Odpowiedz na pytanie, czym zajmuje się pedagogika specjalna, czyli jak jest jej obszar zainteresowań wcale nie jest oczywisty. Na przestrzeni wieków uległa zmianom, które są uwarunkowane przemianami społeczno-kulturowymi, następujących w różnych sferach życia społecznego, a zwłaszcza przemianami w stanie wiedzy, polegającym na postępie w zakresie diagnostyki chorób i zaburzeń oraz poznania różnych mechanizmów, a wreszcie tożsamości samej pedagogiki specjalnej. Na obecnym poziomie można się posłużyć wymiarem przedmiotowym i podmiotowym. Jak sami wiecie do ujęcia podmiotowego rozumiemy krąg osób, które wchodzą w obszar zainteresowań badawczych i praktycznych pedagogiki specjalnej. Mówiąc z kolei o przedmiocie pedagogiki specjalnej mamy na myśli zespół specjalnych oddziaływań.
Charakterystyczną tendencją rozwoju nauki to stale rosnące wymagania, aby system pojęć stosowany w pedagogice specjalnej był jasny i przejrzysty. Teraz chciałabym wam przybliżyć te najważniejsze terminy stosowane w pedagogice specjalnej:
Pomoc – z definicji pana Dąbrowskiego polega na współpracy z osobami będącymi w sytuacjach trudnych, przywracanie tym osobom aktywności w społeczeństwie i poprawa ich sytuacji życiowej.
Kolejnym terminem jest
Opieka(Dąbrowski) – zaspokojenie potrzeb tych, którzy nie są w stanie sami ich zaspokoić. Opieka można scharakteryzować ciągłym i bezinteresownym zaspokojeniem przez opiekuna potrzeb jego podopiecznych.
Edukacja – def. pana Zbigniewa Kwiecińskiego ogół procesów i wpływów na ludzi, by stały się one świadomymi członkami społeczeństwa i żeby takie osoby potrafiły dożyć do rozwoju własnego Ja, podejmowały działania do kreowania i spełniania swoich marzeń. I edukacja to proces w drugą stronę – czyli prowadzenie człowieka w osiąganiu przez niego możliwości.
Te trzy główne terminy to cele pedagogiki specjalnej, które mają za zadanie rozwijać człowieka i sprawiać, żeby żył jako pełnioprawny członek społeczeństwa.
Kolejnym ważnym pojęciem jest Resocjalizacja (wg pana Wiktora Dega i Aleksandra Hulek) – oddziaływanie lecznicze, psychologiczne, pedagogiczne, społeczno-zawodowe, które zmierza do przywrócenia u osoby poszkodowanej zdrowia, sprawności i możliwości.
Rehabilitacja dzieli się na różne rodzaje m.in. rehabilitację ruchową, hipoterapię, terapie przez sport, hydroterapię czy elektroterapię.
Ostatni termin to Resocjalizacja wg Władysława Dykcika to proces wychowywania ludzi, którzy są w sytuacji niedostosowania społecznego. Stosuje ośrodki poprawcze oraz różne metody obejmujące psychoteknikę, socjotechnikę, a także naykę szkolną. Może być stosowana z zakładach karnych lub środowiskach otwartych. \
Niepełnosprawność w liczbach:
wg Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzonego przez GUS w roku 2009 wynosiła około 3,5 mln osób;
Z takich badań wynika, że potrzeba rozwoju pedagogiki specjalnej jest jak najbardziej aktualna i jak zauważa pan R, Kościelak dąży się obecnie do:
maksymalnego ukształtowania całej osobowości – pedagodzy muszą stanąć na wysokości zadania i kształtować i wychowywać swoich podopiecznych by rozwijali swoją osobowość w każdej strefie.
najlepszego przystosowania do życia w społeczeństwie – musimy tworzyć takie warunki żeby osoby niepełnosprawne mogły żyć normalnie tak jak my i żeby unikały barier takich jak np. przeszkody architektoniczne.
Osiągnięcia jak najlepszego usamodzielnienia we wszystkich jego postaciach – przejścia do dorosłości, a wieć samodzielności psychocznej, materialnej, zawodowej
Docenienia wartości i znaczenia poczucia kontroli i samooceny,
Rozwój pedagogiki specjalnej to także rozwój nowych paradygmatów edukacyjnych:
Metod aktywnego uczenia się i nauczania przez działanie, odkrywanie i przeżywanie sytuacji zadaniowych
Naturalnego bogactwa treści, wielości form i metod stymulacji do samodzielnej i twórczej aktywności dziecka
Wielofunkcyjnego i wielozadaniowego kształtowania osobowości ucznia, z wykorzystaniem jego zdolności, potencjonalnych możliwości i wydobywanie z niego jego mocnych stron
Nieautorytantych, partnerskich wyzwalających motywację metod osiągania sukcesów przez dzieci
Wychowywanie z wykorzystaniem wszelkich możliwości, innowacyjnych środków i instytucji
Dobór najlepszych metod pracy nie jest łatwy i składa się on an wiele czynników, jednak postawowym czynnikiem do osiągnięcia sukcesu w pracy z osobą niepełnosprawnością jest dobra znajomość tych osób, dzieci, tego co lubią robić, jakie mają mocne strony oraz jakie są ich zainteresowania. Kolejna rzecz do dobór tego czego chcemy nauczyć, jakiś odpowiednich treści, a trzecia ostatnia faza to możliwości wykorzystania nowych technologii m.in. komputery.
Metody pedagogiki specjalnej:
Zaczynając od pierwszej metody Marii Montesori żyjącej … jej metoda polega na tym iż w pracy z dzieckiem, o zaburzonym rozwoju rodziny uwzględniala neurofizjologiczne podstawy aktywnego uczenia się ze specjalnym udziałem narządów zmysłu. Dzięki jej metodzie dziecko uczy się czynności życia codziennego, rozwija zmysły oraz uspołecznia się. Metoda ta została rozpowszechniona jako metoda zdrowych dzieci, a nie dzieci z niepełnosprawnością.
Kolejna metoda pani Marii Grzegorzewskiej jest zalecana w nauczaniu początkowym dla dzieci z lekko upośledzonych umysłowo. Ta metoda ma za zadanie wykorzystanie naturalnego środowiska dziecka i wszystkich pomocy dydaktycznych, żeby dziecko rozwijało się pod każdym kątem.
Kolejna metoda – szkoła bez lęku, autorstwa Rudolfa Steinera typu Waldorf Celem zatem jest przede wszystkim wspieranie wszechstronnego rozwoju dziecka, rozumianego jako rozwój trzech sfer: myślenia, uczuć i woli. Charakterystyczne dla pedagogiki waldorfowskiej jest przywiązywanie dużej wagi do działań artystycznych (malowanie, rysowanie form, śpiewanie, gra na instrumentach, eurytmia), a także uczenia poprzez praktyczne działanie (prace ręczne, warsztaty - praca z drewnem, pielęgnacja ogrodu).
Techniki Celestyna Freineta – metoda polegająca na zastąpieniu przedmiotów naucznia – treściami środowiska gazetki, teksty tworzone przez dzieci. Duży udział korespondencji międzyszkołami i rozwój działań plastycznych.
Metoda Thomasa Gordona – wychowanie bez porażek. W tej metodzie dąży się do rozwiązywania konfliktów między członkami rodziny w taki sposób żeby przez rozmowę i porozumiewanie się rósł wzajemny szacunek, zaufanie a dzieci stawały się bardziej samodzielne i odpowiedzialne.
Metoda pracy zuchowo-harcerskiej polegają na pracy z dziećmi, które przebywają w różnych drużynach i wzajemnie oddziaływują na siebie.
Metoda pedagogiki Gestalt – wyrosła z żałożeń terapii Gestalt, na pierwszym miejscu w nauczaniu i uczeniu stawia się na kontakt nauczyciela z dzieckiem.
Koncepcja Bernie Neville z Melbourne – metoda polegająca na używaniu wyobraźni, emocji oraz podświadomości do rozszerzenia możliwości rozwoju każdego człowieka.
Metoda – edukacja „kompatybilna do mózgu” autorstwa Susan Kovalik z Arisony polegająca na planowaniu i organizowaniu uczenia się wraz w wykorzystaniem sfery psychicznej i zainteresowań ucznia.