Postępowanie cywilne – wykłady
Zdolność sądowa – art. 64 kpc określa, kto może brać udział w postępowaniu cywilnym jako jego uczestnik. Zdolność taką posiada każda osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niebędąca osoba prawną, której ustawa przyznaje taką zdolność. Zdolność sądowa badana jest z urzędu w każdym stanie sprawy.
Legitymacja procesowa (formalna) – to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie, to znaczy, że osoba lub przedsiębiorstwo może występować w roli powoda lub pozwanego. Wyróżnia się dwie legitymacje procesowe:
legitymacja czynna – możność występowania w danym procesie w charakterze powoda,
legitymacja bierna – możność występowania w danym procesie w charakterze pozwanego,
Legitymacja materialna oznacza posiadanie przez dany podmiot prawa podmiotowego lub interesu prawnego mogącego podlegać ochronie na drodze sądowej.
ZDOLNOŚĆ SĄDOWA
BRAK
ISTNIEJE
PIERWOTNY
NASTĘPCZY rozpoznanie sprawy
da się (zawiesza się postępowanie)
nie da uzupełnić
się uzupełnić
umarza się postępowanie lub podejmuje się postępowanie
Zdolność procesowa – art. 65 kpc określa, że zdolność procesowa to zdolność do czynności procesowych. Mają ją osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne. Zdolność procesowa podobnie jak zdolność sądowa badana jest z urzędu w każdym stanie sprawy. Nie każda osoba, która ma zdolność prawną może samodzielnie dokonywać czynności procesowych. Nie mogą ich dokonywać małoletni i osoby ubezwłasnowolnione. Stąd nie każda osoba, która posiada zdolność sądową może występować jako strona lub uczestnik w postępowania, może działać w postępowaniu i skutecznie dokonywać czynności procesowych. Możność działania w postępowaniu mają tylko te osoby, którym służy zdolność procesowa. Brak tej zdolności występuje tylko u osób fizycznych.
ZDOLNOŚĆ PROCESOWA
BRAK
ISTNIEJE
PIERWOTNY
NASTĘPCZY ( w trakcie) rozpoznanie sprawy
(zawiesza się postępowanie)
Zdolność postulacyjna – zdolność do samodzielnego, osobistego dokonywania czynności procesowych.
Proces jako akt prawny, działalność składa się z czynności zawiązujących lub rozwiązujących stosunki prawo – procesowe oraz z innych czynności procesowych i działań, które są przedmiotem stosunków procesowych zgodnie z ich treścią.
Czynność procesowa – przez czynność procesową należy rozumieć formalną czynność podmiotu procesowego, która według prawa procesowego może wywołać powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawno – procesowego.
Działania procesowe – do działań procesowych należą czynności dokonywane przez strony procesowe poza procesem, które wywołują skutki prawne, np. umowy procesowe, zapis na sąd polubowny, zeznania biegłych, świadków.
SĄD
CZYNNOŚCI PROCESOWYCH - rozstrzygające,
DOKONUJĄ - kontrolne,
STRONA, - przygotowawcze
UCZESTNIK
PROKURATOR
Czynności przygotowawcze, to czynności kreujące postępowanie i zapewniają porządek na sali rozpraw.
Czynności rozstrzygające, ich celem będzie rozstrzygnięcie sporu.
Czynności kontrolne, np. badanie zdolności sądowej, procesowej
Prekluzja (cecha prekluzyjności) termin do wykonania czynności, dotyczy czynności jak i stadiów postępowania.
Prokurator – rzecznik interesu społecznego.
Pisma procesowe – są to pisma stron lub uczestników postępowania kierowane do organów procesowych, a obejmuj swą treścią wnioski i oświadczenia składane poza posiedzeniem (art. 126 kpc).
Pisma sądowe pochodzą od sądu i są przeznaczone dla stron postępowania.
DORĘCZENIA
| NADAWCA | sąd, chyba, że ustawa dopuszcza inny podmiot |
|---|---|
| DORĘCZYCIEL |
|
| MIEJSCE DORĘCZENIA |
|
| CZAS DOKONANIA DORĘCZENIA |
|
| ODBIORCA |
|
Jeżeli nie można doręczyć korespondencji w wyżej wymieniony sposób, to pozostawia się pismo w placówce pocztowej operatora publicznego lub w urzędzie właściwej gminy wraz z pozostawieniem adresatowi zawiadomienia. Jest możliwość doręczenia pism w systemie elektronicznym (art. 1311 kpc).
Posiedzenia – są może skierować sprawę na posiedzenie jawne nawet wtedy, gdy ustawa tego nie przewiduje.
POSIEDZENIA SĄDOWE
JAWNE (art. 148 kpc) NIEJAWNE (art. 148 kpc)
zawsze, gdy ustawa nie stanowi inaczej notatka służbowa
ROZPRAWA
protokół INNE POSIEDZENIA JAWNE
Posiedzenia niejawne – są wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Wstęp mają tylko osoby wezwane, sporządza się notatkę urzędową jeżeli nie wydano orzeczenia.
Terminy w postępowaniu cywilnym
Rodzaje terminów:
ustawowe – przewidziane w ustawie, np. do wniesienia środków odwoławczych, usunięcia braków formalnych,
sądowe – wyznaczane przez sąd lub przewodniczącego
umowne – oznaczone w umowie uczestników postępowania. Termin ten wchodzi w grę w razie zawieszenia postępowania na podstawie art. 178 kpc, tj. na zgodny wniosek stron,
instrukcyjne – terminy dla czynności sądu, mają zapewnić sprawność działania organów sądowych w postępowaniu
Terminy ustawowe i sądowe, to tzw. terminy prekluzyjne, ich uchybienie powoduje bezskuteczność czynności procesowej. Terminy ustawowe zaś nie mogą być ani skracane ani przedłużane.
Wyróżnia się jeszcze terminy nieprzywracalne (art. 169 § 4 kpc i art. 408 kpc). po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wypadkach wyjątkowych. Po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana oraz przywracalne (art. 168 kpc) jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Przywrócenie nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych.
TERMINY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
dla czynności procesowych sądu
instrukcje
dla czynności procesowych stron
ustawowe (określone przez kpc),
sądowe (wyznaczone przez sąd lub przewodniczącego),
umowne (oznaczone przez strony)
Skutki uchybienia terminu:
ogólne – czynność prawna jest bezskuteczna,
szczególne – uzależnione od rodzaju czynności (np. nieważne, można powtórzyć czynność, przywrócić termin)
Warunki uchybienia przywróconego terminu:
złożenie wniosku o przywrócenie terminu,
brak winy po strony w uchybieniu terminu,
ujemne skutki procesowe uchybienia,
równocześnie z wnioskiem dokonanie uchybionej czynności procesowej.
Wniosek musi spełniać wymagania pisma procesowego (art. 169 kpc w zw. z art. 126 kpc) oraz muszą zostać uprawdopodobnione okoliczności uzasadniające wniosek.
Koszty postępowania – ponoszone w związku z postępowanie, np. koszty sądowe, koszty związane z działalnością uczestników i pełnomocnika. Reguluje to ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Koszty sądowe – są to koszty przypadające od uczestnika postępowania na rzecz sądu i obejmują opłaty i wydatki.
Rodzaje opłat:
stała (pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych niektórych sprawach o prawa majątkowe w jednakowej wysokości niezależnie od wartości przedmiotu sporu),
stosunkowa (w sprawach o prawa majątkowe, wynosi 5% wartści przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia jednak nie mniej niż 30,00 zł nie więcej niż 100.000,00 zł),
kancelaryjna (za wydanie odpisów, wypisów, wyciągów, kserokopii dokumentów z akt),
podstawowa (pobiera się w sprawach w których przepisu nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej),
tymczasowa (pobierana od pisma wniesionego w sprawie o prawa majątkowe, w której wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić w chwili jej wszczęcia, jest w granicach od 30,00 zł – 1.000,00 zł)
Wydatkami są np. koszty za opinię biegłego, zwrot kosztów podróży świadka, opłaty za wydanie dokumentów sądowi i udzielenie informacji.
Zasady rozliczania kosztów sądowych:
zasada oceny zwrotu kosztów celowych – strona przegrywająca sprawę jest obowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. O celowości poniesionych kosztów decyduje sąd.
zasada odpowiedzialności za wynik procesu – strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić koszty poniesione przez przeciwnika,
zasada stosunkowego rozdzielania – każda ze stron ponosi koszty procesu w takim zakresie w jakim go przegrała, ma to zastosowanie, gdy brak jest przesłanek do wzajemnego zniesienia kosztów procesu
zasada kompensaty – polega na możliwości podziału kosztów pomiędzy strony. Dopuszczalne jest to tylko w dwóch wypadkach:
w razie częściowego uwzględnienia roszczeń koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone, niemniej sąd może włożyć ciężar kosztów na jedną ze stron, jeśli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania albo gdy określenie należnej sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub sądu (art. 100),
koszty procesu, w którym zawarto ugodę znoszą się wzajemnie, jeśli strony nie postanowiły odmiennie (art. 104).
zasada słuszności polega na możliwości zwolnienia przez sąd pozwanego z części lub całości kosztów, jeśli decyzję taką uzasadniają okoliczności,
zasada zawinienia – zwrot kosztów należy się przegranemu, jeśli swoim postępowaniem nie dał podstaw do wytoczenia powództwa oraz uznał roszczenie powoda przy pierwszej czynności procesowej; sąd może zasądzić od świadka, biegłego i pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego po ich wysłuchaniu zwrot kosztów wywołanych ich rażącą winą; postanowienie w tej materii może zapaść na posiedzeniu niejawnym
zasada koncentracji kosztów procesu – sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji
Zwolnienie od kosztów sądowych
Zgodnie z art. 96 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z mocy ustawy nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych, np. strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych, strona dochodząca ustalenia ojcostwa, powiatowy rzecznik konsumentów, inspektor pracy, RPO, RPD i RPP itd. Zwolnienie od kosztów może być częściowe lub całościowe. Warunkiem przyznania zwolnienia z kosztów jest złożenie odpowiedniego wniosku wraz z oświadczeniem (na urzędowym formularzu) osoby fizycznej, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania swego i rodziny (odpowiednie dowody opisujące stan rodzinny i majątkowy). O zwolnienie może ubiegać się także osoba prawna. Sąd bada rzeczowo wniosek i samą sprawę Uznanie przez sąd powództwa lub obrony za faktycznie lub prawnie oczywiście bezzasadne, skutkuje odmową udzielenia zwolnienia od kosztów. Wniosek o zwolnienie z kosztów składa się ustnie do protokołu lub pisemnie w sądzie, gdzie sprawa ma się toczyć lub się toczy. Zwolnienie z kosztów następuje w formie postanowienia, które wydaje sąd lub referendarz sądowy. Na odmowę przyznania zwolnienia przysługuje stronie – jeżeli postanowienie było wydane przez sąd – zażalenie, a jeżeli postanowienie było wydane przez referendarza – to skarga na orzeczenie referendarza sądowego. Zwolniony nie ponosi żadnych opłat i kosztów i może żądać ustanowienia adwokata lub radcy. Zwolnienie od kosztów oraz ustanowienie adwokata wygasa wraz ze śmiercią uprawnionego. Spadkobiercy muszą wnosić ponownie o zwolnienie. Natomiast w toku procesu sąd może cofnąć zwolnienie i ustanowienie w przypadku braku podstaw do tego lub ich wygaśnięcia. W przypadku cofnięcia strona musi pokryć dotychczasowe koszty, chyba że sąd obciąży ją tylko częściowo – proporcjonalnie. Cofnięcie następuje z urzędu. Na postanowienie o odmowie przyznania zwolnienia lub ustanowienia adwokata, cofnięcie zwolnienia lub ustanowienia adwokata przysługuje stronie zażalenie.
Zabezpieczenie kosztów:
Pozwany może wnosić do sądu o zabezpieczenie przyszłych kosztów postępowania, należnych mu od powoda cudzoziemca, jeśli nie ma gwarancji zaspokojenia się z jego majątku – kaucja aktoryczna (art. 1119). Żądanie swoje pozwany musi zgłosić przy pierwszej czynności procesowej, najpóźniej przed wdaniem się w spór, chyba że pozwany dowiedział się o przyczynie później lub ustała przyczyna ustawowa wniesienia kaucji (art. 1121). Nie wniesienie kaucji w terminie uprawnia pozwanego do złożenia wniosku o odrzucenie pozwu lub środka odwoławczego i orzeczenie o kosztach jak przy cofnięciu pozwu (art. 1124§3).
Postępowanie w I instancji
Pozew, to pismo, którym inicjowane jest postępowanie sądowe w tzw. trybie procesowym (w trybie nieprocesowym postępowanie inicjowane jest wnioskiem). Pozew powinien spełniać warunki formalne przewidziane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego– jeżeli pozew nie będzie spełniał wymogów formalnych Sąd wezwie do uzupełnienia tzw. barków formalnych pozwu w terminie tygodniowym, pod rygorem zwrotu pozwu (art. 130 §1 i §2 k.p.c.). Nieco inaczej ta procedura wygląda, gdy pozew ma być wniesiony na urzędowym formularzu (art.130¹ k.p.c.) lub gdy wnoszony jest przez adwokata albo radcę prawnego (art. 130² k.p.c.).
Jak każde pismo procesowe pozew powinien zawierać (art. 126 k.p.c, 126¹ k.p.c.):
oznaczenie sądu, np. Sąd Rejonowy w Międzyrzeczu I Wydział Cywilny;
imiona i nazwiska stron, nazwy stron (gdy są nimi np. spółki prawa handlowego), imiona i nazwiska przedstawicieli ustawowych strony (np. rodzica dziecka, w imieniu którego dochodzone są alimenty), imię i nazwisko pełnomocnika (jeśli jest ustanowiony);
oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
przedmiot sporu (o co jest sprawa);
wskazanie wartości przedmiotu sporu, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu lub wysokość opłaty, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. Jeśli dochodzimy zapłaty 5.000 zł, to nie musimy wskazywać wartości przedmiotu sporu (jest nią kwota 5.000 zł), jeśli żądamy wydania samochodu, to musimy wskazać jaką on ma wartość i odrębnie ją napisać jako wartość przedmiotu sporu, jeżeli sprawa dotyczy kwestii niemajątkowych np. żądamy tylko, aby ktoś nas przeprosił – w ogóle nie wskazujemy wartości przedmiotu sporu;
oznaczenie rodzaju pisma (pozew);
osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności
podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika
wymienienie załączników.
Szczegółowe warunki, jakie winien spełniać pozew określone są w art. 187 k.p.c. Przepis ten wyróżnia elementy pozwu, które są obligatoryjne (musi je zawierać każdy pozew) oraz fakultatywne (ich umieszczenie w pozwie zależy od woli osoby, która go sporządza).
Obligatoryjnie pozew powinien zawierać (art. 187 § 1 k.p.c.):
dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.
Dokładne określenie żądania polega na jasnym i precyzyjnym wskazaniu czego i od kogo się domagamy. Jeśli Pan X chce odszkodowania od Pana Y, który mu zniszczył płot, to nie wystarczy, że napisze: „żądam zasądzenia od Pana Y odszkodowania”, lecz musi wskazać wartość tego płotu, np. "wnoszę o zasądzenie od Pana Y na moją rzecz kwoty 10.000 zł tytułem odszkodowania (za zniszczony płot)".
Należy nie tylko przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu, ale także wskazać dowody na ich potwierdzenie (wynika to z ogólnego przepisu art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c.).
Ponadto w pozwie można (lecz nie trzeba) umieścić następujące żądania (art. 187§2 k.p.c.):
wniosek o zabezpieczenie powództwa,
wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności,
wniosek o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda,
wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności o: wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych; dokonanie oględzin; polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin; zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.
Istotne jest także to, ze od pozwu pobierana jest opłata sądowa (jej rodzaj i wysokość zależy od wnoszonego żądania). Jeśli nie zostanie uiszczona od razu, to Sąd wezwie do jej uiszczenia w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pozwu. W pozwie można także zawrzeć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub części, dołączając odpowiednie oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych.
Pozew może zawierać także żądania alternatywne lub ewentualne.
WSZECZĘCIE PROCESU
WNIESIENIE POZWU
KONTROLA FORMALNO – FISKALNA zwrot pozwu
KONTROLA PRZESŁANEK PROCESOWYCH odrzucenie pozwu
KONTROLA RODZAJU I TRYBU POSTĘPOWANIA skierowanie do właściwego trybu i rodzaju
KONTROLA WŁAŚCIWOŚCI SĄDU przekazanie sprawy sądowi właściwemu
WYZNACZENIE TERMINU ROZPRAWY doręczenie odpisu pozwu
ROZPRAWA
Fakty nie wymagające dowodu:
powszechnie znane (notoryjne),
znane sądowi urzędowo,
przyznane przez stronę przeciwną,
twierdzenia strony przeciwnej, które sąd może uznać za przyznane
Orzeczenie sądowe – akt decyzyjny – wyrok, postanowienie, zarządzenie.
AKTY ZARZĄDZENIA
DECYZYJNE SĄDU - przewodniczącego,
- sądu
ORZECZENIA SĄDU
- wyroki,
- postanowienia,
- uchwały
Wyrok – jest to orzeczenie sądu rozstrzygające w procesie cywilnym sprawę merytorycznie, a więc co do istoty.
Podział wyroków ze względu na skutki prawne, jakie one wywołują:
wyroki deklaratywne (stwierdzające) – nie stwarza niczego nowego, ale tylko stwierdza, czy też ustala stosunek prawny lub prawo bądź obowiązek prawny świadczenia.
wyroki konstytutywne (prawotwórcze) – tworzy, zmienia, czyli przekształca prawo lub stosunek prawny (np. wyrok rozwodowy, wyrok rozwiązujący umowę).
O charakterze wyroku, tzn. czy jest on deklaratywny czy konstytutywny decyduje treść wyroku i związane z treścią jego skutki.
Różnice między wyrokami a postanowieniami są bardzo doniosłe i dotyczą:
formy i sposoby wydania – wyrok ma formę bardziej solenną, czyli uroczystą, w zasadzie może zapaść po przeprowadzeniu rozprawy (wyjątkiem są sprawy gospodarcze),
treść – solenną formę wyroku zastrzegł kodeks jedynie dla rozstrzygnięć co do istoty sprawy, tzn. po rozpoznaniu sprawy pod względem merytorycznym. Wyrok wydaje sąd, gdy po zamknięciu rozprawy uzna, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona. We wszystkich innych wypadkach, gdy nie zachodzi podstawa wydania wyroku, sąd wydaje orzeczenie w postaci postanowienia,
zaskarżalność – od wyroków sądów I instancji przysługuje apelacja. Postanowienia zaskarżalne są w drodze zażalenia, jeżeli kodeks to przewiduje. Jedynie od wydanych w postępowaniu nieprocesowym postanowień orzekających co do istoty sprawy przysługuje apelacja,
skutków prawomocności i dopuszczalności wznowienia postępowania – wyroki z chwilą uzyskania prawomocności korzystają z powagi rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami, tj. postępowanie w tej samej sprawie między tymi samymi podmiotami jest wykluczone. Powaga rzeczy osądzonej nie dotyczy prawomocnych postanowień, które nie rozstrzygają o istocie sprawy. Ich istnienie nie stanowi przeszkody do ponownego rozpatrzenia tej samej sprawy.
W postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym i egzekucyjnym sąd wydaje wszelkie orzeczenia w formie postanowienia.
Prawomocność orzeczenia stwierdza – postanowieniem, na wniosek strony, sąd I na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie II instancji, to ten sąd. Stwierdzenia dokonuje sąd jednoosobowo. Te postanowienia może wydać także referendarz sądowy. Na postanowienie to przysługuje zażalenie.
Prawomocność materialna – orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
Sentencja wyroku – rozstrzygnięcie o żądaniach stron, postanowienia dodatkowe oraz orzeczenie o kosztach postępowania. Sentencję wyroku wieńczą podpisy wszystkich członków składu orzekającego.
Podział wyroków
DEKLARATYWNY
WYROK KONSTYTUTYWNY
WSTĘPNY
ZAOCZNY CZĘŚCIOWY
UZUPEŁNIAJĄCY
CAŁOŚCIOWY (ZWYKŁY)
KOŃCOWY
ŁĄCZNY
zwykły (całościowy) – rozstrzyga o całości powództwa
wyrok wstępny – sąd może wydać wyrok wstępny, gdy uzna roszczenie powoda za usprawiedliwione co do samej zasady, a co do spornej wysokości żądania zarządzi wówczas dalszą rozprawę bądź jej odroczenie. O wysokości żądania sąd orzeka wtedy wyrokiem końcowym. Wydanie wyroku wstępnego zależy zawsze od uznania sądu. Może on zapaść tylko w I instancji. Wyrok ten jest zawsze samoistny i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji,
wyrok częściowy – sąd może go wydać gdy dostatecznie wyjaśniono do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. W razie wydania tego wyroku sąd prowadzi dalej postępowanie co do pozostałej części powództwa lub może zawiesić postępowanie aż do uprawomocnienia się wyroku częściowego. Wyrok ten jest wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji,
wyrok końcowy – po wyroku częściowym, w nim sąd orzeka o kosztach,
wyrok uzupełniający – jest to orzeczenie uzupełniające wyrok, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności,
wyrok łączny – w przypadku rozpoznawania łącznie kilku spraw,
wyrok zaoczny – instytucja wyroku zaocznego pozostaje w ścisłym związku ze skutkami bezczynności strony pozwanej w procesie. Na podstawie przepisów sąd wyda (z urzędu) wyrok zaoczny:
jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo
gdy mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie
Wyrok zaoczny może być wydany tylko w razie bezczynności pozwanego, a nie powoda. Następstwem bezczynności strony powodowej może być tylko zawieszenie postępowania.
Postanowienia wydane w procesie można na podstawie ich skutków dla postępowania podzielić na:
postanowienia kończące postępowanie w sprawie – sąd orzeka o całym postępowaniu w sprawie w tych wszystkich wypadkach, w których nie zachodzą warunki do wydania wyroku (np. umorzenie postępowania). Postanowienia takie wiążą sąd, który je wydał i mogą być zmienione lub uchylone tylko przez sąd wyższej instancji w drodze ich zaskarżenia. Jest tylko jeden wyjątek – jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, sąd, który wydał postanowienia, może na posiedzeniu niejawnym, zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę rozpoznać na nowo.
postanowienia nie kończące postępowania w sprawie – wydawane są przez sąd w toku postępowania w związku z jego przeprowadzeniem lub biegiem, jak również odnośnie do kwestii wpadkowych wyłonionych w toku postępowania. Mogą być uchylane i zmieniane. Sąd nie jest związany postanowieniami, które wydał. Mogą być zaskarżane tylko te, które wyraźnie są wskazane w kodeksie jako zaskarżalne.
W postępowaniu nieprocesowym postanowienia można podzielić na postanowienia orzekające co do istoty sprawy oraz inne postanowienia.
Prawomocne orzeczenia sądowe podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej, jeżeli ich treść nadaje się do przymusowego wykonania.
Istota natychmiastowej wykonalności orzeczenia sądowego polega na tym, że orzeczenie sądowe, aczkolwiek nie jest jeszcze prawomocne, staje się wykonalne i stanowi tytuł egzekucyjny. Natychmiastowa wykonalność przysługuje pewnym orzeczeniom z mocy ustawy, a innym może być nadana przez sąd w drodze osobnego postanowienia przy jego wykonaniu. Sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli:
zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa – za okres nie dłuższy niż trzy miesiące
zasądza roszczenie uznane przez pozwanego
wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny
Sąd może nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
zasądza należności z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona
uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania
Sąd może na wniosek powoda nadać wyrok natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiło lub znacznie utrudniło wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności sąd może uzależnić od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę.