roszczenia, które można zakwalifikować jako roszczenie cywilnoprawne.

Czym innym jest przy tym kwestia dopuszczalności lub niedopuszczalności drogi sądowej, a czym innym kwestie merytorycznego badania sprawy. Gdy sąd stwierdzi dopuszczalność drogi sądowej, to dopiero wtedy można przejść na etap merytorycznego badania sprawy.

Trzeba rozróżniać:

1. oddalenie pozwu – to rozstrzygnięcie merytoryczne, które zapada po merytorycznym zbadaniu sprawy

2. odrzucenie pozwu – to również decyzja formalnoprocesowa (art. 199) z uwagi na to, że w sprawie zachodzą przeszkody procesowe.

3. zwrot – to czynność formalnoprocesowa przewodniczącego i dotyczy pisma procesowego zawierającego braki formalne; pismo procesowe z brakami podlega zwrotowi (art. 130 KPC)

Niedopuszczalność drogi sądowej jest różna – są różne podziały:

1. niedopuszczalność drogi sądowej względna i bezwzględna:

   1. względna:

      1. wynikająca z przemienności drogi postępowania cywilnego i innego postępowania – podmiot ma wybór czy skorzysta z drogi postępowania cywilnego, czy skorzysta z jakiejś innej drogi rozstrzygnięcia sprawy. Przykładowo – Kodeks pracy i możliwość skierowania przez pracownika sporu z pracodawcą na drogę komisji pojednawczej albo do sądu. Jeżeli skieruje pracownik sprawę na drogę komisji pojednawczej, to nie można jednocześnie wszcząć sprawy przed sądem powszechnym. W zależności od końca postępowania przed sprawą pojednawczą, sprawa może trafić do sądu powszechnego.

      2. albo czasowa niedopuszczalność drogi sądowej – istnieje czasowo – aby otworzyła się droga sądowa strona musi skorzystać z innej drogi rozwiązania sporu. Występuje przy wszelkich postępowaniach reklamacyjnych – w prawie pocztowym, przewozowym, telekomunikacyjnym. W pierwszej kolejności trzeba wykorzystać tryb reklamacyjny wynikający z tych przepisów (trzeba zachować termin do prowadzenia tego postępowania reklamacyjnego wg przepisów szczególnych) a dopiero dalej można wystąpić na drogę postępowania cywilnego (o ile prawidłowo przeprowadzono postępowanie reklamacyjne – gdy nie przeprowadzono takiego postępowania lub przeprowadzono je nieprawidłowo, to nie otworzy się nigdy droga sądowa. W doktrynie wskazuje się na niekonstytucyjność tego rozwiązania).

   2. bezwzględna – jest to niedopuszczalność która istnieje, dana sprawa nie jest sprawą cywilną w znaczeniu formalnym, materialnym ani nie została wyłączona do innego postępowania

2. niedopuszczalność drogi sądowej o charakterze pierwotnym i następczym:

   1. pierwotnym – występuje niedopuszczalność drogi sądowej od samego początku, istnieje już w momencie złożenia pozwu w sądzie

   2. wtórna – powstaje dopiero w toku postępowania. Jest to czysto teoretyczna niedopuszczalność drogi sądowej.

Skutki niedopuszczalności drogi sądowej

Gdy mamy do czynienia z niedopuszczalnością drogi sądowej o charakterze bezwzględnym, o charakterze pierwotnym, oraz o charakterze względnym – to sąd wyda postanowienie o odrzuceniu pozwu. (art. 199 § 1 pkt 1 KPC). /art. 199 na pamięć!!!/. Od tego postanowienia sądu I instancji o odrzuceniu pozwu z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej przysługuje zażalenie do sądu II instancji. Te zażalenia tak w ogóle – będzie o nich mowa dalej – to przysługują w 2 przypadkach:

1. zawsze przysługuje od postanowienia sądu I instancji do sądu II instancji – gdy postanowienie takie jest kończącym postępowanie w sprawie w danej instancji. Postanowienia kończące postępowanie – to takie, które zamykają drogę do merytorycznego rozpoznania sprawy (np. postanowienie o odrzuceniu pozwu, postanowienie o umorzeniu postępowania, postanowienie o odrzuceniu apelacji)

2. postanowienia niekończące postępowania w sprawie ale wskazane w art. 394 KPC jako tzw. „zaskarżalne” /na pamięć !!!/.

Gdy dojdzie do teoretycznego przypadku o niedopuszczalności drogi sądowej o charakterze następczym (wtórnym) w toku postępowania, to sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 355 § 1 KPC).

pytania z nagrania dotyczące zarzutów dopuszczalności drogi sądowej……/dobre pytanie na test/. Konsekwencją:

1. uwzględnienia zarzutów – będzie…

2. nieuwzględnienia zarzutów – będzie….

Badanie niedopuszczalności / dopuszczalności drogi sądowej następuje z urzędu jak i na wniosek, i na każdym etapie postępowania (zarówno przed sądem I, II instancji, jak i przed SN). Co zrobi sąd II instancji gdy stwierdzi niedopuszczalność drogi sądowej a sąd I instancji wydał wyrok? Sąd II instancji w takim przypadku wyda postanowienie mocą którego uchyli zaskarżony wyrok w całości i odrzuci pozew. Odrzuci z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej. Wyrok I instancji uchyli z tego względu by usunąć go z obrotu prawnego. Od tego postanowienia sądu II instancji o odrzuceniu pozwu z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej przysługuje skarga kasacyjna do SN – art. 398¹ § 1 (nie zażalenie tylko skarga kasacyjna, mimo, że jest zaskarżane postanowienie).

Uwaga - Art. 199¹ KPC – wprowadzono by nie było sporów kompetencyjnych między sądami i innymi organami. Potwierdzono tym przepisem domniemanie konstytucyjne właściwości sądów powszechnych.

Art. 464 KPC – przepis postępowania odrębnego z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – w sprawach pracowniczych sąd pracy nie może odrzucić pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, tylko wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy do innego właściwego organu.

Przesłanki procesowe pozytywne

Przesłanki procesowe negatywne

pozew się składa – to jest pismo procesowe

powództwo się wytacza – to żądanie o określonej treści

świadczenie się spełnia

zobowiązanie się dokonuje

orzeczenie – każde jest „świętością”; nie można jej naruszać, jedynie w drodze zaskarżenia, środków merytorycznych; merytorycznie inaczej nie można ingerować w orzeczenie

ze współuczestnictwa – będą pytania na teście