Ontologiczne myślenie

Wszystko co istnieje, musi posiadać wspólną prazasadę, praprzyczynę, swój początek. Ponadto poszukiwali przyczyn wszelkich zmian zachodzących w świecie.

Ontologia stanowi więc naukę o bycie czyli o tym, co istnieje. Bada strukturę i charakter rzeczywistości, jej atrybuty i mechanizmy zmian w niej zachodzących. Interesuje się bytem, mnogością istniejących rzeczy i zjawisk. Próbuje określić i poznać relacje zachodzące w przedmiotach, struktury relacji i przedmiotów. Pyta o to co jest, co istnieje, jak istnieje, czy w ogóle może istnieć lub zaistnieć. Początkowo filozofowie interesują się światem przyrody. Z biegiem czasu ich zainteresowania okazują się zbliżać do ludzkich spraw – powstaje refleksja antropologiczna i etyczna. Starożytni filozofowie przeciwstawiają zmiennemu światu zjawisk zasadę rzeczywistości, tak zwana arche. Kolejnym przeciwstawieniem wprowadzonym przez antycznych filozofów jest rozróżnienie na wiedzę i mniemanie. Wiedza na temat zasady rzeczywistości stanowi rezultat rozważań metafizycznych.

Platońska jaskinia / prawda i poznanie

Pojawienie się postaci Sokratesa było przełomem w dziejach filozofii starożytnej. Za wyraz zainteresowań humanistycznych można uznać rozwój zagadnień psychologicznych, czyli pytań o duszę człowieka, sposób jej funkcjonowania, jej pośmiertne losy, oraz zagadnień epistemologicznych.

Jaskinia platońska – Platon uważa że jest to sytuacja człowieka, który żyje w świecie pozoru, prowadzi pustą egzystencje bez wartości i celu, jego wiedza jest urojeniem. Ale ów człowiek ma szansę wyzwolić się z kajdan wyjśc na światło dnia może osiągnąć prawdę i radość swojego życia, To właśnie ciało jest źródłem naszych ułomności, to ono stanowi łańcuch wiążący nas ze światem pozoru. Przedmioty należące do świata zmysłów powstają, ulegają modyfikacji giną. Doskonałość jest ona ze swojej istoty wieczna i niezmienna, nie ma ograniczeń w czasie i przestrzeni. Ponad światem zmysłów istnieje byt prawdziwy, którego cechą jest pełnia i doskonałość. Jest to byt niematerialny sfera wiecznych i niezmiennych idei. Tylko idee istnieją naprawdę. Odciskając się w materialnym tworzywie idee stanowią źródło rzeczy. Stanowisko Platona określamy mianem idealizmu obiektywnego. Idealizmu, ponieważ jest czymś duchowym obiektywnego, gdyż byt duchowy istnieje poza człowiekiem niezależnie od jego świadomości posiada samoistną egzystencję. To właśnie rzeczywistość duchowa jest właściwym celem i ten, kto ogranicza się do fizycznego bytowania zamyka się w świecie pozoru. Trzeba – podkreślił Platon – całą duszą odwrócić się od świata zjawisk, które powstają i giną a skierować się do bytu rzeczywistego stałego i niezmiennego. Jako istoty cielesne winniśmy zabiegać o poznanie prawd ostatecznych i moralną doskonałość odnosząc swoją egzystencję do bytu wiecznego.

Z koncepcji istnienia świata idei i rozumienia duszy wynikała platońska teoria poznania. Zdaniem Platona dusze posiadały doskonałą wiedzę o świecie idei, w nim preegzystując, ale na drodze ze świata idei do ciała człowieka tę wiedzę traciły. Zapominanie to jednak nie było zupełne i człowiek ma możliwość przypomnieć sobie znane niegdyś idee. Uczenie się jest więc w istocie nie poznawaniem nowych rzeczy, lecz “przypominaniem” (anamnezą) świata idei. Tęsknotę wobec świata idei, będącą motorem poznania rozumowego Platon nazywa Erosem. Wierzył w reinkarnację, którą pojmował w ten sposób, że człowiek ma się odradzać dopóty, dopóki nie nastąpi pełne przypomnienie.

Poglądy Platona

Idee stanowią istotę rzeczywistości w przeciwieństwie do świata materialnego. Idee egzystują w liczbie mnogiej tworząc niewzruszoną hierarchię.. Przedmioty materialne zawdzięczają swoją tożsamość bytom idealnym, które są prawdziwą rzeczywistością. Idee stanowią wzorzec, natomiast materia okazuje się budulcem z którego powstaje świat. Twórcą świata jest demiurg, który wzorując się na ideach pracuje z różnym powodzeniem w materii. Platon jako pierwszy myśliciel uważa, że świat duchowy oddziaływuje na materię.

Poglądy Arystotelesa

Arystoteles zauważa, że przedmioty poruszają się wzajemnie. W taki sposób powstaje łańcuch zależności przyczynowo-skutkowych ciągnących się w nieskończoność. Dlatego Arystoteles twierdzi że przyczyną wszystkich innych przyczyn jest jeden byt którego nazywa „pierwszym poruszycielem” Analogicznie w człowieku podobną funkcję pełni „rozum czynny” uruchamiający „ rozum bierny” . Arystoteles rozróżnia pomiędzy forma, którą utożsamia z aktywnością a materią za którą kryje się możność. Forma jako aktywność czyni materię czymś określonym. Forma zatem jest aktywnością. Pełne zrealizowanie możliwości Arystoteles nazywa entelechią. Arystoteles chciał badać przede wszystkim te rzeczy i zjawiska, które dostępne były dla ludzkich zmysłów i współpracującego z nim rozumu, czyli idei poznania empirycznego.

Grecka idea medycyny naukowej

„Hipokratesowska” medycyna była praktykowana przez grupę zawodowych lekarzy ograniczanych przez rygorystyczny kod etyczny. Przysięga określała co lekarz może, a czego nie i w intrygujący sposób i daje do zrozumienia o innej grupie specjalistów pokrewnych chirurgom. Świadectwem cechowości tego zawodu jest zachowana Przysięga, składana przez lekarzy. Przysięga stanowi bezcenne świadectwo zasad etyki lekarskiej która pojawiła się wraz z początkiem medycyny naukowej. Znajdujemy w tym tekście jednak także wyraźną sugestię paternalistyczną ("sposób życia urządzać będę chorym dla ich dobra"), wiedza zaś medyczna była zastrzeżona dla wtajemniczonych.
      Podziw budzą jego genialne spostrzeżenia, postawa racjonalno-empiryczna, Hipokrates był zwolennikiem poglądu, że to natura uzdrawia, a leczenie ma w tym tylko pomagać. Był "naturystą" o nastawieniu teleologicznym, wybitnym lekarzem praktykiem indywidualizującym oddziaływania lecznicze.

Platon w Timajosie wyróżnia trzy rodzaje dusz:

-dusza rozumna – stworzył ją sam Demiurg, a podrzędni bogowie przygotowali do niej ciało. Nieśmiertelny jej element podobny jest do duszy świata. Wykonuje te same, uporządkowane ruchy, ale mogą one zostać zakłócone przez pożywienie i inne zewnętrzne czynniki, wtedy muszą powrócić do ładu. Dusza ta jest w głowie.

-druga dusza jest źródłem odwagi, gniewu, i innych podobnych uczuć. Przebywa w piersi – ponad diafragmą, blisko płuc i serca.

-trzecia dusza kieruje czynnościami związanymi z odżywianiem się. Jest źródłem rozmaitych pożądań, znajduje się w piersi poniżej diafragmy, w pobliżu wątroby. Jest bierna, jest bierna bo nie obdarzona ani rozumem, ani mniemaniem.

-poniżej pępka znajduje się dusza pożądań seksualnych

Dusza rozumna realizuje swoje zadanie w panowaniu nad duszą popędliwą i pożądliwą, natomiast pozostałe dusze giną wraz ze śmiercią ciała.
Założenia starogreckiej psychologii
Filozofów najbardziej interesowała specyfika procesów psychicznych: czy mają charakter materialny, czy też są funkcją odrębnej substancji (duszy).

Platon, czerpiąc ze słów swojego nauczyciela Sokratesa, uważa duszę za esencję osoby, cząstkę, która decyduje o naszym zachowaniu. Uważał tę esencję za bezcielesnego mieszkańca naszego bycia. Stwierdził on ze „człowiek jest to dusza uwięziona w ciele”.

Dusza składa się z trzech części:

1.rozsądku

2.pożądliwości

3.popędliwości

Pożądliwość ciągnie człowieka w kierunku zaspokojenia podstawowych potrzeb cielesnych, ale gdy rządzi całkowicie, stacza się on w hedonizm. Z drugiej strony popędliwość pcha nas ku wzniosłym aktom. Jednakże kiedy rządzi, wiedze do dumy
Arystoteles za Platonem definiował duszę jako esencję danego bytu, ale nie zgadzał się z tym, że istnieje ona niezależnie. Jako ze dusza – według Arystotelesa – jest aktywnością ciała, nie może być więc nieśmiertelna. Dusza ludzka stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Dusza i ciało człowieka tworzą swoistą całośc, a nie dwa oddzielne byty.

Arystoteles wyróżniał trzy części duszy, odpowiadające rożny, poziomom organizacji życia:

-dusza wegetatywna wiąże się z odżywianiem i rośnięciem

-dusza zmysłowa czyni zdolnym do postrzegania i poruszania się

-rozum

Kartezjańska koncepcja wiedzy pewnej

Kartezjusz był racjonalistą – kategoria teoriopoznawcza – wiedzę należy oprzeć na rozumie.

Chcąc zbudować ścisły i pewny system filozoficzny sądzi on, że w tym celu trzeba wyszukać twierdzenie co do którego nikt nie miałby żadnej wątpliwości , które każdy mógłby z oczywistością przyjąć za prawdziwe. Tym twierdzeniem ma być słynna formuła cogitto ergo sum ( myślę więc jestem),przyjęta przez Kartezjusza na zasadzie ewidencji jako niewątpliwe podstawowe twierdzenie filozoficzne.

Za jedyny bezsporny fakt uznał zdolność myślenia, formułując prawdę: myślę, więc jestem, jako pierwszą zasadę swojej filozofii. Kartezjusz uważał siebie za istotę, która do życia potrzebuje tylko procesu myślenia. Istnienie Boga jest natomiast tak samo pewne, jak istnienie jakiegokolwiek dowodu geometrycznego.

Istnienie rozumu jest zatem niepodważalne, ale istnienie materii nie jest do końca pewne. Dusza ludzka natomiast jest tożsama z myśleniem, wskutek czego może istnieć niezależnie od ciała.

Uważał,ze wiedza pewna musi być uzasadniona w taki sposób, aby żadna argumentacja nie była w stanie osłabić mocy tego uzasadnienia. Wg Kartezjusza wiedza bezwzględna jest dostępna człowiekowi, ale trzeba ją zdobywać w sposób metodyczny.

Sceptycyzm metodologiczny odrzuca nie dowiedzione racje wynikające z fałszywych mniemań ogółu,

Konsekwencje takiego odrzucenia uznanych pewników i sądów potocznych mogły zaprowadzić Kartezjusza do odrzucenia istnienia świata i Boga
Mechanicyscyczna koncepcja natury

Kartezjusz uznał, że wszelkie ciała, których istnienie gwarantowane jest istnieniem Boga, posiadają cechę rozciągłości, która jest ich podstawową własnością. Ciała muszą podlegać przestrzennym zmianom, a więc ruchowi. Pierwszą przyczyną wielkiego ruchu jest Bóg, który, poruszywszy świat, ustanowił w nim zasady mechaniki. W ten sposób w kartezjańskim świecie panuje mechanistyczna konieczność determinowania przez zależności przyczynowo-skutkowe.

Matematyzacja jakości. Boyle uznawał dwie tylko zasady filozofii mechanistycznej: materię i ruch. Całość zjawisk świata naturalnego miała być tłumaczona na podstawie nieredukowalnych własności materii i stanów jej ruchu. Wyjaśnienie mechanistyczne miało charakter strukturalny: cechy i zachowanie naturalnego układu złożonego wyjaśniane przez wskazanie jego składu, czyli części konstytutywnych, ich zachowań i sposobu połączenia. Pozostał jednak problem z wyjaśnieniem w ten sam sposób wrażeń zmysłowych.

Kartezjańska denaturalizacja człowieka

Organizmy biologiczne były zgodnie z koncepcją Kartezjusza mechanizmami, które żyją dzięki obiegowi krwi. W krwinkach powstają, jego zdaniem „tchnienia życiowe”, które poprzez nerwy przedostają się do mięśni i powodują ruch różnych części ciała. Jednakże człowiek jest dla Kartezjusza nie tylko „substancją rozciągłą”, ale także „substancją myślącą” Człowiek obdarzony jest „duszą rozumną”, która, zespolona z ciałem, wpływa na sferę doznań, myśli, uczuć i pragnień. Za siedlisko duszy uznał Kartezjusz centralną część mózgu, szyszynkę skąd dusza wywiera wpływ na różne organy i gdzie odbiera bodźce zewnętrzne.

Kantowski rygoryzm etyczny..

Był twórcą transcendentalizmu. Odnosił się on do filozofii kartezjańskiej.

Kant jest przekonany, że każdy człowiek jako istota wolna i posiadająca zdolność myślenia czyli jako: osoba i inteligencja będzie dążył do rozumnego umacniania swojej wolności. Może on jednak sam z siebie nadać sobie prawa, gdy będzie w stanie sam sformułować reguły moralne, która będzie do przyjęcia przez wszystkich ludzi czyli istoty rozumne. Z tego powodu reguła I. Kanta mówi o warunkach dopuszczalności reguł. Jest więc etyką formalną. Ta reguła nosi nazwę imperatywu kategorycznego.

Imperatyw kategoryczny brzmi :”postępuj tylko według takiej maksymy dzięki której możesz zarazem chcieć , żeby stała się powszechnym prawem.”

Zmysł obowiązku jest, zdaniem Kanta, narzucany ludziom w procesie wychowania i wynika z miejsca, jakie przyszło nam zajmować w społeczeństwie. Można by go krótko streścić w formie imperatywu obowiązku:
Czyń to, co wynika z Twoich społecznych powinności, a nie to, na co masz aktualnie ochotę.
Imperatyw Obowiązku: "Postępuj tak, jak gdyby maksyma twojego postępowania przez wolę twą miała stać się ogólnym prawem przyrody"

Kolejną regułą na którą musza się zgodzić wszyscy ludzie jako istoty posiadające rozum jest imperatyw praktyczny. Opiera się on na powszechnym przeświadczeniu, że “ natura rozumna istnieje jako cel sam w sobie”. Imperatyw praktyczny brzmi :

” Postępuj tak byś człowieczeństwa tak w twej osobie jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka.”