NARRACJA
Monolog prezentujący ciąg zdarzeń uszeregowanych w jakimś czasie, powiązany z postaciami w nim uczestniczącymi i ze środowiskiem, w którym się rozgrywa.
Może przybierać formę opisu (zjawiska statyczne, rozmieszczone w przestrzeni) lub opowiadania (na planie pierwszym zjawiska dynamiczne, rozwijające się w czasie).
Stanowi zasadniczy sposób wypowiedzi stosowany w utworze epickim. Towarzyszą jej tu jako druga płaszczyzna językowa wypowiedzi postaci: mowa niezależna, mowa pozornie zależna, mowa zależna.
W liryce i dramacie może pojawiać się, ale jako element strukturalnie podporządkowany.
Dwie podstawowe formy narracji związane ze sposobem językowego przejawiania się narratora:
Narracja autorska (3. Osobowa): relacja zobiektywizowana
Narracja pamiętnikarska (1.osobowa): narrator uzewnętrznia się jako „ja”, opowiada o zdarzeniach, których był świadkiem, występuje równocześnie jako bohater utworu.
Narracja auktorialna – typ opowiadania, w którym narrator nie uczestniczy w świecie przedstawionym, jest ukryty, dysponuje wobec niego dystansem, który pozwala mu go interpretować, oceniać. Przeciwstawione jest narracji personalnej, która pokazuje świat przedstawiony tak, jak on się jawi świadomości bohatera. Trzecim typem opowiadania jest narracja w pierwszej osobie, w której mogą się pojawiać elementy zarówno n.a. jak i n.p.
Gerard Genette: Narracje minimalną (przejście z punktu A do B, zmiana stanu, sytuacji) Zdarzenia układają się w:
Oś porządku – sekwencja zdarzeń (może być naturalna lub zmodyfikowana)
Oś prędkości – przyspieszenie
Oś częstotliwości – powtarzalność zdarzeń nie mająca związku z ich rzeczywistym lub fikcyjnym rozwojem.
NARRATOR
Fikcyjna osoba opowiadająca w dziele epickim, nadawca w wypowiedzi (narracja), stanowi ośrodek sytuacji narracyjnej. Charakterystyka narratora obejmuje dwa zasadnicze elementy: pozycję, jaką zajmuje wobec świata przedstawionego i stopień jego widoczności w strukturze dzieła.
Punkt widzenia
Dystans wobec bohaterów i zdarzeń
Czasowa względem nich odległość
Zasady wartościowania
Zakres wiedzy o świecie przedstawionym
PRZESTRZEŃ W DZIELE LITERACKIM
Jeden z elementów świata przedstawionego, zawierającego zawsze wyobrażenia przestrzenne, bo wchodzące w jego obręb postacie, zdarzenia, sytuacje są w pewien sposób umiejscowione.
Ujęcia przestrzenne mogą zyskać pozycję dominującą
Przestrzeń w dziele literackim może nabierać różnorakich znaczeń metaforycznych, wyzyskując w tym zakresie właściwości języka, w którym metaforyka przestrzenna gra dużą rolę. Może także nabierać znaczeń symbolicznych.
CZAS FABUŁY / ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO
Czas fabuły: jeden z wymiarów czasowych dzieła epickiego i dramatycznego. Rozpiętość czasowa przedstawionych zdarzeń może być określona bardziej lub mniej dokładnie.
Może rozwijać się w porządku chronologicznym lub nie respektować chronologii zdarzeń.
W epice uzależniony jest od czasu narracji i zawsze od niego wcześniejszy, w dramacie występuje samoistnie.
CZAS NARRACJI
Jeden z wymiarów czasowych dzieła epickiego obok czasu fabuły. Istnienie w każdym utworze epickim, jest jego istotnym elementem strukturalnym. W pewnego typu dziełach nie jest on wyraźnie zaznaczony, zwłaszcza w powieści pisanej w 3. Osobie z narratorem wszechwiedzącym. W dziełach innego typu czas jest jawny, podany do wiadomości czytelnika (listy, pamiętniki). Jest czasem późniejszym od czasy fabuły.
PODMIOT LITERACJI
Skonkretyzowana postać przez pewnien znamienny sposób mówienia, której wypowiedz jest hierarchicznie nadrzędna wobec wszelkich występujących w tym utworze wypowiedzi bohaterów.
FABUŁA
Układ zdarzeń w świecie przedstawionym utworu epickiego, dramatycznego i filmowego, składających się na życiowe koleje ukazanych postaci. Każde ze zdarzeń tworzących fabułę dzieła pozostaje w określonych związkach z innymi zdarzeniami oraz z nadrzędną całością, która je wszystkie ogarnia.
Schemat relacji pomiędzy elementami fabuły:
Związki następstwa w czasie
Związki przyczynowo-skutkowe
Związki teleologiczne (celowościowe)
Fabuła epizodyczna – zdarzenia są w znacznej mierze usamodzielnione. Bardziej skomplikowane przypadki reprezentuja fabuły, w których zdarzenia układają się w wątki. Fabuły jednowątkowe (nowele, tragedia), wielowątkowe (powieści). Wątki w obrębie fabuły układają się hierarchicznie, ale mogą też narastać równolegle i równocześnie.
ZNAK JĘZYKOWY
Element systemu językowego wyposażony z znaczenie – wyraz lub morfem.
De Saussure wyróżnia z znaku językowym funkcjonalnie związane dwa aspekty:
Plan wyrażania (signifiant)
Plan treści (signifie)
Ich wzajemne przyporządkowanie ma charakter konwencjonalny.
FIKCJA LITERACKA
Właściwości świata przedstawionego działa polegającego na tym, że jest on tworem wymyślonym przez autora, nie daje się zweryfikować w rzeczywistości. Fikcyjność znamionuje świat przedstawiony niezależnie od tego, czy ma on charakter realistyczny czy fantastyczny. Wyraża się za pomocą dwóch sposobów przedstawień – narracyjnego i dramatycznego.
Metafora: wyrażenie w którego obrębie następuje zamierzona zmiana znaczeń składających się na nie słów. Zmienione zostaje znaczenie, zwane metaforycznym, ukształtowane na fundamencie znaczenie dotychczasowego. Pojawia się przede wszystkim pod presją kontekstu słownego.
Metonimia: zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą innego, pozostającego z nim w pewnej uchwytnej zależności realnej.
MIT: wypowiedź, zazwyczaj narracyjna, wyrażająca i organizująca wierzenia danej społeczności, przede wszystkim archaicznej. Dotyczy zwłaszcza tego, co było na początku, opowiada o powstaniach bogów, ludzi, światów. Bohaterami istoty boskie, wyposażone w zdolności boskie.